pliku PDF - Klub Przyrodników

Transkrypt

Klub Przyrodników
ul. 1 Maja 22, 66-200-Świebodzin
Konto: BZ WBK SA o/Świebodzin nr 28 1090 1593 0000 0001 0243 0645
tel./fax 068 3828236, e-mail: [email protected], http:// www.kp.org.pl
OCHRONA PRZYRODY
w projektach Regionalnych Programów Operacyjnych
województw Polski
czerwiec 2006
1. Wstęp
Podstawą wykorzystania unijnych środków spójności i rozwoju regionalnego w latach 2007-2013
będzie Narodowa Strategia Spójności i wchodzące w jej skład Sektorowe Programy Operacyjne (w
tym Sektorowy Program Operacyjny "Infrastruktura i Środowisko" – SPO IiS) oraz Regionalne
Programy
Operacyjne
(RPO)
dla
poszczególnych
województw.
Urzędy
marszałkowskie
poszczególnych województw przygotowały obecnie projekty RPO.
Istotnym elementem polityki UE jest ochrona środowiska i przyrody, w tym wdrażanie
Dyrektywy Ptasiej i Dyrektywy Siedliskowej – wymagające działań na rzecz wdrożenia sieci Natura
2000, skutecznej
ochrony tej sieci oraz skutecznej ochrony krajowych zasobów siedlisk
przyrodniczych i gatunków (zarówno w sieci obszarów chronionych, jak i poza nią). Działania te
wymagają odpowiedniego finansowania. Unia Europejska przyjęła założenie, że poza niewielkim
instrumentem finansowym LIFE+ (przeznaczonym dla finansowania działań innowacyjnych),
finansowanie potrzebnych działań na rzecz ochrony przyrody ma być realizowane według "modelu
zintegrowanego", tj. ma być wplecione w priorytety wszystkich innych funduszy UE.
W Polsce, w projektowanym Sektorowym Programie Operacyjnym 'Infrastruktura i
Środowisko" stosunkowo szeroko ujęto działania, które miałyby służyć ochronie różnorodności
biologicznej. W priorytecie V SPO IiS przewidziano działania na rzecz: (a) ochrony i renaturyzacji
ekosystemów i siedlisk przyrodniczych; (b) odtwarzania drożności korytarzy ekologicznych; (c)
ochrony gatunków. Założono przy tym że przedmiotem krajowego SPO IiS będą duże projekty (>0,1
mln Euro) w tym zakresie, a projekty małe, o znaczeniu regionalnym (<0,1 mln Euro) będą
przedmiotem regionalnych programów operacyjnych.
Klub Przyrodników dokonał przeglądu projektów RPO poszczególnych województw,
analizując, czy to założenie komplementarności zostało w nich rzeczywiście zrealizowane. Wyniki tej
analizy przedstawiamy w rozdziale 2, a uwagi i wnioski, jakie w wyniku analizy przesłaliśmy
marszałkom województw, zestawiamy w rozdziale 4.
Przy okazji przeanalizowaliśmy wstępnie główne zagrożenia, jakie w naszej opinii realizacja
SPO IiS oraz RPO będzie stwarzać dla różnorodności biologicznej Polski. Uwagi na ten temat są
przedmiotem rozdziału 3.
2. Ujęcie ochrony przyrody w Regionalnych Programach Operacyjnych
W poszczególnych województwach przyjęte są dwa modele ujęcia w RPO działań na rzecz ochrony
różnorodności biologicznej:
a) Ujęcie w ramach priorytetu "środowisko" – obok działań na rzecz tworzenia infrastruktury
ochrony środowiska, ochrony wody, powietrza, bezpieczeństwa ekologicznego itp. Jest to
model częściej spotykany, bardziej intuicyjny oraz zgodny z ujęciem w SPOiIS. Akcentuje on
żywe zasoby przyrody jako komponent środowiska przyrodniczego. Najlepszy przykład
takiego ujęcia stanowi projekt RPO woj. dolnośląskiego;
b) Ujęcie w ramach priorytetu "turystyka" – oparte na założeniu, że różnorodność biologiczna i
ekosystemy są składnikiem dziedzictwa przyrodniczego województwa, a to z kolei stanowi
podstawę jego atrakcyjności turystycznej. To ujęcie, mimo że nietypowe, zasługuje na uwagę
– akcentuje ono bezpośrednią użyteczność różnorodności biologicznej dla rozwoju
województwa. Ujęcie to może w praktyce być nie mniej skuteczne od poprzedniego, jednak
pod warunkiem zrozumienia, że atrakcyjność krajobrazowa i turystyczna jest funkcją
zachowania przyrody na całym terenie województwa i we wszystkich jej aspektach (kwietne
łąki, stare lasy, rozległe wrzosowiska, tętniące żabim kumkaniem bagna, różnorodne
przyrodniczo czyste jeziora ...), ta nie tylko punktowego zachowania atrakcyjnych
turystycznie obiektów i obszarów przyrodniczych. Dobry przykład takiego ujęcia stanowi
RPO województwa pomorskiego. Podobne, lecz mniej wypracowane ujęcie zastosowano w
województwie małopolskim.
W województwie podkarpackim działania z zakresu ochrony przyrody ujęto, lecz umieszczono je w
ramach priorytetu "rewitalizacja obszarów zdegradowanych". Takie rozwiązanie nie wydaje się
logiczne, choć być może nie będzie mieć negatywnego wpływu na rzeczywistą realizację tych działań
w momencie wdrażania RPO.
W siedmiu spośród 16 województw Polski zagadnień ochrony przyrody nie ujęto jednak w
projekcie RPO w ogóle, łamiąc tym samym ideę komplementarności projektów RPO z Priorytetem V
SPO IiS. Są to województwa:
−
Zachodniopomorskie
−
Lubuskie
−
Warmińsko-Mazurskie
−
Podlaskie
−
Lubelskie
−
Świętokrzyskie
−
Łódzkie
Uderzające jest, że wśród wymienionych tu województw są między innymi województwa zawierające
jedne z najcenniejszych przyrodniczo i krajobrazowo terenów Polski, a w dodatku są to województwa
deklarujące swój rozwój w kierunku "turystyki opartej na zasobach przyrodniczych" (np. podlaskie,
warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie!).
Nawet w województwach w których ujęto w RPO działania na rzecz ochrony przyrody, ich
zakres przedmiotowy jest często zawęzony w stosunku do potrzeb. Zawężenie takie może powodować
niepełną komplementarność poszczególnych RPO z Priorytetem V SPO IiS. Występują dwie
podstawowe negatywne tendencje zawężające:
a) Ograniczanie projektowanych działań z zakresu ochrony przyrody do "obiektów i obszarów
chronionych" – podczas gdy dla zachowania różnorodności przyrodniczej województw
zwykle są potrzebne także działania poza tymi obszarami (realizacja programów ochrony
zagrożonych gatunków i udrażnianie korytarzy ekologicznych);
b) Ograniczanie
projektowanych
działań
tylko
do
udostępniania
cennych
obszarów
przyrodniczych do turystyki i rekreacji – bez zrozumienia że potrzebna jest najpierw
skuteczna ich ochrona, by w ogóle było co udostępniać (na tym tle pozytywnie wyróżnia się
RPO województwa pomorskiego, w którym wyraźnie zaznacza się świadomość, że
dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe województwa musi być aktywnie chronione w calu
zachowania atrakcyjności turystycznej.
Zakres potencjalnych podmiotów, które mogłyby być beneficjentami poszczególnych działań RPO,
służących ochronie przyrody obejmuje we wszystkich województwach organizacje pozarządowe nonprofit, parki narodowe i jednostki Lasów Państwowych. W niektórych województwach dotkliwy jest
brak wymienionych tu: parków krajobrazowych oraz innych podmiotów działających na rzecz
ochrony przyrody województwa (np. gospodarstwo pomocnicze przy wojewódzkim konserwatorze
przyrody, inni niż Lasy Państwowe sprawujący nadzór nad obszarami chronionymi, zarządcy gruntów
w parkach krajobrazowych i obszarach Natura 2000).
Należy dodatkowo zwrócić uwagę na powtarzający się brak jednostek ochrony przyrody
wśród potencjalnych beneficjentów w priorytecie "społeczeństwo oparte na wiedzy" – a np. parki
krajobrazowe i narodowe są często ważnymi regionalnymi animatorami edukacji przyrodniczej i
środowiskowej, a także edukacji regionalnej. Jednostki takie powinny więc móc korzystać ze środków
przeznaczonych na tworzenie odpowiedniej infrastruktury dydaktycznej i edukacyjnej.
W żadnym z województw nie zaproponowano w projekcie RPO wskaźników monitorowania, które
odnosiłyby się do różnorodności biologicznej (nawet, jeżeli przewidziano działania dla ochrony tej
różnorodności). Tymczasem wskaźnikami takimi powinny być np.:
- powierzchnia (ha) ochronionych lub zrenaturyzowanych ekosystemów;
- liczba gatunków roślin, grzybów i zwierząt wyprowadzonych ze stanu regionalnego
zagrożenia wyginięciem;
- liczba osób korzystających z infrastruktury umożliwiającej poznawanie przyrody.
Trzeba tez zwrócić uwagę, że samo ujęcie działań na rzecz ochrony przyrody w RPO nie oznacza
automatycznie, że działania takie zostaną zrealizowane. Bardzo poważnym problemem jest zdolność
podmiotów działających na rzecz ochrony przyrody do przygotowania projektów i absorbcji
dostępnych środków. Obecny stan służb polskiej ochrony przyrody może sprawić, że środki
udostępnione na ochronę przyrody w ramach RPO pozostaną w całości lub w większości
niewykorzystane, ponieważ jednostki ochrony przyrody ani organizacje pozarządowe nie będą w
stanie przygotować ani poprowadzić odpowiednich projektów.
Rozwiązanie tego problemu wymaga reform strukturalnych służb ochrony przyrody i
stworzenia mechanizmów wspierających pozyskiwanie środków unijnych na ochronę przyrody.
Zagadnienie to wykracza jednak poza analizę projektów RPO i musi zostać rozwiązane przez resort
środowiska.
Syntetyczną ocenę "jakości ujęcia" potrzeb ochrony przyrody w RPO poszczególnych województw (a
tym samym zachowania komplementarności między RPO i priorytetem V SPO IiS) przedstawiliśmy
na mapie:
kolor zielony = dobre ujęcie
kolor żółtozielony = ujęto, lecz w sposób zawężony
kolor czerwony = całkowity brak
(T) = ujęcie oparte na związku ochrony dziedzictwa przyrodniczego z atrakcyjnością dla turystyki
3. Potencjalne konflikty między ochroną przyrody a Regionalnymi Programami Operacyjnymi
Wszystkie projekty RPO przewidują wsparcie rozwoju infrastruktury transportowej (przede
wszystkim remonty i modernizacje dróg oraz budowę obwodnic). Działania te mogą oczywiście
lokalnie wchodzić w konflikty z potrzebami ochrony przyrody, zwłaszcza w miejscach gdzie
proponowane inwestycje liniowe przecinają cenne przyrodniczo obszary lub korytarze ekologiczne.
W naszej opinii na zagadnienie to należy oczywiście zwrócić szczególną uwagę w procedurze
oceny projektu RPO na środowisko. Wstępnie wydaje się jednak, że konflikty pomiędzy ochroną
przyrody a regionalnymi priorytetami rozbudowy infrastruktury transportowej są w znacznej części
możliwe do rozwiązania lub zminimalizowania na drodze rozwiązań projektowych konkretnych
inwestycji. Właśnie finansowanie rozbudowy infrastruktury transportu ze środków UE stwarza szanse
realizacji jej w taki sposób, by zapewnić zastosowanie nowoczesnych rozwiązań, minimalizujących
negatywne oddziaływania na środowisko i przyrodę (np. rozważenie i wybór alternatyw
