Stowarzyszenie Autorów ZAiKS
Transkrypt
Stowarzyszenie Autorów ZAiKS
65. Opakowanie muzyki Kupując płytę z muzyką, nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, że to, w co jest opakowana, lub jej towarzyszy, to także utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Mówiąc o opakowaniu myślę o okładce, nadruku na płycie, książeczce z tekstami a czasem także nutami. Wielokrotnie jest też tak, że po konkretnej płycie pozostaje na dłużej, w pamięci melomanów, czy nawet w historii muzyki, właśnie jej grafika lub dołączone teksty (poezja) a nie sama muzyka. Oczywiście projekt płyty jest przedmiotem ochrony prawa autorskiego jako utwór plastyczny, czasami fotograficzny. Przeważnie grafika płyty (okładka, nadruk na płycie, książeczka) jest tworzona specjalnie dla określonego tytułu i nawiązuje do charakteru muzyki, nazwy zespołu czy nazwiska wokalisty. W takich przypadkach producent płyty może nabyć w drodze umowy od grafika autorskie prawa majątkowe do wykorzystywania jego utworu w charakterze okładki, całościowego projektu, łącznie ze sprzedażą samej płyty. Często ta umowa obejmuje szerszy zakres eksploatacji projektów, a to na plakatach, koszulkach, czapeczkach i innych gadżetach, we wszelkich formach reklamy i promocji płyty. Wielokrotnie jednak zdarza się, że producent lub zespół decydują się umieścić na okładce cudze dzieło, np. jakiś obraz lub zdjęcie zespołu. W takiej sytuacji producent musi uzyskać zezwolenie autorów wszystkich utworów, które chce umieścić na okładce płyty. Chyba, że wygasły autorskie prawa majątkowe, czyli upłynęło 70 lat od śmierci ich autorów. Także wtedy, gdy zdjęcie zostało zespołowi, wokaliście czy instrumentaliście podarowane przez jego autora. Darowizna egzemplarza zdjęcia nie jest tym samym co darowizna praw do utworu fotograficznego. Egzemplarz zdjęcia, to jedno dobro, chronione prawem własności a utwór fotograficzny na tym zdjęciu, to dobro drugie, chronione prawem autorskim. Darowizna może dotyczyć także praw autorskich ale ta, dla ważności tej czynności, powinna dokonać się w formie pisemnej. Ponadto autor przekazując prawa autorskie do zdjęcia czy obrazu musi w umowie wyraźnie zaznaczyć że dzieło to może być wykorzystane jako element okładki płyty (art.41 ust.2 Pr. aut. wymaga dla ważności przeniesienia autorskich praw majątkowych wymienienia w umowie pól eksploatacji których umowa dotyczy). Oczywiście autor obrazu, czy fotografii (albo ich spadkobiercy), może także udzielić jednorazowego zezwolenia (licencji) na umieszczenie ich na okładce i rozpowszechnianie tylko w związku z konkretnym wydawnictwem płytowym. Podobnie rzecz się będzie miała z umieszczeniem w książeczce tekstów lub nut. I nie ma znaczenia to, że te same teksty i melodie można usłyszeć po odtworzeniu płyty. Producent płyty musi uzyskać od autorów zezwolenie na rozpowszechnianie ich tekstów i nut w postaci drukowanej i to zezwolenie powinno być częścią umowy wydawniczej na płytę. Rozpowszechniając na płycie grafikę lub fotografie producent powinien pamiętać o podaniu imienia i nazwiska ich twórców aby nie naruszyć praw osobistych autorów i nie narazić się na odpowiedzialność cywilną i karną. Dodatkowym utrudnieniem może być pojawienie się na fotografiach zamieszczonych na okładce lub w książeczce wizerunków osób trzecich. Wizerunek jest dobrem osobistym prawnie chronionym i prawie każde jego rozpowszechnianie wymaga uzyskania zezwolenia osoby uwidocznionej na zdjęciu. Umieszczenie cudzej twarzy, postaci, na okładce lub innych częściach grafiki płyty zawsze wymaga uzyskania przez producenta zgody tej osoby lub wtedy, gdy pozowała odpłatnie, wiedzy po jej stronie, że jej wizerunek stanie się częścią ,,opakowania'' płyty. Poza częścią twórczą opakowania płyty, znajdą się na nim pewne obowiązkowe, narzucone przez prawo zapisy oraz informacje nieobowiązkowe ale wspomagające ochronę płyty i jej marketing. 1/2 Do zapisów obowiązkowych, wymaganych przez prawo, należeć będzie podanie imion i nazwisk autorów i artystów wykonawców, tytułów utworów, daty sporządzenia nagrania, nazwy producenta. Do nieobowiązkowych: oznaczenie copyright ? (zastrzegające autorskie prawa majątkowe), oznaczenie (P) informujące o własności praw pokrewnych (do fonogramu i artystycznych wykonań), hologram, wskazanie organizacji zbiorowego zarządzania udzielającej licencji na rozpowszechnianie utworów (np. ZAiKS, BIEM) i inne, jak długości trwania poszczególnych utworów, kody kreskowe, zastrzeżenia i informacje dotyczące zakazu dalszego powielania i odtwarzania publicznego. Do zamieszczenia tych ostatnich możemy jednak zostać zobligowani w wyniku umów zawartych z autorami, producentami, organizacjami zbiorowego zarządu, dystrybutorami. Biorąc płytę fonograficzną w ręce, najpierw stykamy się z dziełami plastycznymi, graficznymi, fotograficznymi, literackimi a dopiero po jej odtworzeniu z utworami muzycznymi. Warto więc, na samo ,,opakowanie'' płyty spojrzeć innym okiem, bo to też twórczość. Krzysztof Lewandowski Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 08.03.2017 10:46:27 PDF ze strony: http://www.zaiks.org.pl/231,154,65_opakowanie_muzyki 2/2