198-FML-2007 t34 z1

Folia Medica Lodziensia
tom 34 zeszyt 1
2007
Spis treści
Maciej Jabłkowski, Jacek Bartkowiak i Jolanta Białkowska: Wirus zapalenia wątroby typu B ............. 5
Maciej Jabłkowski, Jacek Bartkowiak i Jolanta Białkowska: Wirusowe zapalenie wątroby typu B ..... 29
Marek Pawlikowski: Immunohistochemia guzów przysadki odniesienia kliniczne ............................. 83
Michał Karasek, Marek Mędraś: Andropauza (późno występujący hipogonadyzm) ........................... 99
Katarzyna Winczyk: Receptory aktywowane proliferatorami peroksysomów gamma
- ich znaczenie w karcinogenezie i terapii nowotworów; stan wiedzy po piętnastu latach badań .... 117
Table of contens
Maciej Jabłkowski, Jacek Bartkowiak i Jolanta Białkowska: The virus of hepatitis B ........................... 5
Maciej Jabłkowski, Jacek Bartkowiak i Jolanta Białkowska: The hepatitis B infection ....................... 29
Marek Pawlikowski: Immunohistochemistry of pituitary tumors clinical reference .............................. 83
Michał Karasek, Marek Mędraś: Andropause (late-onset hypogonadism)........................................... 99
Katarzyna Winczyk: Peroxisome proliferators-activated receptors gamma (PPARγ) The role in
carcinogenesis and tumor treatment; state of knowledge after fifteen years of investigations ......... 117
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:5-28
WIRUS ZAPALENIA WĄTROBY TYPU B
MACIEJ JABŁKOWSKI1, JACEK BARTKOWIAK2 i JOLANTA BIAŁKOWSKA1
1
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych UM w Łodzi
Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. Dr Wł. Biegańskiego
2
Katedra i Zakład Biochemii Medycznej UM w Łodzi
Streszczenie
Wirus zapalenia wątroby B jest wirusem hepadna. HBV-DNA ma strukturę dwuniciową z jedną nicią
niekompletną. Wirion o średnicy 42 nm składa się z rdzenia (HBc i HBe) oraz otoczki (antygeny: HBs,
Pre-S1 i Pre-S2). W/w antygeny stymulują syntezę homologicznych przeciwciał. Antygeny i homologiczne przeciwciała nazywamy markerami zakaŜenia HBV. W praktyce klinicznej stosuje się
oznaczenie markerów HBV przy pomocy metody immunoenzymatycznej ELISA. Istnieją liczne profile,
w jakie układają się w/w markery serologiczne, w róŜnych okresach zakaŜenia. Do badania replikacji
HBV ostatnio uŜywa się metody polimerazowej reakcji łańcuchowej (PCR) pozwalającą wykryć DNA
wirusa, oceniając w ten sposób stopień replikacji HBV.
Słowa kluczowe: Wirus zapalenia wątroby B; Markery zakaŜenia; Serodiagnostyka; Markery replikacji.
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:5-28
THE VIRUS OF HEPATITIS B
MACIEJ JABŁKOWSKI, JACEK BARTKOWIAK i JOLANTA BIAŁKOWSKA
Abstract
The virus of hepatitis B is a hepadnavirus. HBV-DNA has a double-stranded structure with one
incomplete strand. The virion of 42 nm in diameter consists of core (HBc and Hbe) and envelope
(antigens: HBs, Pre-S1 and Pre-S2). The above-mentioned antigens stimulate the synthesis of
homologous antibodies. Antigens and homologous antibodies are called the markers of HBV infection.
In clinical practice, HBV markers are measured by the immunoenzymatic ELISA method. There are
numerous profiles, into which serological markers are configured in various infection stages. HBV
replication has recently been studied by the polymerase chain reaction (PCR) method which,
identifying DNA virus, determines the degree of HBV replication.
Key words: Virus of hepatitis B; Infection markers; Serodiagnostic; Replication markers.
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:29-81
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B
MACIEJ JABŁKOWSKI1, JACEK BARTKOWIAK2, i JOLANTA BIAŁKOWSKA1
1
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych UM w Łodzi
Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. Dr Wł. Biegańskiego
2
Katedra i Zakład Biochemii Medycznej UM w Łodzi
Streszczenie
Liczba zakaŜonych HBV na świecie wynosi około 400mln ludzi. Nosicielstwo wirusa rozwija się tym
częściej, im wcześniej dochodzi do zakaŜenia. JeŜeli nastąpiło w pierwszym roku Ŝycia, dotyczy 7090% dzieci. Od 25-30% zakaŜonych rozwija marskość wątroby lub pierwotnego raka wątroby. HBV jest
drugim po tytoniu najczęstszym pojedynczym karcynogenem i dziesiątą przyczyną zgonów na świecie.