lokalizacyjnych minimalizujących wpływ na przyrodę; odpowiednie projektowanie przecięć z
dolinami rzecznymi, przejścia dla zwierząt na przecięciach z korytarzami ekologicznymi). Warunkiem
jest zapewnienie rzetelnego rozważania
środowiskowych skutków realizacji przedsięwzięć w
procedurach OOS. System kwalifikacji projektów do finansowania powinien zwracać szczególną
uwagę na zagadnienia środowiskowe, co obecnie w Polsce nie zawsze jest zapewnione.
Istotne zagrożenie związane jest tu jednak z faktem, że zgodnie z aktualnym prawem polskim,
istotne decyzje co do lokalizacji przedsięwzięć (decyzja lokalizacyjna lub miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego) mogą być podejmowane przed dokonaniem analizy oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko. Powoduje to, że w ocenie oddziaływania na środowisko często nie
rozpatruje się w ogóle, lub nie rozpatruje wystarczająco rzetelnie, alternatywnych lokalizacji
przedsięwzięcia. Jest to istotna wada polskiego prawa, prawdopodobnie uchybiająca obowiązkowi
wynikającemu z Art. 6(3) Dyrektywy Siedliskowej. Ta wada może utrudnić unikanie konfliktów
między infrastrukturą transportową a ochroną przyrody.
Znacznie poważniejsze wydają się potencjalne negatywne oddziaływania na przyrodę niektórych
działań planowanych w samym priorytecie "Środowisko" (i to zarówno w RPO, jak i w SPO IiS)!
Dotyczy to w szczególności:
−
Regulacji rzek i innych cieków;
−
Budowy zbiorników małej retencji;
−
Wykorzystania energii odnawialnej.
Retencja wody jest generalnie korzystna dla środowiska, jednak budowa zbiorników retencyjnych oraz
regulacje i utrzymanie cieków mogą w wielu wypadkach być niszczące dla zlokalizowanych w
konkretnych miejscach cennych zasobów przyrodniczych związanych z rzekami i ich dolinami.
Budowa zbiorników retencyjnych na rzekach i strumieniach może być związana z przerwaniem
ciągłości ekologicznej cieków i może być wręcz sprzeczna z działaniami na rzecz "udrażniania
korytarzy ekologicznych". Regulacje cieków mogą być, i często są, prowadzone w sposób niszczący
dla przyrody cieków.
W projektach RPO większości województw brak jest jakiegokolwiek zastrzeżenia, że
preferowane powinny być tylko takie inwestycje hydrotechniczne, które zapewniają harmonijne
pogodzenie ochrony przeciwpowodziowej i retencji wody z zachowaniem nie zniszczonych zasobów
przyrodniczych1. Pomimo istnienia w Polsce dobrych wzorców takiej harmonizacji (np. "Zasady
dobrej praktyki utrzymania rzek górskich" opracowane w 2005 przez RZGW w Krakowie), nigdzie
nie wskazano w tekście RPO takich celów. A przecież realizacja takich dobrych praktyk wymaga
szerokich i niekiedy kosztownych działań – od likwidacji zbędnych obiektów hydrotechnicznych,
przez odsuwanie obwałowań od koryta rzeki, po przenoszenie zabudowy z terenów zagrożonych
powodzią. Działań takich nie wymieniono tymczasem w żadnych z analizowanych RPO. We
wszystkich Programach dominuje techniczne podejście do małej retencji i regulacji rzek, abstrahujące
od uwarunkowań ekologicznych. Podejście to jest wzmocnione przez przyjęty we wszystkich (!)
programach wybór wskaźnków – którymi są zwykle: długość uregulowanych odcinków rzek, liczba
zbudowanych obiektów hydrotechnicznych,
liczba i pojemność zbudowanych zbiorników
retencyjnych.
Np. w województwie lubuskim istnieje niebezpieczeństwo próby zrealizowania w ramach
RPO tzw. Programu Malej retencji województwa lubuskiego, który został sporządzony zupełnie bez
uwzględnienia uwarunkowań przyrodniczych i bez jakiejkolwiek oceny oddziaływania na środowisko,
a w konsekwencji zawiera działania, których wykonanie byłoby krytycznie szkodliwe dla zasobów
przyrodniczych województwa.
Więcej
wniosków
na
temat
negatywnych
wpływów
przewidywanych
inwestycji
hydrotechnicznych na środowisko i przyrodę można będzie sformułować po analizie wstępnych
planów inwestycyjnych, zarówno dotyczących wojewódzkich RPO jak i ogólnopolskiego SPO IiS.
Jednak z dotychczasowych naszych informacji wynika, że istnieją tendencje do umieszczania w nich
inwestycji bardzo kontrowersyjnych i stanowiących poważne zagrożenie z punktu widzenia ochrony
przyrody (w tym nawet np. zbiorników retencyjnych planowanych w niedopuszczalny sposób w
rezerwatach przyrody i parkach narodowych!).
Mimo "proekologiczności" energii odnawialnej, wsparcie dla budowy infrastruktury związanej z
pozyskaniem takiej energii również może wywoływać negatywne skutki środowiskowe. Budowa
elektrowni wiatrowych niszczy krajobraz (stanowiący jeden z najważniejszych zasobów województwa
i decydujący po potencjalne rozwoju turystyki!) i może być zagrożeniem dla przyrody (w tym
1
Pewnym pozytywnym wyjątkiem są projekty RPO podlaskiego i lubelskiego, w którym przy regulacji rzek
zaznaczono, że powinna "uwzględniać potrzeby ochrony przyrody". Nawet jednak w tych województwach
żadnego takiego zastrzeżenia nie uczyniono przy zbiornikach retencyjnych.
szczególnie ptaków). Małe elektrownie wodne, zlokalizowane na ciekach, przerywają ich ciągłość
ekologiczną i mogą być tym samym niekorzystne dla ichtiofauny cieku, a szczególnie dla ryb
wędrownych. W wielu przypadkach takie "straty środowiskowe" są znacznie większe niż "zyski
środowiskowe" związane z wykorzystaniem energii odnawialnej. Zawarte w RPO kilku województw
programy wsparcia dla rozwoju takiej infrastruktury mogą więc również spowodować negatywne
zmiany w środowisku przyrodniczym.
Paradoksalnie
więc,
negatywne
oddziaływania
"inwestycji
prośrodowiskowych"
na
środowisko (w tym przyrodę) wydaje się najpoważniejszym z zagrożeń dla przyrody, jakie mogą
stwarzać projekty RPO (a także ogólnopolski projekt SPO IiS).
Unikanie takich konfliktów wymaga szczególnej staranności w ocenianiu oddziaływania
poszczególnych inwestycji na środowisko, a na obecnym etapie konieczne jest właściwe
prognozowanie skali problemu i potencjalnych obszarów – co należy wykonać w przeprowadzanej
strategicznej ocenie oddziaływania RPO na środowisko. Klub Przyrodników będzie monitorować
przeprowadzane oceny pod tym kątem.
Załączniki – wnioski Klubu Przyrodników
złożone do Marszałków Województw
Klub Przyrodników
Świebodzin, 29 maja 2006
Sz. P.
Marszałek
Województwa Dolnośląskiego
Wrocław
Uprzejmie dziękuję za szybką i wyczerpującą odpowiedź na nasze zapytanie o stan opracowania RPO
województwa dolnośląskiego na lata 2007-2013 i prognozy jego oddziaływania na środowisko (Wasz
znak: MD/0722/DPR/DGF-MŁ/2557/06).
Zapoznaliśmy się z projektem RPO zamieszczonym na Waszych stronach internetowych.
Z uznaniem podchodzimy do faktu ujęcia w projekcie Waszego RPO zagadnień ochrony
przyrody. Województwo dolnośląskie jest jednym z nielicznych województw w Polsce, które w
swoim Regionalnym Programie Operacyjnym zaplanowało "przedłużenie" działań Priorytetu 5 SPO
Infrastruktura i Środowisko dla projektów <0,1 mln zł – a więc możliwość finansowania projektów z
zakresu ochrony przyrody.
Za szczególnie ważne uważamy tu przewidziane w RPO stworzenie ścieżki finansowania dla
projektów:
−
przyczyniających się do zahamowania strat różnorodności biologicznej na wszystkich
poziomach jej organizacji, czyli różnorodności wewnątrzgatunkowej, międzygatunkowej i
ponadgatunkowej (ekosystemów i krajobrazów);
−
pozwalających na odbudowę i udrażnianie korytarzy ekologicznych (leśnych, rzecznych i
innych) zapewniających wymianę genów pomiędzy różnymi populacjami lokalnymi
−
pozwalających na ochronę i utrzymanie siedlisk we właściwym stanie
−
lub przywracających ich właściwy stan –
−
przyczyniających się do renaturalizacji obszarów hydrograficznych i utrzymania
−
obszarów wodno – błotnych
−
zmierzających do pozyskania gruntów pod obszary chronione.
Mamy nadzieję, że priorytety te zostaną rzeczywiście zrealizowane, umożliwiając skuteczną ochronę
różnorodności biologicznej Waszego województwa. Wyrażamy także nadzieję, że mechanizmy
doboru projektów, jakie Państwo zastosujecie, zapewnią skierowanie finansowania na rzeczywiście
najbardziej potrzebne i najpilniejsze działania - tj. np. na ochronę najbardziej zagrożonych gatunków
zwierząt i roślin, ochronę zanikających i wymagających ochrony czynnej ekosystemów nieleśnych, a
nie tylko na przebudowę drzewostanów leśnych (pożądaną, choć znacznie mniej pilną).
Zwracamy uwagę na potrzebę zastosowania szczególnej ostrożności w realizacji Priorytetu 6,
zwłaszcza w odniesieniu do inwestycji hydrotechnicznych. Nie negując potrzeby ochrony
przeciwpowodziowej, zwracamy uwagę że rzeki województwa dolnośląskiego i ich doliny są zarazem
miejscami koncentracji wybitnych wartości przyrodniczych. Zrównoważony rozwój województwa
wymaga więc pogodzenia potrzeb ochrony przeciwpowodziowej z potrzebami zachowania pełnej
różnorodności biologicznej i jakości ekologicznej rzek i ich dolin. Prosimy o zwrócenie szczególnej
uwagi na to zagadnienie w opracowywanej obecnie ocenie wpływu RPO na środowisko.
Prosimy również o zwrócenie szczególnej uwagi na zagadnienie wpływu priorytetów RPO i
działań, które mają być finansowane w ramach tych priorytetów, na aktualne i potencjalne obszary
sieci Natura 2000 w Waszym województwie. Sieć Natura 2000 jest w Unii Europejskiej
podstawowym narzędziem zapewniającym ochronę rdzeniowych elementów europejskiego
dziedzictwa przyrodniczego, a przy okazji stanowi "parasol" zapewniający skuteczną ochronę wielu
ważnych elementów krajowej przyrody. Uważamy więc za szczególnie ważne, by jej ochronę w
Polsce w maksymalnym stopniu zintegrować z planowaniem rozwoju regionalnego. Ponieważ
wdrażanie sieci Natura 2000 przez Ministerstwo Środowiska następuje – jak dotychczas – z
niezrozumiałymi dla nas problemami i opóźnieniami, uprzejmie prosimy, dla uniknięcia przyszłych
konfliktów, o uwzględnienie również zidentyfikowanych potencjalnych obszarów Natura 2000, które
nie zostały dotychczas zgłoszone przez polski rząd Komisji Europejskiej. Informacje o naszym stanie
wiedzy na temat takich obszarów i potrzeb ich wyznaczenia przekażemy w osobnym piśmie.
Oczekujemy na publikację raportu oceny oddziaływania na środowisko Waszego RPO na
stronie internetowej. Wdzięczni bylibyśmy za ewentualną informację pocztą elektroniczną o
konsultacjach społecznych.
Pozostajemy z nadzieją na dobra współpracę dla zrównoważonego rozwoju województwa
