Rynny plastikowe czy metalowe

DYLEMATY
Rynny
plastikowe
czy metalowe
PYTANIE CZYTELNIKA
Ochrona
przed
deszczem
System rynnowy, choÊ to niewiele w ogólnych
kosztach budowy domu, ma istotny wpïyw na
trwaïoĂÊ budynku, a takĝe jego wyglÈd.
Orynnowanie wïaĂciwie zaprojektowane
i wykonane to takie, które jest w stanie
przyjÈÊ opady z dachu i sprawnie odprowadzaÊ je z rynien, by Ăciany budynku byïy
niezawodnie chronione przed zamoczeniem. Wszystkie elementy orynnowania powinny byÊ wykonane z materiaïu odpornego
na warunki otoczenia (np. zanieczyszczenia
lub zasolenie powietrza czy zadrapania
przez gaïÚzie drzew rosnÈcych blisko domu),
a ono samo powinno siÚ ïadnie komponowaÊ z elewacjami budynku.
Orynnowanie powinno byÊ trwaïe, to
znaczy odporne na oddziaïywania atmosferyczne i uszkodzenia, a jego wïaĂciwoĂci
nie powinny ulegaÊ zmianom przez caïy
czas eksploatacji: korozja czy nadmierne odksztaïcanie siÚ mogÈ sprawiÊ, ĝe przestanie
dobrze wypeïniaÊ swojÈ funkcjÚ. W opisie
orynnowania z róĝnych materiaïów po-
REDAKCJA
Najbardziej popularne sÈ obecnie
rynny stalowe i plastikowe.
MajÈ one porównywalnÈ trwaïoĂÊ w przeciÚtnych warunkach
uĝytkowania. Niekiedy lepiej
sprawdzajÈ siÚ rynny stalowe,
w innych sytuacjach – rynny
z tworzywa. To, czy system
orynnowania bÚdzie dziaïaï niezawodnie, zaleĝy zawsze od tego,
czy jego elementy sÈ wïaĂciwie
dobrane do konkretnego dachu
i czy je poprawnie zamontowano.
dajemy zatem jego trwaïoĂÊ w warunkach
zgodnych z przeznaczeniem.
regularnej konserwacji oraz kontrolowania,
czy nie powstaïy ogniska korozji.
Rynny z blachy stalowej powlekanej lub
lakierowanej – 50 lat
Ze wzglÚdu na powïokÚ ochronnÈ (ocynk
i powïoka tytanowo-cynkowa lub warstwa
plastycznego tworzywa), która uodparnia
je na korozjÚ i uszkodzenia mechaniczne,
sÈ duĝo trwalsze niĝ rynny ze stali ocynkowanej. Nie sÈ polecane do domów stojÈcych
wĂród wysokich drzew, których gaïÚzie
mogÈ powodowaÊ zarysowania powïok.
Dobrze sprawdzajÈ siÚ natomiast w rejonach
o obfitych opadach Ăniegu oraz na dachach
silnie nasïonecznionych, poniewaĝ sÈ bardzo
wytrzymaïe i nie odksztaïcajÈ siÚ wskutek
zmian temperatury.
Podobnie jak inne metale uĝywane do
produkcji orynnowania, stal jest odporna na
promieniowanie UV, które przyspiesza niszczenie innych materiaïów, na przykïad tworzyw sztucznych. Rynny stalowe wymagajÈ
Rynny z blachy aluminiowej – 120 lat
Rynny z aluminium pokrytego lakierem lub
powïokÈ z poliestru albo akrylu. Moĝna je
kupiÊ gotowe lub zamówiÊ wykonanie bezpoĂrednio na budowie – wedïug zamówienia.
Polega to na formowaniu ksztaïtek dowolnej
dïugoĂci (do 30 m) przez specjalnÈ maszynÚ,
którÈ firma przywozi na budowÚ na czas
robót dekarskich. Montowanie orynnowania
z takich dïugich odcinków zmniejsza liczbÚ
poïÈczeñ na dïugoĂci i tym samym minimalizuje ryzyko powstania nieszczelnoĂci.
Tak jak stalowe, rynny z blachy aluminiowej dobrze znoszÈ wysokÈ temperaturÚ, ale
uwaga: korodujÈ wskutek kontaktu z innymi
metalami i z betonem, polecane sÈ wiÚc
gïównie na dachy pokryte blachÈ aluminiowÈ lub dachówkÈ ceramicznÈ. Trzeba jednak
uwzglÚdniÊ duĝÈ rozszerzalnoĂÊ cieplnÈ
aluminium.
