1 IGMNiR 30/03/2013 Katowice, 11.03.2013 r. Pan Tomasz

Izba Gospodarcza Metali Nieżelaznych i Recyklingu
ul. Graniczna 29 lok.611
40-017 Katowice
tel./fax +48 32 204 20 24
www.igmnir.pl
e-mail: [email protected]
IGMNiR 30/03/2013
Katowice, 11.03.2013 r.
Pan
Tomasz Tratkiewicz
Dyrektor Departamentu
Podatku od Towarów i Usług
Ministerstwo Finansów
Dotyczy: Ocena projektu z dnia 1 marca 2013 roku ustawy o zmianie ustawy o podatku
od towarów i usług oraz ustawy – Ordynacja podatkowa w zakresie wprowadzenia
odpowiedzialności podatkowej nabywcy niektórych towarów (wyrobów stalowych,
benzyn, olejów napędowych i silnikowych oraz złota) za zaległości podatkowe
wynikające z niewpłacenia przez ich dostawcę na rachunek urzędu skarbowego podatku
VAT od tych towarów
Szanowny Panie Dyrektorze,
w nawiązaniu do przesłanego nam w dniu 4 marca 2013 r. tekstu projektu z dnia 1
marca 2013 roku ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy –
Ordynacja podatkowa, w imieniu Izby Gospodarczej Metali Nieżelaznych i Recyklingu
przedstawiamy uwagi do powyższego dokumentu.
1.
Proponowana zmiana w ustawie o podatku od towarów i usług:
Art. 105a. 1. Podatnik, o którym mowa w art. 15, na rzecz którego dokonano dostawy towarów, o
których mowa w załączniku 13 do ustawy, jest solidarnie odpowiedzialny wraz z podmiotem
dokonującym tej dostawy za zaległości podatkowe wynikające z niewpłacenia na rachunek urzędu
skarbowego w terminie podatku, w części proporcjonalnie przypadającej na dostawę tych towarów.
2. Przepis ust. 1 stosuje się, jeżeli w momencie dokonania dostawy towarów podatnik wiedział lub
miał uzasadnione podstawy, do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku lub jej część,
przypadająca na tę lub na wcześniejszą albo późniejszą dostawę tych towarów, nie została lub nie
zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.
3. Za uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku lub jej część,
przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę towarów lub na wcześniejszą albo późniejszą
dostawę tych towarów, nie została lub nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego, uważa
się szczególne okoliczności towarzyszące tej dostawie towarów lub szczególne warunku na jakich
została ona dokonana, w szczególności jeżeli cena za dostarczane podatnikowi towary była niższa od
wartości rynkowej, z wyjątkiem gdy podatnik wykaże, że nie wiązały się one z niewpłaceniem podatku,
przypadającego na dostawę tych towarów, na jakimkolwiek etapie ich obrotu.
1
Izba Gospodarcza Metali Nieżelaznych i Recyklingu
ul. Graniczna 29 lok.611
40-017 Katowice
tel./fax +48 32 204 20 24
www.igmnir.pl
e-mail: [email protected]
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 grudnia 2012 roku (Sygn. Akt I FSK 1694/11)
stwierdził co następuje:
„Przystąpienie Polski z dniem 1 maja 2004 r. do Unii Europejskiej w oparciu o Traktat Akcesyjny z
dnia 16 kwietnia 2003 r. spowodowało konieczność dostosowania systemu prawa podatkowego do
rozwiązań wspólnotowych. W szczególności dotyczyło to podatków pośrednich, jakim jest między
innymi podatek od towarów i usług. W związku z tym władze Polski podjęły działania legislacyjne
mające na celu zapewnienie skuteczności prawa Unii Europejskiej. Rola sądów administracyjnych
dokonujących kontroli legalności indywidualnych aktów administracyjnych w sprawach podatkowych
wymaga dokonania oceny stopnia harmonizacji podatków pośrednich w uchwalonych ustawach. Poza
tym uzupełniającą w stosunku do działań prawotwórczych metodą zapewnienia skuteczności prawa
Unii Europejskiej jest prounijna wykładnia prawa krajowego dokonywana przez sądy krajowe
(wykładania przyjazna w stosunku do prawa unijnego, zgodna z nim). Służy ona między innymi
eliminowaniu nieprawidłowości powstałych w procesie transpozycji dyrektyw poprzez interpretację w
świetle ich brzmienia i celów. Wykładania taka polega między innymi na stosowaniu bezpośrednio
skutecznych norm prawa unijnego (M. Kapko, Zapewnienie skuteczności prawa Unii Europejskiej.