dolnośląskiego.
Do wiadomości
Dolnośląski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Świebodzin, 6 czerwca 2006
Urząd Marszałkowski
Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Dotyczy: projektu RPO na lata 2007-2013
Klub Przyrodników, jako ogólnopolska organizacja społeczna zajmująca się ochroną przyrody,
analizuje obecnie poszczególne Regionalne Programy Operacyjne pod kątem ich wpływu na przyrodę
województw.
Cieszymy się z ujęcia w projekcie Waszego RPO wsparcia dla projektów "z zakresu
zachowania różnorodności gatunkowej, ochrony siedlisk przyrodniczych oraz sprzyjających
kształtowaniu proekologicznych postaw społecznych". Proponujemy jednak by uzupełnić wskaźniki
monitorowania odpowiedniego priorytetu o wskaźniki odpowiadające tym działaniom, jak np.:
- liczba osób korzystających z infrastruktury umożliwiającej poznawanie przyrody,
Prosimy o zwrócenie szczególnej uwagi na fakt, ze niektóre "prośrodowiskowe" działania
przewidziane w projekcie RPO w priorytecie "zachowanie i racjonalne użytkowanie środowiska"
mogą znacząco i negatywnie oddziaływać na przyrodę, w tym szczególnie na różnorodność
biologiczną. Dotyczy to w szczególności takich działań jak:
−
inwestycje dla utrzymywania w sprawności funkcjonalnej urządzeń i obiektów
ograniczających wystąpienie powodzi, w tym regulacja cieków wodnych, budowa i
modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz innych (mogą one powodować
niszczenie cennych przyrodniczo naturalnych rzek i ich dolin);
−
projekty skierowane na zwiększenie zasobów dyspozycyjnych wody, szczególnie na
obszarach jej deficytu dla gospodarki rolnej, w tym budowa i modernizacja małych
wielozadaniowych zbiorników retencyjnych (mogą one powodować zalewanie i tym
samym zniszczenie cennych przyrodniczo ekosystemów torfowiskowych, a także
przerywanie drożności rzek z punktu widzenia ichtiofauny).
Prosimy o dokładne przeanalizowanie tych problemów w procedurze oceny oddziaływania RPO na
środowisko.
Dokładna analiza środowiskowych efektów poszczególnych przedsięwzięć inwestycyjnych w
tej sferze (w tym bilans negatywnych i pozytywnych oddziaływań na środowisko, krajobraz i
przyrodę) powinna być istotnym kryterium kwalifikacji projektów objętych tym priorytetem
Do wiadomości:
Kujawsko-Pomorski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Województwa Lubelskiego
województw. Po przeanalizowaniu projektu Waszego RPO, zamieszczonego na stronie internetowej,
prosimy o rozważenie i ewentualne uwzględnienie następujących uwag:
1. Prosimy o uzupełnienie kategorii działań w Działaniu 4.1 (Ochrona i kształtowanie środowiska) o
Kategorię V – ochronę bioróżnorodności, obejmującą:
−
Ochronę i odtwarzanie siedlisk przyrodniczych
−
Ochronę i odtwarzanie obszarów wodno-błotnych, renaturalizację cieków wodnych;
−
Przywracanie drożności korytarzy ekologicznych;
−
Ochronę zagrożonych gatunków i ich siedlisk
W przeciwnym razie deklarowanie objęcia Priorytetem 4 działań z kategorii interwencji "50
-
Promocja bioróżnorodności i ochrona natury (w tym program NATURA 2000)" pozostanie
gołosłowne, obecnie przewidziane kategorie działań nie zawierają bowiem działań służących ochronie
przyrody. Proponowane uzupełnienie jest ważne także z punktu widzenia komplementarności RPO z
projektowanym SPO 'Infrastruktura i Środowisko". W priorytecie V SPO IiS przewidziano działania
na rzecz: (a) ochrony i renaturyzacji ekosystemów; (b) odtwarzania drożności korytarzy
ekologicznych; (c) ochrony gatunków, zakładając że przedmiotem krajowego SPO IiS będą duże
projekty (>0,1 mln Euro) w tym zakresie, a projekty małe, o znaczeniu regionalnym (<0,1 mln Euro)
będą przedmiotem regionalnych programów operacyjnych. Tymczasem RPO lubelski nie zawiera
"przedłużenia" priorytetu V SPO IiS na sferę małych projektów.
Jako potencjalnych beneficjentów w/w działań proponujemy przewidzieć: parki narodowe,
parki krajobrazowe, organizacje pozarządowe, jednostki i instytucje zarządzające terenem na
obszarach Natura 2000 oraz jednostki i instytucje sprawujące nadzór nad obszarami Natura 2000.
Proponujemy także by uzupełnić wskaźniki monitorowania odpowiedniego priorytetu o
wskaźniki odpowiadające proponowanym wyżej działaniom, jak np.:
2. W ramach Działania 5.1. (Dziedzictwo kulturowe oraz infrastrtuktura kulturalna i turystyczna)
prosimy o uzupełnienie listy potencjalnych beneficjentów o parki narodowe, parki krajobrazowe,
organizacje pozarządowe, jednostki i instytucje zarządzające terenem na obszarach Natura 2000 oraz
jednostki i instytucje sprawujące nadzór nad obszarami Natura 2000, tym bardziej że infrastruktura
turystyczna na tych obszarach chronionych jest przecież przewidziana w ramach tego działania.
3. Prosimy o zwrócenie szczególnej uwagi na fakt, ze niektóre "prośrodowiskowe" działania
przewidziane w kategorii 'Bezpieczeństwo ekologiczne" mogą znacząco i negatywnie oddziaływać na
przyrodę, w tym szczególnie na różnorodność biologiczną. Dotyczy to w szczególności regulacji rzek
oraz budowy zbiorników retencyjnych.
Z uznaniem zauważamy, że przy działaniu dotyczącym regulacji rzek postawiono
ograniczenie , że mają one uwzględniać potrzeby ochrony przyrody.
Prosimy jednak o bardzo dokładne i wnikliwe przeanalizowanie tych problemów w
procedurze oceny oddziaływania RPO na środowisko.
Do wiadomości:
Lubelski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Województwa Lubuskiego
Zielona Góra
analizuje projekty Regionalnych Programów Operacyjnych poszczególnych województw pod kątem
ich wpływu na przyrodę i różnorodność biologiczną. Po zapoznaniu się z projektem lubuskiego RPO,
umieszczonym na stronie internetowej, uprzejmie prosimy o przyjęcie i rozważenie poniższych uwag.
Mamy nadzieję że przyczynią się one do ulepszenia projektu i posłużą zrównoważonemu rozwojowi
województwa, nie niszczącemu jego zasobów przyrodniczych.
1. Zwracamy uwagę, że województwo lubuskie jest jednym z nielicznych województw w Polsce, w
którym nie zaplanowano w RPO żadnych działań służących ochronie dziedzictwa przyrodniczego
województwa. Pomimo zaplanowania Priorytetu II "Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska
przyrodniczego" ujęto w nim wyłącznie działania technicznej ochrony środowiska, pomijając zupełnie
ochronę żywych zasobów przyrody. "
Tym samym RPO nie spełnia wymogu komplementarności z projektowanym SPO
'Infrastruktura i Środowisko". W priorytecie V SPO IiS przewidziano działania na rzecz: (a) ochrony i
renaturyzacji ekosystemów; (b) odtwarzania drożności korytarzy ekologicznych; (c) ochrony
gatunków, zakładając że przedmiotem krajowego SPO IiS będą duże projekty (>0,1 mln Euro) w tym
zakresie, a projekty małe, o znaczeniu regionalnym (<0,1 mln Euro) będą przedmiotem regionalnych
programów operacyjnych. Tymczasem RPO lubuski nie zawiera "przedłużenia" priorytetu V SPO IiS
na sferę małych projektów.
Zwracamy uwagę, że większość pozostałych województw ujęła ochronę i odtwarzanie żywych
zasobów przyrody jako jedno z działań RPO, bądź w ramach priorytetu "środowisko" (dobry przykład
takiego ujęcia stanowi np. projekt RPO woj. dolnośląskiego), bądź w ramach priorytetu "turystyka"
(zakładając że różnorodność biologiczna i ekosystemy są składnikiem dziedzictwa przyrodniczego
województwa, a to z kolei stanowi podstawę jego atrakcyjności turystycznej; dobry przykład takiego
ujęcia stanowi np. RPO województwa pomorskiego).
Wnosimy o ujęcie w RPO lubuskim działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej, w tym
szczególnie o przewidzenie możliwości finansowania projektów:
−
−
innych) zapewniających wymianę genów pomiędzy różnymi populacjami lokalnymi ;
−
pozwalających na ochronę i utrzymanie siedlisk we właściwym stanie, lub przywracających
ich właściwy stan;
−
przyczyniających się do renaturalizacji obszarów hydrograficznych i utrzymania obszarów
wodno – błotnych;
−
służących ochronie przyrodniczych obszarów chronionych: parków krajobrazowych,
rezerwatów przyrody, aktualnych i potencjalnych obszarów Natura 2000;
−
zmierzających do pozyskania gruntów pod obszary chronione (wykupy gruntów);
−
w miarę możliwości zawierających, jako zintegrowany komponent powiązany z ochroną
przyrody, obok zasadniczych działań ochronnych, działania na rzecz jej udostępnienia i
edukacji przyrodniczej społeczeństwa
Jako potencjalnych beneficjentów w/w działań proponujemy przewidzieć: parki narodowe, parki
krajobrazowe, organizacje pozarządowe, jednostki i instytucje zarządzające terenem na obszarach
Natura 2000 oraz jednostki i instytucje sprawujące nadzór nad obszarami Natura 2000.
- powierzchnia (ha) ochronionych lub odtworzonych ekosystemów;
przewidziane w projekcie RPO w ramach Priorytetu II "Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska
przyrodniczego"
mogą znacząco i negatywnie oddziaływać na przyrodę, w tym szczególnie na
różnorodność biologiczną. Dotyczy to w szczególności regulacji rzek i innych inwestycji
hydrotechnicznych, zbiorników małej retencji wodnej itp. Działania takie są potrzebne, jednak gdy
zostaną źle zaplanowane, mogą być niszczące dla przyrody, zwłaszcza w przypadku lokalizacji w
miejscach występowania cennych ekosystemów.
Ponieważ jak dotychczas w województwie lubuskim pakiet działań tego typu został
zaplanowany przez WZMiUW w sposób błędny i zupełnie ignorujący negatywny wpływ na przyrodę
(por. sprawa "Programu Małej retencji w województwie lubuskim") uważamy, że w chwili obecnej nie
ma racjonalnych podstaw do ujmowania takich źle zaplanowanych działań w projekcie RPO i
podtrzymujemy nasz wcześniejszy wniosek o wykreślenie z projektu RPO regulacji rzek oraz budowy
zbiorników retencyjnych.
Do wiadomości:
Lubuski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Województwa Łódzkiego
Łódź
ich wpływu na przyrodę i różnorodność biologiczną. Po zapoznaniu się z projektem Waszego RPO,
Bylibyśmy wdzięczni za emailową informację na temat terminów składania formalnych uwag
i wniosków w prowadzonej procedurze oceny oddziaływania RPO na środowisko, celem formalnego
złożenia wniosków w poruszanych poniżej sprawach:
1. Zwracamy uwagę, że województwo łódzkie jest jednym z nielicznych województw w Polsce, w
województwa. Pomimo zaplanowania priorytetu "Zachowanie i regeneracja zasobów naturalnych"
