Zasoby kadrowe budownictwa

Targi INFRASTRUKTURA 1010
Konferencja „Bilans zasobów polskiego budownictwa drogowego”
Warszawa, 14.10.2010
Zasoby kadrowe
budownictwa
Tendencje zmian zatrudnienia w sektorze budownictwa
Restrukturyzacja systemowa, okresy koniunktury i kryzysy,
konkurencja zagraniczna
Emigracja zarobkowa
Presja płacowa
Prof. dr Zofia Bolkowska
Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa
Znaczenie budownictwa w
gospodarce
Funkcje społeczne (mieszkalnictwo, infrastruktura,
drogi, ekologia)
Niestabilność rynku budowlanego (duże wahania)
Elastyczne oddziaływanie na rynek pracy
Efekt „mnożnikowy” – 100 osób zatrudnionych w
budownictwie tworzy 200 – 300 miejsce pracy w innych
dziedzinach
Budowlany rynek pracy
Obecnie w budownictwie pracuje 436 tys. osób
w przedsiębiorstwach > 9 osób.
Ponadto w sektorze budownictwa są jeszcze firmy „mikro”,
rzemieślnicze, rodzinne i sezonowe.
Elastyczność zmian w zatrudnieniu jest w tym obszarze
bardzo duża i na ogół trudna do „uchwycenia”. Szacuje się,
że małe firmy zatrudniają ponad100 tys. osób.
Małe firmy spełniają bardzo pożyteczne funkcje w sektorze
budownictwa, głównie usługowe.
Istnieje tez „szara strefa”, na którą budownictwo jest bardzo
podatne.
Niestabilność rynku budowlanego
130
Okresy koniunktury i kryzysy
Budownictwo co 8 - 10 lat "w dołku"
120
inwestycje
budownictwo
110
100
90
Źródło: na podstawie danych GUS
80
1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 1-6.08 2008 2009 2010*
ZATRUDNIENIE W BUDOWNICTWIE w tys. osób
1155
1100
1068
GŁĘBOKA RESTRUKTURYZACJA
930
900
866
700
BUDOWLANEGO RYNKU PRACY
707
643
590
574
572
585
551
523
500
481
438
422
431
414
359
354
318
317
329
300
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Ważne etapy w rozwoju
budownictwa i restrukturyzacji
zatrudnienia
Wprowadzenie gospodarki rynkowej
Wpływ kapitału zagranicznego
Kryzys
Po wejściu Polski w struktury UE
Kryzys rynków finansowych
ZATRUDNIENIE W BUDOWNICTWIE w tys. osób
w latach 1989 - 1995
1155
1068
1100
930
900
866
707
700
643
574
500
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
Polskie budownictwo
weszło w okres zmian
systemowych z
zatrudnieniem
przekraczającym 1
mln osób.
W latach 1990 – 1995
zatrudnienie
zmniejszyło się o
prawie 600 tys. osób.
Nadal utrzymywała się
niska wydajność i
nieefektywne metody
zarządzania
W latach 1995 – 1999
nastąpił szybki rozwój
budownictwa przy
stabilnym poziomie
zatrudnienia.
ZATRUDNIENIE W BUDOWNICTWIE w tys. osób
w latach 1995 - 1999
600
574
551
572
590
585
400
200
0
1995
1996
1997
1998
1999
Koniunktura była dobra,
wzrastał popyt na budownictwo
usługowe (centra handlowe,
hotele, magazyny, biura).
Napływ inwestycji i firm
zagranicznych na rynek
budowlany.
Polskie firmy budowlane nie były
przygotowane do konkurencji z
nowoczesnymi firmami
zagranicznymi.
600
523
481
500
ZATRUDNIENIE W BUDOWNICTWIE w tys. osób
w latach 2000 - 2004
422
400
354
318
300
I nadszedł
kryzys…..
który był w budownictwie
głębszy niż w innych
dziedzinach gospodarki i
trwał dłużej.
200
100
0
2000
2001
2002
2003
2004
W latach 2000 – 2004
produkcja budowlana
zmniejszyła się o ¼ , a
zatrudnienie o około 200
tys. osób
Brak popytu w kryzysie firmy
wykorzystały na modernizację
W latach 2000 – 2004 w budownictwie polskim
(nieefektywnym, z nadmiernym zatrudnieniem w
owym czasie) została przeprowadzona
restrukturyzacja (techniczna, organizacyjna,
ekonomiczna). Było to konieczne, ponieważ
przedsiębiorstwa budowlane nie były w stanie
konkurować z firmami zagranicznymi
napływającymi do polskiego budownictwa.
