Propozycję Piotra Niewiarowskiego i Piotra Kasprzyka

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA DO NADANIA OSOBOWOŚCI PRAWNEJ
SZKOŁOM AEROKLUBU POLSKIEGO
PROPOZYCJA SEKRETARZA GENERALNEGO PIOTRA NIEWIAROWSKIEGO
W KONSULTACJI Z KANCELARIĄ AD NOTAM PIOTRA KASPRZYKA
I KANCELARIĄ POMARAŃSKI
OPRACOWANA PRZEZ RADCĘ DR PIOTRA KASPRZYKA
Celem opracowania jest wskazanie takiej formy prawnej szkół lotniczych Aeroklubu
Polskiego, która nadając im samodzielność i przymiot osobowości prawnej, pozwoli na możliwie
najlepsze zabezpieczenie interesów majątkowych Aeroklubu Polskiego.
I.
Wprowadzenie
Nadanie osobowości prawnej szkołom AP pozwoli na samodzielne funkcjonowanie szkół w
sferze stosunków cywilnoprawnych (zawieranie umów, odpowiedzialność własnym majątkiem),
w tym praw majątkowych i reprezentacji szkół oraz sferze publicznoprawnej (podatki, ZUS,
możliwość posiadania certyfikatu w zgodzie Prawem lotniczym czy założenia szkoły
niepublicznej w rozumieniu ustawy o oświacie).
Obecnie szkoły AP są jednostkami organizacyjnymi AP, działającymi zarówno w ramach
struktury organizacyjnej AP, jak i w ramach jego osobowości prawnej. Sytuacja taka rodzi wiele
problemów praktycznych, takich jak choćby reprezentacja szkół przez dyrektorów (w oparciu o
pełnomocnictwa) czy sprawy podatkowe i ZUS. Problemem o wiele ważniejszym jest jednak to,
że w obecnym statusie prawnym szkoły nie posiadają własnej podmiotowości, co wyklucza ich
starania jako samodzielnych podmiotów chociażby o środki unijne, uzyskanie certyfikatów
lotniczych czy pozyskania dotacji od samorządów lokalnych.
Powyższy stan jest podstawą do ujęcia w Białej Księdze AP wniosku, że „ istnieje potrzeba
zdefiniowania szkół w świetle prawa a w szczególności ustaw: Prawo o stowarzyszeniach i
ustawy o KRS oraz regulacja regulaminowa działalności szkół”
Zmiana takiego stanu rzeczy wymaga nadania szkołom osobowości prawnej, z
zachowaniem jednak więzi organizacyjnej z AP, zabezpieczeniem interesów majątkowych szkół
i AP oraz zapewnieniem, że członkowie AP nadal będą mogli korzystać ze szkół lotniczych AP.
Zasadniczo możliwe są trzy rozwiązania.
Pierwsza, to powołanie przez AP tzw. jednoosobowych spółek z ograniczoną
odpowiedzialnością, w której 100 % udziałowcem byłby AP. W tej sytuacji szkoły byłyby
spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), działającymi w oparciu o kodeks spółek
handlowych (ksh).
Zalety:
1. Struktura i regulacja prawna dostosowana najlepiej do prowadzenia działalności
gospodarczej, możliwość doregulowania struktury umową spółki
2. Przejrzyste regulacje dotyczące władz spółki i uprawnień właściciela
3. Możliwość powołania sp. z o.o. w celach innych niż działalność gospodarcza (np. wyłącznie
cele sportu i szkolenia)
4. Utrzymanie zwolnienia od podatku dochodowego w części przeznaczonej na realizacje
celów statutowych AP lub w części przekazywanej AP
5. Brak konieczności zmiany statutowych
Wady
1. Przepisy ksh nie uwzględniają specyfiki działalności szkół (głównie działalność statutowa)
2. Konieczność wniesienia minimalnego majątku AP do zakładanej spółki, odpowiedzialność
tym majątkiem za zobowiązania spółki.