(II..3) przewidziano w nim wyłącznie działania służące "technicznej ochronie środowiska", a nie
ochronie żywej przyrody. Również w priorytecie "Rozwój turystyki o znaczeniu regionalnym" (III.2)
przewidziano tylko "Rozwój infrastruktury turystycznej na obszarach Parków Narodowych, obszarach
Natura 2000 i leśnych kompleksach promocyjnych", pomijając konieczną ochronę i rewitalizację
dziedzictwa przyrodniczego regionu, mimo że jest to przecież główna baza rozwoju turystyki.
programów operacyjnych. Tymczasem projekt łódzkiego RPO nie zawiera "przedłużenia" priorytetu V
SPO IiS na sferę małych projektów.
Wnosimy o ujęcie w RPO województwa łódzkiego, w ramach priorytetu 'Zachowanie i
regeneracja zasobów naturalnych", działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej, w tym
szczególnie o przewidzenie możliwości finansowania projektów:
−
−
−
−
przyczyniających się do renaturalizacji i utrzymania obszarów wodno – błotnych oraz
renaturalizacji rzek;
−
−
−
edukacji przyrodniczej społeczeństwa.
Zwracamy uwagę, że ze względu na specyfikę województwa jest szczególnie ważne, by taka ochrona
różnorodności biologicznej mogła być realizowana powszechnie, tzn. także poza obszarami
chronionymi (dotyczy to np. potrzeb ochrony płazów, potrzeb ochrony i renaturyzacji rzek itp.).
Parki krajobrazowe, a także wszystkie inne jednostki i instytucje odpowiedzialne za
utrzymanie i zarządzanie chronionych obszarów przyrodniczych., powinny być koniecznie
przewidziane wśród potencjalnych beneficjentów tego działania.
2. Prosimy o możliwość kwalifikowania do działania 1.1. także obiektów edukacji przyrodniczej.
Parki krajobrazowe i jednostki Lasów Państwowych powinny być potencjalnymi beneficjentami tego
działania.
przewidziane w projekcie RPO w ramach priorytetu "Zachowanie i regeneracja zasobów naturalnych"
mogą znacząco i negatywnie oddziaływać na przyrodę, w tym szczególnie na różnorodność
biologiczną. Dotyczy to w szczególności takich działań jak:
−
Regulacja cieków wodnych (pogłębianie, zapory, stabilizacja brzegów, prace remontowe w
korytach rzecznych, itd.) – może być niszcząca dla naturalnych ekosystemów rzek;
−
Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych wraz z niezbędnymi drogami
dojazdowymi – może być niszcząca dla naturalnych ekosystemów w dolinach rzecznych;
−
Budowa i modernizacja małych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych w ramach tzw.
„małej retencji”- – może być niszcząca dla przyrody w przypadku lokalizacji w miejscach
występowania cennych ekosystemów; budowa zbiorników retencyjnych może także
przerywać ciągłość ekologiczna rzek i wpływać negatywnie na ichtiofaunę;
−
Rozwój infrastruktury do pozyskiwania energii odnawialnej, zwłaszcza wiatrowej i wodnej –
elektrownie wiatrowe mogą negatywnie wpływać na ptaki, zwłaszcza gdy są zlokalizowane na
szlakach ich wędrówek; elektrownie wodne negatywnie wpływają na ekosystem cieku i
ichtiofaunę.
środowisko.
tej sferze (w tym bilans negatywnych i pozytywnych oddziaływań na środowisko, krajobraz, przyrodę
i atrakcyjność turystyczną) powinna być istotnym kryterium kwalifikacji projektów objętych
Priorytetem III.
Do wiadomości:
Łódzki Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
Departament Polityki Regionalnej i Przestrzennej
31-542 Kraków, ul. Kordylewskiego 11
Uprzejmie dziękujemy za informację o procedurze oceny oddziaływania na środowisko projektu RPO
województwa małopolskiego. Zapoznaliśmy się z projektem RPO umieszczonym na Waszej stronie
internetowej.
Klub Przyrodników, jako ogólnopolska organizacja społeczna zajmująca się ochroną
przyrody, analizuje obecnie poszczególne Regionalne Programy Operacyjne pod kątem ich wpływu na
przyrodę województw. Uprzejmie prosimy o przyjęcie i rozważenie poniższych uwag.
Bylibyśmy również wdzięczni za emailową informację o poddaniu projektu formalnym
konsultacjom społecznym, a także o informacje na temat możliwości składania formalnych uwag i
wniosków w procedurze oceny oddziaływania RPO na środowisko.
1. Po porównaniu projektu małopolskiego RPO z projektami innych województw, mamy wrażenie że
w województwie małopolskim w bardzo niewielki stopniu zaakcentowano potrzeby ochrony zasobów
przyrodniczych województwa. Tymczasem województwo małopolskie należy do wybitnych w Polsce
pod względem swojej różnorodności biologicznej, a różnorodność zachowanej przyrody i krajobrazu
jest jednym z najważniejszych jego atutów.
Wprawdzie w ramach priorytetu 7 mowa jest o "działaniach na rzecz ochrony środowiska
kulturowego i przyrodniczego", jednak zasobom przyrodniczym poświęcono tylko minimalną uwagę
w porównaniu z zasobami kulturowymi.
Ograniczenie listy projektów do "obiektów dziedzictwa przyrodniczego" uniemożliwi
finansowanie działań poza obszarami chronionymi – w tym uniemożliwi kwalifikację tu bardzo
potrzebnych działań:
a) na rzecz zasobów cennych siedlisk przyrodniczych na całym obszarze województwa, także
poza obszarami chronionymi (np. potrzebne w Malopolsce ochrona i odtwarzanie muraw
ciepłolubnych, kamieńców nadrzecznych, renaturalizacja rzek);
b) na rzecz przewracania drożności korytarzy ekologicznych;
c) programów ochrony cennych gatunków (występujących także poza obszarami
chronionymi).
Wydaje się też, że niesłusznie położono akcent na udostępnianie obszarów chronionych – co jest
niewątpliwie potrzebne, lecz jako komponent projektów mających na celu ich skuteczniejszą ochronę,
a nie jako cel sam w sobie.
Zwracamy uwagę, że w województwie małopolskim występują bardzo cenne i unikatowe w
skali kraju obszary przyrodnicze, wymagające bardzo pilnie podjęcia projektów ich ochrony, a nie
objęte obecnie formami ochrony przyrody – jak np. Torfowiska Orawsko-Nowotarskie.
Występuje więc niepełna komplementarność między projektem RPO małopolskiego, a
projektem SPO Infrastruktura i Środowisko. Zgodnie z założeniami, SPO IiS miał wspierać duże
projekty z zakresu (a) renaturalizacji i ochrony ekosystemów; (b) przywracania drożności korytarzy
ekologicznych; (c) ochrony gatunków, a regionalne programy operacyjne – mniejsze projekty w tych
sferach. Tymczasem w RPO małopolskim to założenie nie zostało do końca zrealizowane.
Wnosimy więc o wyraźne wpisanie w projekcie RPO możliwości finansowania projektów:
−
−
innych) zapewniających wymianę genów pomiędzy różnymi populacjami lokalnymi
−
ich właściwy stan
−
wodno – błotnych
−
zmierzających do pozyskania gruntów pod obszary chronione (wykupy gruntów).
Obecność komponentu mającego na celu "prezentację" walorów przyrodniczych, w tym udostępnianie
obszarów chronionych, zwłaszcza dla turystyki o charakterze poznawczym, bazującej na chronionych
walorach przyrodniczych, powinno być jednym z kryteriów oceny projektów.
Sugerujemy przyjęcie bardziej precyzyjnych wskaźników monitorowania, odnoszących się do
środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej:
a) powierzchnia (ha) zrenaturalizowanych i zabezpieczonych przed zniszczeniem ekosystemów;
b) liczba gatunków roślin i zwierząt wyprowadzonych regionalnie ze stanu zagrożenia;
c) liczba punktów udrożnienia rzecznych i lądowych korytarzy ekologicznych.
2. Odnosząc się do priorytetu 6.4., zwracamy uwagę, że przewidziane tu regulacje rzek i budowa
zbiorników retencyjnych mogą okazać się działaniami niszczącymi dla walorów przyrodniczych rzek
– w tym także dla stanu ich ichtiofauny (która jest przecież jednym z komponentów różnorodności
biologicznej i jednym z komponentów atrakcyjności turystycznej województwa).
Nie negując
potrzeby zabezpieczenia przeciwpowodziowego, sprzeciwiamy się oparciu tego działania na
dotychczasowym "Programie Małej Retencji województwa małopolskiego", który zawiera wiele
działań niszczących dla przyrody; niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia zintegrowanego
zarządzania rzekami i dolinami rzecznymi. Problem ten powinien zresztą zostać szczegółowo
przeanalizowany w procedurze oceny oddziaływania RPO na środowisko.
Proponujemy natomiast oparcie się przy realizacji tego działania na "Zasadach dobrej praktyki
utrzymania rzek górskich", opracowanych w ubiegłym roku w RZGW Kraków, i będących wyrazem
mądrego i nowoczesnego podejścia do utrzymania rzek.
Wnosimy więc o wykreślenie z treści Priorytetu 6.4 powołania się na "Program Małej
Retencji", a wpisanie, że priorytet ten powinien służyć wdrożeniu w województwie małopolskim
cytowanych "Zasadach dobrej praktyki utrzymania rzek".
W ramach działań, które powinny być finansowane w ramach tego priorytetu, należy (zgodnie
z cytowanymi "Zasadami") ująć także renaturalizację koryt rzecznych, oraz likwidację zbędnych
obiektów hydrotechnicznych. Do wskaźników monitorowania należałoby dodać konsekwentnie: (a)
długość zrenaturalizowanych odcinków koryt rzecznych; (b) liczbę zlikwidowanych zbędnych
obiektów hydrotechnicznych.
3. W części diagnostycznej Programu proponujemy rozwinięcie informacji o unikatowych walorach
przyrodniczych Małopolski, a także o zamieszczenie mapki przyrodniczych obszarów chronionych
(aktualnych i proponowanych), w tym także aktualnych i potencjalnych obszarów Natura 2000. Jest to
znaczące uwarunkowanie dla realizacji działań RPO; . in obszary te wymagają szczególnej troski i
uwagi, jeżeli chodzi o unikanie negatywnego wpływu przewidzianych w RPO inwestycji na
środowisko i przyrodę.
Do wiadomości:
Małopolski Konserwator Przyrody
RZGW w Krakowie
Klub Przyrodników
Województwa Mazowieckiego
województw. Zapoznaliśmy się z projektem RPO umieszczonym na Waszej stronie internetowej.
Uprzejmie prosimy o przyjęcie i rozważenie poniższych uwag.
1. Cieszymy się z ujęcia w Priorytecie IV RPO działań na rzecz "zachowania i ochrony istniejących
zasobów dziedzictwa naturalnego, rozwoju infrastruktury turystycznej i edukacyjnej na terenach
parków narodowych, obszarów Natura 2000 i leśnych kompleksów promocyjnych. Proponujemy
jednak pewne uszczegółowienie tego zapisu, przez wymienienie na czym będą polegać "działania na
rzecz zachowania i ochrony dziedzictwa naturalnego".
Udostępnianie obszarów chronionych jest niewątpliwie potrzebne, lecz powinno być
traktowane jako komponent projektów mających na celu ich skuteczniejszą ochronę, a nie jako cel
sam w sobie.
Proponujemy następujące sformułowanie:
