Wstęp

Spis treści
Wstęp 9
Rozdział 1. Wprowadzenie do zarządzania projektami 11
1.1. Istota projektu 11
1.2. Zarządzanie projektami 19
1.3. Cykl życia projektu 22
1.3.1. Cykl projektowo‑realizacyjny 22
1.3.2. Fazy opracowania i wdrażania projektów 24
1.4. Kluczowe otoczenie projektu 44
1.5. Poziomy dojrzałości zarządzania projektami 51
Rozdział 2. Metodyki zarządzania projektami 60
2.1.  Zarys historyczny powstania i rozwoju metodyk zarządzania
projektami 60
2.2.  Metodyka PMI 61
2.3.  Metodyka PRINCE 2 63
2.4.  Metodyka zarządzania projektem europejskim 68
2.5.  Metodyka Scrum jako przykład metodyki dla projektów
informatycznych 69
2.6.  Możliwości praktycznego wykorzystania metodyk zarządzania
projektami 71
Rozdział 3. Struktury w zarządzaniu projektami 73
3.1.  Wprowadzenie 73
3.2.  Charakterystyka struktur 75
3.3.  Wybrane typy struktur 78
3.3.1. Struktura funkcjonalno-projektowa 79
3.3.2. Macierzowa struktura projektowa 80
3.3.3. Struktura projektowa 81
3.3.4. Struktura projektowa oparta na wykorzystaniu roli kierownika
koordynatora 82
3.3.5. Inne sposoby organizacji projektu 82
3.3.6. Kryteria wyboru struktury organizacyjnej 83
3.4.  Biuro wsparcia projektu 84
3.4.1. Definicje i funkcje biura wsparcia projektów 85
3.4.2. Przyczyny tworzenia biur zarządzania projektami 86
3.4.3. Struktura organizacyjna PSO 86
3.4.4. Efektywność struktury organizacyjnej 88
00‑Red.‑Spis tresci.‑Wstep..indd 5
2009‑12‑02 10:52:08
6
Spis treści
Rozdział 4. Metody i techniki wspomagające planowanie i monitorowanie
projektu 89
4.1.  Definiowanie projektu 89
4.1.1. Identyfikacja potrzeb i oczekiwań klientów 89
4.1.2. Definiowanie celu projektu z wykorzystaniem techniki
SMART 91
4.2.  Struktura podziału pracy (WBS) 94
4.2.1. Znaczenie WBS w zarządzaniu projektem 94
4.2.2. Podejścia do tworzenia struktury podziału pracy 95
4.2.3. Kryteria kompletności struktury podziału pracy 97
4.2.4. Sposoby definiowania rezultatów projektu 98
4.3.  Metody i techniki wykorzystywane w planowaniu projektów 99
4.4.  Metody i techniki wykorzystywane w realizacji i kontroli
projektów 104
Rozdział 5. Organizacja i funkcjonowanie zespołu projektowego 108
5.1.  Istota i kształtowanie zespołu projektowego 108
5.1.1. Istota i typy zespołu projektowego 108
5.1.2. Przedmiot i warunki działania zespołu projektowego 110
5.1.3. Formowanie zespołu projektowego 111
5.1.4. Integracja i doskonalenie zespołu projektowego 113
5.2.  Kierowanie zespołem projektowym 115
5.2.1. Funkcje, zadania i role kierownika zespołu projektowego 115
5.2.2. Wymagane predyspozycje, zdolności i umiejętności kierownika
zespołu projektowego 116
5.3.  Funkcjonowanie zespołu projektowego 119
5.3.1. Struktura zespołu projektowego 119
5.3.2. Podział zadań i ustalenie zasad współpracy w zespole
projektowym 123
5.4.  Podejmowanie decyzji w zarządzaniu projektami 128
5.4.1. Metody podejmowania decyzji 128
5.4.2. Zalety i wady podejmowania decyzji w zespole 130
5.4.3. Proces podejmowania decyzji 130
5.5.  Motywowanie członków zespołu projektowego 133
5.5.1. Specyfika systemu motywowania zespołu projektowego 133
5.5.2. Narzędzia motywowania stosowane w projektach 133
5.5.3. Wynagradzanie zespołu projektowego 136
5.5.4. Ocenianie członków zespołu projektowego 136
5.6.  Zarządzanie wiedzą w zespole projektowym 140
5.6.1. Elementy zarządzania wiedzą w projektach 140
5.6.2. Narzędzia i techniki zarządzania wiedzą w projektach 143
00‑Red.‑Spis tresci.‑Wstep..indd 6
2009‑12‑02 10:52:09
Spis treści
7
Rozdział 6. Komunikacja w projektach 145
6.1.  Wybrane zagadnienia teorii komunikacji – podstawy sprawnej
komunikacji 145
6.2.  Komunikacja w zespole projektowym 152
6.3.  Komunikacyjne bariery i niebezpieczeństwa 160
6.4.  Syndrom „myślenia grupowego” – zagrożenie w procesie