Zagadnienia polityczno-ustrojowe, red. J. Barcz, A. Gajda, R., Hakawy, M. Kapko, A. Michoński, A.
Nowak-far, A. Pudło, R. Schweppe, Instytut Wydawniczy Euro Prawo, Warszawa 2009, s. 131).
Warto pamiętać, że sędzia administracyjny jako sędzia europejski zobowiązany jest do dokonywania
wykładni prounijnej, uwzględniając orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(poprzednio ETS-u).”
Proponowane zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług są niezgodne z ostatnimi wyrokami
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”).
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskie w wyroku z 31 stycznia 2013 roku w sprawie ŁWK- 56
EOOD (C-643/11) stwierdził, że:
„60
Niemniej zgodnie z utrwalonym orzecznictwem niezgodne z zasadami prawa do
odliczenia określonymi w dyrektywie 2006/112 jest nakładanie sankcji w postaci odmowy
możliwości skorzystania z tego prawa na podatnika, który nie wiedział i nie mógł wiedzieć,
że w ramach danej czynności dostawca dopuścił się oszustwa podatkowego lub że inna
czynność, dokonana przed czynnością przeprowadzoną przez owego podatnika lub po niej,
została dokonana z naruszeniem przepisów o podatku VAT (zob. w szczególności wyrok z
dnia 12 stycznia 2006 r. w sprawach połączonych C‑354/03, C‑355/03 i C‑484/03 Optigen i
in., Zb.Orz. s. I‑483, pkt 52, 55, a także ww. wyroki: w sprawach połączonych Kittel i
Recolta Recycling, pkt 45, 46, 60; w sprawach połączonych Mahagében i Dávid, pkt 47; w
sprawie Bonik, pkt 41).
61
Ponadto w pkt 61–65 ww. wyroku w sprawach połączonych Mahagében i Dávid
Trybunał orzekł, że organ podatkowy nie może w sposób uogólniony wymagać, by podatnik
zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT, po pierwsze, badał, czy
wystawca faktury za towary lub usługi, z tytułu których ubiega się on o odliczenie, ma status
podatnika, czy dysponował odpowiednimi towarami i czy był w stanie je dostarczyć, oraz czy
wywiązał się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku VAT, w celu upewnienia się,
2
Izba Gospodarcza Metali Nieżelaznych i Recyklingu
ul. Graniczna 29 lok.611
40-017 Katowice
tel./fax +48 32 204 20 24
www.igmnir.pl
e-mail: [email protected]
że podmioty działające na wcześniejszych etapach obrotu nie dopuszczają się
nieprawidłowości lub oszustwa podatkowego, a po drugie, by posiadał na to dokumenty.
62
W związku z tym sąd krajowy rozstrzygający kwestię, czy w danym przypadku zabrakło
czynności podlegającej opodatkowaniu, przed którym to sądem organ podatkowy opiera się w
szczególności na nieprawidłowościach popełnionych przez wystawcę faktury lub któregoś z jego
dostawców, takich jak braki w księgowości, powinien zadbać o to, by ocena materiału dowodowego
nie odbierała sensu orzecznictwu przytoczonemu w pkt 60 niniejszego wyroku i nie zmuszała
pośrednio odbiorcy faktury do sprawdzania swojego kontrahenta, co nie należy do jego obowiązków.”
Powyższa wykładnia prawa unijnego jednoznacznie wskazuje, że państwo członkowskie nie
może zmuszać „odbiorcy faktury do sprawdzenia swojego kontrahenta, co nie należy do jego
obowiązków”. Wprowadzenie wnioskowanych zapisów do ustawy o podatku od towarów i
usług doprowadzi do sytuacji, gdy polskie sądy administracyjne działając zgodnie zapisami
Traktatu Akcesyjnego z dnia 16 kwietnia 2003 roku będą kwestionować niekorzystne dla
podatników decyzje organów podatkowych w zakresie odpowiedzialności solidarnej.
