Świetne tradycje przemysłowe

Wirtualna Bydgoszcz
Świetne tradycje przemysłowe
Bydgoszcz posiada uznawane powszechnie tradycje przemysłowe i handlowe. Tradycja handlu sięga czasów
staropolskich, natomiast przemysłu początku XIX wieku.
Tradycje rzemieślnicze i przemysłowe Bydgoszczy wiążą się ściśle z imponującymi tradycjami handlowymi. W z
tym konieczne jest zapoznanie się z rozdziałem "Ważny ośrodek handlowy". Opisano tam również niezwykle istotną
rolę kanału bydgoskiego dla rozwoju przemysłu i handlu.
W okresie staropolskim Bydgoszcz była silnym ośrodkiem produkcji rzemieślniczej. W XVII w. działało tu kilkanaście
cechów oraz kilkadziesiąt rzemiosł, niejednokrotnie o bardzo wyspecjalizowanym charakterze (m.in. bednarze, czapnicy,
garncarze, kołodzieje, kowale, krawcy, kuśnierze, mielcarze, murarze, piekarze, piwowarzy, powroźnicy, rzeźnicy,
stolarze,
sukiennicy, szewcy, ślusarze i inni). Jednym z ważniejszych cechów była organizacja zdunów-garncarzy (1466), a
także krawców i kuśnierzy (1502).
Bydgoskie wyroby garncarskie były wysokiej jakości i znane na terenie Rzeczpospolitej. Wyrabiano także broń palną.
Wyroby sprzedawano przy okazji wizyt szlachty w mieście związanej ze sprzedażą zboża oraz transportowano wodą
lÄ…dem do innych miast.
Znane w Rzeczpospolitej było piwo bydgoskie. W XVI wieku było jednym z najbardziej znanych w kraju obok piw
piątkowskiego, piotrkowskiego, łęczyckiego, żnińskiego i przemyskiego. Nic dziwnego, skoro w Bydgoszczy
magazynowano ogromne ilości zboża. Najwięcej piwa oraz miodu pitnego eksportowano do Gdańska. Sprowadzano
natomiast wina i towary kolonialne.
W 1487r. powstaÅ‚o Bractwo Szyprów (Sterników i Pomagierów) posiadajÄ…ce przywilej handlu spÅ‚awnego na WiÅ›le. ByÅ
to Bractwo rzadko spotykane w innych miastach Korony.
Natomiast w 1532r. powstało Bractwo Kramarzy (drobnych kupców).
Od 1522 w. do XVIII w, na terenie Babiej Wsi znajdował się skład soli ruskiej zwanej żupą. czwartą część z doc
przeznaczono na utrzymanie wojska. Służyła mieszczanom i szlachcie przybywającej do grodu w celu sprzedaży
zboża i towarów leśnych. Przy okazji zakupu soli szlachta zaopatrywała się w wyroby miejscowego rzemiosła i towary
przywożone z Gdańska. W 1579r. uruchomiono w Bydgoszczy warzelnię soli, która ze stochmalu, czyli rumu solnego z
kopalni w Wieliczce i Bochni wyrabiała sól spożywczą.
Wojny szwedzkie, a zwłaszcza wojna północna (pocz. XVIII w.), zarazy, klęski i załamanie
handlu z Europą Zachodnią były przyczyną upadku gospodarczego Bydgoszczy w I połowie XVIII wieku. Od 1750r. da
zauważyć powolny wzrost znaczenia miasta. Miastu przyznano prestiżowe instytucje (Trybunał Koronny dla
Wielkopolski), planowano przekopanie Kanału Bydgoskiego (1766).
W 1772r. Bydgoszcz ze znacznymi terenami Krajny, Wielkopolski i zachodnich Kujaw została włączona do Prus. Na
siedziby administracyjne wyznaczono Kwidzyn i Bydgoszcz. W ten sposób Bydgoszcz została stolicą obwodu
nadnoteckiego, obejmującego tereny odłączone od Rzeczpospolitej w I rozbiorze. Zrealizowano kanał bydgoski, który
nadał na 200 lat naprzód świetlane perspektywy dla rozwoju Bydgoszczy.
Oderwanie Bydgoszczy od polskiego zaplecza skutkowało trudnościami dla rzemiosła, które utraciło swój rynek zbytu.
Władze pruskie próbowały przeciwdziałać temu poprzez zakładanie wielkich przedsiębiorstw państwowych w duchu
merkantylizmu. I tak:
- rozbudowano przejęte młyny starościńskie w zakolu Brdy (spalone w 1945)
- powstała państwowa wypalarnia wapna nad kanałem Bydgoskim (1778)
- utworzono Królewski Magazyn Żelaza - skład żelaza i towarów mieszanych (1776)
- utworzono rafineriÄ™ cukru trzcinowego braci Schickler (1774) na terenie ruin zamku bydgoskiego. Towar sprowadzano z
zachodnich Indii.
- założono liczne warsztaty tkackie
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
- powstała fabryka tkanin wełnianych i sukna Carla Schuncka (1782) przeniesiona ze Stargardu Szczecińskiego
- założono garbarnię w budynku dawnej mennicy oraz przy bramie Gdańskiej (1783)
- powstała farbiarnia państwowa (1785)
- zbudowano cegielnię miejską i liczne prywatne w związku z budową kanału
- powstała Królewska Faktoria Soli i Młynów (1787)
- założono papiernię na Czyżkówku, a także inne drobne manufaktury jak np. fabryki octu
Zbudowano także kilka spichlerzy przy Grodzkiej (2 spalone w 1960r., jeden zachowany tzw. "holenderski" przy ul.
Mostowej).
Za czasów polskiego Księstwa Warszawskiego (1806-1815) miasto liczyło 5 tyś. mieszkańców. Zyskało wtedy rangę
administracyjną stolicy wielkiego departamentu (tereny od Krzyża Wlkp na zachodzie, przez Konin na południu po
Płock na wschodzie, Toruń, Mławę, po Kwidzyn i Grudziądz).
Bydgoszcz stała się siedzibą licznych departamentowych organów administracyjnych, policyjnych, sądowych,
skarbowych, szkolnych i wojskowych.
Stała się również ważnym ośrodkiem polityczno-administracyjnym, co skutkowało
ożywieniem społeczno-gospodarczym i rozwojem życia umysłowego.
Największym zakładem przemysłowym w mieście była rafineria cukru trzcinowego.
Powiat i departament bydgoski był 2 co do wielkości producentem sukna w Księstwie. W 1812r. uruchomiono fabrykę
tabaki Emmela przeniesionÄ… z Poznania.
Jednakże dominowaÅ‚o nadal rzemiosÅ‚o. SpoÅ›ród 4 tyÅ›. rzemieÅ›lników w departamencie znaczna część pracowaÅ
Bydgoszczy. Przedsiębiorstwa miały charakter zakładów rzemieślniczych. Wyjątkiem była rafineria cukru mająca
charakter fabryki zatrudniającej kilkudziesięciu pracowników i sprowadzająca surowiec z innego kontynentu.
