Aktywność fizyczna i zwyczaje żywieniowe mężczyzn z grupy ryzyka

Aktywność fizyczna i zwyczaje żywieniowe mężczyzn z grupy ryzyka

352
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): 352-357
Aktywność fizyczna i zwyczaje żywieniowe mężczyzn z grupy
ryzyka zachorowań na choroby układu krążenia
Physical activity and nutritional habits of men at cardiovascular disease risk
Bożena Kiczorowska, Wioletta Samolińska
Zakład Bromatologii i Fizjologii Żywienia, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Wstęp. Jednym z głównych czynników środowiska zewnętrznego, mających
wpływ na utrzymanie dobrego stanu zdrowia, jest racjonalne żywienie.
Uzupełnione regularną aktywnością fizyczną pozwala istotnie zmniejszyć
ryzyko schorzeń układu krążeniowego.
Cel pracy. Ocena zachowań zdrowotnych dotyczących sposobu odżywiania
oraz intensywności, rodzajów i motywacji do podejmowania aktywności
fizycznej mężczyzn z grupy ryzyka zachorowań na choroby układu
krążenia.
Metodyka. Badaniami objęto 189 mężczyzn, których wywiad lekarski
zakwalifikował do grupy obciążonej ryzykiem zachorowań na choroby
układu krążenia. W badaniu wykorzystano ankietę, w której zawarto
pytania o sposób odżywiania i formy aktywności ruchowej. Określono
wskaźnik BMI.
Wyniki. Wskaźnik masy ciała (BMI) zwiększał się z wiekiem. W badanej
grupie mężczyzn dla ponad połowy wyliczono BMI wskazujący na
I stopień otyłości. Prawidłowy rozkład posiłków w ciągu dnia deklarowało
jedynie 32% badanych. Najczęściej spożywanymi produktami były: woda
niegazowana, pieczywo pełnoziarniste, pieczywo białe, owoce oraz tłuszcze
roślinne. Około 43% respondentów określiło swoją codzienną aktywność
fizyczną jako małą. Regularne treningi odbywało 34% ankietowanych.
W badanej grupie mężczyzn 53% badanych poświęcało na aktywność
fizyczną około 1-3 godzin tygodniowo, a 23% na zajęcia sportowe
przeznaczało 4-7 godzin tygodniowo, Świadomość w zakresie znajomości
zagrożeń związanych z ryzykiem wystąpienia chorób układu krążenia była
na wysokim poziomie. Około 82% respondentów deklarowała znajomość
tego rodzaju schorzeń.
Wnioski. Pomimo, że większość badanych mężczyzn posiadała szeroką
wiedzę na temat chorób układu krążenia, roli prawidłowego odżywania
się i aktywności fizycznej w ich profilaktyce, to jednak ich zachowania
zdrowotne w tym aspekcie nie były w pełni prawidłowe.
Introduction. Rational nutrition is one of the main environmental factors
with an impact on the human body. Supplemented with regular physical
activity it can significantly reduce the risk of cardiovascular diseases.
Aim. The assessment of nutritional behaviors and of intensity, type and
motivation for physical activity in men at cardiovascular disease risk.
Methods. The study included 189 men whose medical history qualified
them for a high-risk group of the incidence of cardiovascular diseases.
The study used a survey that included questions about diet and physical
activity. Body mass index (BMI) was also determined.
Results. BMI increased with age. In more than a half of the studied
group the calculated BMI indicated obesity. Proper distribution of meals
throughout the day was declared by only 32% of the respondents. Most
frequently consumed products were: mineral non-carbonated water,
whole wheat bread, white bread, fruit and vegetable fats. About 43% of
the respondents identified their daily physical activity as low. Regular
training sessions were taken up by 34% of the respondents. In the study
group, 53% of the men devoted about 1-3 hours per week to physical
activity, 23% reserved 4-7 hours a week for sports training. The awareness
of the threats associated with the risk of cardiovascular diseases was at
a relatively high level. About 82% of the respondents declared knowledge
of the associated diseases.