Wprowadzenie wnioskowanych zapisów do ustawy o podatku od towarów i usług narazi
Skarb Państwa na wielomilionowe straty z
tytułu wypłacanych odszkodowań dla
pokrzywdzonych przez niezgodne z wykładnią prawa unijnego działań organów
podatkowych. Znaczne straty mogą także ponieść przedsiębiorstwa, które zostaną zmuszone
do zapłacenia powtórnie podatku od towarów i usług. Do obowiązków przedsiębiorców w
krajach Unii Europejskiej (zgodnie z wykładnią prawa unijnego) nie należy sprawdzanie
swojego kontrahenta pod kątem podatkowym. Warto zaznaczyć, że przedsiębiorca w Polsce
nie ma narzędzi (dostęp do bazy danych, dodatkowe uprawnienia np. śledcze) do
weryfikowania swojego kontrahenta za wyjątkiem dokumentów rejestracyjnych
przedsiębiorstwa (KRS, REGON, NIP). W proponowanym brzmieniu przedsiębiorca
odpowiedzialny były za zdarzenia przyszłe, które z samej definicji są niepewne. Solidarna
odpowiedzialność za przyszłe działania kontrahenta wymagałaby dodatkowych czynności,
które nie zawsze byłyby możliwe. Przy zawarciu transakcji. w związku z solidarną
odpowiedzialnością przezorny przedsiębiorca powinien wymagać zakazu dokonywania
transakcji sprzedaży udziałów (akcji) do czasu rozliczenia podatku od towarów i usług.
Zmiana właściciela kontrahenta, za którego solidarnie odpowiadałyby podatnik, mogłaby
narazić podatnika na niezapłacenie podatku od towarów i usług przez nowego właściciela.
Przedsiębiorca solidarnie odpowiedzialny za zobowiązania podatkowe kontrahenta z tytułu
podatku od towarów i usług narażony byłby na odpowiedzialność w przypadku zamierzonej
lub niezamierzonej utracie dokumentacji księgowej kontrahenta.
We wnioskowanej zmianie ustawy o podatku od towarów i usług zamieszono zapis, że
kryterium oceny przez organy podatkowe wiedzy podatnika będzie relacja ceny za
dostarczone podatnikowi towary w relacji do wartości rynkowej.
Wymienione w
proponowanym załączniku wyroby stalowe i towary nie są notowane bezpośrednio na
działających 24 godziny na dobę rynkach finansowych. Nie wszystkie wyroby stalowe i
towary z proponowanego załącznika nie mają ściśle określonej standaryzacji. W związku z
powyższym określenie ceny rynkowej dla przedsiębiorcy w chwili zawarcia transakcji będzie
utrudnione. Dodatkowym elementem niepewności (nowe ryzyko podatkowe) dla
przedsiębiorcy będzie tolerowane przez organy podatkowe odchylenie od ceny rynkowej. Jest
to szczególnie istotne, ponieważ kontrola podatkowa może być przeprowadzona nawet 5 lat
po zaistniałym zdarzeniu i tolerowane odchylenie w momencie zawarcia transakcji może
istotnie odbiegać od tolerowanego przez organy podatkowe odchylenia w przyszłości.
3
Izba Gospodarcza Metali Nieżelaznych i Recyklingu
ul. Graniczna 29 lok.611
40-017 Katowice
tel./fax +48 32 204 20 24
www.igmnir.pl
e-mail: [email protected]
2.
Proponowana zmiana w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa:
„1) w art. 33b dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
„3) podatnika, o którym mowa w art. 117b, po doręczeniu mu decyzji orzekającej o odpowiedzialności
podatkowej za zaległości podatkowe podmiotu dokonującego na jego rzecz dostaw towarów, jeżeli
zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie przez dostawcę wykonane, a w
szczególności gdy dostawca trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze
publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudniać
lub udaremnić egzekucję; decyzja o zabezpieczeniu wygasa, gdy egzekucja z majątku dostawcy
okazała się w całości albo w części bezskuteczna.”
