A to wszystko miało trwać najwyżej pięć lat

Sabina Olszyk, Ewa Szaflarska –
Biblioteka Główna AGH Oddział Informacji Naukowej
„A to wszystko miało trwać najwyżej
pięć lat…”
W 2006 roku przypada 50-ta rocznica powstania Piwnicy pod Baranami, jednego z najsłynniejszych i najdłużej działających kabaretów w Polsce. Biblioteka Główna Akademii Górniczo-Hutniczej zorganizowała z tej okazji wystawę pt. „A to wszystko miało trwać najwyżej
pięć lat…”. Data rozpoczęcia wystawy nie była
przypadkowa. 27 kwietnia bowiem przypada
rocznica śmierci wielkiego maga Piwnicy Piotra
Skrzyneckiego.
Dźwięk dzwonka, który zawsze towarzyszył
występom kabaretu, poprzedził również otwarcie wystawy. Zebranych gości powitała dyr. Biblioteki Głównej AGH mgr Ewa Dobrzyńska-Lankosz. Uroczystego otwarcia wystawy dokonał
JM Rektor AGH prof. Antoni Tajduś. Władze
Uczelni reprezentował również prof. Kazimierz
Jeleń – Prorektor ds. Nauki. Obecnością swoją
zaszczycili Piwniczanie: Joanna Olczak-Ronikier,
Leszek Wójtowicz, Zbigniew Raj i Bogdan Micek.
Wśród zaproszonych gości był również twórca
ekslibrisów niektórych artystów kabaretu – dr
Krzysztof Kmieć. Piwnicę wspominali JM Rektor,
Joanna Olczak-Ronikier oraz Leszek Wójtowicz.
Piwnica pod Baranami powstała w 1956 roku z inicjatywy studentów wyższych szkół artystycznych Krakowa. Działała jako Klub Młodzieży Twórczej, który szybko przekształcił się w kabaret. Twórcami kabaretu byli m.in. Bronisław
Chromy, Kazimierz Wiśniak, Wiesław Dymny,
Krzysztof Penderecki, Jan Güntner, Piotr Skrzynecki.
Konferansjerem kabaretu został Piotr Skrzynecki, pełniąc równocześnie rolę reżysera i dyrektora. Kierownikiem literackim, autorką scenografii, „mózgiem i duszą” Piwnicy była Janina
Garycka. Wkrótce Piwnica przekształciła się
w ośrodek życia towarzyskiego miasta. Organizowała wernisaże, recitale, wieczory poetyckie,
występy kabaretowe.
W 1961 roku kabaret został zamknięty przez
władze PRL-u i usunięty z Krakowskiego Domu
Kultury. Występował gościnnie w Klubie Literatów przy ul. Krupniczej, gdzie zadebiutowała
Ewa Demarczyk, a następnie w lokalu Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów. Do Pałacu pod Baranami powrócił w październiku 1964
roku.
W latach 60-tych i 70-tych powstały najbardziej znane utwory, a kabaret stał się najsłynniejszą sceną kabaretową w Polsce. Piwnica
ściągała tłumy, a jej konferansjer wraz z innymi
Piwniczanami tworzył niepowtarzalny klimat tego miejsca.
Z Piwnicą pod Baranami związanych było
wielu artystów m.in.: Alosza Awdiejew, Ewa Demarczyk, Leszek Długosz, Wiesław Dymny, Tadeusz Kwinta, Krzysztof Litwin, Ola Maurer, Anna Szałapak, Mieczysław Święcicki, Grzegorz
Turnau, Andrzej Warchał, Ewa Wnukowa, Jacek
Wójcicki, Leszek Wójtowicz, Krystyna Zachwatowicz, Maria Zającówna. Towarzyszyli im wspa-
26
niali piwniczni kompozytorzy: Zygmunt Konieczny, Andrzej Zarycki, Zbigniew Preisner, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Zbigniew Raj.
Kabaret Piwnica pod Baranami stał się symbolem Krakowa. Zdobył popularność dzięki
świetnym tekstom, wspaniałej muzyce, niezwykłej atmosferze. W 1994 r. został laureatem Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury, a Piotr Skrzynecki otrzymał Honorowe Obywatelstwo miasta
Krakowa, z którego był bardzo dumny.
Po śmierci Piotra Skrzyneckiego w 1997 r.