Na rynku pozostały firmy efektywniejsze.
Wejście Polski w struktury unijne
stworzyło szanse dla rozwoju
budownictwa
Wyznaczono priorytety rozwojowe dla sektora
budownictwa, które zostały określone w „Programie
Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 – 2013”
współfinansowanym z funduszy UE. Stawiają one przed
polskim budownictwem olbrzymie zadania zmniejszenia
dystansu miedzy zaniedbaną infrastrukturą a
standardami krajów unijnych
Zadania te zostały „wzmocniony” poprzez powierzenie
Polsce organizacji mistrzostw w piłce nożnej EURO – 2012
(co wymagało podjęcia odpowiednich działań określonych w
programach szczegółowych) oraz opracowanie
„Programu budowy dróg krajowych i autostrad”
I zaczęły się trudności z realizacją
programów…
Przedsiębiorstwa napotykały na różne bariery,
nie były przygotowane do realizacji tak dużych
zadań.
Problemem nr 1 były trudności z pozyskaniem
pracowników o odpowiednich kwalifikacjach.
Szacowano brak 100 – 150 tys. pracowników.
Nie wiadomo, czy te szacunki były dobre, ponieważ nadszedł kolejny kryzys.
PRODUKCJA BUDOWLANA I ZATRUDNIENIE
w przedsiębiorstwach > 9 osób
600
80
550
70
zatrudnienie w tys. osób
500
produkcja w mld zł
450
60
400
50
350
40
300
250
30
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Przyczyny trudności kadrowych w
budownictwie
Niskie płace
Emigracja zarobkowa po „otwarciu” rynków
unijnych
Mała mobilność ludności („przywiązanie” do
miejsca pracy m.in. ze względów
mieszkaniowych)
Brak wykwalifikowanych pracowników likwidacja szkół zawodowych
Emigracja Polaków zagranicę w latach
2004 – 2007 przybrała duże rozmiary
W 2007 r. najwięcej 2270 tysięcy.
Wlk. Brytania i Irlandia - wybierane najchętniej jako kraje emigracji
zarobkowej.
Nasilająca się emigracja zarobkowa wywołała w Polsce brak
pracowników w wielu dziedzinach gospodarki m.in. w
budownictwie.
W 2008 niewielki spadek liczby emigrantów z Polski
spowodowany rozpoczynającym się światowym kryzysem
W 2009 r. liczba wyjeżdżających za granicę uległa
dalszemu zmniejszeniu, przy jednoczesnym wzroście re –
emigracji.
W końcu 2009 r. poza granicami Polski przebywało czasowo
o 340 tys. mniej niż w 2008 r. - w UE o 290 tys. mniej.
Emigracja zarobkowa
w latach 2004 – 2009 w tys. osób
2000
1860
1800
UE (27 krajów)
1570
Wlk.Brytania
1500
Irlandia
1000
750
690
650
555
500
200
150
180
140
15
0
2004
2007
2008
2009
Presja płacowa
Poziom płac w budownictwie „tradycyjnie” był niższy niż
w innych dziedzinach gospodarki.
W okresie dekoniunktury (2000 – 2003), kiedy liczba
pracowników zmniejszała się (byli zwalniani, odchodzili do innej
pracy lub „zasilali” rzeszę bezrobotnych), nie tylko nie było
presji na wzrost płac, ale płace pracowników budowlanych
malały.
Po wejściu Polski w struktury unijne koniunktura się
poprawiała i coraz silniej odczuwano brak pracowników niezbędne okazało się tworzenie atrakcyjniejszych
warunków dla „przyciągania” pracowników m.in. poprzez
wyższe płace.
Dobra kondycja finansowa firm budowlanych stwarzała
sprzyjające warunki dla wzrostu płac.
Płace w budownictwie wyprzedzały tempo wzrostu i poziom płac w sektorze
przedsiębiorstw.
Najsilniej płace wzrastały w latach 2006 – 2008.