W roku 2001 zarejestrowano w Polsce 1812 zachorowań na wzwB. Zapadalność na 100 000 wyniosła
4,7. ZakaŜenie HBV powoduje zakaŜenia bezobjawowe i objawowe o duŜym zróŜnicowaniu klinicznym
zarówno zlokalizowanych w wątrobie jak i pozawątrobowo. Obecność HBsAg, HBeAg i wysokiego
poziomu HBV DNA powyŜej 6 miesięcy od chwili rozpoznania ostrego zapalenia wątroby B wskazuje
na przejście w stan przewlekłego zakaŜenia. Mechanizm przetrwania zakaŜenia wirusem,
wywołującym wirusowe zapalenie wątroby typu B nie jest w pełni zrozumiały, ale jest to
prawdopodobnie proces wieloczynnikowy, obejmujący swoistą dla tego rodzaju zapalenia supresję
układu odpornościowego, przetrwanie stabilnych form wzw typu B, takich jak zamknięte, kowalentne,
koliste DNA (cccDNA) i/lub zakaŜenie uprzywilejowanych immunologicznie obszarów Zamierzeniem
leczenia przewlekłego zapalenia wątroby typu B jest obniŜenie replikacji wirusa HBV. Osiągnięcie tego
zamierzenia wyraŜone jest serokonwersją (HBeAg/HBeAb) i zanikiem HBV-DNA w surowicy. Lekami
dostępnymi i uznanymi obecnie w leczeniu pwzwB są: Interferon alfa-2b, Interferon alfa-2a,
Pegylowany Interferon alfa-2a, Lamiwudyna, Adefovir, Entecavir, NaleŜą one do tzw. pierwszej linii
leków stosowanych w leczeniu pacjentów z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B. Głównym celem
leczenia pwzwB jest eliminacja lub znaczne zahamowanie replikacji HBV w celu zmniejszenia
martwiczo zapalnego procesu w wątrobie, a co z tym się wiąŜe, zahamowanie progresji włóknienia.
Przerwanie procesu włóknienia ma na celu zapobieganie rozwojowi marskości wątroby, prowadzącym
do konieczności przeszczepu, oraz dalszym komplikacjom łącznie z rozwojem HCC.
Słowa kluczowe: Wirusowe zapalenie wątroby B; Układ odpornościowy;
przewlekłego zapalenia wątroby typu B
Metody leczenie
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:29-81
THE HEPATITIS B INFECTION
MACIEJ JABŁKOWSKI1, JACEK BARTKOWIAK2, i JOLANTA BIAŁKOWSKA1
Abstract
The number of HBV infected people in the world amounts to approximately 400 million. The more
frequently HBV infections occur, the earlier it comes to carrier state development. When it happens
during the first year of life, it means that 70-90% of children are affected. In 25 to 30% of infected
persons, hepatic cirrhosis or primary cancer of the liver develops. HBV is the second - after tobacco –
single carcinogen and stands for the 10th cause of decease in the world. During the year 2001, 1812
new cases of viral hepatitis were recorded, the incidence of the disease amounting to 4.7 per 100,000
inhabitants. The infection with HBV may bring about asymptomatic and symptomatic course of the
disease with high clinical differentiation. The localisation of the HBV infection may be both intra- and
extrahepatic. The presence of HBsAg, HBeAg and of high HBV DNA level, following a time period,
longer than 6 months, from the diagnosis of acute hepatitis B, indicate transition into chronic hepatitis.
The mechanism of viral HBV infection persistence is not yet entirely clear. Most probably, it is a multifactor process, including a certain – specific for this type of inflammation – suppression of the immune
system, persistence of stable forms of hepatitis B, such as closed, covalent, circular DNA (cccDNA
and/or infection of immunologically privileged areas. The goal of treatment in chronic hepatitis B is
reduction of HBV replication process. Reaching this target is manifested by seroconversion
(HBeAg/HBeAb) and atrophy of HBV-DNA in serum. The available drugs, acknowledged for the
treatment of viral hepatitis B, include: Interferon alfa-2b, Interferon alfa-2a, PEgylated Interferon alfa2a, Lamivudine, Adefovir and Entecavir. They belong to the first line of drugs, used in the treatment of
patients with chronic hepatitis B. The chief goal of treatment in viral hepatitis B is total elimination or
optimal suppression of HBV replication, attempted to reduce the necrotic-inflammatory process in the
liver and, in consequence, inhibition of fibrosis progression. Disruption of the fibrosis process protects
against hepatic cirrhosis development, leading to the need of transplantation, as well as against other
complications, including HCC.
Key words: Hepatitis B infection; Immune system; Methods of treatment of chronic hepatitis B.