Conclusion. Although the majority of men had extensive knowledge
of cardiovascular diseases and the role of proper nutrition and physical
activity in their prevention, their health behaviors in this respect were not
fully correct.
Key words: man, health behavior, BMI, nutrition, physical activity
Słowa kluczowe: mężczyźni, zachowania zdrowotne, BMI, żywienie,
aktywność fizyczna
© Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): 352-357
www.phie.pl
Nadesłano: 10.02.2014
Zakwalifikowano do druku: 18.05.2014
Wstęp
Jednym z głównych czynników środowiska ze‑
wnętrznego, mających wpływ na organizm człowieka
i utrzymanie dobrego stanu zdrowia, jest racjonalne
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr Bożena Kiczorowska
Zakład Bromatologii i Fizjologii Żywienia, Uniwersytet Przyrodniczy
w Lublinie
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
tel. 81 4456915, e-mail: bkiczorowska@o2
żywienie. Prawidłowo skomponowane i rozłożone
w ciągu dnia posiłki pozwalają w sposób optymalny
pokryć zapotrzebowanie, nie tylko na energię i skład‑
niki odżywcze, ale również dostarczyć organizmowi
Kiczorowska B, Samolińska W. Aktywność fizyczna i zwyczaje żywieniowe mężczyzn z grupy ryzyka zachorowań ...
wszystkie niezbędne substancje biologicznie czynne.
To pozwala w pełni wykorzystać genetyczne moż‑
liwości organizmu w zakresie rozwoju fizycznego
i umysłowego [1, 2].
W krajach wysokorozwiniętych codzienne jad‑
łospisy obfitują w żywność o wysokiej zawartości
tłuszczu i cukru, przy niskim udziale błonnika. Tego
typu dieta zwiększa ryzyko powstawania chorób serca
i niektórych typów nowotworów [3]. Szczególnie
mężczyźni narażeni są na wiele chorób wynikających
z nieprawidłowego odżywiania. Tej grupie konsumen‑
tów trudno jest utrzymać prawidłową masę ciała. Otyli
mężczyźni znacznie częściej zapadają na raka prostaty,
mają problemy z niewydolnością wątroby i nerek. Nad‑
waga stanowi także zagrożenie dla układu kostnego
[4]. Zwiększona masa ciała i podwyższone stężenie
cholesterolu zwiększają ryzyko wystąpienia choroby
niedokrwiennej serca, miażdżycy, nadciśnienia i in‑
nych chorób układu krążenia, które w Polsce stanowią
pierwszą przyczynę zgonów wśród mężczyzn [6, 7].
Dietetycy, przy korygowaniu jadłospisów osób
chorych lub z grupy ryzyka zachorowań na choroby
układu krążenia, kładą szczególny nacisk na zwiększe‑
nie aktywności fizycznej. Regularny wysiłek fizyczny
pozwala istotnie zmniejszyć ryzyko schorzeń sercowonaczyniowych, umożliwia lepszą kontrolę ciśnienia
tętniczego i masy ciała, zachowanie i poprawę siły
mięśni wraz z skuteczniejszą mineralizacją kośćca,
niższy poziom stresu, a także wzmacnia pozytywne
postrzeganie własnej osoby i podnosi poczucie war‑
tości [8].
Cel pracy
Ocena zachowań zdrowotnych dotyczących spo‑
sobu odżywiania oraz intensywności, rodzajów oraz
motywacji do podejmowania aktywności fizycznej
mężczyzn z grupy ryzyka zachorowań na choroby
układu krążenia.
Materiał i metody
Badaniami objęto 189 mężczyzn, mieszkających
na terenie województwa lubelskiego, w wieku od 25 do
65 lat. Do badań wybrano osoby, które w wywiadzie le‑
karskim zostały zakwalifikowane do grupy obciążonej
ryzykiem zachorowań na choroby układu krążenia. Za
czynniki predysponujące badanych do grupy ryzyka
przyjęto: podwyższony poziom cholesterolu, palenie
papierosów, nadwagę, podniesione rozkurczowe ciś‑
nienie tętnicze, cukrzycę, zwiększony poziom kwasu
moczowego oraz obciążenia genetyczne.