2) w art. 133 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a
także osoby trzecie, o których mowa w art. 110-117b, które z uwagi na swój interes prawny żądają
czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu
prawnego działanie organu podatkowego dotyczy.”;
3) po art. 117 a dodaje się art. 117b w brzmieniu:
„Art. 117b. Podatnik, o którym mowa w art. 105a ustawy o podatku od towarów i usług odpowiada
solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe podmiotu dokonującego dostawy towaru,
w zakresie i na zasadach określonych w przepisach od towarów i usług. Przepisu art. 107 § 2 nie
stosuje się.”
Proponowane rozwiązanie legislacyjne jest sprzeczne z wyrokami Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 6 grudnia 2012 roku w sprawie
Bonik EOOD (C-285/11) stwierdził, że:
„42
Wprowadzenie systemu odpowiedzialności bez winy wykraczałoby bowiem poza zakres
niezbędny do ochrony interesów skarbu państwa (zob. podobnie ww. wyrok w sprawach połączonych
Mahagében i Dávid, pkt 48).”
Proponowane rozwiązanie umożliwiające właściwemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego
dokonanie zabezpieczenia zobowiązania podatkowego dostawcy na majątku odbiorcy jest
bardzo groźne dla uczciwie działających podmiotów gospodarczych. Zgodnie z art. 33
Ordynacji podatkowej właściwy dla podatnika Naczelnik Urzędu Skarbowego będzie miał
prawo zablokować na rachunku podatnika kwotę nieuiszczonego podatku VAT przez
dostawcę. Podatnik nie będzie miał dostępu do danych umożliwiających stwierdzenie, czy
jego „dostawca trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze
publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą
utrudniać lub udaremnić egzekucję”. Mimo, że podatnik nie ma żadnego wpływu na przyszłe
działania dostawcy, będzie obarczony ryzykiem zablokowania działalności gospodarczej, w
przypadku blokady rachunków bankowych. W dzisiejszej praktyce rozpatrywanie skargi w
4
Izba Gospodarcza Metali Nieżelaznych i Recyklingu
ul. Graniczna 29 lok.611
40-017 Katowice
tel./fax +48 32 204 20 24
www.igmnir.pl
e-mail: [email protected]
sądach administracyjnych odbywa się co najmniej po 6-12 miesiącach od wydania decyzji
zabezpieczających, co w znacznej części przypadków prowadzi do upadku przedsiębiorstw,
których dotyczy decyzja zabezpieczająca. Wydanie decyzji zabezpieczającej dla
przedsiębiorstwa wykorzystującego dźwignię finansową (kredyt bankowy) praktycznie
kończy się wnioskiem o upadłość ze względu na wypowiedzenie kredytów przez banki.
Powyższe, proponowane zapisy w Ordynacji podatkowej wprowadziłyby do działalności
gospodarczej bardzo duże ryzyko niekorzystnych decyzji administracyjnych (blokady
rachunku uczciwego przedsiębiorcy).
3.
Podsumowanie
Proponowane zmiany, w ocenie przedsiębiorców (i ich doradców prawnych) skupionych w Izbie
Gospodarczej Metali Nieżelaznych i Recyklingu są niezgodne z ugruntowaną przez Trybunał
Sprawiedliwości Unii Europejskiej w ostatnich miesiącach interpretacją prawa Unii Europejskiej.
Przedstawione do opinii uregulowania prawne wprowadziłyby odpowiedzialność uczciwie
działających podmiotów gospodarczych za przestępstwa (wyłudzenia podatku od towarów i usług)
dokonane przez inne podmioty.
Wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności i możliwości
natychmiastowego egzekwowania należności podatkowych od uczciwych podatników z pewnością
ułatwiłoby ściąganie podatków w Polsce. Wprowadzenie odpowiedzialności solidarnej zmniejszyłoby
także koszty działalności organów podatkowych dokonujących kontroli. W skrajnym przypadku
organy podatkowe niejako z automatu egzekwowałyby należności podatkowe od podmiotów, które
posiadałyby środki finansowe, bez poszukiwania rzeczywistych sprawców popełnionych przestępstw
(wyłudzenia podatku od towarów i usług). Wnioskowana zmiana, wbrew ugruntowanemu
orzecznictwu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. C-80/11 i C-142/11) przerzuca
przeprowadzenie dowodu, że podatnik nie wiedział, iż uczestniczy w przestępstwie na podatnika.
Z poważaniem
Kazimierz Poznański
Prezes Zarządu IGMNiR
5