3. Możliwość zbycia lub egzekucji udziałów spółki przez właściciela czyli AP
4. Nadzór sądu gospodarczego (skarżenie uchwał ZAP jako właściciela)
5. Koszty założenia Spółki (podatki od wnoszonego majątku, koszty notariusza, rejestracji)
Druga możliwość zakłada powołanie fundacji przez AP. Zalety i wady takiego rozwiązania
zasadniczo zbliżone do sp. z o.o. Formę prawną fundacji posiada GOBLL we Wrocławiu.
Zasadniczą wadą statusu spółki lub fundacji jest to, że wówczas szkoła lotnicza AP uzyskuje
całkowitą autonomię organizacyjną w zakresie działalności statutowej. Tworzona szkoła
lotnicza AP nie działała wówczas w oparciu o statut AP, lecz w oparciu o statut założycielski (na
podstawie ustawy o fundacjach lub kodeksu spółek handlowych).
Dlatego też najlepszym rozwiązaniem wydaje się nadanie osobowości prawnej szkołom AP
poprzez trzecie rozwiązanie, to jest w oparciu o przepisy Prawa o stowarzyszeniach. Chodzi o
nadanie osobowości prawnej szkołom jako terenowym jednostkom organizacyjnym AP.
II.
Proponowana forma prawna
Zgodnie z art. 10 ust 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach „stowarzyszenie, które zamierza
tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest obowiązane określić w statucie strukturę
organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek”. Natomiast w myśl art. 17 ust. 1 a „terenowa
jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 10 ust. 2, może uzyskać osobowość prawną,
jeżeli statut stowarzyszenia to przewiduje”. Na takiej podstawie prawnej funkcjonują dzisiaj
Aerokluby Regionalne (AR).
W ocenie autorów, obecnie jest to najbezpieczniejsze rozwiązanie albowiem:
1. Zachowuje łączność organizacyjną szkół oraz AP
Oddział, po wpisaniu do rejestru, jako osoba prawna, zyskuje zdolność do samodzielnego
działania i niezależność w sferze stosunków cywilnoprawnych, jak też praw majątkowych. Nie
korzysta jednak z autonomii w zakresie działalności statutowej. Oddziały, jako jednostki
organizacyjne stowarzyszenia, składają się na jednolitą i scentralizowaną organizację, w której będąc osobami prawnymi - stanowią jego wewnętrzne komórki organizacyjne (uzasadnienie
wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, I ACa 906/07)
2. Nadaje umocowanie statutowe szkołom, pozostawiając najwyższej władzy stowarzyszenia
(WZDAP) określenie zasad powoływania i funkcjonowania szkół (poprzez zmianę statutu),
umożliwiając uchwalanie szczegółowych zasad funkcjonowania szkół poprzez uchwały ZAP
powołujące daną szkołę do funkcjonowania
3. Nie wyklucza zmiany formy prawnej na spółkę lub fundację w przyszłości
4. Umożliwia szkołom wpis do rejestru stowarzyszeń jako odrębnych od AP osób prawnych
W KRS forma prawna szkoły będzie ujęta jest jako stowarzyszenie, gdyż terenowe jednostki
stowarzyszeń posiadające własną osobowość prawną wpisuje się jako stowarzyszenia, zgodnie z
punktem 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21.12.2000 r. w
sprawie szczegółowego prowadzenia rejestrów KRS, Dz. U. z 2000 nr 117, poz. 1237
5. Ułatwia udostępnianie majątku, które nadal odbywa się w ramach jednej statutowej
organizacji (podobnie jak pomiędzy AP i AR)
III.
Procedura nadania osobowości
1. Zmiana statutu AP poprzez określenie struktury organizacyjnej i zasad tworzenia szkół
1.1. Wprowadzenie rozdziału dot. szkół lotniczych (na wzór rozdziału o AR)
1.2. Zmiany postanowień dot. spraw majątkowych i reprezentacji
1.3. Zmiany przepisów ogólnych, upoważnienie ZAP do powołania szkół i regulowania
kwestii szczegółowych zw. z ich funkcjonowaniem
2. Rejestracja statutu AP w KRS
3. Uchwała ZAP o powołaniu konkretnej szkoły (CSS, GSS)
3.1. Nazwa szkoły, siedziba, cel działania
3.2. Szczegółowe zasady funkcjonowania (na podstawie statutu, z uwzględnieniem
specyfiki lokalnej czy postulatów środowiska) – regulamin szkoły
3.3. Powołanie władz szkoły
4. Wniosek o rejestrację szkoły w KRS, wpisanie szkoły
5. Zgłoszenie szkoły do ZUS, US i innych rejestrów
6. Porozumienie AP i szkoły dot. spraw majątkowych.
IV.
