Dobre trawy – lepszy wynik ekonomiczny Choroby grzybowe łubinu

Strona www.wrp.pl
Prof. dr hab. Henryk Czyż
Zachodniopomorski Uniwersytet
Technologiczny w Szczecinie
Nr 05/2009 (57)
Gospodarowanie na łąkach i pastwiskach ma na celu dostarczenie zwierzętom gospodarskim wartościowej i
zdrowej paszy. Jej jakość winna pokrywać potrzeby zwierząt, wynikające z ich cech gatunkowych, rasowych,
wieku czy poziomu wydajności. Pasze z użytków zielonych odgrywają podstawową rolę w żywieniu zwierząt.
Dobre trawy – lepszy wynik ekonomiczny
W
ykorzystanie pasz
z użytków zielonych zależy od
terminu koszenia, czy spasania, strawności składników
pokarmowych i koncentracji
energii, a także cech fizycznych i organoleptycznych
paszy. Im strawność bywa
większa, tym pasza krócej
zalega w przewodzie pokarmowym zwierząt i zwiększa się jej pobieranie. Wielkość dawki suchej masy i poziom koncentracji energii, to
czynniki decydujące o produktywności zwierząt. Pobieranie paszy przez zwierzęta uzależnione jest także
od struktury fizycznej paszy
i jej smakowitości. Mniej wydajne są pasze wodniste oraz
zawierające substancje swoiste, jak: alkaloidy, saponiny i
glikozydy. Smakowitość rośnie przy zwiększonej zawartości cukrów rozpuszczalnych, np. życica trwała
chętniej jest zjadana niż kupkówka pospolita, ponieważ
zawiera więcej cukrów rozpuszczalnych i dwucukrów.
właściwości mają także zioła
pastewne, które przyczyniają
się do zwiększenia zawartości
makro- i mikroelementów.
Ruń dobrej łąki powinna zawierać 50% traw wysokich,
30% średnio wysokich i niskich, 10-20% roślin motylkowatych oraz do 10% ziół.
Wartość pastewna
Należy zaznaczyć, że zwierzęta dobrze wygryzają ruń
pastwiskową, bądź pobierają
siano albo kiszonkę, jeśli nie
mają do wyboru lepszej. Na
łąkach i pastwiskach rośnie
duża ilość roślin, należąca
do różnych gatunków i grup.
Rozróżnia się: trawy, rośliny
motylkowate, zioła, chwasty, itp. Wartość pastewną
poszczególnych gatunków i
grup roślin oceniana jest na
podstawie zawartości składników pokarmowych, smakowitości, właściwości die-
Prof. dr hab. Janusz Podleśny
IUNG-PIB w Puławach
tetycznych i wpływu na wydajność użytkową zwierząt.
Odmienne są także i inne
ich właściwości, np. wysokość plonowania, trwałość,
odporność na niesprzyjające
warunki siedliskowe. Najbardziej wartościowe są trawy
pastewne i rośliny motylkowate. Pasza wyprodukowana
na łące i pastwisku, na których wymienione grupy roślin występują w dużych ilościach, ma dużą wartość pokarmową, gdyż jest smaczna,
zasobna w białko, witaminy
i inne składniki. Korzystne
Ruń dobrej łąki
W runi łąkowej lub pastwiskowej podstawową grupę
roślin stanowią trawy. Trawy
dzieli się na wysokie, które wyznaczają potencjał plonotwórczy oraz trawy średnio wysokie i niskie, które zagęszczają
ruń w dolnej warstwie, przyczyniając się do lepszego wykorzystania światła, a tym sa-
strzewa łąkowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita,
wyczyniec łąkowy, rajgras wyniosły, wiechlina łąkowa, życica trwała i kostrzewa czerwona. (Charakterystyka wybranych gatunków traw dostępna na www.wrp.pl)
Poszczególne gatunki i grupy
roślin tworzą różnorodne zbiorowiska, dostosowane do warunków wodnych, rodzaju
gleby, jej żyzności oraz do przeprowadzanych zabiegów pratotechnicznych. Poznanie wymagań siedliskowych poszczegól-
Zielonka na pastwiskach pobierana jest bezpośrednio
przez zwierzęta. Takie zwierzęta, w porównaniu do żywionych w oborach, mają zapewniony ruch, korzystają z
promieni słonecznych i świeżego powietrza, są zdrowsze
i stwierdza się większy procent zacieleń. Dobre pastwisko pokrywa potrzeby pokarmowe krowy produkującej
15 – 18 litrów mleka dziennie. Jeden hektar pastwiska,
o dobrej wydajności (ok. 30 t z ha), zapewnia wyżywienie 3 krowom w całym sezonie pastwiskowym.