W latach 1815-1920 Bydgoszcz była stolicą regencji (województwa) w zaborze pruskim. Obszar obejmował 9 powiatów
od Krzyża Wlkp na zachodzie po granicę z Królestwem Polskim. Północna Wielkopolska z Gnieznem, Wągrowcem,
Chodzieżą, Czarnkowem, Mogilnem, zachodnie Kujawy z Inowrocławiem, Gniewkowem i Strzelnem po Krajnę z Piłą
Nakłem i Koronowem.
Po zakończeniu organizacji obwodu regencyjnego Bydgoszcz stała się dużym ośrodkiem urzędniczym. Oprócz wła
administracyjnych, znajdowały w mieście siedzibę główny urząd pocztowy, celny, podatkowy, prowiantowy i sąd ziem
Po 1815r. odcięcie ziem zaboru pruskiego od Królestwa Polskiego spowodowało trudności gospodarcze. Zamknięto m.in
rafinerię cukru. Lepiej wiodło się młynom bydgoskim, które rozbudowano i zainstalowano pierwsze maszyny parowe (w
1846r.). Istniały niewielkie browary, gorzelnie, cegielnie, tartaki, pierwsze zakłady maszyn rolniczych. W handlu
bydgoskim szczególną rolę odgrywał obrót zbożem z wykorzystaniem kanału bydgoskiego.
W mieście dobrze prosperowały młyny przerabiające zboże miejscowe i sprowadzane z Królestwa Polskiego.
Wśród najważniejszych zakładów z I połowy XIX wieku można wymienić:
- kilka zakładów branży spożywczej o charakterze manufakturowym (rafineria cukru Schicklerów (do 1834r.),
fabryka cykorii Giese i Bohm, dwie wytwórnie tytoniowe, kaszarnia, olejarnia, fabryka octu,)
- Bydgoskie MÅ‚yny "Herukles" (1826r.) produkujÄ…ce na eksport, nawet do Brazylii i Wlk. Brytanii, od 1842r.
upaństwowione, w 1846r. zainstalowano tam pierwszą maszynę parową w Bydgoszczy
- 2 browary, destylarnia wódek Frankego
- 3 cegielnie E.C. Petersona
- tartak o napędzie wodnym przy Młynach Bydgoskich
- fabryka skór L. Buchholza jedna z największych fabryk skór na wschód od ŕaby (1845r.)
- zakład meblarski Hegego
- odlewnia żeliwa i zakład budowy maszyn Plagmanna (1839) na Wilczaku, wytwarzano tam osprzęt żelazny,
maszyny i narzędzia rolnicze
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
- zakład budowy maszyn Niemanna (1840)
- odlewnia żeliwa i zakład budowy maszyn Kaemerrera (1845)
Nadal jednak dominowało rzemiosło. W 1816r. było w Bydgoszczy 331 samodzielnych rzemieślników. Najliczniej była
reprezentowana branża skórzana, następnie odzieżowa i spożywcza. Dopiero od 1870r., zaznaczył się spadek
liczby rzemieślników, których wypierał przemysł. Zwiększyła się tylko liczba rzemieślników branży spożywcze
Od połowy XIX w. nastąpił rozwój nowoczesnego przemysłu fabrycznego opartego na napędzie parowym oraz
budownictwa. Podstawą tego procesu było włączenie Bydgoszczy w sieć linii kolejowej oraz rozwój rolnictwa. Od 1851
Bydgoszcz uzyskała połączenie z Berlinem i Poznaniem, od 1857r. z Królewcem, od 1862r. z Królestwem Polskim
(kolej warszawsko-bydgoska). Równocześnie dzięki napędowi parowemu nowego znaczenia nabrały drogi wodne. W
1855r. został uruchomiony pierwszy statek parowy do przewozu towarów i pasażerów między Bydgoszczą, a
Toruniem.
W 1849r. w mieście utworzono pierwszą państwową dyrekcję kolejową w królestwie Prus: Królewską Dyrekcję
Wschodniej, przekształconą z powołanej w 1848r. w Trzciance Królewskiej Komisji Kolei Wschodnich. Była to w
Bydgoszczy bardzo ważna instytucja, która przyniosła prestiż i miejsca pracy. W 1851r. uruchomiono Królewskie
Warsztaty Kolei Wschodniej (dzisiejsza PESA), które aż po czasy powojenne były największym zakładem w mieście.
Rozwój kolejnictwa i rolnictwa, które stanowiło źródło stałego zapotrzebowania na narzędzia i maszyny rolnicze
znalazły odbicie w rozwoju bydgoskiego przemysłu maszynowego i metalowego.
W 1855r. istniało w Bydgoszczy kilka odlewni i fabryk budowy maszyn, produkujących głównie maszyny rolnicze. Wtedy
też zainstalowano pierwsze maszyny parowe w:
- fabryce maszyn Wiesego (dawnej odlewni Kaemerera)
- fabryce maszyn Eberhardta (1846)
- destylarni wódek Frankego
Od lat 60-tych powstawały kolejne zakłady:
- fabryka maszyn Wulffa produkująca na eksport do Królestwa Polskiego i Rosji istniejąca do 1870r., potem Lohnerta
(dzisiejsze zakłady Makrum)
- fabryka maszyn i odlewnia Gussego produkująca urządzenia młyńskie i pompy
- zakład budowy sygnałów Fiebrandta na Okolu (dzisiejsza Belma)
- Fabryka Traków i Maszyn do Obróbki Drewna Blumwe i Syn (1865) - dzisiejsza Fabryka Obrabiarek do Drewna
Rozbudowywano także warsztaty kolejowe w Bydgoszczy.
Kanałem Bydgoskim spławiano wielkie ilości drewna, ale do lat 90-tych nie przekładało się to na rozwój przemysłu
drzewnego. Istniały jedynie: tartak w obrębie młynów królewskich napędzany siłą wody (1878), 5 tartaków parowy
rozbudowana fabryka Mebli Hegego.
W 1884r. uruchomiono fabrykę mebli wyściełanych Ottona Pfefferkorna, zalążka dzisiejszych Bydgoskich Fabryk Mebli
Powstawały zakłady produkujące urządzenia precyzyjne np fabryka wag W. Schenka (1876).
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
Powstało kilka cegielni na potrzeby rozbudowującego się miasta. Obok rozbudowanych w 1860r. Młynów Królewskich,
powstał młyn w Skrzetusku (1862), młyn na Czyżkówku. Razem było w mieście 7 młynów, rozpoczęło działaln
kilka browarów.
W latach 80-tych rozpoczął się żywszy rozwój przemysłu. Liczba zakładów przemysłu maszynowego wzrosła
dwukrotnie. Jednak liczba pracowników wszystkich zakładów sięgała tylko połowie zatrudnionych w Głównych
Warsztatach Naprawczych Kolei Wschodniej.
Były to największe zakłady w okręgu bydgoskim, obejmujące sieć kolejową od Berlina po Kłajpedę. Po 1890r.
parowozów wyprzedzały warsztaty w Berlinie i Królewcu grupując ź ogółu krytych stanowisk naprawczych
parowozów, 1/3 tendrów i 1/5 wagonów. W porywach zatrudniano tam ponad 1,5 tyś. robotników, a dziennie
naprawiano 80 parowozów.