Proponowane założenia podstawowe dotyczące szkół lotniczych AP
Tworzone „na wzór i podobieństwo” aeroklubów regionalnych, z tym jednak że:
brak członków „regionalnych”, zapis w statucie o możliwości korzystania ze szkół przez
członków AP niezależnie od przynależności do aeroklubu regionalnego
jednoosobowa reprezentacja szkoły – dyrektor szkoły, powoływany i odwoływany przez
ZAP, po zasięgnięciu opinii rady szkoły. Kadencja 4 lata. Możliwość wcześniejszego
odwołania
nadzór nad działalnością szkoły – konieczność powołania lokalnej komisji rewizyjnej
(wpis do KRS), wybierana przez radę szkoły (z uwzględnieniem osób wskazanych przez
ZAP w liczbie nie przekraczającej 50% jej składu)
Komisja rewizyjna zajmuje się nadzorem nad działalnością szkoły, prowadzi określone
kontrole na wniosek rady programowej, ponadto raz w roku przedstawia radzie szkoły
ocenę sprawozdań finansowych
Rada programowa szkoły – ciało doradcze, opiniujące i społeczne (brak zarządu – brak
wynagrodzenia, brak odpowiedzialności), wyznacza kierunki działania szkoły, może
wnosić o odwołanie dyrektora szkoły do ZAP, opiniuje zamiary ZAP dot. szkoły
skład
rady
programowej
–
np.
przedstawiciele
ZAP,
przedstawiciele
komisji
specjalistycznych, zaproszeni przedstawiciele władz lokalnych, przedstawiciele lokalnego
środowiska lotniczego, etcD. Wybór rady uchwałą ZAP. Odwoływanie i powoływanie
przez ZAP. Kadencja 4 lata. Możliwość wcześniejszego odwołania
szkoła prowadzi własną rachunkowość (sprawozdanie i bilans zatwierdzany przez ZAP
na podstawie oceny rady programowej i komisji rewizyjnej)
raz w roku dyrektor szkoły przedstawia radzie programowej
o sprawozdanie z działalności szkoły
o sprawozdanie finansowe wraz z bilansem
o plany i preliminarz na rok następny
Rada programowa ocenia plan i preliminarz pod kątem zgodności z planem rozwoju
szkoły, preliminarz nie podlega zatwierdzeniu ale jest przesyłany do wiadomości ZAP
Sprawozdania z działalności i finansowe rada przekazuje komisji rewizyjnej. Ocena
komisji rewizyjnej wraz z wysłuchaniem dyrektora jest podstawą do wyrażenia opinii
przez radę. Sprawozdania i opinia jest przekazywana ZAP, który podejmuje decyzję o
zatwierdzeniu sprawozdania (finansowe i bilans zgodnie z ustawą o rachunkowości)
Sprawy majątkowe
Nadanie osobowości prawnej oznacza, że szkoła lotnicza AP jest oddzielnym podmiotem
prawnym od AP, co oznacza:
możliwość zaciągania zobowiązań i nabywania uprawnień (własny majątek)
odpowiedzialność własnym majątkiem, brak odpowiedzialności AP za zobowiązania
szkoły (i odwrotnie)
własne organy szkoły, samodzielną reprezentację (może być jednoosobowa)
W odniesieniu do spraw majątkowych, majątkiem szkoły jest wszystko to, co przekaże jej AP
oraz to, co nabędzie już jako samodzielna osoba prawna.
Konieczność zabezpieczenia interesów AP wymaga, aby AP przekazał minimum majątku lub
praw majątkowych szkołom. Chodzi o umożliwienie im samodzielnego działania w oparciu o
majątek AP, lecz bez jego formalnego przekazywania. Gdyby bowiem przekazać do majątku
szkoły majątek AP (jak to miało miejsce w przypadku aeroklubów regionalnych), wówczas
szkoła odpowiada tym majątkiem za swoje zobowiązania.