BUDUJEMY DOM
7–8/2010
157
fot. Scala Plastics
Olimpia Wolf
Wybieram projekt domu, wiÚc
oprócz prasy przeglÈdam teĝ
fora internetowe, gdzie poczytaïam trochÚ o rynnach i widzÚ,
ĝe jedni zachwalajÈ plastikowe,
inni – metalowe. MyĂlaïam, ĝe
nie ma znaczenia, jakie rynny
wybierzemy, ale teraz zaczÚïam
siÚ zastanawiaÊ nad tym, jakie
wïaĂciwie sÈ miÚdzy nimi róĝnice?
Rury spustowe o przekroju kwadratowym
Ksztaïty rynien
fot. Marley
Najpopularniejsze sÈ rynny o przekroju
póïokrÈgïym i póïeliptycznym, którymi odwadniaÊ moĝna wszystkie rodzaje dachów:
ze wzglÚdu na dobrÈ przepustowoĂÊ i wytrzymaïoĂÊ na obciÈĝenia mechaniczne polecane sÈ szczególnie na Ărednie i duĝe dachy.
Brud jest z nich wymywany przez strumieñ
wody opadowej i nie osadza siÚ w zakamarkach. Do rynien o przekroju póïokrÈgïym
i póïeliptycznym montuje siÚ rury spustowe
o przekroju okrÈgïym.
Rynny skrzynkowe, trapezowe i imitujÈce ozdobne gzymsy nadajÈ siÚ do maïych
i Ărednich dachów. Do tych rynien moĝna
montowaÊ rury spustowe o przekroju kwadratowym lub prostokÈtnym.
Kolor rynien moĝna dobieraÊ do koloru dachu,
tak aby nie wyróĝniaïy siÚ lub przeciwnie – tak jak
na zdjÚciu – taka sama barwa rynien i okien kontrastuje z elewacjÈ
Rynny z blachy cynkowo-tytanowej – od 80
do 120 lat
Produkowane ze stopu cynku z niewielkim
dodatkiem tytanu i miedzi: sÈ odporne na
korozjÚ i nie wymagajÈ konserwacji, gdyĝ
podobnie jak rynny miedziane, utleniajÈc siÚ,
pokrywajÈ siÚ patynÈ, która jest ich powïokÈ
ochronnÈ. SÈ dosyÊ drogie, chociaĝ tañsze
od rynien miedzianych. Stosuje siÚ je czÚsto
w obiektach zabytkowych. Rynny z blachy
tytanowo-cynkowej moĝna kupiÊ w metalicznoszarym kolorze lub patynowane fabrycznie
– droĝsze od niepatynowanych. Polecane
do pokryÊ z blachy cynkowo-tytanowej lub
dachówki.
z czystej miedzi, czasami powlekanej cynkiem
lub akrylem.
Rynny z PVC – okoïo 40 lat
SÈ niedrogie, a dziÚki pokrywaniu powierzchni tlenkiem tytanu, malowaniu farbami
akrylowymi lub stabilizowaniu przeciwko
promieniowaniu UV majÈ zwiÚkszonÈ odpornoĂÊ na uszkodzenia mechaniczne (zwïaszcza
na wgniecenia) oraz na kwaĂne deszcze.
Moĝna je stosowaÊ nawet w rejonach o silnym
zanieczyszczeniu powietrza, gdzie czÚste sÈ
kwaĂne opady, szkodliwe dla metali, PVC
powïoka zewnÚtrzna
fot. Rheinzink
Rynny z blachy miedzianej – do 150 lat
Stosuje siÚ je gïównie na dachy pokryte blachÈ
miedzianÈ lub dachówkÈ, nie moĝna ich
natomiast ukïadaÊ na pokryciach blaszanych
z metali innych niĝ miedě, poniewaĝ woda
deszczowa wypïukujÈca ich jony powodowaïaby korozjÚ miedzi. Najtrwalsze sÈ rynny
warstwa pasywacyjna
warstwa ocynku
158
BUDUJEMY DOM
7–8/2010
W systemach rynnowych z miedzi zarówno
haki, jak i obejmy sÈ miedziane, aby nie ïÈczyÊ rynien miedzianych z innymi metalami, poniewaĝ
przyspieszyïoby to ich korozjÚ
jest bowiem caïkowicie odporne na korozjÚ
i nie wymaga okresowego odnawiania. Ze
wzglÚdu na to, ĝe PVC jest barwione w masie,
nie widaÊ na nim zarysowañ, ale mimo to
lepiej nie naraĝaÊ na to rynien i gaïÚzie drzew
rosnÈcych w pobliĝu budynku odpowiednio
czÚsto przycinaÊ. Naleĝy pamiÚtaÊ, ĝe PVC
ma doĂÊ duĝÈ rozszerzalnoĂÊ termicznÈ. Dla
zapewnienia swobody tych odksztaïceñ stosuje siÚ zïÈczki ze specjalnymi uszczelkami
z EPDM. Uszczelki te umoĝliwiajÈ swobodny
ruch elementów i zarazem zapewniajÈ szczelnoĂÊ systemu orynnowania.