Rozpoczęła siÄ™ era telekomunikacji. W 1876r. uruchomiono telegraf, a w 1886r. uruchomiono Å‚Ä…czność telefonicznÄ
obejmującą 60 aparatów.
W latach 90-tych do nowych zakładów przemysłu maszynowego, które powstały lub rozwinęły się z warsztatów
mechanicznych należały:
- fabryka maszyn i kotłów parowych Zobela
- fabryka maszyn Kohnerta
- zakłady budowy maszyn i stocznia Bydgoskiego Towarzystwa Holowniczego w Kapuściskach Dolnych
Ponadto przy dzisiejszej ul. Jagiellońskiej zbudowano dużą Rzeźnię Miejską (1890), Fabrykę Konserw Mięsnych
Od 1890r. datuje się rozwój przemysłu drzewnego. W 1895r. osiem tartaków przerabiało drewno pochodzące w 80% z
importu (Królestwo Polskie)
Istniało 11 cegielni, z których wiele wprowadziło napędy parowe. Powstały 2 fabryki papy, a cegielnie produkowały
elementy betonowe. Wzrost opłacalności eksportu do Królestwa Polskiego wpłynął korzystnie na rozwój przemysłu
maszynowego i metalowego (maszyny do obróbki drewna i maszyny rolnicze). Gruntownie rozbudowano największe
fabryki: Blumwego, Lohnerta (produkcja pieców dla cementowni), maszyn na Wilczaku, Eberhardta (produkcja
konstrukcji stalowych i mostów).
W latach 1898-1902 po obu stronach Brdy powstało 6 dużych zakładów przemysłu drzewnego, w tym 4
przetwarzające drewno na stolarkę. W 1906r. rozwój tego przemysłu osiągnął punkt szczytowy (11 zakładów, 19
2100 robotników)
W porcie drzewnym (1879) u ujścia Brdy składowano drewno przeznaczone do przecierania w tartakach. Do dziś basen
na przedłużeniu toru regatowego nosi nazwę portu drzewnego (naprzeciw stacji kolejowej ŕęgnowo).
Przez cały okres zaborów szczególne znaczenie miał w Bydgoszczy przemysł maszyn i urządzeń do obróbki drewna
maszyn rolniczych, przemysł drzewny oraz spożywczy. Wiązało się to z polityką zaborcy, który traktował ziemie p
jako zaplecze aprowizacyjne Rzeszy. Stąd rozwijały się fabryki pracujące na potrzeby rolnictwa i leśnictwa oraz tartaki
przetwarzające drewno, które
spławiano na zachód. Rozwijało się młynarstwo, gorzelnictwo i cukrownictwo.
U schyłku okresu pruskiego w mieście funkcjonowały: gorzelnie (H. Franke), młyny (siedem), browary (m.in. Browar
Wielkopolski), liczne tartaki (6 dużych zakładów), odlewnie i zakłady budowy maszyn (Eberhardt, Wulff, Gause,
Fiebrandt, Blumwe, Loehnert) , zakłady budujące parowce rzeczne i lokomotywy parowe (Zobel), stocznia w
Kapuściskach Dolnych Lloyd Bydgoski (1891), garbarnia (Bucholtz 1845), przemysł odzieżowy, poligraficzny (3
drukarnie: Grunauera z 1806r., Fishera z 1845r. i Dittmanna z 1869r.), włókienniczy, papierniczy i skórzany, chemiczny
i oświetleniowy, cegielnie (11 zakładów), wytwórnie wyrobów z cementu, wielkie warsztaty kolejowe (zalążek
dzisiejszej PESY), fabryki obuwia (Brillesa), farbiarnie, 3 fabryki cygar i papierosów (1848), fabryki mebli (Hege) i inne.
W mieÅ›cie nakrÄ™caÅ‚a siÄ™ koniunktura budowlana. Praktycznie przez pół wieku zabudowano zwartÄ… zabudowÄ… caÅ
Śródmieścia. Nowo wytyczone ulice zabudowano wysokimi mieszczańskimi kamienicami w stylu secesyjnym. Zbudowano
ponadto kilkanaście imponujących gmachów urzędów, szkół i instytucji wg projektów najwybitniejszych architektów.
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
Przeszło połowa robotników bydgoskich skupiona była w przemyśle drzewnym i budownictwie. Z Niemiec przybywali
wykwalifikowani robotnicy przemysłowi, natomiast większość robotników niewykwalifikowanych stanowili Polacy.
Bydgoska burżuazja przemysłowa miała w większości niemiecki charakter. Wielu właścicieli i przemysłowców był
przybyszami z zachodnich Niemiec.
Rozwijały się także organizacje gospodarcze. W 1900r. powołano Izbę Rzemieślniczą.
W 1910r. otwarto pierwszą polską Wystawę Rzemiosła i Przemysłu zorganizowane przez Towarzystwo Przemysłowe
"Domu Polskim". Rozwijały się także polskie związki zawodowe.
Po 1920r. bydgoski ośrodek przemysłowy rozwinął się w niespotykanym dotąd stopniu, mimo odcięcia granicą p
od dotychczasowych rynków niemieckich. Zdecydowana większość Niemców opuściła Bydgoszcz uchodząc do Rze
Część robotników niemieckich zwolniono i w zamian zatrudniono Polaków przybywających z Zagłębia Ruhry. Wię
pozostawionych przez Niemców warsztatów pracy przejęli Polacy wykupując je przy wydatnej pomocy polskich banków.
W wyniku działań władz polskich do końca 1921r. aż 100 ważniejszych zakładów przeszło w polskie ręce.
W okresie międzywojennym od podstaw rozwinęły się nowe gałęzie przemysłu, które mają wydatny udział w
Bydgoszczy do dnia dzisiejszego: przede wszystkim przemysł chemiczny i elektrotechniczny.
Poza tym nadal rozwijał się przemysł metalowy i precyzyjny, większe niż dotąd znaczenie miał przemysł lekki,
zwłaszcza skórzany i włókienniczy. Przemysł spożywczy utrzymał wysoką pozycję. Zmniejszył się udział prz
maszynowego i drzewnego, podatnych na zmiennÄ… koniunkturÄ™.
Bydgoszcz stawała się jednym z najbardziej uprzemysłowionych miast II Rzeczypospolitej.