W badaniu wykorzystano zmodyfikowaną ankietę
[9], w której zawarto pytania o sposób odżywiania,
preferencje spożycia produktów, regularność posił‑
ków oraz formy aktywności ruchowej oraz motywy
353
podejmowania tej aktywności. Badanie miało cha‑
rakter audytoryjny, co zapewniło lepszą rzetelność
wypełniania ankiet. W celu określenia częstotliwości
spożywania wybranych produktów żywnościowych
posłużono się 6 stopniową skalą (od 1 – najrzadziej
do 6 – najczęściej), co pozwoliło na zastosowanie skali
porządkowej – rangowej [10].
Uzyskane wyniki liczbowe zostały poddane ana‑
lizie statystycznej z wykorzystaniem programu staty‑
stycznego StatSoft Statistica 5.1. Wyliczono opisowe
parametry statystyczne (średnia, błąd standardowy
średniej), zastosowano skalę porządkową (rangową)
– R oraz sprawdzono istotność różnic pomiędzy śred‑
nimi przeprowadzając analizę wariancji (testy p), testy
analizy wariancji jednoczynnikowej ANOVA (test
Tukey’a) przy poziomie istotności a=0,05 oraz test
nieparametryczny χ2 z poprawką Yatesa przy poziomie
istotności a=0,05 i 0,01.
Wyniki i ich omówienie
Na podstawie uzyskanych parametrów antropo‑
metrycznych tj. masa ciała i wysokość ciała, wyliczono
wskaźnik masy ciała (BMI) (tab. I). U ponad 55%
respondentów określono BMI w przedziale między
25‑29,9, świadczącym o wystąpieniu I stopnia otyło‑
ści. Tylko 34% badanych mężczyzn charakteryzowało
się o prawidłową masą ciała.
Bogdański i Pupek-Musialik [11] podają że pra‑
widłową wartość BMI wyznacza się dla większości
mężczyzn młodszych, w wieku 20-30 lat. Natomiast
zwiększenie masy ciała najczęściej narasta wraz
z wiekiem. U 25% mężczyzn w wieku produkcyjnym
notowano już I stopień otyłości, natomiast otyłość II
stopnia obserwowano u 11% [12].
Tabela I. Wskaźniki BMI badanych mężczyzn
Table I. BMI of men
BMI
n
X
%
±SD
18,5-24,9
64
23,45
34
2,89
25-29,9
104
27,56
55
1,98
30-39,9
21
35,43
11
2,12
18,5-24,9
18
20,15
44
2,56
25-29,9
25
26,47
56
2,48
18,5-24,9
15
22,45
31
3,07
25-29,9
20
23,57
41
2,45
30-39,9
14
34,15
28
2,13
52
28,47
100
2,15
18,5-24,9
3
24,15
7
1,98
25-29,9
43
28,47
93
2,78
Ogółem
25-35 lat
35-45 lat
45-55 lat
25-29,9
55-65 lat
SD – odchylenie standardowe
354
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): 352-357
Nieprawidłowy indeks BMI wiąże się z dużym
ryzykiem występowania wielu chorób cywilizacyj‑
nych, szczególnie z związanych z układem krążenia.
Największe zagrożenie wynika z zaburzeń lipidowych
i nałogu nikotynowego. Wskaźnik BMI jest również
postrzegany jako niezależny czynnik ryzyka zawału
serca. Wielkość obwodu w talii u mężczyzn ma war‑
tość predykcyjną w odniesieniu do podwyższonego
poziomu cholesterolu. Wraz ze zwiększeniem obwodu
w talii zwiększa się również ryzyko zgonu sercowonaczyniowego (24%), zawału serca (20%) i ogólnej
śmiertelności (32%) [7, 13].
Wśród całej grupy badanych mężczyzn, spożywa‑
nie 2 i 3 posiłków dziennie deklarowało odpowiednio
30% i 27% respondentów, natomiast 11% badanych
twierdziło, że spożywa powyżej pięciu posiłków
dziennie (tab. II). W najstarszej grupie wiekowej aż
93% mężczyzn deklarowało spożywanie tylko trzech
posiłków dziennie.
