Metody wychowania muzycznego osób głuchoniemych

r filmoterapia (terapia filmem, leczenie filmem);
r teatroterapia (terapia teatrem, leczenie teatrem);
r biblioterapia/literaturoterapia (terapia ksi¹¿k¹/literatur¹ piêkn¹, leczenie ksi¹¿k¹/literatur¹ piêkn¹);
r multimedioterapia (terapia sztuk¹ multimedialn¹, leczenie sztuk¹ multimedialn¹, dawniej: d. Gestamtkunstwerk in d. Terapie, d. Gesamtkunstwerk
in d. Kur).
W metodach wychowania estetycznego w terapii istniej¹ ró¿ne szko³y,
nurty, kierunki, funkcjonuj¹ rozmaite pogl¹dy (czasem wzajemnie sprzeczne) teoretyków i praktyków, bogatych we w³asne doœwiadczenia terapeutyczne, wychowawcze. Nale¿y jednak rozró¿niæ psychoterapiê (z wykorzystaniem
np. rysunku do celów diagnozy psychologicznej), arteterapiê (terapiê przez
sztukê, leczenie sztuk¹) i terapiê zajêciow¹ (zorganizowane zajêcia w³asne
osób niepe³nosprawnych, zw³aszcza umys³owo). Wychowanie estetyczne
i wychowanie przez sztukê, w³¹czone w obszar pedagogiki kultury, aplikowane do terapii (zarówno do terapii zajêciowej, jak i do psychoterapii czy
arteterapii) wzmacniaj¹ skutecznoœæ jej metod, pod warunkiem umiejêtnego,
³¹cznego stosowania.
Opracowanie: Marek Mariusz Tytko
Bibliografia:
Ingarden R., Prze¿ycie, dzie³o, wartoœæ, Kraków 1966.
Kultura artystyczna w przestrzeni wychowania, red. B. ¯urakowski, Kraków 2011.
Piszczek M., Terapia zabaw¹, terapia przez sztukê (wybrane zagadnienia i metody), Warszawa
2002.
Read H., Wychowanie przez sztukê, Wroc³aw–Warszawa–Kraków 1976.
Szuman S., O sztuce i wychowaniu estetycznym, Warszawa 1990.
Tyszkiewicz M., Psychopatologia ekspresji. Stymulacja twórczoœci pacjentów psychiatrycznych,
Gdañsk 1994.
Tytko M. M., Stefana Szumana koncepcja wychowania przez sztukê, Kraków 2006.
Wojnar I., Teoria wychowania estetycznego. Zarys problematyki, Warszawa 1995.
Wymiary piêkna. Z badañ estetyki sensu largo, red. M. Go³aszewska, Kraków 1998.
METODY WYCHOWANIA MUZYCZNEGO OSÓB G£UCHONIEMYCH (ang. methods
of music education of the deaf-and-dumb persons). Muzyka dla osób g³uchoniemych i g³uchych (ca³kowicie nies³ysz¹cych) jest, wskutek wad wrodzonych lub wskutek nabytego uszkodzenia s³uchu, ca³kowicie niedostêpna poprzez zmys³ s³uchu. Z tego powodu uaktywniæ nale¿y inne zmys³y celem
chocia¿by czêœciowej rekompensaty deficytu audialnego. Wzrok i dotyk rejestruj¹ce impulsy wizualne i drganiowe pozwalaj¹ na przeprowadzenie zajêæ
np. z zakresu podstawowych figur tanecznych tañca towarzyskiego z udzia³em
osób g³uchoniemych i g³uchych. Ma to znaczenie integracyjne, tak¿e w rela76
cjach spo³ecznych (równie¿ damsko-mêskich – taniec w parach). Zbiorowy
taniec indywidualny (taniec solo ka¿dego, bez ³¹czenia siê w pary, wykonywany jednak wraz z innymi na tej samej sali) oraz taniec wspólny (parami)
pozwalaj¹ na integracjê œrodowiska i dowartoœciowanie osób pozbawionych
z ró¿nych przyczyn s³uchu.
Wychowanie muzyczne ma ograniczone zastosowanie w wychowaniu osób
g³uchych, g³uchoniemych, ale nie ma ograniczeñ wiekowych (dzieci, m³odzie¿,
doroœli – wszyscy z ca³kowitym brakiem s³uchu). Metody przedmiotu ograniczaj¹ siê do zastosowania rytmu, poœrednictwa drgañ (uderzeñ), wyczuwalnych np. za poœrednictwem pod³o¿a (pod³ogi), oraz do wizualnego ukazywania rytmu w postaci impulsów œwietlnych, ruchów batuty lub ruchów r¹k
osoby dyryguj¹cej (prowadz¹cej zajêcia rytmiczne). W wychowaniu muzycznym osób g³uchoniemych stosuje siê œrodki rytmiki (rytmiczne uderzenia,
np. bêbna), wizualizowane bezpoœrednio lub poœrednio, np. na ekranie.
W wychowaniu osób g³uchych i g³uchoniemych wystêpuj¹ edukatorzy (instruktorzy rytmiki, wychowawcy muzyczni, opiekunowie) oraz podopieczni,
wychowankowie, uczniowie (g³uchoniemi, g³usi).
Metody wychowania muzycznego osób g³uchoniemych mo¿na ró¿nicowaæ
na: wizualne (rytm podawany jest za pomoc¹ znaków wizualnych, widocznych dla oczu), haptyczne (rytm podawany jest w postaci drgañ pod³o¿a,
wyczuwalny jest zmys³em dotyku, np. przez nogi dotykaj¹ce pod³o¿a),
wizualno-haptyczne (rytm podawany jest jednoczeœnie za pomoc¹ znaków
wizualnych oraz drgañ pod³o¿a). W wypadku osób s³abos³ysz¹cych (niedos³ysz¹cych) metody wizualne, haptyczne i wizualno-haptyczne maj¹ tylko
pomocnicze zastosowanie, poniewa¿ resztki s³uchu u tych osób pozwalaj¹,
przy odpowiednio wysokim natê¿eniu g³oœnoœci muzyki, us³yszeæ j¹ i np.
tañczyæ przy niej. Mo¿liwe jest ³¹czenie podczas zajêæ osób z ca³kowitym
brakiem s³uchu z osobami niedos³ysz¹cymi (s³abos³ysz¹cymi) oraz z ca³kowicie sprawnymi s³uchowo. Tego typu mieszany sk³ad uczestników tañca towarzyskiego wymaga ³¹czenia metod edukacyjnych (metody mieszane). Wychowanie przez sztukê, której czêœci¹ jest wychowanie przez muzykê, w³¹czone
w obszar pedagogiki kultury (tu: pedagogiki kultury muzycznej), aplikowane
do pracy socjalnej z osobami z ca³kowitym deficytem s³uchu, wzmacnia
skutecznoœæ jej oddzia³ywania, pod warunkiem umiejêtnego stosowania.
Opracowanie: Marek Mariusz Tytko
Bibliografia:
Dry¿a³owska G., Postawy spo³eczne m³odzie¿y nies³ysz¹cej, Warszawa 1990.
Hoffmann B., Surdopedagogika w teorii i praktyce, Warszawa 2001.
Hulek A., Edukacja osób niepe³nosprawnych, Warszawa 1993.
Muzyka w ¿yciu osób niepe³nosprawnych, red. Z. Konaszkiewicz, Warszawa 2004.
77