Wśród najważniejszych przedsiębiorstw, które powstały w tym okresie były:
BRANŻA CHEMICZNA
-Fabryka Wyrobów Gumowych "Kauczuk" S.A. (1920) jeden z 5 największych w kraju i największy w mieście zakład
chemiczny - dzisiaj zakłady Stomil przy Toruńskiej
-Polska Spółka Akcyjna Persil produkująca środki do prania i czyszczące (1930) - dzisiejsza fabryka Unilever
-Behring i sp-ka - produkująca środki opatrunkowe, leki i farmaceutyki (1921)
-Bydgoska Fabryka Świec i Wyrobów Chemicznych (1924)
-Przedsiębiorstwo Alfa 1926 produkująca płyty, błony i papier fotograficzny, była pierwszą tego typu fabryką w kraj
dzisiejszy "Foton"
-Polskie Zakłady Gumowe "Pezetka"
-Spółka "Karbid Wielkopolski" - wykorzystywano siłę rzeki Brdy, wytwarzając przy okazji prąd elektryczny (1922)
-Fabryka Mydła E. Mix przejęta z rąk niemieckich (1867)
BRANŻA METALOWA
-Grakona Spółka Akcyjna powstała na bazie Bydgoskiej Fabryki Pilników i Narzędzi jedna z największych w kraju
fabryk narzędzi, eksport do wielu krajów (dzisiejsza Befana Vis), w latach 1927-39 fabryka była największą w Polsce
wytwórnią pilników, odznaczoną za "dobro wyrobów" wieloma medalami krajowymi i zagranicznymi (m.in."Grand Prix"
w Paryżu w 1927r. czy medalem na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929r.)
-Polskie Zjednoczone Fabryki Maszyn "Unia" SA na bazie Fabryki Traków i
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
Maszyn do obróbki drewna Blumwe i syn (1865) (dzisiejsza Fabryka Obrabiarek do
Drewna przy Nakielskiej)
-Fabryka Wyrobów Metalowych Masowych produkcja okuć meblowych i art.
metalowych powszechnego użytku (1926)
-Wielkopolska Fabryka Wyrobów Metalowych "Fema" S.A. produkcja akcesoriów
meblarskich, maszyn do pisania, central telefonicznych (1921)
-Metalowa Fabryka Masowej Produkcji "Prodmetal" produkcja odlewów metali kolorowych, narzędzi, akcesoriów
samochodowych, aparatów elektrycznych (1921)
-Galwana produkcja art. metalowych w połączeniu z porcelaną lub szkłem, eksport na cały świat (1921)
-Fabryka Wyrobów Żelaznych Sulkiewiccz i Robakowski (1921)
-Fabryka Wyrobów Metalowych braci Owockich (1921)
-Odlewnia Metali i Żelaza J. Pomorski (1924)
-Fabryka Kos i Konstrukcji Żelaznych
-Fabryka Kas Pancernych
-Bydgoska Fabryka Stempli (1925)
-Bydgoska fabryka Okuć Meblowych i Budowlanych SA (1927)
-Bydgoska Fabryka Narzędzi "Byfana"
-Bydgoska Fabryka Silników i Maszyn
-Odlewnia Żeliwa Pietzka
-Fabryka pomp Holtfretera
-Zakłady Szlifierstwa i Polerowania Schulz i Teske
-Fabryka Wyrobów Metalowych Millnerta
BRANŻA PRECYZYJNA I ELEKTROTECHNICZNA
-Kabel Polski Towarzystwo Akcyjne - jedyny w przedwojennej Polsce zakład produkcji kabli izolowanych (1923) dzisiaj
Bydgoska Fabryka Kabli
-Fabryka Aparatów Elektrycznych Inż. Stefan Ciszewski (1923), przekształcona w 1926r. na Fabrykę Artykułów
Elektrotechnicznych Inż. S. Ciszewski i Ska - dzisiaj Eltra
-Polska Fabryka Gazomierzy Bielewicz i S-ka (1924)
-Iskra W. Paciorkiewicz (1920) skonstruowano tu pierwszÄ… w Polsce maszynÄ™ do pisania w 1929r.
-Zakłady i Warsztaty Precyzyjno-Mechaniczne i Optyczne (1928)
-Fabryka Żarówek i Lamp Elektrycznych "Ampol" amerykańsko-polskie Towarzystwo Akcyjne (1921)
-Fabryka Aparatów Elektrotechnicznych (1923)
-Wielkopolskie Towarzystwo Elektryczne S.A. (1924)
PRZEMYSÅ• LEKKI
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
-Pomorska Garbarnia (1929)
-Wytwórnia Skór Pantoflarskich i Białoskórnia (1931)
-Fabryka Obuwia "Leo" S.A. (1932)
-Mechaniczna Fabryka Obuwia "Standart"
-Fabryka Obuwia "Minerwa" (1922) oraz kilka mniejszych jak: "Junak", "Helios"
-Fabryka Konfekcji Męskiej "Industria" (1922)
-Wytwórnia Bielizny i Kołder J.Pilaczyński i s-ka (1924)
-Fabryka Pasmanterii, Taśm i Pasów "Pasamon" (1922) istnieje do dziś
-Garbarnia Buchholza (1845)
-Przemysł Przeróbki Skóry W. Krause
PRZEMYSŕ SPOŻYWCZY
-Fabryka Konserw Mięsnych Towarzystwo Akcyjne (1920)
-Bacon Export Gniezno (1920) działająca w Rzeźni Miejskiej
-Fabryka Wyrobów Czekoladowych i Cukierniczych "Lukullus" (1920)
-Fabryka Cukrów i Czekolady (1922)
-Fabryka Wyrobów Cukrowych i Marmolady "Kama" (1907)
-młyny przy ul. Mickiewicza (1899), "Czyżkówko" (1904)
-młyn Państwowych Zakładów Przemysłowo-Zbożowych przy ul. Mennica (1928)
-mleczarnie przy ul. Pomorskiej (1898), P. Skargi (1884)
-Mleczarnia Centralna przy ul. Gdańskiej (1929)
-Browar Bydgoski przy ul. Ustronie (1929) tradycje z 1858r.
-Rektyfikacja Spirytusu i Fabryka Likierów C.A. Franke (1927)
-Bydgoska Fabryka Makaronów i Środków Spożywczych (1925)
-Pomorska Fabryka Kawy SÅ‚odowej (1925)
-piekarnia "Chleb Szwedzki" (1919)
-Wytwórnia Win i Soków Owocowych w Fordonie (1927)
-wytwórnie papierosów i cygar
oraz zakłady niemieckie:
-Fabryka Czekolady Tyslera
-Fabryka Octu i Musztardy
-Bydgoska Fabryka Ciast
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
PRZEMYSÅ• DRZEWNY
- 13 tartaków drzewnych
- 15 fabryk mebli
- Fabryka Płyt Klejonych drugie pod względem wielkości przedsiębiorstwo w Polsce, produkcja dykt klejonych, eksport
cały świat
- Towarzystwo Przemysłowo-Leśne "Lasy Polskie" S.A. największy tartak w Bydgoszczy - na bazie niemieckiego tartaku
z 1899
- Wielkopolski Przemysł Drzewny Towarzystwo Akcyjne
- "Wisła" Tow. Akcyjne
- Tartak "Lasmet" S.A.