Takie rynny, jaki dach
System rynnowy dostosowuje siÚ do
efektywnej powierzchni dachu (EPD), którÈ
oblicza siÚ ze wzoru
EPD = (b+c/2) × l,
w którym:
b – poïowa szerokoĂci dachu
c – wysokoĂÊ dachu
l – dïugoĂÊ dachu
Wynik obliczony z powyĝszego wzoru
odszukuje siÚ w tabelach informacyjnych
zamieszczonych w katalogach producentów
lub na ich stronach internetowych, by
odczytaÊ maksymalnÈ powierzchniÚ dachu,
jakÈ moĝe odwodniÊ konkretny system
rynnowy.
Orynnowania
kombinowane
warstwa podkïadowa
Rynny stalowe zabezpiecza siÚ przed korozjÈ
czterema warstwami
fot. Plastmo
fot. Royal Hurt
Dylematy
Rynny z blachy cynkowo-tytanowej sÈ odporne
na skrajne warunki atmosferyczne, duĝe obciÈĝenia Ăniegiem i lodem oraz promieniowanie UV
Niekiedy w orynnowaniu ïÈczy siÚ róĝne
materiaïy – np. rynny ze stali powlekanej
z rurami spustowymi z PVC. Zwolennicy
takich kombinacji uwaĝajÈ, ĝe w ten sposób wykorzystuje siÚ najlepsze wïaĂciwoĂci zastosowanych materiaïów: wytrzymaïoĂÊ mechanicznÈ i odpornoĂÊ metalu na
zmiany temperatury oraz caïkowitÈ odpornoĂÊ na korozjÚ oraz gïadkoĂÊ PVC, która
zapewnia szybkie spïywanie wody.
Rynny plastikowe czy metalowe?
Rynny z PVC sÈ praktyczne, poniewaĝ nie korodujÈ i w zwiÈzku
z tym nie wymagajÈ konserwacji
fot. Gamrat
Pole przekroju rynien oblicza
siÚ wg wskazówki: 0,8–1 cm2
przekroju rynny na 1 m2 rzutu
poziomego odwadnianej poïaci.
Jeĝeli dachy nie majÈ koszy, czyli wklÚsïych poïÈczeñ poïaci dachowych, liczbÚ tÚ moĝna zmniejszyÊ do 0,5 cm2/m2 rzutu poïaci. Na
podstawie takiego obliczenia dobiera siÚ rynny o Ărednicy 10, 15, 18
lub 20 cm. Przekrój rur spustowych powinien wynosiÊ co najmniej
3/4 przekroju rynny, z której bÚdÈ odbieraÊ wodÚ. Minimalna Ărednica rury spustowej wynosi 10 cm: w rurach mniejszej Ărednicy zimÈ
woda mogïaby zamarzaÊ.
Montaĝ orynnowania
WielkoĂÊ, liczba oraz umiejscowienie rur spustowych i rynien dachowych zwiÈzane sÈ z wielkoĂciÈ
dachu i architekturÈ budynku
REKLAMA
fot. Galeco
Rynny zazwyczaj montul
je siÚ wraz z ukïadaniem
pokrycia dachowego
– po uïoĝeniu obróbek
blacharskich. Na dachu
o skomplikowanym
c
ksztaïcie – z lukarnami
i wewnÚtrznymi zaïab
maniami, czyli koszami
– wykonanie obróbek jest
trudne i pracochïonne,
gdyĝ sÈ to miejsca
szczególnie naraĝone
Wymiary konieczne do wyznaczenia
efektywnej powierzchni dachu
na przecieki: w koszach
kumulujÈ siÚ strumienie
wody spïywajÈcej z dwóch poïaci. ZwiÚksza to szybkoĂÊ przepïywu
i moĝe prowadziÊ do miejscowego jej wychlapywania poza koryto
odbierajÈcych jÈ rynien. Dlatego nie naleĝy odprowadzaÊ wody np.
z orynnowanej lukarny na poïaÊ dachowÈ, lecz kierowaÊ jÈ bezpoĂrednio do rur spustowych.
