Zespół Badania Kultur Słowiańskich w Monarchii Habsburskiej

Zespół Badania Kultur Słowiańskich w Monarchii Habsburskiej
działający w Instytucie Slawistyki Zachodniej i Południowej
Uniwersytetu Warszawskiego
zaprasza na międzynarodową konferencję
ARCHITEKCI SŁOWIAŃSZCZYZNY
(1861—1938)
Architektura jest umiejętnością techniczną i sztuką, projektowaniem budowli i tworzeniem
krajobrazu miejskiego. W wyjątkowy sposób manifestuje się w niej sfera publiczna. Architekci
realizowali zamówienia, a przy tym kształtowali świat materialny i symboliczny, w którym toczy się
życie społeczne i polityczne. Wizualizowali pomysły i idee, ich konceptualizacjom zaś musiała
towarzyszyć troska o możliwość utrzymania się konstrukcji w zaplanowanej formie w warunkach
użytkowych. O ile budynki, poszczególne realizacje architektoniczne czy wyjątkowe projekty wchodzą
w zakres dziedzictwa narodowego czy kulturowego, często stając się ikonami kultury bądź miejscami
pamięci, to ich projektanci dużo rzadziej, właściwie zupełnie wyjątkowo trafiają do pamięci
zbiorowej, stając się rozpoznawalnymi postaciami kulturowych imaginariów. A to oni przecież
odnajdywali sposoby na tworzenie przestrzeni odpowiadającej zmieniającym się wyobrażeniom i
oczekiwaniom, tak indywidualnym, jak i zbiorowym, namacalnie współtworząc przestrzeń społeczną.
Dlatego też chcemy zastanowić się, kim byli architekci Słowiańszczyzny.
Proponujemy wspólny namysł i rozmowę o tym, kim byli ludzie tworzący krajobraz kulturowy miast i
wsi monarchii habsburskiej, w których zamieszkiwali Słowianie, nie tracąc z oczu faktu, że w tym
przypadku należało by mówić, zwłaszcza w odniesieniu do miast, o miastach wieloetnicznych,
przestrzeniach kontaktu i współbycia, w których słowiańskość spotyka się z niesłowiańskością,
przestając być najważniejszą kategorią wyróżniającą. Ponieważ po rozpadzie monarchii szybko
doszło do nacjonalizacji przestrzeni i wpisania jej niemal całkowicie w narracje monocentryczne –
czeską, słowacką, chorwacką, serbską, austriacką, niemiecką czy węgierską – z dzisiejszej
perspektywy trudniej dostrzega się złożone procesy, skomplikowane i nieoczywiste decyzje stojące za
realizacją zarówno poszczególnych wyróżniających się budowli, jak i całych projektów
zagospodarowania przestrzeni. W miastach takich jak Praga, Brno, Bratysława, Zagrzeb czy Nowy Sad
ewidentne są ślady mód architektonicznych płynących z Wiednia, ale przecież także na przykład z
Rzymu. Przy tym niezaprzeczalna była rola takich ośrodków jak Wiedeń czy Monachium w kształceniu
kadr architektów i budowniczych. Architekci często zmieniali miejsce działania, budując przez to sieci
relacji w całej przestrzeni habsburskiej. Niejednokrotnie przekraczali także jej granice w poszukiwaniu
inspiracji. Ponadto w owym czasie wchodzili w skład warstwy wyższej, nowego mieszczaństwa, które
nadawało ton życiu społecznemu i politycznemu w wymiarze lokalnym.
Wszystko to sprawia, że pytanie o architektów staje się ważnym pytaniem o procesy kulturowe, jakie
toczyły się równolegle z formowaniem się współczesnych kultur narodowych w Europie Środkowej.
Może to być również pytanie o możliwość istnienia porządku alternatywnego wobec jednoznacznych
podziałów etnonarodowych. Dostosowywane do konkretnej przestrzeni geofizycznej i społecznej
budynki czy inne projekty architektoniczne, choć zależne od wpływów ekonomicznych czy
kulturowych, zawsze mają przede wszystkim lokalny charakter i funkcje. Uświadomienie sobie tego
elementarnego faktu otwiera na takie ich postrzeganie, które będzie zachowywać czujność wobec
zawłaszczających tendencji narracji etno- czy państwocentrycznych. Chcemy więc przede wszystkim
poruszyć kwestię procesów mikrohistorycznych i siły więzi lokalnych, spoglądając na postawy i
wybory aktorów społecznych (architektów) oraz na kulisy sfery publicznej (środowisko ich pracy) z
perspektywy mikroskali, od dołu, a także śledząc biografie indywidualne architektów działających na
obszarze Słowiańszczyzny habsburskiej.
Chcielibyśmy, aby nasza wspólna refleksja uwzględniała następujące obszary tematyczne:

przestrzeń publiczna

miasto habsburskie/narodowe/wieloetniczne

architektura wsi

wielkie projekty

architektura i teoria

powiązania środowiskowe
Konferencji odbędzie się w Warszawie w dniu 30 stycznia 2017 r.
Na zgłoszenia i potwierdzenie chęci udziału czekamy do 30 października 2016 r. na adres członków
komitetu organizacyjnego.
Języki konferencji: polski, angielski.
Opłata konferencyjna: 250 zł/70 euro
Komitet organizacyjny:
dr hab. Marcin Filipowicz (marcin.filipowicz(a)uhk.cz)
dr Anna Kobylińska (a.kobylinska(a)uw.edu.pl)
dr Maciej Falski (mf.falski(a)gmail.com)
O nas: http://uwhabsburgstudies.uw.edu.pl/