- Tartak "Sosna Polska" S.A. i kilka innych
- Fabryka Mebli Artystycznych "Matthes" (1894) zatrudniająca 700 osób
- Fabryka Mebli Habermanna (1908)
- Fabryka Mebli Winklera i Hechlińskiego (1920)
- Fabryki mebli Bronikowskiego (1931)
- Fabryka mebli Matthesa (1933)
- Bydgoska Fabryka Zapałek "Promień" (1920)
- Wielkopolska Papiernia Towarzystwo Akcyjne (1920) zatrudniające 400-500 osób
- Fabryka Wyrobów Koszykarskich (1921)
- Zakłady Przemysłu Mechanicznej Obróbki Drewna "Zap" S.A. (1924)
- Fabryka Gontów R. Meyera (1924)
- Fabryka Skrzyń A. Wiśniewskiego (1929)
- Fabryka Beczek B. Galla
- Zakład Przemysłowy "Wab" W. Andrzejczaka 130 osób
- Fabryka Tektury i Papieru "Fordon" S.A. (1927)
- Fabryka Wyrobów Papierowych J. Szymański (1922)
- Fabryka Kartonów E. Hoppe (1925)
- Wschodnioniemiecka Fabryka Sklejek (1914) - polsko-niemiecka spółka akcyjna .W 1933 roku wykupiona przez
Zarząd i Administrację Lasów Państwowych. Wielkość produkcji stanowiła 10% całej produkcji sklejek w Polsce dzi
zakłady "Sklejka-Multi" S.A.
oraz zakłady niemieckie:
- Fabryka Mebli Ottona Pfefferkorna
- Fabryka Obróbki Drzewnej Bennera
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
PRZEMYSÅ• POLIGRAFICZNY
- 11 drukarń
- Instytut Wydawniczy "Biblioteka Polska" S.A. na bazie drukarni Grunauera z 1806r.
- Drukarnia E. i H. Dittmanów (1869)
- Drukarnia Bydgoska S.A. (1907) zatrudniająca 120 osób
- Drukarnia Kupiecka J. Fiszera
- Drukarnia dla Handlu i Przemysłu A. Mamacha i Sp-ka
PRZEMYSÅ• MASZYNOWY
- Pomorska Fabryka Maszyn Sp. z o.o. na bazie Fabryki Maszyn H. Lohnerta (1868) dzisiaj "Makrum"
- Bydgoska Fabryka Maszyn i Kotłów Parowych na bazie fabryki F. Eberhardta (1846)
- Polskie Zjednoczone Fabryki Maszyn "Unia" S.A. na bazie Fabryki Traków i Maszyn do Obróbki Drewna C. Blumwe i
Syn (1865) dzisiaj Fabryka Obrabiarek do Drewna
- Bydgoska Fabryka Maszyn Rzeźniczych M.Zimermanna (1896)
- Fabryka Pieców i Maszyn Piekarniczych F. Wittego i M. Radzińskiego (1899)
- Zakłady Maszyn braci Ramme (1905)
- Fabryka Maszyn T. Nowaka (1924)
- Zakłady Maszyn Rolniczych J. Szymczaka (1922)
- Fabryka Sygnałów Kolejowych Fiebrandta (1864) - zatrudniająca 150 osób, produkująca urządzenia sygnalizacyjne
ochronne związane z transportem kolejowym (obecnie Belma) oraz zakłady niemieckie:
- Fabryka Maszyn Rolniczych Gevelsberga
- Wytwórnia Maszyn Rolniczych Reifeisena
ÅšRODKI TRANSPORTU
- Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego na bazie Głównych Warsztatów Naprawczych Kolei Wschodniej (1851)
największy zakład kolejowy w Polsce po Poznaniu obecnie PESA
- Fabryka Rowerów "Tornedo" na bazie fabryki z 1904r.
- Pomorska Fabryka Rowerów W. Jahr (1926)
- Lloyd Bydgoski na bazie niemieckiego przedsiębiorstwa żeglugowego Bromberger Schleppschriffahrt
Aktiengesellschaft (1891), w latach 20-tych wybudowano fabrykÄ™ maszyn i stoczniÄ™ rzecznÄ…, w BrdyujÅ›ciu powstaÅ‚ duÅ
port przeładunkowy, gdzie ładunki masowe przeładowywano wprost z wagonów na statki rzeczne, jedno z największych
przedsiębiorstw w Bydgoszczy obecnie Żegluga Bydgoska
- Warsztat budowy Statków Wodnych W. Gannota (1911)
PRZEMYSÅ• MINERALNY
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
- 3 cegielnie parowe z lat przed I wojną światową
- Zjednoczone Cegielnie A. Krzywiec i S-ka (1928)
- Zakłady Ceramiczne S.A. (1927)
- Cegielnia Lloyda Bydgoskiego (1925)
- Fabryka Papy Dachowej "Impregnacja" w Bydgoszczy i Fordonie
- Szlifiernia Szkła i Fabryka Luster
- Wielkopolska Huta Szkła W. Pasikowskiego (1922)
- Fabryka Wyrobów Cementowych Kemma i Spółka
INNE
- Fabryka Pianin i Fortepianów B. Sommerfelda (1905) - największa tego typu w Polsce
- Fabryka Ozdób Choinkowych F. Bogacz (1927)
- Fabryka Organów Paula Voelknera - (ok. 1906 - 1920) przy ul. Gdańskiej 100 (wg. dawnej numeracji). Zbudowano w
niej szereg organów do bydgoskich kościołów i nie tylko.
Rozwojowi przemysłu sprzyjały: tradycje z XIX wieku, dogodne położenie komunikacyjne, dobre połączenia kolejowe i
wodne jak również dostępne ogromne tereny do zagospodarowania w wyniku rozszerzenia granic administracyjnych
miasta w 1920r. (aż ośmiokrotnie wzrósł obszar miasta)
Wzdłuż ujściowego odcinka Brdy powstała dzielnica składowo-przemysłowa.
Począwszy od "Kabla Polskiego" po Brdyujście znajdowały się fabryki, tartaki, stocznia rzeczna, port przeładunkowy.
W latach 30 szczególnie dynamicznie rozwijał się przemysł elektrotechniczny i chemiczny oraz metalowy. Fabryka
"Kabel Polski" zwiększyła zatrudnienie 3-krotnie. Nie zaszkodził jej nawet kryzys gospodarczy lat 30-tych.
Przedsiębiorstwo to wytwarzało jako jedyne w Polsce kable telefoniczne i okrętowe. Bydgoski przemysł elektrotechniczny
znajdował się w czołówce krajowej. W 1937r. zorganizowano w Bydgoszczy ogólnopolską wystawę sprzętu radiow
Produkty fabryk Kauczuk i Alfa (wyroby gumowe, błony filmowe i fotograficzne) skutecznie konkurowała na rynkach
europejskich.
Drukarnia "Biblioteka Polska" stała się jedną z największych w kraju zatrudniając 400 pracowników. Intensywny rozw
przeżywały fabryki rowerów obecne w Bydgoszczy. Miasto stawało się centrum produkcji rowerów w Polsce.
Istotny wpływ na rozwój bydgoskiego przemysłu miała rozbudowa Gdyni oraz budowa linii kolejowej Herby-BydgoszczGdynia. Bydgoskie firmy budowlane budowały Gdynię oraz zdobywały kontrakty w innych miastach w całej Polsce.