Wszelkie obróbki blacharskie wykonuje siÚ najczÚĂciej z blachy
stalowej powlekanej – w kolorze dostosowanym do reszty orynnowania
– ciÚtej i profilowanej na placu budowy. Niekiedy stosuje siÚ równieĝ
bitumiczne elementy wykoñczeniowe, wchodzÈce w skïad okreĂlonych
systemów pokryÊ dachowych.
Na dachach o prostym ksztaïcie jako obróbki wystarczÈ czasem pasy
nadrynnowe, zapobiegajÈce podciekaniu wody pod pokrycie.
Rynny mocuje siÚ do poïaci za pomocÈ rynhaków (rynajz), czyli
uchwytów przykrÚcanych
bezpoĂrednio do krokwi lub
do deski okapowej. Rozstaw
uchwytów musi byÊ dostosowany do systemu orynnowania
i najczÚĂciej wynosi 50–75 cm.
Rynhaki powinno siÚ umieszczaÊ w odlegïoĂci nie wiÚkszej
niĝ 15 cm od zïÈczek ïÈczÈcych
odcinki rynien, a takĝe od lejów
BUDUJEMY DOM
7–8/2010
159
odpïywowych i naroĝników. Na dachach
zakoñczonych gzymsem instaluje siÚ rynny
z pïaskim dnem, które ukïada siÚ na wiszÈcych uchwytach lub bezpoĂrednio na podïoĝu.
Uwaga! Jeĝeli dach wymaga zapewnienia wentylacji podpokryciowej, to mocowanie rynien
Kupujemy rynny
Aby kupiÊ orynnowanie do nowego
domu, trzeba do dystrybutora przynieĂÊ
jego projekt. Na tej podstawie doradca
techniczny obliczy i zaproponuje konkretny system rynnowy i poda liczbÚ i wymiary elementów orynnowania.
Gdy zdecydujemy juĝ, jaki system chcemy kupiÊ, moĝemy poprosiÊ dystrybutora
o wycenÚ takich systemów z kilku firm. Ceny
rynien i rur spustowych produkowanych
z tego samego materiaïu przez róĝne firmy
sÈ w wiÚkszoĂci podobne, ale ceny innych
elementów, np. haków rynnowych, naroĝników czy elementów mocujÈcych rury spustowe, mogÈ siÚ róĝniÊ.
Gdy kupuje siÚ czÚĂci orynnowania do
domu remontowanego, wystarczy podaÊ dïugoĂÊ okapu i wysokoĂÊ budynku,
a wszystkie elementy dobierze sprzedawca. Kupione standardowe systemy rynnowe moĝna zwykle odebraÊ w ciÈgu 1–7 dni,
ale na realizacjÚ nietypowego zamówienia
– do bardzo skomplikowanego dachu – trzeba czekaÊ 3–4 tygodnie.
To, czy firma zapewni wïasny transport,
zaleĝy od liczby kupionych elementów, co
z kaĝdym dystrybutorem uzgadnia siÚ indywidualnie.
Dystrybutorzy orynnowania zwykle nie zajmujÈ siÚ montaĝem, ale czÚsto wspóïpracujÈ
z dekarzami, których polecajÈ klientom.
160
BUDUJEMY DOM
7–8/2010
Ile kosztuje
orynnowanie?
Oto porównanie kosztów orynnowania
dachu (bez montaĝu) o powierzchni 150 m2
zaleĝnie od materiaïu:
z PCV – 1200–2200 zï
stalowe – 3800–4200 zï
aluminiowe – 3000–3500 zï
tytanowo-cynkowe – 3500–4000 zï
miedziane 6500–7000 zï
zatyka siÚ otwór odpïywowy i napeïnia rynny wodÈ do 1/4–1/2 jej wysokoĂci i sprawdza,
czy gdzieĂ nie wystÚpujÈ przecieki. Gdy po
odetkaniu wylotu z rynien woda przestanie
wypïywaÊ z rur spustowych, wewnÈtrz
rynien nie powinny pozostawaÊ oczka wody.
JeĂliby tak byïo, bÚdzie to zarazem wskazówka, które rynhaki wymagajÈ dogiÚcia, by
rynnie nadaÊ wïaĂciwy spadek na caïej dïugoĂci. Po dokonaniu korekt trzeba powtórnie
sprawdziÊ prawidïowoĂÊ spïywania wody.