Wzrost płac w sektorze przedsiębiorstw i w budownictwie
w%
20
ogółem sektor przedsiębiorstw
budownictwo
15
9,9
10
5,5
5
4,1 4,3
15,5
13
10,3
9,2
5,1
4,4
3,2
2,8
3,3
2,3
0
2004
2005
2006
2007
2008
2009
1półr.2010
Mimo problemów stan zatrudnienia w
budownictwie zwiększył się do 442 tys. VIII.2010
600
ZATRUDNIENIE W BUDOWNICTWIE w tys. osób
w latach 2004 - 2009
w 2009 o 120 tys. więcej niż w 2005
500
438
414
400
359
318
317
329
300
200
100
0
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Zatrudnienie w budownictwie w 2009 r.
wg rodzajów działalności
wg GUS w jednostkach > 9 osób
130 tys. specjalistyczne
200 tys. kubaturowe
68 tys. drogowe
67 tys. lądowe i wodne bez drogowego
Budownictwo znów „w dołku”
Zapowiedź kolejnego kryzysu w budownictwie
wystąpiła w drugiej połowie 2008 r. w związku z
załamaniem na światowych i europejskich rynkach
finansowych. Nastąpiło osłabienie rynku
inwestycyjnego i budowlanego.
Kryzys na rynkach finansowych i inne trudności
organizacyjne „przyhamowały” wzrost
budownictwa, budownictwo „broniło” się przed
kryzysem.
Ale w roku 2010 jest więcej zagrożeń niż
szans…
20
WZROST/SPADEK BUDOWNICTWA17,5
w % do roku poprzedniego
15,7
15
10,9
7,4
10
3,7
5
0
-0,9
-2
-4,9
-5
-6,1
-10
-10
-10,5
-15
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
1-6.2010
Realizacja niektórych rodzajów produkcji budowlanej
w 2009 r. i po 8 miesiącach 2010 (w % do roku
poprzedniego)
Zaległości są duże , chociaż powoli się zmniejszają
20
2009
I-VIII.2010
15
16,9
10
5
3,7
-1,1
0
-4,1
ogółem
-5
-10
-15
-3,4
inżynieria lądowo
- wodna
-4,4
roboty
-2,1
specjalistyczne
budynki
-3,2
CZY NALEŻY SPODZIEWAĆ SIĘ ZMIAN W TYM
ROKU NA BUDOWLANYM RYNKU PRACY ?
Wg wielu opinii obecne zaawansowanie robót budowlanych
nie wymaga znaczniejszego wzrostu zatrudnienia.
Źródła informacji; analizy i opinie ekspertów oraz ankietowe
badania koniunktury prowadzone co miesiąc w 1500 firm
budowlanych.
W latach 2006 – 2007 najważniejszym czynnikiem
hamującym realizację prac budowlanych był brak
pracowników (opinie takie wyrażało 60 – 70%
ankietowanych firm).
Obecnie w badaniach ankietowych przedsiębiorcy
nie wymieniają braku zatrudnienia.
Bariery wzrostu budownictwa wg badań ankietowych
w % deklaracji we wrześniu 2010
Konkurencja, koszty zatrudnienia, brak popytu – to najważniejsze bariery.
28% ankietowanych wymienia niekorzystny wpływ warunków atmosferycznych na
realizację zadań. Chociaż nie ma zimy, ani powodzi, ani upałów
Wśród barier wzrostu budownictwa przedsiębiorstwa nie
wymieniają „długiego okresu” przygotowania zadania do
realizacji.
70
IX.2010
57
60
52
50
38
40
30
28
20
12
10
0
war. atmosferyczne
konkurencja
koszty zatrudnienia
brak popytu
kredyty
CZY NALEŻY SPODZIEWAĆ SIĘ ZMIAN W
NAJBLIŻSZYCH LATACH NA BUDOWLANYM
RYNKU PRACY ?
Budownictwo ma do zrealizowania olbrzymie zadania,
głównie infrastrukturalne (w tym budowa dróg i
autostrad).
Wiele projektów jest rozpoczętych (z opóźnionymi
terminami zakończenia).
Jeżeli zadania te będą (w trybie „przyśpieszonym”)
realizowanie, to zatrudnienie może (i powinno)
wzrastać, szczególnie w grupie przedsiębiorstw
wykonujących obiekty inżynierii lądowej i wodnej i w
budownictwie drogowym.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