Najczęściej spożywanym posiłkiem była kolacja,
II śniadanie i obiad (odpowiednio 85, 75 i 72% ogó‑
łu). Natomiast najchętniej konsumowali je mężczyźni
z najmłodszej i najstarszej grupy wiekowej. I śniadanie
spożywane było jedynie przez 56% badanych męż‑
czyzn i najczęściej było ono uwzględniane w rozkła‑
dzie posiłków przez osoby w wieku 25-45lat.
Wśród badanej grupy respondentów 25% ogółu
oceniło, że odżywia się zdrowo, z czego 3% zaznaczyło,
że ten sposób żywienia stosuje się od dawna (tab. II).
Natomiast około 23% osób stwierdziło, że odżywia się
niezdrowo, jednak tylko 11% wyrażało chęć zmiany
diety. Aż 38% ankietowanych nie potrafiła określić
swojego sposób odżywiania i były to w większości
osoby starsze (93%).
Analiza częstotliwości spożycia poszczególnych
produktów przez respondentów wykazała, że wśród
ogółu badanych, najczęściej spożywane są: woda nie‑
gazowana, pieczywo pełnoziarniste, pieczywo białe,
owoce oraz tłuszcze roślinne (tab. III). Te produkty
spożywane były średnio kilka razy w tygodniu. Kolejne
miejsca w rankingu zajęły: produkty nabiałowe, sło‑
dycze i mięsa (drobiowe i wieprzowe). Ankietowani
deklarowali konsumpcję tej żywności przynajmniej raz
w tygodniu. Pozostałe grupy produktów takie jak: ryż,
kasze, tłuszcze zwierzęce, sery twarogowe, warzywa
kapustne, sery dojrzewające, napoje gazowane, spo‑
żywane były średnio raz w miesiącu. Bardzo rzadko
lub nigdy respondenci sięgali po orzechy, fast-foody
i chipsy oraz słone przekąski.
Do produktów najczęściej (p≤0,05) spożywanych
przez osoby w wieku 35-45 lat, a najrzadziej powyżej
55 lat, należały, m.in.: pieczywo białe, mleko i jego
produkty, ziemniaki (p≤0,01), orzechy oraz napoje
gazowane (tab. III). Osoby z najstarszego przedziału
wiekowego częściej (p≤0,05) deklarowały spożycie
drobiu, ryb (p≤0,01), tłuszczu zwierzęcego oraz kasz
i ryżu niż mężczyźni w pozostałych grupach wieko‑
wych. Żywność pochodzenia roślinnego, jak: owoce,
warzywa strączkowe i kapustne (p≤0,05) częściej
spożywali zarówno najmłodsi, jak i najstarsi z bada‑
nych osób. Natomiast po słodycze chętnie (p≤0,05)
sięgali niemal wszyscy z badanych mężczyzn, z wy‑
Tabela II. Charakterystyki spożywania posiłków
Table II. Characteristics of meals
Ogółem
25-35 lat
35-45 lat
45-55 lat
55-65 lat
Test χ2 wartość p
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
57
51
26
34
21
30
27
14
18
11
0
5
14
5
19
0
12
33
11
44
16
5
15
13
0
34
10
30
26
0
17
16
7
12
0
32
32
14
22
0
0
43
0
3
0
0
93
0
7
0
0,458
0,247
0,314
0,189
–
106
142
136
62
162
56
75
72
33
86
39
29
43
36
41
92
68
100
84
96
38
13
22
31
21
79
26
46
64
42
31
20
35
12
43
59
38
68
23
82
3
46
46
3
46
7
100
100
7
100
0,208
0,301
0,264
0,247
0,178
6
47
21
43
72
3
25
11
23
38
2
5
0
19
17
4
12
0
44
40
0
19
10
8
12
0
42
20
15
23
4
23
4
8
13
7
45
8
15
25
3
0
0
0
43
7
0
0
0
93
0,245
0,314
0,158
0,248
0,195
Ilość posiłków
2
3
4
5
powyżej 5
Rodzaj posiłków*
I śniadanie
II śniadanie
obiad
podwieczorek
kolacja
Stosowanie zdrowej diety
tak, od dawna
tak, od niedawna
nie, ale planuję zmiany
nie
nie mam zdania
* wartości nie sumują się do 100%, ponieważ istniała możliwość wskazania więcej niż jednej odpowiedzi
χ2 wartość p – wartości w wierszach różnią się istotnie przy p<0,05
Kiczorowska B, Samolińska W. Aktywność fizyczna i zwyczaje żywieniowe mężczyzn z grupy ryzyka zachorowań ...