Piwnica pod Baranami na kilka miesięcy zawiesiła działalność, po wznowieniu opiekę artystyczną nad kabaretem objęli Piotr Ferster i Marek Pacuła.
Wystawa „A to wszystko miało trwać najwyżej pięć lat” zorganizowana została przez
pracowników Oddziału Informacji Naukowej BG
AGH z myślą o przybliżeniu historii i działalności
legendy Krakowa, jaką jest Piwnica pod Baranami.
Dzięki uprzejmości artystów i sympatyków
Piwnicy pod Baranami oraz Archiwum Państwowego w Krakowie, udało się zgromadzić wiele
cennych eksponatów i pamiątek. Specjalnie dla
potrzeb wystawy prof. Bronisław Chromy, światowej sławy rzeźbiarz, wykonał i przekazał kopie
dwóch odlewów z brązu przedstawiające głowy: Piotra Skrzyneckiego i Krzysztofa Litwina.
Oryginały tych rzeźb są elementem pomnika
(znajdującego się w Parku Decjusza), poświęconego artystom Piwnicy pod Baranami, którego autorem jest B. Chromy.
W gablotach wyeksponowano oryginalne
dokumenty związane z Piotrem Skrzyneckim m.
in.: Nagrodę Miasta Krakowa i Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta
Krakowa oraz inne wyróżnienia i odznaczenia.
Jest również tekst abolicji skierowanej do
P. Skrzyneckiego przez ówczesne władze, do
którego potem muzykę napisał Zbigniew Raj,
a utwór ten do dziś jest wykonywany w Piwnicy.
Wyeksponowano także wiele pamiątek po
Wiesławie Dymnym (dzięki uprzejmości jego
żony Anny Dymnej): grafiki, maszynę do pisania, na której artysta pisał teksty wygłaszane
w kabarecie, melonik towarzyszący mu podczas występów.
W jednej z gablot znajdują się osobiste pamiątki Janiny Garyckiej, która całe swoje życie
poświęciła Piwnicy. W innej są oryginalne partytury wybitnych piwnicznych kompozytorów:
Zygmunta Koniecznego, Zbigniewa Preisnera,
Zbigniewa Raja oraz Leszka Długosza.
Zebrano najciekawsze wypowiedzi znanych
osobistości świata kultury i nauki o przewodniku
Piwnicy – Piotrze Skrzyneckim, m.in. ks. Tischnera:
„Dla mnie Piotr zawsze był wyrzutem sumienia, że za prozaicznie i nie dość poetycko żyję
na tej ziemi” – Józef Tischner.
Wśród eksponatów wystawy znajduje się
bogaty zbiór piwnicznych zaproszeń na bale,
rauty, przedstawienia oraz piękne kolaże, tematem których są kabaretowi artyści. Na wystawie
można zapoznać się również z wyborem publikacji poświęconych Piwnicy pod Baranami i jej
artystom. Kluczowymi pozycjami są: monografia Piwnica pod Baranami Joanny Olczak-Ronikier i Dom na Groblach z tekstem Leszka Wójtowicza.
Piwnica pod Baranami stała się tematem
wielu anegdot. Ich wybór został zaprezentowany w jednej z gablot. Oto jeden z nich:
„W 1982 r., po kolejnym festiwalowym pobycie w Arezzo, Piwniczanie udali się na audiencję
u papieża Jana Pawła II.
– Dużo się w Krakowie mówi o panu, panie
Piotrze – zagaił rozmowę Ojciec Święty.
– O jego świątobliwości również – odrzekł
nagabnięty”.
Uzupełnieniem wystawy są liczne fotografie
dostarczone przez artystów oraz afisze i plakaty
związane z działalnością Piwnicy.
Szczególną uwagę warto zwrócić na zbiór
znakomitych ekslibrisów wykonanych przez dr
Krzysztofa Kmiecia (z wykształcenia farmaceuty, z zamiłowania ekslibristy i podróżnika) dotyczących Piwnicy pod Baranami i jej artystów.
„A to wszystko miało trwać najwyżej pięć lat,
bo jak długo można się bawić” – to słowa Piotra
Skrzyneckiego o kabarecie Piwnica pod Baranami. Czas pokazał, że można długo, najmniej
pół wieku.
Serdecznie zapraszamy do obejrzenia wystawy, która czynna będzie do końca czerwca br.
Joanna Olczak-Ronikier i Krzysztof Kmieć
BIP 153 – maj 2006 r.