Ponadto będą realizowane projekty mające na celu:
−
zahamowanie strat różnorodności biologicznej na wszystkich poziomach jej
organizacji,
czyli
różnorodności
wewnątrzgatunkowej,
międzygatunkowej
i
−
pozwalające na odbudowę i udrażnianie korytarzy ekologicznych (leśnych, rzecznych i
−
pozwalające na ochronę i utrzymanie siedlisk we właściwym stanie, lub
przywracających ich właściwy stan;
−
przyczyniające się do renaturalizacji obszarów hydrograficznych i utrzymania
obszarów wodno – błotnych;
−
służące ochronie przyrodniczych obszarów chronionych: parków krajobrazowych,
−
zmierzające do pozyskania gruntów pod obszary chronione (wykupy gruntów);
−
w miarę możliwości zawierające, jako zintegrowany komponent powiązany z ochroną
przyrody, obok zasadniczych działań ochronnych, działania na rzecz jej udostępnienia
i edukacji przyrodniczej społeczeństwa
Ujęcie takie zapewni pełną komplementarność między projektem RPO małopolskiego, a projektem
SPO Infrastruktura i Środowisko. Zgodnie z założeniami, SPO IiS miał wspierać duże projekty z
zakresu (a) renaturalizacji i ochrony ekosystemów; (b) przywracania drożności korytarzy
ekologicznych; (c) ochrony gatunków, a regionalne programy operacyjne – mniejsze projekty w tych
sferach.
Sugerujemy równocześnie przyjęcie bardziej precyzyjnych wskaźników monitorowania,
odnoszących się do środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej:
d) powierzchnia (ha) zrenaturalizowanych i zabezpieczonych przed zniszczeniem ekosystemów;
e) liczba gatunków roślin i zwierząt wyprowadzonych regionalnie ze stanu zagrożenia;
f) liczba punktów udrożnienia rzecznych i lądowych korytarzy ekologicznych.
przewidziane w projekcie RPO w ramach priorytetu IV mogą znacząco i negatywnie oddziaływać na
przyrodę, w tym szczególnie na różnorodność biologiczną. Dotyczy to w szczególności takich działań
jak:
−
−
−
„małej retencji” - – może być niszcząca dla przyrody w przypadku lokalizacji w miejscach
−
Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii
odnawialnej (energia wiatrowa, wodna) – elektrownie wiatrowe mogą negatywnie wpływać na
ptaki, zwłaszcza gdy są zlokalizowane na szlakach ich wędrówek; elektrownie wodne
negatywnie wpływają na ekosystem cieku i ichtiofaunę.
środowisko.
Priorytetem IV.
Do wiadomości:
Mazowiecki Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego
Departament Koordynacji Programów Operacyjnych
45-082 Opole, ul. Piastowska 14
Po zapoznaniu się z projektem RPO województwa opolskiego, przesyłamy w załączeniu nasze uwagi i
wnioski.
Uprzejmie informujemy, że Klub Przyrodników, jako ogólnopolska organizacja ekologiczna,
prowadzi przegląd projektów RPO różnych województw, pod kątem ujęcia w nich działań z zakresu
ochrony środowiska przyrodniczego. Z uznaniem zauważamy, że w projekcie Waszego RPO znalazły
się działania służące ochronie dziedzictwa przyrodniczego. Wierzymy, że z punktu widzenia
zrównoważonego rozwoju województwa są to działania warte podjęcia, tym bardziej że od
zachowania różnorodności przyrodniczej i krajobrazu bezpośrednio zależy np. atrakcyjność
turystyczna województwa i poszczególnych jego regionów. Również wobec aktualnych priorytetów
polityki Unii Europejskiej, ujęcie zagadnień ochrony różnorodności biologicznej w RPO przyczyni się
do lepszej jego oceny przez Komisję Europejską.
Poniżej przesyłamy kilka wniosków szczegółowych, mających na celu jeszcze lepsze ujęcie
tej sfery w RPO. Uważamy że specyfika przyrodnicza województwa i specyfika jego zasobów
przyrodniczych zasługuje na kilkuzdaniowe podkreślenie w diagnozie. Podkreślamy, że województwo
opolskie jest np. jedynym województwem w Polsce, posiadającym "Czerwoną Księgę" regionalnie
zagrożonych wyginięciem gatunków roślin. Województwo opolskie przoduje także w innych
opracowaniach zasobów przyrodniczych, np. było pierwszym w Polsce, w którym przygotowano
regionalną koncepcję sieci Natura 2000.
Uważamy za pożądane podkreślenie w RPO działań służących ochronie tych elementów
przyrody, które służą ochronie "europejskiego dziedzictwa przyrodniczego" (sieć Natura 2000).
Z poważaniem
Do wiadomości
Wojewódzki Konserwator Przyrody w Opolu
Diagnoza, podrozdział 'ochrona Środowiska"
Uzasadnienie 1)
Istotnym uwarunkowaniem rozwoju
zrównoważonego, który powinien być wymieniony
w diagnozie, są unikatowe walory przyrodnicze
województwa, w tym szczególnie:
- masyw Chełmu, stanowiący unikatowe w skali
Polski skupienie roślin ciepło- i wapieniolubnych;
- Góry Opawskie (w tym także ich fragment pdwschodni k. Opawicy i Pielgrzymowa!),
stanowiące "pomost przyrodniczy" między
Karpatami i Sudetami
- dolina Odry, zawierająca na terenie województwa
jedne z najlepiej zachowanych fragmentów
przyrody doliny rzecznej (Grądy Odrzańskie);
- unikatowe stanowiska nietoperzy w Fortach
Nyskich i kamieniołomach Sławniowicko-
Propozycja zmiany / zgłaszana uwaga
Wprowadzić akapit dotyczący unikatowych
zasobów przyrodniczych województwa. Umieścić
mapkę systemu obszarów chronionych; zaznaczyć
na niej potrzebę powiększenia Parku
Krajobrazowego Gór Opawskich o enklawę
obejmującą SE kraniec tego pasma w okolicy
Opawicy i Pielgrzymowa. Zaznaczyć potrzebę
Umieścić informację o znaczeniu woj. opolskiego
dla ochrony europejskiej różnorodności
biologicznej – mapkę potencjalnych obszarów
Natura 2000
[email protected]
E-mail lub adres pocztowy
Element RPO, którego dotyczy uwaga
(np. nr rozdziału, nr strony)
0600 482119
Klub Przyrodników, 1 Maja 22, 66-200 Świebodzin
(ogólnopolska organizacja pozarządowa działająca na rzecz ochrony
przyrody)
Paweł Pawlaczyk
Tel.
Osoba do kontaktu
Podmiot zgłaszający
FORMULARZ ZGŁASZANIA UWAG/ZMIAN
Konsultacje społeczne
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego
na lata 2007-2013 (wstępny projekt, wersja nr 3)
20 kwietnia 2006 r. – 30 czerwca 2006 r.
Rozdział 3.4 (Priorytet 4), część dot. ochrony
różnorodności biologicznej.
Rozdział 3.4 (Priorytet 4)
Ochrona bioróżnorodności, by była skuteczna,
musi być realizowana nie tylko na poziomie
krajowym, ale także na poziomie regionalnym.
Finansowanie dużych programów (>0,1 mln Euro)
jest przewidziane w SPO IiS, a RPO powinno być
narzędziem finansowania mniejszych (<0,1 mln
Euro), także regionalnych programów ochrony
W ramach działań na rzecz ochrony różnorodności
gatunków. W województwie opolskim istnieją
biologicznej, dopuścić także regionalne programy
szczególnie dobre podstawy do generowania takich
ochrony gatunków (nie wymagać programu
projektów (np. opracowana i wydana Czerwona
krajowego)
Księga Roślin woj. opolskiego – jedyne w Polsce
takie opracowanie dla poziomu województwa).
Jest np. potrzeba regionalnego programu ochrony
kumaka górskiego (gatunek Natura 2000; pospolity
i nie zagrożony w Karpatach, ale w Opolskim ma
zagrożone, kresowe stanowiska, ważne dla
zachowania krajowej różnorodności biologicznej).
Niewielka zmiana znaczenia zdania pozwoli lepiej
Zamiast o "wykorzystaniu do wypoczynku,
rekreacji i regeneracji sił człowieka"
wyrazić konieczne strategiczne założenie – na
najcenniejszych obszarach przyrodniczych
najcenniejszych obszarów przyrodniczych
województwa, pisać o wykorzystaniu ich do
powinien być preferowany wypoczynek o
"turystyki, szczególnie bazującej na walorach
charakterze zaangażowanej turystyki
przyrodniczych kulturowych". Spriorytetyzować to krajoznawczej z wątkami poznawczymi; a nie
działanie na tworzenie infrastruktury służącej
wszystkie formy rekreacji. Walory przyrodnicze, w
poznawaniu przyrody, a nie każdej infrastruktury
tym różnorodność biologiczna, nawet jeżeli nie są
rekreacyjnej.
dostrzegane bezpośrednio, a tylko pośrednio, są
Zmienić tytuł na "ochrona zasobów środowiska"
(tytuł nie powinien sugerować, że chodzi
wyłącznie o budowę infrastruktury)
Nie wszystkie pożądane tu projekty prowadzą do
powstania infrastruktury. Np. efektem projektów
dotyczących ochrony różnorodności biologicznej
są hektary ochronionych / zrenaturyzowanych
ekosystemów oraz liczba gatunków
wyprowadzonych regionalnie ze stanu zagrożenia
wyginięciem, a nie obiekty infrastruktury.
Burgabickich
Zaakcentowanie "europejskiej wartości dodanej" i
ustalenie priorytetu na obszary "ważne dla Unii
Europejskiej" będzie pożyteczne dla oceny
Programu przez Komisję Europejską.
Uwaga, efektem projektów "udostępniających"
przyrodę (np. ścieżki edukacyjne, ośrodki
edukacyjne) powinna być liczba osób z nich
korzystających, a nie liczba / kubatura obiektów
infrastruktury – cele do osiągnięcia nie jest
wybudowanie obiektów, lecz realne udostępnienie
możliwości "kontaktu z przyrodą"
Obecnie brakuje wskaźników monitorowania tych
działań.
Wskazać, że szczególny priorytet powinien
dotyczyć działań na obszarach, stanowiących
wkład województwa opolskiego do sieci obszarów
chroniących europejskie dziedzictwo przyrodnicze
Ze względu na istotne opóźnienia i braki w
(sieć Natura 2000).
wyznaczaniu sieci Natura 2000 przez Ministerstwo
Środowiska, niezbędne jest posłużenie się pełną
Szkicową mapkę takich obszarów, wg naszego
dostępna wiedzą o "obszarach ważnych dla
aktualnego stanu wiedzy, załączamy do
europejskiego dziedzictwa przyrodniczego", a nie
niniejszego pisma.
tylko obszarami wyznaczonymi dotąd przez MS
(patrz załączone mapki).
Jako wskaźniki monitorowania wprowadzić
wskaźniki odnoszące się do ochrony różnorodności
biologicznej:
- powierzchnia (ha) ochronionych lub
zrenaturyzowanych ekosystemów;
- liczba gatunków roślin, grzybów i zwierząt
wyprowadzonych ze stanu regionalnego
- liczba osób korzystających z infrastruktury
umożliwiającej poznawanie przyrody
Wyraźnie zapisać, że oprócz "ochrony" może tu
być finansowane "odtwarzanie i renaturyzacja
cennych przyrodniczo ekosystemów i siedlisk
rzadkich gatunków", a także "reintrodukcja
gatunków"
bazą dla takich form turystyki i główną atrakcją
turystyczno-krajonawczą
W wielu przypadkach w woj. opolskim ochrona
różnorodności biologicznej wymaga projektów o
charakterze "odtwarzającym", a nie tylko
"chroniącym" (reintrodukcja susła moręgowanego,
odtwarzanie zarosłych muraw kserotermicznych,
reintrodukcja wapieniolubnych gatunków roślin,
unaturalnianie drzewostanów leśnych). To właśnie
takie projekty wymagają szczególnie wsparcia
finansowego (są najbardziej kosztowne).
Doliny rzek są bardzo ważnymi ostojami