mym przestrzeni życiowej. Do
najwartościowszych gatunków
traw, nazywanych często szlachetnymi, należą, m. in.: ko-
nych gatunków runi łąkowej,
bądź pastwiskowej, jest warunkiem poprawnej gospodarki na tych użytkach. Ruń
dobrej łąki powinna zawierać:
50% traw wysokich, 30% średnio wysokich i niskich, 10 – 20
% roślin motylkowatych oraz
do 10% ziół. Na pastwisku te
proporcje powinny się kształtować następująco: 30% traw
wysokich, 50% traw średnio
wysokich i niskich, 10 – 20%
roślin motylkowatych oraz do
10% ziół.
Zielonkę z łąki najczęściej
nie wykorzystuje się do bezpośredniego skarmiania, lecz przeznacza się na siano, rzadziej na
susz, czy kiszonkę. Plon zielonej
masy kształtuje się w przedziale
20 – 40 ton z ha, a nawet więcej. Skład chemiczny runi łąkowej zależy w dużym stopniu od:
składu florystycznego runi, terminu zbioru, poziomu nawożenia, układu warunków meteorologicznych w sezonie wegetacyjnym. Wielogatunkowa
ruń łąkowa, z dominacją traw,
powinna przeciętnie zawierać w
suchej masie: 15% białka ogólnego, 30% włókna surowego,
3,5% tłuszczu surowego, 40%
bezazotowych wyciągowych i
10% popiołu. n
W ostatnich latach obserwuje się bardzo dynamiczny wzrost areału uprawy łubinu. Z danych statystycznych
GUS wynika, że łubin zajmuje największą powierzchnię spośród wszystkich gatunków roślin strączkowych
uprawianych w naszym kraju. W Polsce uprawia się trzy gatunki łubinu: wąskolistny, żółty i biały. Największą
powierzchnię zajmuje łubin wąskolistny, nieco mniejszą łubin żółty i najmniejszą łubin biały.
Choroby grzybowe łubinu
B
ardzo duży przyrost
powierzchni zasiewów obserwuje się
przede wszystkim w odniesieniu do łubinu wąskolistnego. Nasiona łubinu stanowią bardzo ważny komponent pasz treściwych, a
w niektórych krajach także
cenny składnik diety człowieka. Dzięki zdolności do
wiązania azotu atmosferycznego łubin nie wymaga, bądź
wymaga niewielkiego nawożenia azotowego, co ma znaczenie zarówno ekologiczne,
jak i ekonomiczne. Charakteryzuje go ponadto dodatni
bilans reprodukcji materii
organicznej, dlatego stanowi
bardzo dobry przedplon dla
wielu roślin uprawnych.
Ważne ogniwo zmianowania
Uprawa łubinu zyskuje na
znaczeniu w związku z realizacją programów rolnośrodowiskowych oraz rozwojem ekologicznego i integrowanego systemu gospodarowania, w których łubin
stanowi ważne ogniwo zmia-
nowania. Nie bez znaczenia
są także wysokie i szybko rosnące ceny nawozów azotowych. W Polsce uprawia się
głównie pastewne odmiany
łubinu, określane jako „słodkie”, zawierające niewielkie
ilości alkaloidów.
Łubin może być porażany
przez niewiele chorób grzybowych, ale gdy wystąpią warunki sprzyjające ich rozwojowi, choroby te mogą powodować bardzo duże uszkodzenia roślin prowadzące w
skrajnych przypadkach nawet do całkowitego zniszczenia plantacji. Zwiększone nasilenie porażenia roślin obserwuje się w latach wilgotnych, sprzyjających rozwojowi różnych gatunków grzybów. Szczególnie groźnymi
chorobami łubinów są antraknoza i fuzarioza określana niekiedy jako fuzaryjne
więdnięcie łubinu.
