podstawy psychogerontologii – aspekty teoretyczne, badawcze i

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1.
Nazwa przedmiotu w języku polskim
Podstawy psychogerontologii - aspekty badawcze, praktyczne i teoretyczne
2.
Nazwa przedmiotu w języku angielskim
Basics of psychogerontology - aspects of research, practical and theoretical
3.
Jednostka prowadząca przedmiot
Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Psychologii,
Zakład Zakład Psychologii Ogólnej
4.
Kod przedmiotu/modułu
5.
Rodzaj przedmiotu
Fakultatywny
6.
Kierunek studiów
Psychologia
7.
Poziom studiów (I lub II stopień lub jednolite studia magisterskie)
Jednolite studia magisterskie
8.
Rok studiów
III
9.
Semestr (zimowy lub letni),
letni
10.
Forma zajęć i liczba godzin (dotyczy nazw różnych typów zajęć)
Forma zajęć: Wykład, 15 godzin
11.
Imiona, nazwiska, tytuły/stopnie naukowe osób prowadzących zajęcia
Tomasz Frąckowiak, doktor/adiunkt
12. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych dla
przedmiotu
13.
brak
Cele przedmiotu
C1 Poznanie psychologicznej sylwetki człowieka starszego i zmian
rozwojowych okresu starzenia się
C2 Poznanie psychologicznych uwarunkowań długowieczności (czynników,
które sprzyjają dożywaniu 90, 100 lat)
C3 Pełniejsze rozumienie osób starszych, które nas otaczają, lepsze
1
przygotowanie się do opieki nad starszymi osobami z rodziny
C4 Poznanie charakterystyki usług psychologicznych adresowanych do osób
starszych oraz umiejętności terapeutycznych przydatnych do ich
wykonywania
C5 ……………………
C6 ……………………
C7 ……………………
C8 ……………………
C9 ……………………
C10 ……………………
C11 ……………………
C12 ……………………
14.
Zakładane efekty kształcenia (dla
przedmiotu)
Symbole kierunkowych
efektów kształcenia, np.:
K_W01*, K_U05, K_K03 (symbole dla
kierunku)
EK_W_01 Zna podstawowe pojęcia
gerontologiczne i dziedziny gerontologii
EK_W_02 Zna periodyzację okresu
starzenia się i zdaje sobie sprawę z jej
umownego i zmiennego charakteru.
EK_W_03 Rozumie odmienność
mechanizmów kształtujących poczucie
jakości życia na etapie wczesnego,
późnego i sędziwego starzenia się
EK_W_04 Zna konsekwencje
funkcjonowania negatywnych
stereotypów na temat starzenia się, dla
indywidualnego doświadczania starości
EK_W_05
K_W03, K_W04, K_W05
EK_U_01 Potrafi scharakteryzować
strukturę potrzeb ludzi starszych i
wynikające z niej zadania do pracy
terapeutycznej
EK_U_02 Wskaże zasoby sprzyjające
dożywaniu zaawansowanego wieku w
dobrej kondycji
EK_U_03 Umie wykorzystać wiedzę na
temat uwarunkowań dobrego poczucia
jakości życia osób w zaawansowanym
wieku do projektowania sposobów
polepszania samopoczucia osób
starszych.
EK_U_04 Potrafi scharakteryzować rolę
aktywności profilaktycznej w optymalnej
adaptacji do wieku senioralnego
EK_U_05 Umie stosować metody pracy
adekwatne do wieku senioralnego
K_U04, K_U06, K_U09
2
EK_K_01 Potrafi scharakteryzować
umiejętność nawiązywania
profesjonalnego kontaktu z osobami
starszymi, która zakłada jego
indywidualizację według uwarunkowań
poznawczych, emocjonalnych,
behawioralnych i zdrowotnych danego
seniora
EK_K_02 ………………
EK_K_03 ……………….
EK_K_04 ……………….
EK_K_05 ……………….
15.
K_K05, K_K06
Treści programowe
1. Etap starzenia się człowieka jako wyzwanie dla współczesnej psychologii zdrowia i praktyki
psychologicznej wspierającej dobrostan osób starszych. Czym zajmuje się psychologgerontolog (aspekty teoretyczne, badawcze i praktyczne). Demograficzne przemiany
stratyfikacji wiekowej społeczeństwa.
2. Teorie pomagające zrozumieć i wspierać pozytywne starzenie się. Zarys koncepcji
pozytywnego starzenia się. Trzy teorie starzenia ważne z punktu widzenia utrzymywania
dobrostanu w późnym wieku: teoria rozwoju psychospołecznego E. H. Eriksona, teoria
selektywności, optymalizacji i kompensacji (SOC) P. B. Batlesa i współ. oraz teoria ciągłości
R. Atchley’a.
3. Rola aktywności własnej osób starszych w optymalnej adaptacji do wieku senioralnego. Rola
aktywności fizycznej w zaawansowanym wieku. Aktywność ruchowa a kondycja fizyczna.
Aktywność ruchowa jako profilaktyka „starzenia się” mózgu. Aktywność ruchowa a stan
emocjonalny. Rola aktywności umysłowej w zaawansowanym wieku.
4. Praca psychologa z osobami starszymi – zagadnienia ogólne. Człowiek starszy jako adresat
pomocy psychologicznej. Struktura potrzeb ludzi starszych i wynikające z niej zadania do pracy
terapeutycznej. Umiejętność nawiązywania kontaktu z osobą starszą (aspekt poznawczy,
aspekt emocjonalny, rozumienie perspektywy spostrzegania rzeczywistości przez osobę
starszą). Specyficzne problemy osób starszych i metody pomocy psychologicznej. Prowadzenie
zajęć psychoedukacyjnych dla osób starszych.