jątkiem najmłodszej grupy wiekowej. Interesującym
wydaje się również fakt, że fast-foody, chipsy i słone
przekąski (p≤0,05) oraz alkohol (p≤0,01) najczęściej
spożywali najstarsi z badanych mężczyzn.
Duże zróżnicowanie posiłków pod względem
jakościowym daje większą gwarancję dostarczenia kon‑
sumentom potrzebnej ilości energii oraz odpowiednich
składników odżywczych [14]. Wysokie miejsca na liście
spożywanych produktów pieczywa pełnoziarnistego,
owoców i warzyw, a także nabiału pozwala prawidłowo
skomponować dzienne racje pokarmowe. Zwiększone
spożycie mleka i produktów mleczarskich jest elemen‑
tem zmniejszającym prawdopodobieństwo wystąpienia
nadciśnienia tętniczego i miażdżycy. Przyjmuje się, że
wprowadzenie mleka do codziennej diety w ilości powyżej
570 ml dziennie może istotnie zredukować ryzyko śmier‑
ci z powodu choroby niedokrwiennej serca. Konsumpcja
w ciągu doby 2-3 porcji nabiału, 4-5 porcji warzyw
i owoców, produktów zbożowych prowadzi natomiast do
obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, porównywalnej ze
skutkami leczenia farmakologicznego [15].
Oprócz prawidłowo skomponowanej diety
i racjonalnego rozłożenia posiłków w ciągu dnia, do
utrzymania zdrowia niezbędna jest regularna aktyw‑
355
ność fizyczna. Wśród badanej grupy mężczyzn aż
43% respondentów określiło ją jako małą (czynności
związane z pracą zawodową oraz normalnym funk‑
cjonowaniem w społeczeństwie) (tab. IV). Równie
duża grupa badanych (37%) preferowała sporadyczną
aktywność fizyczną, jak: spacery, zabawy z dzieckiem,
czy nawet samodzielnie wykonywane w domu proste
ćwiczenia sportowe. Jednak taka aktywność była tylko
okazjonalna. Wśród badanych tylko 34% wykony‑
wało regularnie ćwiczenia fizyczne (siłownia, basen,
tenis, nordic-walking). Na cyklicznie powtarzane
treningi, najczęściej prowadzone w sposób profesjo‑
nalny, najchętniej chodzili mężczyźni w wieku 25-35
i 45‑55lat.
Podobną aktywnością fizyczną wykazuje się
również przeciętny Europejczyk. Badania przepro‑
wadzone na 26 788 obywatelach Europy z 27 państw
członkowskich UE, dowiodły, że około 40% obywateli
UE uprawia sport co najmniej raz w tygodniu, nato‑
miast zdecydowana większość obywateli UE (65%)
uprawia inną formę aktywności fizycznej – co najmniej
raz w tygodniu. Jednak wciąż 34% badanych twierdzi,
że ćwiczenia fizyczne uprawia rzadko lub nie uprawia
ich nigdy [16].