Przykład zagrożenia przy przekazaniu majątku szkole
AP przekazuje do majątku szkoły prawo własności nieruchomości (lotniska). Szkoła uzyskuje certyfikat
FTO, dochodzi do wypadku lotniczego gdzie szkody przekraczają ochronę ubezpieczeniową. Albo szkoła
zaciąga zobowiązania (pożyczkę) pod zastaw lotniska. Poszkodowany w wypadku lub pożyczkodawca
może wszcząć egzekucję z nieruchomości szkoły. Jeżeli majątek pozostaje własnością AP, AP nie
odpowiada za zobowiązania szkół.
Ponadto należy mieć na względzie, że każdorazowe przekazanie majątku z AP do szkoły może
rodzić konsekwencje podatkowe (np. VAT).
Dlatego też wydaje się słuszne aby AP upoważnił szkoły do zarządzania określonym majątkiem
oraz korzystania z tego majątku w drodze odpowiedniej umowy.
Nieruchomości oraz budynki będące własnością AP (lub takie, gdzie AP jest
użytkownikiem wieczystym)
Możliwe jest ustanowienie prawa odpłatnego lub nieodpłatnego użytkowania na rzecz szkół jako
ograniczonego prawa rzeczowego. Właścicielem pozostaje AP. Jako użytkownik w księdze
wieczystej wpisana jest szkoła. Obowiązek szkoły do utrzymania nieruchomości oraz prawo do
jej wynajmowania, wydzierżawiania itd. Możliwość prowadzenia inwestycji przez szkoły
(użytkowanie to tytuł prawny do dysponowania na cele budowlane). W sytuacjach szczególnych
możliwość wypowiedzenia użytkowania przez AP i wykreślenia z księgi wieczystej.
Ruchomości (wyposażenie budynków, sprzęt i osprzęt lotniczy)
Możliwe przekazanie na własność lub umownego użyczenia (np. samolotów czy szybowców). W
drugim przypadku właścicielem pozostaje AP a użytkownikiem szkoła.
Szczegóły relacji majątkowych określałby ZAP w uchwale powołującej daną szkołę (możliwość
powołania komisji majątkowej – pomocniczej dla ZAP) albo w umowie pomiędzy ZAP i
dyrektorem szkoły.
Przy okazji dodać można, że celowe jest podjęcie uchwały przez WZDAP, że nieruchomości czy
sprzęt przekazany w użytkowanie szkołom nie może być przedmiotem hipoteki czy zastawu.
V.
Model docelowy
Szkoła uzyskuje osobowość prawną i samodzielność, pozostając w strukturze AP
Działa w oparciu o statut AP oraz szczegółowe zasady określone przez ZAP
Posiada własny wpis do KRS i własne władze
Organ reprezentacji – dyrektor, organ nadzoru – komisja rewizyjna
Organ doradczo - programowy – Rada Programowa Szkoły
Główna rola w powoływaniu władz szkoły – Zarząd AP
Otrzymuje upoważnienie do zarządzania i korzystania majątkiem AP o dużej
wartości (nieruchomości, budynki)
Otrzymuje na własność lub do użytkowania ruchomości / sprzęt lotniczy
VI.
Uwagi dodatkowe
1. Usamodzielnienie szkół jako osób prawnych nie narusza uprawnień pracowników szkół. Z
mocy kodeksu pracy staną się oni pracownikami nowo powołanych szkół. Jednakże w
odniesieniu do dyrektorów, zmiana stanu prawnego będzie przyczyną do wypowiedzenia im
umów o pracę przez AP.
2. Formalne zmniejszenie stanu etatowego AP poniżej 50 osób może wyłączyć AP z
obowiązku badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów (jedno z kryteriów
to zatrudnienie powyżej 50 osób)
3. Szkoły będą prowadzić samodzielną rachunkowość zgodnie z ustawą o rachunkowości
4. Szkoły uzyskają tzw. zdolność upadłościową (jeśli nie będą regulowały swoich zobowiązań,
mogą ogłosić upadłość, masa upadłościowa nie obejmuje majątku AP)
5. Możliwość podpisania z dyrektorem kontraktu menedżerskiego na zarządzanie szkołą