różnorodności biologicznej (szczególnie tzw. Łęg
Zdzieszowiski, odcinek przy ujściu Stobrawy,
Grądy Odrzańskie; także dolina Stobrawy i
mniejszych rzek). Należy uniknąć
Dopisać zdanie "Ochrona przeciwpowodziowa
niebezpieczeństwa, że pod pozorem ochrony
przeciwpowodziowej zostaną wykonane działania
wymaga przy tym pogodzenia z potrzebami
niszczące dla wartości przyrodniczych. Zwykle
ochrony dolin rzecznych stanowiących wybitne
pogodzenie ochrony przeciwpowodziowej z
ostoje różnorodności biologicznej". Miejscami
zachowaniem walorów przyrody jest możliwe,
Rozdział 3.4 (Priorytet 4), część dot. zabezpieczeń
konieczna jest przebudowa starych rozwiązań
przeciwpowodziowych
hydrotechnicznych na rozwiązania uwzględniające choć wymaga nowoczesnych i niekiedy
współczesne, zintegrowane podejście do regulacji niestandardowych rozwiązań (np. suche poldery,
rzek, integrujące ochronę przeciwpowodziową z
odsuwanie wałów od koryta rzeki itp. Są z reguły
korzystne zarówno dla ochrony
ochroną środowiska przyrodniczego dolin
rzecznych".
przeciwpowodziowej jak i dla przyrody. Należy
wyraźnie zaznaczyć, że tylko takie, nowoczesne i
zintegrowane rozwiązania powinny być
finansowane, ponieważ tylko one są rzeczywiście
znacząca korzyścią dla środowiska i tylko takie
rozwiązania są zgodne z celami programu.
1)
Jedynie propozycje zmian / uwagi uzasadnione przez podmiot zgłaszający będą uwzględnione w procesie konsultacji
Klub Przyrodników
Województwa Podkarpackiego
Rzeszów
województw. Zapoznaliśmy się z projektem RPO umieszczonym na Waszej stronie internetowej.
Uprzejmie prosimy o przyjęcie i rozważenie poniższych uwag.
1. Cieszymy się z ujęcia w Priorytecie 2 RPO działań "służących zachowaniu, ochronie, rewitalizacji
oraz zabezpieczeniu przed zagrożeniami obiektów dziedzictwa przyrodniczego, w szczególności
parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, pomników przyrody, obszarów
chronionego krajobrazu, obszarów Natura 2000 itp., choć dziwi nas nieco zaliczenie tych działań do
"Rewitalizacji obszarów zdegradowanych".
Prosimy jednak o:
−
Uzupełnienie listy potencjalnych beneficjentów działania o parki krajobrazowe, jednostki
zarządzające rezerwatami przyrody (nie zawsze są to nadleśnictwa!) oraz o jednostki i
instytucje zarządzające terenem na obszarach Natura 2000 oraz jednostki i instytucje
sprawujące nadzór nad obszarami Natura 2000;
−
Uzupełnienie
przewidywanych
działań
o
działania
służące
ochronie
zasobów
przyrodniczych województwa, ale zlokalizowane także poza obszarami chronionymi, jak
np.:
o
o
Programy ochrony zagrożonych gatunków roślin i zwierząt
−
Uzupełnienie wskaźników monitorowania odpowiedniego priorytetu o wskaźniki
odpowiadające proponowanym wyżej działaniom, jak np.:
o
powierzchnia (ha) ochronionych lub odtworzonych ekosystemów;
o
liczba gatunków roślin, grzybów i zwierząt wyprowadzonych ze stanu
regionalnego zagrożenia wyginięciem;
o
liczba osób korzystających z infrastruktury umożliwiającej poznawanie przyrody.
2. Odnosząc się do priorytetu 1., zwracamy uwagę, że przewidziane tu regulacje rzek i budowa
zbiorników retencyjnych mogą okazać się działaniami niszczącymi dla walorów przyrodniczych rzek
– w tym także dla stanu ich ichtiofauny (która jest przecież jednym z komponentów różnorodności
biologicznej i jednym z komponentów atrakcyjności turystycznej województwa). Problem ten
powinien zresztą zostać szczegółowo przeanalizowany w procedurze oceny oddziaływania RPO na
środowisko.
Dla zagwarantowania harmonizacji ochrony przeciwpowodziowej i ochrony środowiska
przyrodniczego, proponujemy oparcie się przy realizacji odpowiednich działań na "Zasadach dobrej
praktyki utrzymania rzek górskich", opracowanych w ubiegłym roku w RZGW Kraków, i będących
wyrazem mądrego i nowoczesnego podejścia do utrzymania rzek. Wnosimy więc o wpisanie
powołania na ten dokument do tekstu RPO..
z cytowanymi "Zasadami") ująć także renaturalizację koryt rzecznych, przenoszenie zabudowy i
infrastruktury z terenów zalewowych na tereny nie zagrożone powodzią, przebudowę mostów w
sposób umożliwiający przepuszczenie wysokiej wody oraz likwidację zbędnych obiektów
hydrotechnicznych i zbędnych umocnień koryt rzecznych. Do wskaźników monitorowania należałoby
dodać konsekwentnie: (a) długość zrenaturalizowanych odcinków koryt rzecznych; (b) liczbę
zlikwidowanych zbędnych obiektów.
Do wiadomości:
Podkarpacki Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Województwa Podlaskiego
Białystok
1. Zwracamy uwagę, że województwo podlaskie jest jednym z nielicznych województw w Polsce, w
województwa. Pomimo zaplanowania priorytetu 'Rozwój infrastruktury ochrony środowiska"
przewidziano w nim wyłącznie działania służące ochronie wody i powietrza, a nie przyrody. Również
w priorytecie "turystyka" nie ujęto ochrony dziedzictwa przyrodniczego regionu, mimo że w
województwie podlaskim jest to przecież główna baza rozwoju turystyki.
programów operacyjnych. Tymczasem projekt podlaskiego RPO nie zawiera "przedłużenia" priorytetu
V SPO IiS na sferę małych projektów.
W pozostałych województwach przyjęte są dwa modele ujęcia w RPO działań na rzecz
ochrony różnorodności biologicznej:
c) W ramach priorytetu "środowisko" – obok działań na rzecz tworzenia infrastruktury ochrony
środowiska, ochrony wody, powietrza, bezpieczeństwa ekologicznego itp. Dobry przykład
d) W ramach priorytetu "turystyka" – zakładając że różnorodność biologiczna i ekosystemy są
składnikiem dziedzictwa przyrodniczego województwa, a to z kolei stanowi podstawę jego
atrakcyjności turystycznej. Dobry przykład takiego ujęcia stanowi RPO województwa
pomorskiego.
Wnosimy o ujęcie w RPO województwa podlaskiego działań na rzecz ochrony różnorodności
biologicznej, ujętych według jednego z dwóch powyższych modeli, w tym szczególnie o przewidzenie
możliwości finansowania projektów:
−
−
−
−
−
−
−
przewidziane w projekcie RPO w ramach priorytetu "infrastruktura ochrony środowiska" mogą
znacząco i negatywnie oddziaływać na przyrodę, w tym szczególnie na różnorodność biologiczną.
Dotyczy to w szczególności takich działań jak:
−
−
−
„małej retencji” - – może być niszcząca dla przyrody w przypadku lokalizacji w miejscach
−
Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii
odnawialnej (energia wiatrowa, wodna, (...)) – elektrownie wiatrowe mogą negatywnie
wpływać na ptaki, zwłaszcza gdy są zlokalizowane na szlakach ich wędrówek; elektrownie
wodne negatywnie wpływają na ekosystem cieku i ichtiofaunę.
środowisko.
Priorytetem III.
Do wiadomości:
Podlaski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Sz. P.
Marszałek
Województwa Pomorskiego
Gdańsk
1. Cieszymy się z uwzględnienia w RPO działań z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego. W
porównaniu z innymi województwami są one umiejscowione nietypowo - jako element rozwoju i
ochrony potencjału turystycznego województwa – takie ujęcie wydaje nam się jednak właściwe
(podkreśla istniejący i ważny "ekonomiczno-gospodarczy" aspekt różnorodności biologicznej i
znaczenie jej ochrony dla zrównoważonego rozwoju regionu). Wnosimy o uzupełnienie kilku
szczegółowych zapisów:
a) Uzupełnienie wskaźników Priorytetu 7 o wskaźniki odnoszące się bezpośrednio do
różnorodności biologicznej, jak np. powierzchnia (ha) ochronionych i zrenaturalizowanych
ekosystemów, (b) liczba gatunków wyprowadzonych ze stanu zagrożenia. Różnorodność
biologiczna jest podstawą atrakcyjności turystycznej krajobrazu, jednak jej przełożenie na
typowo turystyczne wskaźniki nie jest natychmiastowe i liniowe, dlatego bazowanie tylko na
wskaźniku "liczby turystów" nie jest wystarczające. Również same "wskaźniki udostępnienia
cennych przyrodniczo obszarów" nie są wystarczające – w działaniu 7.4 powinno chodzić
przede wszystkim o ochronę, a nie tylko o udostępnianie; udostępnienie powinno być
elementem kompleksowych projektów zarządzania cennymi przyrodniczo obszarami i
obiektami.
b) W opisie potencjalnych typów projektów w działaniu 7.4. proponujemy przeformułowanie
akcentujące pożądany kompleksowy charakter projektów (tj. powiązanie ochrony i
udostępnienia, a nie tylko realizację infrastruktury udostępniającej):
Kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu ochrony, rewaloryzacji i udostępniania
obszarów chronionych, obejmujące działania ochronne i tworzenie niezbędnej do nich
infrastruktury, powiązane ze skanalizowanym udostępnieniem i prezentacją zarówno
walorów przyrodniczych, jak i sposobów ich ochrony (np. budowa, rozbudowa lub
modernizacja infrastruktury kierunkującej ruch turystyczny w wyznaczone miejsca na
obszarach cennych przyrodniczo (szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe, ścieżki
dydaktyczne, pomosty komunikacyjne, platformy widokowe, wieże obserwacyjne,
parkingi itp.);
c) W opisie potencjalnych typów projektów proponujemy uzupełnienie przykładów, tak by
wzmocnić akcent na zagadnienia przyrodnicze typowe i ważne dla województwa
pomorskiego:
(np. ochrona i odtwarzanie obszarów wodno-błotnych, torfowisk, naturalnych cieków,
kwietnych łąk trzęślicowych, storczykowych i pełnikowych, naturalnych fragmentów
brzegu morskiego, słonorośli, jezior lobeliowych i innych; ochrona i kształtowanie
ostoi ptaków, programy ochrony i restytucji łososia, troci, żółwia błotnego, strzebli
błotnej i innych);
d) W opisie potencjalnych typów projektów proponujemy uzupełnienie o "działania ochronne
niezbędne do ochrony aktualnych i potencjalnych2 obszarów Natura 2000". Takie
2
Ze względu na opóźnienia w wyznaczaniu sieci natura 2000 przez Ministerstwo Środowiska, uważamy za
konieczne oparcie się tu na pełnej liście potencjalnych obszarów Natura 2000 na terenie województwa, czyli na
tzw. Shadow List.
zaakcentowanie "europejskiej wartości dodanej" przyczyni się do lepszej oceny projektu RPO
przez Komisję Europejską;
e) Zakres działania 7.4 proponujemy rozszerzyć również o "odtwarzanie i udrażnianie
regionalnych i lokalnych korytarzy ekologicznych (odtwarzanie drożności rzek dla ryb;
przejścia dla zwierząt przez istniejące elementy infrastruktury komunikacyjnej, w tym
przejścia
dla
płazów).
Uzupełnienie
to
jest
potrzebne
dla
zachowania
pełnej
komplementarności z Sektorowym Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko,