Przy okazji czyszczenia i regulacji orynnowania sprawdza siÚ teĝ stan powierzchni
rynien, fartuchów nadrynnowych oraz ich
zamocowanie.
JeĂli sprawdzanie i czyszczenie orynnowania wymaga wejĂcia na stromy dach,
lepiej zatrudniÊ do tego specjalistycznÈ
firmÚ.
Konserwacja rynien
Kaĝdy system rynnowy, niezaleĝnie od materiaïu, trzeba przynajmniej dwa razy w roku
sprawdziÊ i oczyĂciÊ z osadów, liĂci i igliwia.
Dobrze to wykonywaÊ wiosnÈ – moĝna
wtedy sprawdziÊ, czy Ănieg i oblodzenie nie
spowodowaïy uszkodzeñ lub odksztaïceñ
rynien albo obluzowania siÚ czy wygiÚcia
rynhaków. Drugi raz warto oczyĂciÊ rynny
przed zimÈ – równieĝ wtedy, gdy zaïoĝone sÈ
na nich siatki ochronne, bo zatrzymujÈ one
jedynie pïaskie liĂcie, ale przepuszczajÈ igliwie oraz drobne gaïÈzki i nasiona (niektóre,
np. nasiona brzozy, mogÈ utworzyÊ na dnie
rynien zbitÈ masÚ).
JeĂli okap dachu znajduje siÚ na wysokoĂci
3–4 m, rynny moĝna czyĂciÊ, stojÈc na drabinie rozstawnej lub specjalnym rusztowaniu,
które moĝna wypoĝyczyÊ. Warto pamiÚtaÊ,
aby do usuwania zanieczyszczeñ nie uĝywaÊ
ostrych szufelek ani metalowych pazurków,
gdyĝ ïatwo nimi uszkodziÊ powïoki ochronne rynien. Dobrym sposobem na usuniÚcie
liĂci jest uĝycie wody pod ciĂnieniem z wÚĝa
ogrodniczego, a jeszcze lepszym – zastosowanie myjki ciĂnieniowej. Taki wodny zabieg
rozpoczyna siÚ od wylotu z rynny do rury
spustowej, po czym spïukuje siÚ kolejne porcje zanieczyszczeñ zalegajÈce coraz dalej od
wylotu. Uĝycie wody umoĝliwia teĝ sprawdzenie szczelnoĂci rynien i skontrolowanie
czy woda spïywa prawidïowo. W tym celu
Odprowadzanie wody
W zaleĝnoĂci od warunków, wyloty rur odprowadzajÈ wodÚ na powierzchniÚ dziaïki,
do studni chïonnej, do kanalizacji burzowej
lub do zbiorników, z których potem wodÚ
czerpie siÚ do podlewania ogrodu lub do
prac gospodarczych.
fot. Icopal
fot. Plastmo
W zaleĝnoĂci od wybranego systemu poszczególne jego elementy moĝna ïÈczyÊ, sklejajÈc, lutujÈc lub montujÈc na zatrzaski lub zïÈczki
nie moĝe ograniczaÊ dopïywu powietrza pod
pokrycie w obrÚbie okapu.
Zalecane pochylenie rynien w kierunku odpïywu wynosi 0,5–1%. Pochylenie zapewnia
ok. 20% wiÚkszÈ wydajnoĂÊ odprowadzania
wody oraz poprawia zdolnoĂÊ rynien do
samooczyszczania siÚ, zmniejsza teĝ prawdopodobieñstwo tworzenia siÚ zastoin, które
mogÈ zamarzaÊ.
Rury spustowe umieszcza siÚ najczÚĂciej
na koñcach prostego odcinka orynnowania
i ïÈczy z rynnami za pomocÈ tzw. kosza lub
odpïywu przelotowego. Do zmiany kierunku
przebiegu rynien uĝywa siÚ naroĝników
wewnÚtrznych lub zewnÚtrznych, a koñce
rynien zamyka siÚ zaĂlepkami.
Rury spustowe mocuje siÚ do Ăcian obejmami. Do zmian kierunku tych rur uĝywa
siÚ kolan o róĝnym kÈcie zaïamania.
Jak widaÊ, zamontowanie orynnowania
wymaga znajomoĂci rzeczy, dlatego jeĂli
chcemy mieÊ pewnoĂÊ, ĝe zostanie wykonane wïaĂciwie, powinniĂmy zatrudniÊ do
tego doĂwiadczonego dekarza. Za montaĝ
zapïacimy ok. 10% ceny materiaïów.
Betonowe korytka pod wylotami rur spustowych
kierujÈ wodÚ z dala od Ăciany domu