Ciepło i wilgoć na antraknozę
Antraknozę wywołuje
grzyb Colletotrichum ssp.,
rozprzestrzeniający się
bardzo szybko na plantacji, zwłaszcza w warunkach wysokiej temperatury
i dużej wilgotności powietrza. Optimum temperatury dla rozwoju zarodników grzyba wynosi powyżej 25 0C, przy wilgotności powietrza powyżej
sie letnim, zagrożenie antraknozą było mniejsze
niż w latach 1996-2002, w
których duże nasilenie tej
choroby spowodowało całkowite zniszczenie wielu
plantacji i zmniejszenie
zainteresowania rolników
uprawą łubinu. Bardzo
Tabela 1. Zaprawy zalecane do zwalczania chorób
grzybowych łubinu (wg zaleceń Instytutu Ochrony Roślin na lata 2008/2009).
Preparat
Dawka na 100 kg nasion
Vitavax 200 FS
*Zaprawa
nasienna T 75
DS/WS
350 ml + 700 ml H2O
Należy zaprawić tylko dobrze
200g lub 200g + 600 ml H2O oczyszczone nasiona, pokrywając ich powierzchnię równomiernie odpowiednim preparatem.
*W przypadku przewidywania większego nasilenia choroby dawkę preparatu można
zwiększyć do 300 g/100 kg
nasion, nie zwiększając dodatku wody.
90%. Szybkiemu rozwojowi infekcji sprzyja duża
częstotliwość opadów oraz
utrzymywanie się mokrej
powierzchni organów roślin przez okres dłuższy
niż 8-10 godzin. W ostatnich latach, ze względu na
niedobór opadów w okre-
Uwagi
często występowanie antraknozy ma charakter regionalny i zależy od przebiegu warunków pogodowych na danym obszarze
kraju. Nie należy lekceważyć tej choroby, bowiem jej
duża szkodliwość wynika z
bardzo szybkiego rozprze-
strzeniania się infekcji. Objawy chorobowe uwidaczniają się najczęściej w początkowym okresie kwitnienia, ale w niektórych
latach sprzyjających rozwojowi grzyba mogą wystąpić już w fazie siewki.
Gniazda chorych roślin
Porażone rośliny mają
wygląd więdnących i zwisają do połowy kwiatostanu. Łodygi ulegają
skręceniu i mają początkowo jaśniejsze zabarwienie. Następnie pojawiają
się na nich eliptyczne,
wydłużone, różowołososiowe plamy z brunatnym
obrzeżem. W miejscu plam
tkanki zasychają i twardnieją, powodując załamywanie się łodyg. Choroba
może porażać nie tylko łodygi, ale także inne organy
roślin, na przykład liście, a
w późniejszym okresie rozwoju łubinu także strąki i
nasiona. Na plantacji łubinu zaatakowanego przez
antraknozę obserwuje się
charakterystyczne gniazda
chorych roślin. Zarodniki
grzyba mogą być przenoszone przez wiatr na łubiny rosnące w znacznej
odległości. Obserwuje się
zróżnicowaną podatność
poszczególnych gatunków
łubinu na antraknozę. Najbardziej wrażliwy jest łubin biały, znacznie mniej
łubin żółty i najmniej łubin wąskolistny. Prawdopodobnie większa odporność łubinu wąskolistnego
na antraknozę jest jedną
z przyczyn zwiększonego
zainteresowania rolników
jego uprawą niż pozostałymi gatunkami łubinu.
Pierwotnym źródłem infekcji są nasiona, dlatego
bardzo ważny jest wysiew zdrowego materiału
siewnego oraz jego przedsiewne zaprawianie. (O
zagrożeniach plantacji łubinu fuzariozą, opadziną
liści, mączniakiem prawdziwym, oraz szarą pleśnią przeczytać można na
www.wrp.pl)n