który ma wspierać większe projekty tego typu, zakładając że projekty mniejsze znajda jednak
wsparcie w wojewódzkich RPO.
2. Wnosimy o uzupełnienie listy potencjalnych beneficjentów działania 3.1. o parki narodowe i
krajobrazowe. Na terenie województwa parki zajmują się działalnością naukowo-badawczą w sferze
zasobów przyrody - np. Słowiński Park Narodowy ma własną pracownie badawczą; a parki
krajobrazowe zatrudniają pracowników prowadzących badania naukowe. Parki prowadzą też
działalność dydaktyczną dla ogółu społeczeństwa, znacznie wykraczająca poza "udostępnianie i
prezentację walorów przyrodniczych parku", a dotyczącą także ogólnych problemów środowiska.
Jednostki te mają też plany znacznego rozwoju takiej działalności. Dlatego należy umożliwić im
staranie się o środki RPO na tworzenie i rozbudowę infrastruktury edukacyjnej i naukowo-badawczej.
3. W działaniu 5.1. proponujemy uzupełnienie listy przykładów inwestycji służących bezpieczeństwu
ruchu drogowego o bariery energochłonne w alejach przydrożnych (ważny sposób rozwiązywania
sprzeczności między wymogami bezpieczeństwa ruchu, a koniecznością zachowania starych alei
przydrożnych jako charakterystycznego elementu krajobrazu województwa pomorskiego).
Prosimy tu także, by listę przykładowych elementów inwestycji uzupełnić o kształtowanie
nowej zieleni przydrożnej.
4. Odnośnie priorytetu 6, zwracamy uwagę że przewidziane w nim działania, choć z jednej strony
"przyjazne środowisku", z drugiej strony stwarzają (zwłaszcza działania 6.2 i najwyższe ryzyko dla
środowiska, a zwłaszcza dla zasobów przyrody (w wielu przypadkach znacznie poważniejsze, niż np.
infrastruktura transportowa).
Retencja wody jest generalnie korzystna dla środowiska, jednak budowa zbiorników
retencyjnych oraz regulacje i utrzymanie cieków (przewidziane w działaniu 6.2) mogą w niektórych
wypadkach być niszczące dla zlokalizowanych w konkretnych miejscach cennych zasobów
przyrodniczych związanych z rzekami i ich dolinami. Budowa zbiorników retencyjnych na rzekach
może być związana z przerwaniem ciągłości ekologicznej cieków i może być wręcz sprzeczna z
działaniem 7.3. Unikanie takich konfliktów wymaga szczególnej staranności w ocenianiu
oddziaływania poszczególnych inwestycji na środowisko, a na obecnym etapie konieczne jest
właściwe prognozowanie skali problemu i potencjalnych obszarów – co należy wykonać w
przeprowadzanej strategicznej ocenie oddziaływania RPO na środowisko.
Mimo "proekologiczności" energii odnawialnej, budowa elektrowni wiatrowych niszczy
krajobraz (stanowiący jeden z najważniejszych zasobów województwa i decydujący po potencjalne
rozwoju turystyki!) i może być zagrożeniem dla przyrody (w tym szczególnie ptaków). Małe
elektrownie wodne, zlokalizowane na ciekach, przerywają ich ciągłość ekologiczną i mogą być tym
samym niekorzystne dla ichtiofauny cieku, a szczególnie dla ryb wędrownych. W wielu przypadkach
takie "straty środowiskowe" są znacznie większe niż "zyski środowiskowe" związane z
wykorzystaniem energii odnawialnej. Unikanie takich konfliktów wymaga szczególnej staranności w
ocenianiu oddziaływania poszczególnych inwestycji na środowisko, a na obecnym etapie konieczne
jest właściwe prognozowanie skali problemu i potencjalnych obszarów – co należy wykonać w
przeprowadzanej strategicznej ocenie oddziaływania RPO na środowisko.
Wnosimy o pełne i wyczerpujące przeanalizowanie wyżej wymienionych problemów w
ramach oceny oddziaływania RPO na środowisko – ze szczególnym uwzględnieniem ewentualnych
oddziaływań na obszary chronione (parki narodowe i krajobrazowe wraz z otulinami, rezerwaty
przyrody, aktualne i potencjalne obszary Natura 2000 wraz z tzw. Shadow List), a także na korytarze
ekologiczne wiążące system obszarów chronionych (szlaki migracji ptaków; rzeki wiążące
poszczególne obszary chronione z morzem).
pomorskiego.
Do wiadomości
Pomorski Konserwator Przyrody;
Dyrektorzy parków narodowych i krajobrazowych woj. pomorskiego
Klub Przyrodników
Województwa Śląskiego
Katowice
województw. Po przeanalizowaniu projektu Waszego RPO, uprzejmie prosimy o przyjęcie poniższych
uwag.
1. Cieszymy się z ujęcia w projekcie Waszego RPO celu szczegółowego "zachowanie dziedzictwa
przyrody". Proponujemy jednak, by szerzej rozwinąć ten cel, wpisując że w ramach priorytetu V
przewiduje się realizację działań mających na celu
−
Ochronę i odtwarzanie siedlisk przyrodniczych
−
Ochronę i odtwarzanie obszarów wodno-błotnych, renaturalizację cieków wodnych;
−
−
Ochronę zagrożonych gatunków i ich siedlisk
Proponowane uzupełnienie jest ważne z punktu widzenia pełnej komplementarności RPO z
będą przedmiotem regionalnych programów operacyjnych.
Jako potencjalnych beneficjentów w/w działań proponujemy przewidzieć: parki narodowe,
parki krajobrazowe, organizacje pozarządowe, jednostki i instytucje zarządzające terenem na
obszarach Natura 2000 oraz jednostki i instytucje sprawujące nadzór nad obszarami Natura 2000.
przewidziane w projekcie RPO
mogą znacząco i negatywnie oddziaływać na przyrodę, w tym
szczególnie na różnorodność biologiczną. Dotyczy to w szczególności działań obejmujących
"przedsięwzięcia zorientowane na racjonalizację gospodarowania zasobami wodnymi w kontekście
ich deficytu, wysokiego zanieczyszczenia oraz zagrożenia powodziowego", obejmujących m. in.
regulacje rzek i budowę zbiorników wodnych.
Prosimy o bardzo dokładne przeanalizowanie tych problemów w procedurze oceny
oddziaływania RPO na środowisko.
Dla zagwarantowania harmonizacji ochrony przeciwpowodziowej i ochrony środowiska
przyrodniczego, proponujemy oparcie się przy realizacji odpowiednich działań na "Zasadach dobrej
praktyki utrzymania rzek górskich", opracowanych w ubiegłym roku w RZGW Kraków, i będących
wyrazem mądrego i nowoczesnego podejścia do utrzymania rzek. Wnosimy więc o wpisanie
powołania na ten dokument do tekstu RPO..
z cytowanymi "Zasadami") ująć także renaturalizację koryt rzecznych, przenoszenie zabudowy i
infrastruktury z terenów zalewowych na tereny nie zagrożone powodzią, przebudowę mostów w
sposób umożliwiający przepuszczenie wysokiej wody oraz likwidację zbędnych obiektów
hydrotechnicznych i zbędnych umocnień koryt rzecznych. Do wskaźników monitorowania należałoby
dodać konsekwentnie: (a) długość zrenaturalizowanych odcinków koryt rzecznych; (b) liczbę
zlikwidowanych zbędnych obiektów.
Do wiadomości:
Śląski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Województwa Świętokrzyskiego
Kielce
1. Zwracamy uwagę, że województwo świętokrzyskie jest jednym z nielicznych województw w
Polsce, w którym nie zaplanowano w RPO żadnych działań służących ochronie dziedzictwa
przyrodniczego województwa. Pomimo zaplanowania priorytetu "Rozwój infrastruktury ochrony
środowiska i energetycznej", przewidziano w nim wyłącznie działania służące ochronie wody i
powietrza, a nie przyrody.
programów operacyjnych. Tymczasem projekt świętokrzyskiego RPO nie zawiera "przedłużenia"
priorytetu V SPO IiS na sferę małych projektów.
Wnosimy o ujęcie w RPO województwa świętokrzyskiego działań na rzecz ochrony
różnorodności biologicznej, w tym szczególnie o przewidzenie możliwości finansowania projektów:
−
−
−
−
−
−
−
przewidziane w projekcie RPO w ramach priorytetu " Rozwój infrastruktury ochrony środowiska i
energetycznej" mogą znacząco i negatywnie oddziaływać na przyrodę, w tym szczególnie na
różnorodność biologiczną. Dotyczy to w szczególności takich działań jak regulacja cieków wodnych ,
budowa wałów i budowa zbiorników retencyjnych. Inwestycje takie, mimo że niewątpliwie potrzebne,
mogą być niszczące dla ekosystemów rzek, fauny ryb, oraz dla cennych ekosystemów w dolinach
rzecznych.
Prosimy o dokładne przeanalizowanie tych problemów w procedurze oceny oddziaływania
RPO na środowisko.
przyrodę) powinna być istotnym kryterium kwalifikacji projektów objętych Priorytetem III.
Do wiadomości:
Świętokrzyski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Olsztyn
1. Zwracamy uwagę, że województwo warmińsko-mazurskie jest jednym z nielicznych województw
w Polsce, w którym nie zaplanowano w RPO żadnych działań służących ochronie dziedzictwa
przyrodniczego województwa. Pomimo zaplanowania osi priorytetowej "Środowisko przyrodnicze"
przewidziano w niej wyłącznie działania służące ochronie wody i powietrza, a nie przyrody. Również
w osi "turystyka" nie ujęto ochrony dziedzictwa przyrodniczego regionu.
programów operacyjnych. Tymczasem RPO Warmia i Mazury nie zawiera "przedłużenia" priorytetu
V SPO IiS na sferę małych projektów.
e) W ramach priorytetu "środowisko" – obok działań na rzecz tworzenia infrastruktury ochrony
f) W ramach priorytetu "turystyka" – zakładając że różnorodność biologiczna i ekosystemy są
pomorskiego.
Wnosimy o ujęcie w RPO Warmia i Mazury działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej,
ujętych według jednego z dwóch powyższych modeli, w tym szczególnie o przewidzenie możliwości
finansowania projektów:
−
−
−
−
−
−
−
przewidziane w projekcie RPO w osi "środowisko przyrodnicze" mogą znacząco i negatywnie
oddziaływać na przyrodę, w tym szczególnie na różnorodność biologiczną. Dotyczy to w
szczególności takich działań jak:
−
budowa zbiorników hydrotechnicznych, wałów przeciwpowodziowych, małej retencji wodnej
itp. – może być niszcząca dla przyrody w przypadku lokalizacji w miejscach występowania
cennych ekosystemów; budowa zbiorników retencyjnych może także przerywać ciągłość
ekologiczna rzek i wpływać negatywnie na ichtiofaunę;
−
zalesienia, które w silnie już zalesionym krajobrazie Mazur nie przyniosą znaczącego
korzystnego efektu ekologicznego, a mogą być niszczące dla ekosystemów nieleśnych i
negatywnie wpływać na gatunki związane z przestrzenia otwartą.
środowisko.
i atrakcyjność turystyczną) powinna być istotnym kryterium kwalifikacji projektów objętych osią 2.
Do wiadomości:
Warmińsko-Mazurski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Świebodzin, 29 maja 2006
Sz. P.
Marszałek
Województwa Wielkopolskiego
Poznań
Uprzejmie dziękuję za szybką odpowiedź na nasze zapytanie o stan opracowania RPO województwa
wielkopolskiego i prognozy jego oddziaływania na środowisko (Wasz znak: DW-I-10724/153/PS/2006).
Zapoznaliśmy się z projektem RPO zamieszczonym na Waszych stronach internetowych.