Przewaga gospodarcza Bydgoszczy nad innymi miastami w regionie wzrastała. W 1930r. wartość wykupionych
świadectw przemysłowych była większa 2,3x niż w Toruniu i Grudziądzu. Bydgoszcz skupiała ź zakładów w
województwie pomorskim, a udział Bydgoszczy w okręgu nadnoteckim sięgał 63%. Władze centralne doceniając wy
rangę miasta na mapie gospodarczej kraju chętnie udzielały koncesji na organizowanie różnych wystaw
gospodarczych. W 1941r. miała odbyć się Bydgoszczy duża ogólnopolska wystawa, która miała objąć całokszta
dorobku "Wielkiego Pomorza", także jego roli naukowej i kulturalnej. Niestety wybuch wojny zniweczył te plany.
W okresie międzywojennym Bydgoszcz była wojewódzkim centrum grupującym związki i zrzeszenia gospodarcze m.in
- Związek Fabrykantów Pomorskich
- ZwiÄ…zek Towarzystw Kupieckich
- Okręgowy Związek Pracodawców Ziem Północno-Zachodnich
- Centralny Związek Pracodawców (od 1925)
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
- Związek Właścicieli Tartaków i Kupców Drzewnych
- Okręgowy Związek Towarzystw Restauratorów
- Związek Kupców Podróżujących i Agentów Handlowych
- Pomorski Związek Handlarzy Bydła
- Związek Ekspedytorów Bydgoskich
- Koło Polskiego Związku Przedsiębiorstw Elektrotechnicznych
- Korporacja Przemysłu Młynarskiego
- Korporacja Koncesjonowanych Instalatorów Gazo- i Wodociągowych
- Polskie Zjednoczenie Drobnych Kupców
- Towarzystwo Samodzielnych Kupców
- Związek Towarzystw Kupieckich na Okręg Nadnotecki (od 1919)
- Związek Gospodarczy Zawodów Miejskich (od 1928 niemiecki)
Gościła także okresowo najważniejsze samorządowe organizacje gospodarcze:
- Izbę Przemysłowo-Handlową (od 1875r.), która utworzyła giełdy w mieście oraz Wyższą Szkołę Handlową
został zlikwidowana i rozparcelowana miedzy izby w Poznaniu i Gdyni.
- Izbę Rzemieślniczą (od 1900r.) zlikwidowaną w 1933r., a od 1938r. włączoną do Izby w Toruniu.
Należy także wspomnieć, że Bydgoszcz, mimo rangi powiatowej była siedzibą wielu jednostek administracji
państwowej nie zespolonej z rządową. Mieściły się tu między innymi:
- niektóre wydziały Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Toruniu
- Biuro Rozrachunkowe PKP
- Dyrekcja Poczt i telegrafów dla całego regionu
- Dyrekcja Budowy Kolei Polsko-Francuskich
- Okręgowa Dyrekcja Lasów Państwowych (1925-32)
- Centralne Biuro Rozrachunkowe dla obszaru całego kraju
- Izba Kontroli Rachunkowej Ministerstwa Poczt i Telegrafów
- Pomorski Okręg Inspektoratu Straży Granicznej
- Państwowy Inspektorat Pracy
- Inspekcja Dróg Wodnych
- Powiatowy UrzÄ…d Ziemski
- UrzÄ…d Akcyzowy
- Pocztowy Urząd Celny dla obszaru całego Pomorza
- UrzÄ…d Skarbowy
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
- UrzÄ…d Miar
- UrzÄ…d Katastralny
- Inspektorat Szkolny
- SÄ…d Grodzki i powiatowy
- Okręgowa Prokuratura
W okresie okupacji hitlerowskiej w Bydgoszczy zakłady przestawiono na produkcję wojenną, ale zbudowano także kilka
nowych fabryk:
- Dynamit Aktien Gesellschaft (od 1939) zatrudniające 15 tyś. osób, w tym wielu więźniów na ogromnym obszarze
leśnym produkcja dynamitu. Zbudowano kilka kilometrów podziemnych tuneli, setki obiektów, dziesiątki kilometrów
ramp kolejowych i dróg "betonówek", zamaskowane osiedla mieszkaniowe, dziesiątki bunkrów i schronów
Przy budowie zginęło z głodu, wyczerpania i wypadków kilka tysięcy więźniów
- zakłady Muna (Luftamunitionsanstalt 1/II Bromberg) od 1940r. zatrudniające ok. 1,2 tyś. osób, produkujące amunicję
lotniczą w lasach Osowej Góry
- tajne zakłady "Muna" (od 1941/42), gdzie prawdopodobnie wytwarzano rakietowe pociski przeciwlotnicze. 8 lutego
1945r. zakład wysadzili w powietrze dywersanci niemieccy
- Bydgoska fabryka Uniformów Hannemana
- Fabryka Uniformów "Industria"
Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczął się nowy etap w życiu gospodarczym. Po 1945r. liczba zakładów uleg
znacznym wahaniom. Wiele z nich nie podjęło produkcji z powodu nieobecności właścicieli, trudności materiałowych.
Wojska radzieckie wywiozły i zdemontowały wyposażenie kilku fabryk, m.in. Zakładów Chemicznych DAG, Fabryki
Ciszewskiego. Od 1946r. przemysł upaństwowiono.
Stopniowo konsolidowano fabryki np:
- z połączenia firm "Tornedo", "Miller", "Fema" powstały Zjednoczone Zakłady Rowerowe
- z połączenia przedwojennych fabryk "Leo", "Minerwa", "Junak", "Helios" powstały Bydgoskie Fabryki Obuwia
- z połączenia kilku mniejszych powstały Bydgoskie Fabryki Mebli
- z połączenia 3 mniejszych zakładów cukierniczych powstała Fabryka Czekolady i Cukierków (dzisiaj "Jutrzenka").
Największe upaństwowione zakłady to:
Pomorskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego, Przemysłu Wapienniczego, Warsztaty Kolejowe, Zakłady Chemiczne,
Fabryka Artykułów Elektrycznych S. Ciszewski, Kabel Polski, Pomorska Fabryka Maszyn, Fabryka Sygnałów
Kolejowych, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Fabryka Wyrobów Fotograficznych Alfa, Fabryka Dykt i
Fornierów, Fabryka Czekolady i Cukierków, Fabryka Opakowań Blaszanych, Fabryka Mundurów, Fabryka Traków,
Zakłady Mięsne i wiele innych.
Największe były Warsztaty Kolejowe zatrudniające ok. 4 tyś. osób
Od 1948r. zakłady znaczenia krajowego (ok 60 w Bydgoszczy) podlegały zjednoczeniom i centralnym zarządom
przemysłu. Bydgoszcz stała się siedzibą wielu zjednoczeń i central przemysłowo-handlowych branżowo-terytorialny
m.in. Zjednoczenia Przemysłu Maszyn Rolniczych, Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego (dział rowerów i
motorowerów), Zjednoczenia Przemysłu Maszyn Skórzanego, Młyńsko-Piekarniczego, Chemicznego, Centrali Żelaza i
Stali i innych.
