Zagadnienie tożsamości dzieła muzycznego wg Romana Ingardena
Transkrypt
Zagadnienie tożsamości dzieła muzycznego wg Romana Ingardena
esej Anna Mikolon Zagadnienie tożsamości dzieła muzycznego według Romana Ingardena Motto: Prawda i s t n i e j e, n i e w s z y s t k o jest dozwolone! Henryk Neuhaus1 Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku Szkoła Muzyczna II stopnia w Gdańsku-Wrzeszczu e-mail: [email protected] Słowa kluczowe utwór muzyczny tożsamość intencjonalność W przedstawionym czytelnikowi tekście staram się przypomnieć interpretacja koncepcję dzieła muzycznego wybitnego polskiego filozofa Roczas muzyczny mana Ingardena. Znajomość tej teorii może okazać się cenna w pracy muzyka-wykonawcy i pedagoga. Bardzo interesująca jest zbieżność omawianej teorii z poglądami znakomitego pianisty-pedagoga Henryka Neuhausa, który wpajał swym uczniom, że: „wykonanie tylko wtedy może być dobre i artystyczne, gdy wszystkie niezwykle różnorodne środki wykonawcze stosować będziemy zgodnie z sensem i treścią utworu, przede wszystkim zaś z jego strukturą formalną – architektoniką, z samą k o m p o z y c j ą, z tym realnym, zorganizowanym materiałem dźwiękowym, który powinniśmy wykonawczo opracować.”2 Mimo upływu wielu lat pewne oczywistości i fundamentalne dla sztuki muzycznej prawa nie rozpowszechniły się, a wprost przeciwnie – są często podważane. Dlatego wydaje się konieczne ich przypomnienie. Roman Ingarden (1893–1970) – fenomenolog, uczeń Edmunda Husserla, przed II wojną światową profesor we Lwowie, po wojnie – na Uniwersytecie Jagiellońskim. Głównym polem jego badań była ontologia, rozumiana jako nauka o czystych możliwościach. W każdym bycie możliwym wyróżniał: ••materię, ••formę, ••sposób istnienia. W ontologii egzystencjalnej oddzielał: ••sposoby istnienia, ••momenty bytowe. W ontologii formalnej badał formę różnych typów przedmiotów, np. formę przedmiotu indywidualnego, idei itp. Podał nową koncepcję idei, wedle której w jej zawartości znajdują się nie tylko składniki stałe – jak sądzono wcześniej – lecz także składniki zmienne. Analizy ontologiczne były dla niego przygotowaniem do rozstrzygnięcia sporu metafizycznego o sposób istnienia świata realnego. Chodziło o to, czy świat jest rzeczywisty i niezależny od świadomości (realizm), czy też ma intencjonalny sposób istnienia (jak np. dzieło sztuki), tzn. jest zależny bytowo od świadomości (idealizm). R. Ingarden skłaniał się ku realizmowi, H. Neuhaus, Sztuka pianistyczna, przekł. A. Taube, PWM, Kraków 1970, s. 268. Op. cit., s. 60. 1 2