Tabela III. Częstotliwość spożywania określonych produktów (w skali 6-stopniowej)
Table III. Frequency of consumption of specific products (6-degree scale)
Produkty
Wartość p
Ogółem
n=189
R
25-35 lat
n=42
R
35-45 lat
n=49
R
45-55 lat
n=52
R
55-65 lat
n=46
R
SEM
Woda niegazowana
0,077
2,45
1
2,28b
3
2,28b
1
2,14c
1
2,86a
3
0,133
Pieczywo pełnoziarniste
Pieczywo białe
Owoce
Tłuszcze roślinne
Kefir, jogurt, mleko
Słodycze
Mięso drobiowe
Mięso wieprzowe
Warzywa strączkowe
Ziemniaki
Kasze, ryż
Tłuszcze zwierzęce
Sery twarogowe
Warzywa kapustne
Jaja
Orzechy
Ryby
Alkohol
Mięso wołowe
Orzechy
Fast-foody
Chipsy, słone przekąski
0,039
0,047
0,047
0,355
0,0404
0,0095
0,035
0,0084
0,038
0,0078
0,074
0,044
0,256
0,076
0,039
0,053
0,0073
0,0084
0,257
0,041
0,025
0,049
2,49
2,7
2,77
2,84
2,94
2,94
2,97
3,11
3,26
3,36
3,42
3,51
3,56
3,6
3,89
3,89
4,23
4,5
4,63
4,66
4,71
5,06
2
3
4
5
6
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
15
16
17
18
19
20
21
2,72
2,64b
2,56b
2,8
2,2b
1,96B
3,16b
3,76A
3,84a
3,36B
3,44b
3,2b
3,8
3,72ab
3,48b
2,36d
3,44B
3,16C
4,8
4,24b
4,36b
5,04b
7
6
5
8
2
1
9
15
17
11
12
10
16
14
13
4
12
9
20
18
19
21
2,39
2,83a
2,88a
2,78
3,15a
3,29A
2,73c
2,81B
2,88c
3,42A
3,27b
3,53b
3,39
3,47b
4,03a
4,73a
4,42B
4,17B
4,54
4,98a
4,54b
4,83b
2
6
7
4
8
10
3
5
7
12
9
14
11
13
15
19
17
16
18
21
18
20
2,5
2,77a
2,5b
2,73
2,82ab
3,18A
2,82c
2,95B
3,14b
3,5A
3,45b
3,73ab
3,45
3,32b
4,09a
4,14b
4,18C
4,45B
4,73
4,91a
4,91b
5,05b
2
4
2
3
5
8
5
6
7
11
10
12
10
9
13
14
15
16
17
18
18
19
2,29b
2,07c
2,86a
3
3,43a
3,07A
3,64a
3,07B
3,93a
3B
4a
4,07a
3,86
3,93a
4a
3,21c
4,86A
4,86A
4,57
4b
5,93a
5,93a
2
1
3
4
7
5
8
5
10
4
11
12
9
10
11
6
14
14
13
11
15
15
0,195
0,177
0,097
0,1358
0,173
0,135
0,158
0,133
0,125
0,149
0,156
0,174
0,078
0,141
0,183
0,082
0,165
0,136
0,143
0,135
0,128
0,103
Wartość p (analiza wariancji przy p≤0,05)
R – pozycja w rankingu (skala porządkowa – rangowa)
a b c
, , ,... – statystycznie istotne przy p≤0,05
A B C
, , ,… – statystycznie istotne przy p≤0,01
SEM – błąd standardowy
a
ab
ab
356
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(2): 352-357
Tabela IV. Charakterystyki aktywności fizycznej badanych mężczyzn
Table IV. Characteristics of physical activity of men
Ogółem
n
25-35 lat
%
n
%
35-45 lat
n
%
45-55 lat
n
%
55-65 lat
n
%
Test χ2
wartość p
Rodzaj aktywności fizycznej
Sporty wyczynowe
2
1
0
0
0
0
2
4
0
0
–
Siłownia, aerobik, nordic-walking
64
34
26
60
12
25
19
36
3
7
0,178
Czynności związane z praca zawodową
81
43
17
40
18
36
14
27
43
93
0,156
Sporadyczna aktywność fizyczna np.
spacery, zabawa z dzieckiem, itp.
70
37
0
0
19
38
21
41
43
93
–
Ilość godzin tygodniowo przeznaczona na aktywność sportową
4-7
45
24
19
44
10
20
12
23
0
0
–
3-4
34
18
5
12
11
23
14
27
0
0
0,278
1-3
100
53
10
24
28
56
26
50
46
100
0,245
do 1
10
5
9
20
0
0
0
0
0
0
–
χ2 wartość p – wartości w wierszach różnią się istotnie przy p<0,05
wartości nie sumują się do 100%, ponieważ istniała możliwość wskazania więcej niż jednej odpowiedzi
W badanej grupie mężczyzn 53% ogółu poświęca‑
ło na aktywność fizyczną tylko 1-3 godzin tygodniowo.