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
Drobny przemysł był podporządkowany Pomorskiemu Zjednoczeniu Przemysłu Miejscowego (ok. 33 zakłady w
Bydgoszczy).
W latach 40-tych istniał jeszcze przemysł prywatny. Podlegał Izbie Przemysłowo-Handlowej w Gdyni, a od 1947r. Izbie
w Bydgoszczy. W 1948r. było jeszcze 200 zakładów prywatnych. W tym okresie miasto stało się siedzibą wielu
prywatnych zrzeszeń przemysłowo-handlowych i kupieckich. Miasto było bowiem atrakcyjne dla penetracji sektora
prywatnego. Niewielkie zniszczenia wojenne w połączeniu z tradycyjnie dużym udziałem gospodarki drobnotowarowej,
dogodne położenie
komunikacyjne sprawiły, że od 1945r. napłynęły do miasta rzesze ludzi interesu. Swe siedziby zlokalizowały w
Bydgoszczy m.in.: Zrzeszenie Kupców Samodzielnych, Zrzeszenie Prywatnego Przemysłu Młynarskiego, Drzewnego,
Farmaceutycznego, Zrzeszenie Kupców Zbożowych, Właścicieli Barek i Holowników i inne.
Od 1949r. wskutek odgórnych utrudnień przemysł prywatny przestał istnieć. Zakłady, które przetrwały włączono do
działu rzemiosła. Ta dziedzina po 1945r. rozwinęła się bardzo dobrze. O żywotności bydgoskiego środowiska
świadczyła zorganizowana w 1946r. Pomorska Wystawa Przemysłu, Rzemiosła i Handlu.
Zorganizowana w ramach 600-lecia miasta miała oprawę rządową, zgromadziła ponad 1000 wystawców. Jednak
posunięcia władz sprawiły, że w latach 50-tych rzemiosło uległo ograniczeniu, aby ponownie zacząć rozkwitać o
połowy lat 70-tych.
Korzystne położenie Bydgoszczy na mapie komunikacyjnej kraju, istniejący potencjał gospodarczy i demograficzny,
tradycje przemysłowo-handlowe stały się wyznacznikami dalszego rozwoju przemysłu w mieście. Cechą
charakterystyczną lat 50-tych była rozbudowa i modernizacja istniejących zakładów o wieloletnich tradycjach i znacznyc
osiągnięciach gospodarczych.
W latach 1950-1955 rozpoczęło produkcję 121 zakładów (małych i dużych). Rozbudowano następujące zakła
- Pomorskie Zakłady Maszyn "Makrum"
- Pomorską Wytwórnię Sprzętu Instalacyjnego
- Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego
- Zjednoczone Zakłady Rowerowe
- Zakłady Przemysłu Gumowego
- Bydgoskie Zakłady Akordeonów
- FabrykÄ™ Obrabiarek do Drewna
- Bydgoskie Zakłady Piwowarskie
- Zakłady Metalowe Obróbki Precyzyjnej
- Spółdzielnię Pracy "Proczesam"
Z nowych inwestycji można wymienić:
- Fabrykę Ekstraktów Garbarskich
- Bydgoską Fabrykę Urządzeń Chłodniczych
W tym czasie Bydgoszcz skupiała 1/3 pracowników przemysłu całego województwa
W II połowie lat 50-tych rozbudowano:
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
- Bydgoskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego "Modus"
- Bydgoskie Zakłady Zielarskie "Herbapol"
- Państwowy Zakład Farmaceutyczny "Cefarm"
- FabrykÄ™ Obuwia
- Zakłady Garbarskie
- Zakłady Przemysłu Cukierniczego "Jutrzenka"
- Bydgoska Wytwórnia Makaronów
- Kolejowe Zakłady ŕączności
- Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne
- Zakłady Graficzne
- Zakłady Rowerowe "Romet"
- Bydgoskie Zakłady Mechaniczne
- Zakłady Radiowe "Eltra"
- Pomorskie Zakłady Budowy Maszyn "Makrum"
- Bydgoska Fabryka Kabli
- Zakłady Telekomunikacyjne "Telfa" - zaczęły produkcję łącznic telefonicznych
- Zakłady Elektromechaniczne "Belma" - zaczęła produkcję aparatów dla górnictwa
Prawie wszystkie zakłady były przedwojenne.
Jednym z ważniejszych osiągnięć przemysłu bydgoskiego było wyprodukowanie w 1958r. przez Zakłady Radiowe
"Eltra" pierwszego w Polsce miniaturowego odbiornika radiowy, w którym tradycyjne lampy zostały zastąpione
tranzystorami.
W latach 50-tych uruchomiono na terenie dawnej niemieckiej fabryki Dynamit AG Zakłady Chemiczne "Zachem"
wytwarzające produkty chemii organicznej i nieorganicznej oraz materiały wybuchowe dla wojska. Wykorzystano
infrastrukturę i obiekty poniemieckiej fabryki, jak również przebiegającą przez ten teren magistralę węglową. Za
wygrodzenie fabryki umożliwiało zachowanie tajności produkcji wojskowej. Od tego czasu był to największy zakład w
mieście dystansując Warsztaty Kolejowe.
Na Kapuściskach rozbudowano duże osiedle mieszkaniowe dla potrzeb pracowników "Zachemu", uruchomiono linie
tramwajowe, zbudowano drogi.
W latach 50-tych podwoiła się wartość produkcji przemysłowej. Rozpoczęto proces dyslokacji zakładów z centrum m
do dzielnic składowo-przemysłowych.
Lata 60- te charakteryzowała koncentracja produkcji w dużych zakładach. Liczba przedsiębiorstw zmalała z 444 do
431, przy wzroście produkcji 2 razy. Znaczne były nakłady inwestycyjne, podobnie jak w całej Polsce. Rozwój dotyczył
zakładów przemysłu chemicznego, elektronicznego, maszynowego. Wolniej rozwijał się spożywczy, włókienniczy,
papierniczy. Kompleksowo zabudowano dzielnicę składowo-przemysłową Bydgoszcz-Wschód, następnie Zimne Wod
Osową Górę i Glinki.
Ze względów militarnych (drogi tranzytowe dla wojsk Układu Warszawskiego) zbudowano z pomocą wojska obwodnicę
południową Bydgoszczy od poligonu pod Toruniem do Pawłówka. Ranga produkcji zbrojeniowej nadal była duża. W
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
Bydgoszczy funkcjonowały: Zakłady Chemiczne o profilu produkcji częściowo na rzecz wojska, Zakłady
Elektromechaniczne "Belma" produkujące miny i zapalniki oraz Wojskowe Zakłady Lotnicze specjalizujące się w remonc
i modernizacji samolotów bojowych.