grupowego działania 163
6.5.  Konflikty i negocjacje w procesie realizacji projektu 166
Rozdział 7. Zarządzanie jakością w prowadzeniu projektów 174
7.1.  Znaczenie jakości w zarządzaniu projektami 174
7.2.  Ewolucja teorii i praktyki zarządzania jakością 175
7.3.  Integracja zarządzania jakością i zarządzania projektami 178
7.4.  Project Quality Management 179
7.4.1. Opis koncepcji projektowego zarządzania jakością 179
7.4.2. Planowanie jakości 181
7.4.3. Zapewnienie jakości 183
7.4.4. Kontrola jakości 184
7.5.  Praktyczne ujęcie jakości w zarządzaniu projektami 185
Rozdział 8. Ocena projektu 192
8.1. 8.2. 8.3. 8.4.  Rodzaje ocen projektu ze względu na termin oceny 192
 Budżetowanie 195
 Pozafinansowe metody oceny projektów 199
 Finansowe metody oceny projektów 206
Rozdział 9. Ryzyko w zarządzaniu projektami 212
9.1.  Wprowadzenie 212
9.2.  Pojęcie i kategorie ryzyka w projektach 212
9.3.  Czynniki ryzyka w projekcie 216
9.3.1. Zewnętrzne czynniki ryzyka w projekcie 217
9.3.2. Wewnętrzne czynniki ryzyka w projekcie 220
9.4.  Zarządzanie ryzykiem w projektach 222
Rozdział 10. Ratowanie projektów zagrożonych 228
10.1. 10.2. 10.3. 10.4. 10.5. 10.6. 00‑Red.‑Spis tresci.‑Wstep..indd 7
 Zarys kontekstu 228
 Identyfikacja zagrożeń projektu 229
 Krytyczne oddziaływania projektu i otoczenia 233
 Systemy wczesnego ostrzegania 238
 Strategie ratowania projektu 244
 Transformacja i stabilizowanie projektu oraz działania
antykryzysowe 246
2009‑12‑02 10:52:09
8
Spis treści
10.6.1. Wdrażanie planów awaryjnych 247
10.6.2. Kumulowanie i transfer wiedzy projektu 248
10.7.  Kontrolowanie realizacji projektów 250
Bibliografia 257
Spis rysunków 262
Spis tabel 263
Indeks 265
00‑Red.‑Spis tresci.‑Wstep..indd 8
2009‑12‑02 10:52:09
Wstęp
W działalności współczesnych organizacji coraz większego znaczenia nabierają
działania niepowtarzalne, zwane przedsięwzięciami lub projektami. Wzrost ilości
złożonych przedsięwzięć o niepowtarzalnym charakterze obserwuje się zarówno
w przedsiębiorstwach, w których z natury dominują działania rutynowe, jak i w in‑
stytucjach powołanych do świadczenia usług społecznych. Aktywizacja działalności
przedsiębiorstw wywołana ogromną presją dynamicznego otoczenia wyraża się
w konieczności realizowania projektów w sferach działalności operacyjnej, kierow‑
niczej i pomocniczej. W instytucjach non profit konieczność rozwoju niepowtarzal‑
nej działalności jest następstwem zmian o charakterze transformacyjnym, pojawia‑
nia się nowych oczekiwań społecznych i większych możliwości ich spełnienia, presji
otoczenia globalnego, a w przypadku Polski jej przystąpienia do Unii Europejskiej.
W zarządzaniu projektami nie wystarczają już klasyczne metody zarządzania nasta‑
wione na harmonizację działań prostych i powtarzalnych. Rośnie w związku z tym
zapotrzebowanie na nową wiedzę umożliwiającą rozwiązywanie problemów wystę‑
pujących w realizacji niepowtarzalnych przedsięwzięć. Kluczowe znaczenie ma tu
znajomość zasad zarządzania projektami i stosowanych w związku z tym specyficz‑
nych metod oraz technik. Z tego powodu autorzy niniejszego podręcznika, pracow‑
nicy Katedry Projektowania Systemów Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego
we Wrocławiu, w sposób syntetyczny a zarazem kompleksowy prezentują proble‑
matykę zarządzania projektami. W treści książki oprócz klasycznej wiedzy z zakresu
zarządzania niepowtarzalnymi przedsięwzięciami uwzględniono nowe zagadnienia,
dotyczące m.in. jakości w prowadzeniu projektów oraz ratowania projektów zagro‑
żonych. Podręcznik ten przeznaczony jest zarówno dla studentów wyższych uczelni,
jak i dla praktyków zajmujących się realizacją projektów i doradztwem w zakresie
zarządzania projektami.