Z drugiej jednak strony, co czwarty badany spędzał na
zajęciach sportowych od 4 do 7 godzin tygodniowo.
Mimo, że najaktywniejszą fizycznie grupą wiekową
byli najmłodsi mężczyźni, to wciąż około 20% z nich
poświęcało nie więcej jak 1 godzinę tygodniowo na
uprawianie sportu. Aktywność sportowa mężczyzn
w wieku 35-55 lat była na podobnym poziomie i ma‑
lała gwałtownie wraz z wiekiem.
Według najnowszych badań 3 godziny tygodnio‑
wo intensywnego wysiłku fizycznego to minimalny
czas, który może utrzymać odpowiednią kondycję
zdrowotną organizmu. Taka aktywność fizyczna może
już redukować ryzyko zawału serca o 22% i o 38%
zmniejsza zagrożenie wystąpienia podwyższonego
poziomu cholesterolu LDL [2, 4, 16].
Niski poziom aktywności fizycznej uznawany jest
za istotny czynnik zwiększający umieralność ogólną
z powodu chorób układu krążenia i nowotworów. Do
niedawna za jedną z głównych przyczyn zapadalności
i przebiegu chorób przyjmowano jedynie jakość i ilość
spożywanych posiłków. Obecnie uważa się, że najlepsze
efekty zdrowotne uzyskuje się uprawiając aktywność
fizyczną przez większość dni tygodnia przy utrzymaniu
prawidłowych nawyków żywieniowych [8, 17].
W prezentowanych badaniach określono również
stan wiedzy w zakresie wpływu czynników zwiększają‑
cych ryzyko zachorowań na choroby układu krążenia.
Około 82% respondentów deklarowało, że podwyższo‑
ny poziom cholesterolu, palenie papierosów, nadwaga,
podwyższone ciśnienie tętnicze, czy cukrzyca mogą
być niebezpieczne dla zdrowia. Największą znajomoś‑
cią tej problematyki wykazali się mężczyźni w wieku
35-55 lat (93%), podczas gdy w najstarszej grupie już
tylko co drugi respondent wykazał się taką wiedzą.
Jednak wciąż około 3% badanych podało, że nadwaga,
podwyższony poziom cholesterolu, czy palenie papie‑
rosów nie jest zagrożeniem dla zdrowia.
Czynniki te są najczęstszą przyczyną przedwczes‑
nych zgonów wśród mężczyzn (choroby układu krą‑
żenia stanowią aż 46% ogółu zgonów). Śmiertelność
pacjentów z tymi schorzeniami jest wciąż wyższa
w Polsce niż w innych państwach Unii Europejskiej.
Szacuje się, że o trzeci dorosły Polak ma nadciśnienie
tętnicze, a co czwarty zbyt wysoki poziom cholesterolu
we krwi. Jednak wielu z chorych nie zdaje sobie z tego
sprawy, albo nie podejmuje leczenia. Obserwuje się
również duże trudności lub niechęć zmiany nawyków
żywieniowych [6, 7, 18].
Wnioski
1. Współczynnik masy ciała (BMI) zwiększał się
z wiekiem. Około połowa respondentów określiła
swoją aktywność fizyczną jako małą i poświęcała
na nią tylko 1-3 godzin tygodniowo. Regularnie
uprawiało sport 34% ankietowanych, a 24% prze‑
znaczało na niego od 4 do 7 godzin tygodniowo.
2. Prawidłowy rozkład posiłków w ciągu dnia de‑
klarowało jedynie 32% badanych. Ponad 30%
respondentów spożywała jedynie 2 posiłki w ciągu
dnia i w grupie tej grupie dominowali mężczyź‑
ni w wieku największej aktywności zawodowej
(30‑40 lat).