5. Pomoc psychologiczna we wspieraniu pozytywnego starzenia się w sferze poznawczej i
osobowościowej. Wspomaganie funkcjonowania poznawczego osób starzejących się (trening
funkcji poznawczych). Wspomaganie funkcjonowania osobowościowego osób starzejących się
(selektywna optymalizacja i kompensacja w zakresie samooceny, kształtowanie obrazu siebie
przez dokonanie pozytywnego bilansu życia, podtrzymywanie ciągłości poczucia tożsamości
poprzez analizę retrospektywną).
6. Patologiczne starzenie się – przyczyny i objawy zaburzeń okresu senioralnego. Podatność na
zaburzenia okresu starzenia się (jak podatność biologiczna na zaburzenia umysłowe wzrasta z
wiekiem i jak czynniki psychologiczne wpływają na zdrowie psychiczne u osób starzejących
3
się?) Zaburzenia funkcjonowania wywołane chorobami: Alzheimera, Parkinsona, demencją
naczyniową, chorobą Picka. Problemy emocjonalne (lęk wieku podeszłego, depresja wieku
podeszłego). Nadużywanie określonych substancji w wieku podeszłym. Zachowania
autodestrukcyjne i kryzys suicydalny w starszym wieku. Zaburzenia urojeniowe i psychoza
starcza.
7. Metody leczenia zaburzeń okresu starzenia się Postępy leczenia farmakologicznego.
Metody psychoterapii wspomagające leczenie zaburzeń wieku podeszłego (terapia
psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna, systemów rodzinnych, egzystencjalna, różne
formy terapii grupowej). Dopasowanie rodzaju terapii do zaburzenia osoby starszej i jej
predyspozycji. Terapia reminiscencyjna (autobiograficzna) jako specyficzny rodzaj terapii osób
starszych. Odwołanie się do zasobów duchowych. Czy trauma może nieść ze sobą rozwój i
korzyści?
8. Jakość życia osób długowiecznych, stulatków. Prezentacja holistycznej koncepcji poczucia
jakości życia (poczucie jakości życia na różnych etapach rozwoju i mechanizmy jego
kształtowania). Czy osoby długowieczne są szczęśliwe? Badanie uwarunkowań poczucia jakości
życia stulatków jako próba określenia zasobów sprzyjających dożywaniu bardzo
zaawansowanego wieku (długowieczności). Przydatność wiedzy na temat poczucia jakości życia
osób długowiecznych w projektowaniu sposobów polepszania samopoczucia osób w bardzo
zaawansowanym wieku.
Czego możemy dowiedzieć się od stuletnich ludzi o życiu i radzeniu sobie w nim?
1.
16.
Zalecana literatura
Obowiązkowa:
1. Frąckowiak T. (2012). Poczucie jakości życia osób długowiecznych.
Psychologia Rozwojowa, 17, (1), 101-114.
2. Hill R. D. (2009). Pozytywne starzenie się. Warszawa: Panaceum.
3. Perls T. T., Silver M., Lauerman J. F. (1999). Dożyć do setki.
Wykorzystajmy drzemiący w nas potencjał długowieczności. Na podstawie
badań nad najstarszymi ludźmi Ameryki. Poznań: Wydawnictwo Moderski i
S-ka.
4. Straś-Romanowska, M. (2011). Późna dorosłość. W: J. Trempała (red.).
Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, 326-350.
Warszawa: PWN
Uzupełniająca:
1. Mossakowska, M., Broczek, K., Witt, M. (2007). Skazani na
długowieczność. W poszukiwaniu czynników pomyślnego starzenia. Poznań:
Ośrodek Wydawnictw Naukowych.
2. Robbins, J. (2006). Zdrowi stulatkowie. Naukowo potwierdzone sekrety
najzdrowszych i najdłużej żyjących ludzi na świecie. Wrocław: Wydawnictwo
PURANA.
4
3. Vaillant, G. E. (2007). Pozytywne starzenie się. W: P. A. Linley, S. Joseph
(red.). Psychologia pozytywna w praktyce, 334-362. Warszawa: PWN.
1.
17.
Forma zaliczenia poszczególnych komponentów przedmiotu, sposób sprawdzenia
osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia
- wykład: ………………….
- wykład fakultatywny: Dwie możliwości: sprawdzian pisemny w formie
testu z pytaniami zamkniętymi lub praca teoretyczna (forma zaliczenia do
wyboru przez studentów)
- ćwiczenia: ………………….
- laboratorium: ………………….
- konwersatorium: ………………….
- warsztat: ………………….
- zajęcia fakultatywne: ………………….
- inne: ………………….
18.
Język wykładowy
polski
19.
Obciążenie pracą studenta
Forma aktywności studenta
Średnia liczba godzin na
zrealizowanie aktywności
Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem:
-
wykład: ……………. godzin
wykład fakultatywny: 15 godzin
ćwiczenia: ……………. godzin
laboratorium: ……………. godzin
konwersatorium: ……………. godzin
warsztat: ……………. godzin
zajęcia fakultatywne: ……………. godzin
inne: ……………. godzin
15 godzin
Praca własna studenta np.:
-
przygotowanie do zajęć: …20…. godzin
opracowanie wyników: ……………. godzin
czytanie wskazanej literatury: …15…. godzin
napisanie raportu z zajęć: ……………. godzin
przygotowanie do egzaminu: ……………. godzin
przygotowanie do kolokwium: ……………. godzin
35godzin
Suma godzin
50godzin
Liczba punktów ECTS
2
5