Z uznaniem podchodzimy do faktu ujęcia w projekcie Waszego RPO zagadnień ochrony
przyrody. Województwo wielkopolskie jest jednym z nielicznych województw w Polsce, które w
swoim Regionalnym Programie Operacyjnym zaplanowało "przedłużenie" działań Priorytetu 5 SPO
Infrastruktura i Środowisko dla projektów <0,1 mln zł – a więc możliwość finansowania projektów z
zakresu odtwarzania siedlisk, odtwarzania drożności korytarzy ekologicznych oraz realizacji
regionalnych programów ochrony gatunków.
Klub Przyrodników deklaruje współpracę w realizacji zadań tego priorytetu.
Wnosimy jednak o uzupełnienie w treści RPO odpowiednich wskaźników produktu, rezultatu
i oddziaływania, bowiem wśród przewidzianych wskaźników priorytetu "środowisko" zupełnie
zabrakło tych odnoszących się do przyrody. Powinny się tu znaleźć m. in takie wskaźniki, jak:
−
Powierzchnia siedlisk przyrodniczych o poprawionym stanie ochrony;
−
Liczba gatunków roślin, grzybów i zwierząt o regionalnie poprawionym stanie ochrony;
−
Powierzchnia nowo utworzonych rezerwatów przyrody.
Przy okazji zwracamy uwagę na konieczność zastosowania szczególnej ostrożności w realizacji
innych działań priorytetu "Środowisko", zwłaszcza w odniesieniu do inwestycji hydrotechnicznych.
Nie negując potrzeby ochrony przeciwpowodziowej, zwracamy uwagę że rzeki województwa
wielkopolskiego i ich doliny są zarazem miejscami koncentracji wybitnych wartości przyrodniczych.
Zrównoważony rozwój województwa wymaga więc pogodzenia potrzeb ochrony
przeciwpowodziowej z potrzebami zachowania pełnej różnorodności biologicznej i jakości
ekologicznej rzek i ich dolin. Prosimy o zwrócenie szczególnej uwagi na to zagadnienie w
opracowywanej obecnie ocenie wpływu RPO na środowisko.
Prosimy również o zwrócenie szczególnej uwagi na zagadnienie wpływu priorytetów RPO i
działań, które mają być finansowane w ramach tych priorytetów, na aktualne i potencjalne obszary
sieci Natura 2000 w Waszym województwie. Sieć Natura 2000 jest w Unii Europejskiej
podstawowym narzędziem zapewniającym ochronę rdzeniowych elementów europejskiego
dziedzictwa przyrodniczego, a przy okazji stanowi "parasol" zapewniający skuteczną ochronę wielu
ważnych elementów krajowej przyrody. Uważamy więc za szczególnie ważne, by jej ochronę w
Polsce w maksymalnym stopniu zintegrować z planowaniem rozwoju regionalnego. Ponieważ
wdrażanie sieci Natura 2000 przez Ministerstwo Środowiska następuje – jak dotychczas – z
niezrozumiałymi dla nas problemami i opóźnieniami, uprzejmie prosimy, dla uniknięcia przyszłych
konfliktów, o uwzględnienie również zidentyfikowanych potencjalnych obszarów Natura 2000, które
nie zostały dotychczas zgłoszone przez polski rząd Komisji Europejskiej. Informacje o naszym stanie
wiedzy na temat takich obszarów i potrzeb ich wyznaczenia przekażemy w osobnym piśmie.
Oczekujemy na publikację raportu oceny oddziaływania na środowisko Waszego RPO na
stronie internetowej. Wdzięczni bylibyśmy za ewentualną informację pocztą elektroniczną o
konsultacjach społecznych.
wielkopolskiego.
Do wiadomości:
Wielkopolski Konserwator Przyrody
Klub Przyrodników
Województwa Zachodniopomorskiego
Szczecin
umieszczonym na stronie internetowej (wersja projektu z 31 maja 2006), uprzejmie prosimy o
przyjęcie i rozważenie poniższych uwag. Mamy nadzieję że przyczynią się one do ulepszenia projektu
i posłużą zrównoważonemu rozwojowi województwa, nie niszczącemu jego zasobów przyrodniczych.
1. Zwracamy uwagę, że województwo zachodniopomorskie jest jednym z nielicznych województw w
Polsce, w którym nie zaplanowano w RPO żadnych działań służących ochronie dziedzictwa
przyrodniczego województwa. Tym samym RPO nie spełnia wymogu komplementarności z
będą przedmiotem regionalnych programów operacyjnych.
Tymczasem RPO zachodniopomorski nie zawiera "przedłużenia" priorytetu V SPO IiS na
sferę małych projektów.
g) W ramach priorytetu "środowisko" – obok działań na rzecz tworzenia infrastruktury ochrony
h) W ramach priorytetu "turystyka" – zakładając że różnorodność biologiczna i ekosystemy są
pomorskiego.
Wnosimy o ujęcie w RPO zachodniopomorskim działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej,
w tym szczególnie możliwości finansowania projektów:
−
−
−
−
−
−
Ze względu na charakter województwa zachodniopomorskiego, właściwe wydaje nam się ujęcie
wiążące różnorodność biologiczną z rozwojem turystyki (tj. analogicznie do ochrony dziedzictwa
kulturowego), co szczegółowo rozwijamy poniżej.
2. Proponujemy rozwinięcie informacji o unikatowych walorach
przyrodniczych województwa
zachodniopomorskiego i zaplanowanie działań na rzecz ich ochrony. Prosimy o zwrócenie uwagi, że
unikatowe walory przyrodnicze województwa są istotnym komponentem budującym jego
atrakcyjność turystyczną. Cennne, a specyficzne dla województwa zachodniopomorskiego ekosystemy
są składnikiem "image" województwa i mogą być istotnym elementem jego promocji. Dotyczy to w
szczególności:
−
Kompleksów ekosystemów brzegu morskiego, z klifami, wydmami, borami bażynowymi na
zapleczu wydm, jeziorami przymorskimi, łąkami i tofowiskami na zapleczu wybrzeża –
tworzą one charakterystyczny, atrakcyjny turystycznie i krajoznawczo krajobraz strefy
wybrzeża;
−
Zalewu Szczecińskiego i jego brzegów, stanowiącego unikatowy w Europie krajobraz
skomplikowanego estuarium Odry, wraz z torfowymi równinami i bagiennymi lasami;
bogatego w unikatowe gatunki ptaków;
−
Kompleksów ekosystemów krajobrazu pojezierzy – z jeziorami różnych typów, zachowanymi
kwietnymi łąkami (w tym pełnikowymi i storczykowymi), zróżnicowanymi lasami (w tym
szczególnie kompleksami buczyn) źródliskami, mechowiskami, drobnymi torfowiskami,
bystro płynącymi, naturalnymi rzekami;
−
Rzek zachodniopomorskich, w dużej części zachowanych w stanie bliskim naturalnemu i ze
względu na ten stan oraz malowniczość ich krajobrazu stanowiących istotną atrakcje dla
turystyki kajakowej (szczególnie np. Drawa, Parsęta, Ina, Rega, Płonia, ale i inne);
−
Lasów bukowych, osiągających na terenie województwa centrum swojego występowania
zróżnicowania w Polsce – zwłaszcza monumentalne starodrzewy bukowe stanowią istotna
atrakcję turystyczną;
−
Całego unikatowego kompleksu przyrodniczego doliny Odry, z bagiennymi krajobrazami
Międzyodrza i zbiorowiskami kwietnych, ciepłolubnych muraw na zboczach doliny; w
powiązaniu z obecnymi tam walorami kulturowymi region ten stanowi unikatową atrakcję
turystyczną.
Niezależnie od wymienionych wyżej elementów krajobrazu, "dostrzegalnych" dla ogółu turystów
odwiedzających województwo, prosimy o zwrócenie uwagi, że niektóre elementy przyrodnicze
województwa są na tyle unikatowe, że są celem specjalistycznej turystyki przyrodniczej. Dotyczy to
np.:
−
Wielu ostoi ptaków w województwie, w tym miejsc ich zimowej koncentracji na Zalewie
Szczecińskim i na morzu w okolicach Świnoujścia;
−
Unikatowych dużych torfowisk wysokich typu bałtyckiego,
−
Unikatowych ekosystemów źródliskowych i mechowiskowych, np. w dolinie Iny, w dolinie
Rurzycy, w dolinie Chotli, Chocieli, Radwi i Parsęty
Można oczekiwać, że w latach 2007-2013 będzie stopniowo narastać "wrażliwość turystyki na walory
przyrodnicze", jak i samo zjawisko specjalistycznej turystyki przyrodniczej. Takie trendy są obecnie
wyraźne praktycznie w całej Europie. Zjawisko to należy uwzględnić w strategicznych decyzjach
dotyczących rozwoju województwa, a więc także w decyzjach dotyczących priorytetów RPO.
Dziedzictwo przyrodnicze województwa, podobnie jak jego dziedzictwo kulturowe, jest elementem
potencjału jego rozwoju, dlatego działania RPO powinny być zorientowane między innymi na jego
zachowanie, odtwarzanie i ochronę. Działania w sferze "turystyka" powinny objąć ochronę
dziedzictwa przyrodniczego na równi z ochroną dziedzictwa kulturowego.
Proponujemy zapoznanie się z RPO sąsiedniego województwa pomorskiego i z
zaproponowanymi tam zapisami. W województwie pomorskim w równoważny sposób potraktowano
"dziedzictwo przyrodnicze" i "dziedzictwo kulturowe", planując między innymi działania na rzecz
ochrony różnorodności biologicznej, w tym ekosystemów i gatunków. Wnioskujemy o analogiczne
uzupełnienie RPO zachodniopomorskiego.
przewidziane w projekcie RPO mogą znacząco i negatywnie oddziaływać na przyrodę, w tym
szczególnie na różnorodność biologiczną. Dotyczy to w szczególności takich działań jak:
−
regulacje cieków wodnych, wały przeciwpowodziowe (nie negując niezbędności tych działań,
zwracamy uwagę że mogą być niszczące zwłaszcza dla rzek o charakterze naturalnym,
ograniczać różnorodność ichtiofauny i atrakcyjność turystyczną rzek i ich dolin);
−
mała retencja (niektóre zbiorniki są rzeczywiście korzystne dla środowiska, jednak niektóre
istniejące projekty zlokalizowane są na cennych przyrodniczo torfowiskach i są
niedopuszczalne z punktu widzenia ochrony przyrody, budowa zbiorników przerywa także
ciągłość ekologiczną rzek i wpływa negatywnie na ichtiofaunę);
−
małe elektrownie wodne (często związane z piętrzeniem rzek i przerwaniem ich ciągłości
ekologicznej; możliwy negatywny wpływ na ichtiofaunę, przeszkoda dla turystyki wodnej);
−
melioracje podstawowe (mogą być niszczące dla cennych przyrodniczo torfowisk).
środowisko.
Zwracamy w szczególności uwagę, że deklarowanie automatycznego objęcia Regionalnym
Programem
Operacyjnym
wszystkich
zadań
"objętych
programem
inwestycyjnym
Zachodniopomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych" wymaga uprzedniego poddania tego
programu Strategicznej Ocenie Oddziaływania na Środowisko. Prosimy o wyjaśnienie, czy taka ocena
została wykonana i z jakim rezultatem. Jeżeli oceny takiej nie przeprowadzono, wnosimy o
wykreślenie tego zdania z tekstu RPO.
priorytetem 4.
Do wiadomości:
Zachodniopomorski Konserwator Przyrody

pliku PDF - Klub Przyrodników

Transkrypt

Podobne dokumenty

KUPON KONKURSOWY Poniższe inwestycje otrzymały dotacje z

WYGRAJ VOUCHER!

Planowanie inwestycyjne

Zmiana harmonogramu naborów wniosków o dofinansowanie w

Programy UE na lata 2014-2020

Program szkolenia Działania 1.2 - Badania celowe - RPO

Informacja o realizacji projektu w ramach RPO "Aktywni w biznesie

Plan konferencji - mojregion.eu

Program spotkania informacyjnego

Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach RPO WD