3. Ponad 70% badanych deklarowała świadomość
nieprawidłowych nawyków żywieniowych lub nie
potrafiła określić swojego sposobu odżywiania.
Jednak około 11% respondentów wykazało chęć
zmiany swojego sposobu odżywiania.
4. Świadomość z zakresie znajomości zagrożeń
związanych z występowaniem czynników zwięk‑
szających ryzyko zachorowań na choroby układu
krążenia była na dość wysokim poziomie.
Kiczorowska B, Samolińska W. Aktywność fizyczna i zwyczaje żywieniowe mężczyzn z grupy ryzyka zachorowań ...
357
Piśmiennictwo / References
1. Katan M, Grundy SM, Jones P. Efficacy and safety of plant
stanols and sterols in the management of blood cholesterol
levels. Mayo Clin Proc 2003, 78: 965-978.
2. Ostrzyżek A, Marcinkowski JT. Jakość życia jako pozytywny
wskaźnik zdrowia. Hygeia Publ Health 2012, 47(4):
408‑411.
3. Montani JP, Carroll JF, Dwyer TM. Ectopic fat storage in
heart, blood vessels and kidneys in the pathogenesis of
cardiovascular diseases. Int J Obes 2004, 28 (4): 58-65.
4. Hasik J, Gawęcki I. Żywienie człowieka zdrowego i chorego.
PWN, Warszawa 2000: 12-30.
5. Wilczek M, Bertrandt J, Kłos A, Łakomy R. Analiza sposobu
żywienia mieszkańców gminy Kołbiel leczonych z powodu
miażdżycy, cukrzycy i osteoporozy. Hygeia Publ Health 2011,
46 (3): 366-369.
6. Januszewicz A. Nadciśnienie tętnicze. Med Prakt, Kraków
2000: 5-25.
7. Pikala M, Maniecka-Bryła I, Bryła M. Trendy umieralności
z powodu najczęstszych przyczyn zgonów w województwie
łódzkim w latach 1999-2008 – analiza joinpoint regression.
Hygeia Publ Health 2013, 48(1): 28-34.
8. Wytyczne UE dotyczące aktywności fizycznej. Czwarty
projekt skonsolidowany zatwierdzony przez Grupę Roboczą
UE „Sport i Zdrowie” 2008.
9. Schlegel-Zawadzka M, Babicz-Zielińska E, Przysławski J,
Szyguła Z, Hackney A. Zaburzenia w sposobie i stanie
odżywienia młodzieży o zwiększonej aktywności fizycznej
w okresie pokwitania. Badania NUPHACT – POLYS
– podstawy metodologiczne. Med Sport Practica 2010,
11(3): 51-9.
10. Stupnicki R. Analiza prezentacja danych ankietowych. AWF,
Warszawa 2003: 12-45.
11. Bogdański P, Pupek-Musialik D. Wprowadzenie do
diagnostyki i leczenia otyłości. Gab Prywat 2008, 173 (4):
14-18.
12. Waszkiewicz-Robak B, Świderski F, Serafin P. Biologicznie
aktywne składniki żywności wspomagające redukcję masy
ciała. Cz. I. Przem Spoż 2007, 7: 28-30.
13. Dagenais GR, Yi Q, Mann JF. Prognostic impact of body
weight and abdominal obesity in women and men with
cardiovascular disease. Am Heart J 2005, 149: 54-60.
14. Suliga E. Zachowanie zdrowotne związane z żywieniem osób
dorosłych i starszych. Hygeia Publ Health 2010, 45(1):
44‑48.
15. Kłosiewicz-Latoszek L. Zalecenia żywieniowe w prewencji
chorób przewlekłych. Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4):
447-450.
16. Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases: report
of a joint WHO/FAO expert consultation. Technical Report
Series 916. WHO, Geneva 2003.
17. Jarosz M (red). Otyłość, żywienie, aktywność fizyczna,
zdrowie Polaków. IŻŻ, Warszawa 2006.
18. Wojtyniak B, Goryński P. Sytuacja zdrowotna ludności Polski.
NIZP – PZH, Warszawa 2008.