Podręcznik składa się z dziesięciu rozdziałów. Pierwszy rozdział ma charakter
wprowadzający. Wyjaśniono w nim podstawowe zagadnienia dotyczące istoty pro‑
jektu, jego cyklu życia oraz kluczowego otoczenia, a także podstawowych proble‑
mów zarządzania projektami. Kierując się potrzebą ewolucyjnego podejścia do za‑
rządzania projektami, w rozdziale tym uwzględniono również problematykę
poziomów dojrzałości projektów. Zarządzanie projektami wymaga przestrzegania
określonych reguł metodycznych oraz wykorzystania metod zarówno uniwersal‑
nych, jak i specjalnych. Dlatego też w drugim rozdziale przedstawiono klasyczne
oraz najnowsze metody zarządzania projektami, określając równocześnie warunki
ich trafnego doboru. Szczególną uwagę w tej części pracy zwrócono na metody
przydatne w zarządzaniu projektami europejskimi i informatycznymi. Metodyczne
00‑Red.‑Spis tresci.‑Wstep..indd 9
2009‑12‑02 10:52:09
10
Wstęp
aspekty zarządzania projektami poruszono również w czwartym rozdziale pracy.
Przedstawiono w nim metody przydatne w procesie planowania i monitorowania
jego realizacji, a także organizacji pracy zespołów projektowych. Zarządzanie pro‑
jektami jest niestabilnym elementem w przestrzeni organizacyjnej instytucji realizu‑
jącej niepowtarzalne przedsięwzięcia. Powstaje wówczas problem właściwego do‑
boru organizacyjnej formy zarządzania projektami. Prezentację tych form i warunki
doboru organizacji realizacji projektów zamieszczono w trzecim rozdziale podręcz‑
nika.
Powodzenie projektu w dużym stopniu zależy od harmonijnego współdziałania
osób zaangażowanych w jego realizację. Stąd też szczególnego znaczenia w zarzą‑
dzaniu projektami nabiera problematyka personalna, której poświęcona została treść
piątego rozdziału. Zawarte w niej zasady i zalecenia dotyczące kształtowania, kiero‑
wania, funkcjonowania i motywowania zespołów projektowych, mogą być pomocne
dla zarządzających, zorientowanych na sukces projektu. Warunkiem sprawnego
funkcjonowania zespołu projektowego jest zapewnienie skutecznej komunikacji.
Możliwości i zasady, którymi należy się kierować w procesie kształtowania więzi
informacyjnych w zespole projektowym, zostały przedstawione w rozdziale szó‑
stym. Niedoceniana na ogół w literaturze przedmiotu problematyka jakości w zarzą‑
dzaniu projektami została poruszona w treści siódmego rozdziału. Zwrócono w nim
uwagę na korzyści wynikające z połączenia kompleksowego zarządzania jakością
i zarządzania projektami oraz na istotę projektowego zarządzania jakością. W tej
części podręcznika przedstawione zostały również metody zarządzania jakością
w projektach. Przygotowanie warunków dla pomyślnej realizacji projektu oraz kon‑
trola jego przebiegu i osiągniętych wyników są nieodłącznie związane z potrzebą
oceny projektu. Formy stosowanych ocen projektów oraz finansowe i pozafinanso‑
we metody ich przeprowadzania zostały przedstawione w rozdziale ósmym.
Realizacja niepowtarzalnych przedsięwzięć jest obciążona niepewnością i zwięk‑
szonym ryzykiem. Stąd też odrębnym a zarazem specyficznym obszarem zarządza‑
nia projektami jest ryzyko. W dziewiątym rozdziale przedstawiono istotę, przyczyny
i możliwości panowania nad ryzykiem w projektach. Określono również strukturę
procesu zarządzania tym zjawiskiem. Praktyka zarządzania projektami potwierdza
występowanie licznych zagrożeń dla pomyślnej ich realizacji. Przyczyny i formy ich
występowania oraz możliwości ratowania zagrożonych projektów przedstawiono
w rozdziale dziesiątym.
00‑Red.‑Spis tresci.‑Wstep..indd 10
2009‑12‑02 10:52:09