Modernizowano te same zakłady co w latach 50-tych oraz inne:
- Bydgoskie Zakłady Sprzętu Okrętowego "Famor"
- Zakłady Chemiczne "Zachem"
- Bydgoska Fabryka Okuć Meblowych
- Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego "Stomil"
- Bydgoskie Zakłady Papiernicze
- Bydgoskie Zakłady Taśm Technicznych "Pasamon"
- Zakłady Mięsne
- Bydgoska Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego "Spomasz"
- Zakłady Sprzętu Dozymetrycznego "Polon"
- Pomorskie Zakłady Przemysłu Skórzanego "Kobra"
- Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne "Foton"
- Fabryka Automatów Tokarskich
Zbudowano nowoczesną gazownię i zakłady Polgaz przy ul. Witebskiej (dzisiaj nie istnieje). Z węgla wytwarzano tam ga
miejski oraz produkty uboczne np smołę.
Coraz większe znaczenie zaczęły nabierać usługi.
W połowie lat 60-tych przemysł bydgoski zatrudniał 33,4% zatrudnionych w przemyśle i wytwarzał 31% globalnej
produkcji województwa. Bydgoszcz znalazła się w planach 10 najważniejszych ośrodków, a w makroregionie
środkowo-zachodnim najważniejszym po Poznaniu (woj. poznańskie, bydgoskie, zielonogórskie)
W latach 1965-75 zbudowano w Bydgoszczy szereg obiektów użyteczności publicznej:
- gmach PKO
- gmach CPN
- biurowiec wydziału Rolnictwa WRN
- gmach dyrekcji Zjednoczonych Zakładów Rowerowych
- biurowiec Zakładu Energetycznego
- biurowiec Bydgoskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego
- biurowiec Zakładów Radiowych "Eltra"
- biurowiec Zakładów Przemysłu Okrętowego "Famor"
- biurowiec Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska"
- biurowiec Miastoprojektu
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
- biurowiec Bydgoskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Miejskiego
- gmach komendy wojewódzkiej MO
Również dynamika budownictwa szkół, hoteli, obiektów handlowych i mieszkań była wówczas najwyższa w całym
okresie PRL.
W latach 70-tych rozwój gospodarczy i demograficzny zgodnie z polityką E. Gierka uległ przyśpieszeniu. Do 1975r.
tempo wzrostu produkcji wynosiło w Bydgoszczy 11% rocznie. Najwyższe były też wówczas nakłady inwestycyjne
(dotyczyło to całego kraju), uzyskane dzięki kredytom z Zachodu. Pieniądze te w skali krajowej źle wykorzystano. Efekt
ekonomiczny wielkich inwestycji był nikły, przez co kredytów nie można było spłacić. Od połowy lat 70-tych lawinowo
rosło zadłużenie Polski za granicą, impet inwestycyjny opadał.
W latach 1970-80 rozbudowano lub zmodernizowano największe zakłady:
- Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego
- Zakłady Chemiczne "Zachem"
- Zakłady Rowerowe "Romet"
- Zakłady Radiowe "Unitra-Eltra"
- Zakłady Telekomunikacyjne "Telkom-Telfa"
- Pomorska Fabryka Budowy Maszyn "Makrum"
- Zakłady Przemysłu Gumowego "Stomil"
- Zakłady Cukiernicze "Jutrzenka"
- Fabryka Form Metalowych "Formet"
- Zakłady Fototechniczne "Foton"
- Bydgoska Fabryka Mebli
- Zakłady Polgaz
W 1973r. wybudowany przez Bydgoską Fabrykę Narzędzi "Befana Vis" nowoczesny
zakład na Glinkach przekształcił się w samodzielną Fabrykę Form Metalowych "Formet".
Powstały nowe przedsiębiorstwa: chłodnia przemysłowo-składowa, zakład mleczarski, Fabryka Pras Automatycznych
"Ponar Plasmot", Elektrociepłownia EC-2, piekarnie mechaniczne, Bydgoski Kombinat Budowy Domów.
Nie były to jednak inwestycje na miarę wielkich "budów socjalizmu" realizowanych w innych ośrodkach w kraju, nawet
sąsiednich (np Elana, Merinotex, Towimor w Toruniu, Celuloza, Zakłady Azotowe we Włocławku, Zakłady Sodowe w
Janikowie, Zakłady Celulozowo-Papiernicze w Świeciu, Petrochemia w Płocku itp).
Największą dynamikę w latach 70-tych miał przemysł paliwowo-energetyczny (500%), elektromaszynowy (150%),
chemiczny (90%), drzewny (70%), spożywczy (60%).
Przemysł bydgoski silny bazą przedwojenną, osiągał dobre wyniki w eksporcie (13 % wartości produkcji przemysłu
bydgoskiego).
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
Największymi producentami na rynek i eksport, niejako wizytówkami miasta były m.in.: Zachem, Romet, Eltra, Telfa,
Modus, Kobra.
Jednak udział nakładów inwestycyjnych w pozaprzemysłowe dziedziny życia miasta zmalał, co skutkowało
niedoinwestowaniem infrastruktury komunalnej i budownictwa.
Już od końca lat 60-tych nakłady inwestycyjne (ustalane centralnie) w Bydgoszczy nie były wyższe niż w sąsiednich
ośrodkach, a nawet niższe. W 1978r. wynosiły one: dla Bydgoszczy 5,8 mld zł, w Toruniu (przykładowo) 5,1 mld zł, co
licząc na mieszkańca dawało odpowiednio: 17,1 i 30,4 tyś. zł. Podobnie było w nakładach przeznaczanych na
budownictwo.
Charakterystyczną cechą industrializacji miasta w latach powojennych było opieranie się na istniejących i posiadają
dobre tradycje przemysłach i zakładach pracy: chemicznym, elektrotechnicznym, elektromaszynowym, odzieżowym,
skórzany, drzewnym, spożywczym.
O tym jak władze centralne "kochały" Bydgoszcz świadczy fakt, że była jedynym z dużych miast w Polsce, w którym
w całym powojennym okresie nie zlokalizowano ani jednej wielkiej inwestycji przemysłowej stawianej od podstaw. W
związku z tym Bydgoszcz nie zyskała korzyści, jakie wiążą się z budową wielkich i nowoczesnych zakładów
przemysłowych (przykład: Włocławka, Torunia). Na uznanie zasługuje fakt, że mimo braku zainteresowania władz
centralnych budową nowych zakładów przemysłowych w Bydgoszczy, wysoka pozycja miasta w tym zakresie została
utrzymana.
- Gospodarka
- Tradycje przemysłowe Fordonu
- Przekształcenia przemysłu bydgoskiego po 1989r.
- Osiągnięcia firm bydgoskich po 1989r.
- Produkty z Bydgoszczy
- Najwięcej firm w regionie
- Wielkie koncerny i oddziały regionalne w Bydgoszczy
- Dobrze rozwinięte otoczenie biznesu
- Największa wykwalifikowana kadra pracowników
- Urzędy i regionalne oddziały instytucji
- Skupienie firm high-tech
- Park przemysłowy o powierzchni 300-400 ha
- Najlepiej rozwinięty gospodarczo powiat
- Rozwinięty rynek pracy
- Innowacyjność przemysłu
- Kapitał zagraniczny
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56
Wirtualna Bydgoszcz
- Spółki giełdowe z regionu
- Najważniejsze bydgoskie firmy
http://wirtualnabydgoszcz.pl
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 8 March, 2017, 09:56