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:83-98
IMMUNOHISTOCHEMIA GUZÓW PRZYSADKI – ODNIESIENIA KLINICZNE
MAREK PAWLIKOWSKI
Zakład Neuroendokrynologii Katedry Endokrynologii
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Streszczenie
Celem badania było określenie fenotypu hormonalnego gruczolaków przysadki na podstawie badań
immunohistochemicznych i jego porównanie z danymi klinicznymi. Badany materiał obejmował 147
gruczolaków przysadki, usuniętych operacyjnie w latach 1994-2007. Na skrawkach parafi-nowych
przeprowadzono odczyny immunohistochemiczne z uŜyciem mono- lub poliklonalnych przeciwciał
przeciwko hormonom przysadkowym i/lub ich podjednostkom. Tylko w 10 gruczolakach (6,8%) nie
obserwowano pozytyw-nego odczynu z Ŝadnym z badanych przeciwciał. Pozytywny odczyn na GH
stwierdzono w 43 guzach (29,2%), na PRL w 68 (46,2%), na FSH w 28 (19%), na LH w 46 (31,3%), na
TSH w 5(3,4%), na wolną podjednostkę alfa w 12 (8,2%) oraz na ACTH w 33 guzach (22,4%). Blisko
połowa badanych gruczolaków (68=46,2%) wykazywała pozytywne odczyny na więcej niŜ jeden
hormon przysadkowy (guzy wielohormonalne). Immunopozytywność dla FSH i LH z reguły nie wiązała
się z podwyŜszonym stęŜeniem tych hormonów w surowicy krwi; guzy te miały charakter klinicznie
nieczynnych hormonalnie. Brak zwiększonego stęŜenia odpowiedniego hormonu przysadkowego oraz
klinicznych cech nadczynności przysadki stwierdzano takŜe w ponad połowie guzów ACTH-dodatnich,
ponad 1/3 guzów GH-dodatnich oraz ponad 1/3 guzów PRL-dodatnich. Guzy nawrotowe były
najczęstsze
w
grupie
guzów
gonadotropowych
(38,9%),
a
najrzadsze
w
grupie
guzów
somatotropowych (4,6%). W grupie gruczolaków immunonegatywnych nie obserwowano guzów
nawrotowych. Na częstość nawrotów wydaje się mieć takŜe wpływ wielohormonalność guzów.
Uzyskane wyniki pozwalają na sformułowanie następujących wniosków:
1. .Badanie kliniczne, włącznie z określaniem stęŜenia hormonów przysadkowych we
krwi, nie jest wystarczające dla określenia fenotypu gruczolaka przysadki
2. Fenotyp gruczolaka przysadki, ustalony na podstawie pooperacyjnego badania
immunohistochemicznego, moŜe mieć znaczenie rokownicze i dla wyboru dalszego
leczenia.
Słowa kluczowe: Gruczolaki przysadki; Immunohistochemia; Akromegalia; Hiperprolaktynemia;
Guzy przysadki nieczynne hormonalnie
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:83-98
IMMUNOHISTOCHEMISTRY OF PITUITARY TUMORS
– CLINICAL REFERENCE
MAREK PAWLIKOWSKI
Abstract
The aim of the study was to determine the hormonal phenotype of pituitary adenomas by means of
immunohistochemistry and to compare this phenotype with clinical data. Hundred forty seven
adenomas, surgically excised un the years 1994-2007 were studied. The immunohistochemical
reactions were performed on paraffin sections with antibodies against the pituitary hormones and/or
their subunits. Only 10 adenomas (6.8%) were not immunostained with any of the investigated antihormone antibody. Positive immunostaining for GH was revealed in 43 (29.2%) tumors, for PRL in 68
(46.2%), for FSH in 28 (19%), for LH in 46 (31.3%), for TSH in 5 (3.4%), for free alpha-subunit in 12
(8.2%) and for ACTH in 33 tumors (22.4%). Near the half of investigated adenomas (68 = 46.2 %)
were immunopositive for more than one pituitary hormone (plurihormonal adenomas).FSH and LH
immunopositivity usually were not accompanied with the elevated concentrations of these hormones in
blood; these tumors were “clinically non-functioning”. Lack of the elevated levels of the respective
pituitary hormone and of clinical symptoms of the pituitary hyperfunction was also found in over a half
of ACTH-positive tumors, over one third of GH-positive tumors and over one third of PRL-positive
tumors. The recurrent tumors were the most frequent in the group of gonadotropin-expressing
adenomas (38.9 %) and the rarest in the group of somatotropinomas (4.6%). The frequency of
recurrence seems to be also related to the plurihormonality of tumors. On basis of the data presented
above, we conclude as follows:
1.
The clinical investigation , including the determination of pituitary hormone concentrations in
blood, is not sufficient to determine the phenotype of pituitary adenoma.
2. The phenotype of pituitary adenoma, as determined by means of immunohistochemistry, may
be relevant for prognosis and further therapy.
Key words: Pituitary tumors; Immunohistochemistry; Akromegaly; Hyperprolactinaemia;
Pituitary tumors clinically non-functioning
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:99-116
ANDROPAUZA (PÓŹNO WYSTĘPUJĄCY HIPOGONADYZM)
MICHAŁ KARASEK1,2, MAREK MĘDRAŚ3
1
Zakład Neuroendokrynologii, Katedra Endokrynologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Instytut „Centrum Zdrowia Matki Polki” w Łodzi,
3
Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Akademia Medyczna we Wrocławiu
2
Streszczenie
Andropauza jest to zespół objawów, który pojawia się u męŜczyzn w procesie starzenia się i który
wynika z powolnego obniŜania się nie tylko poziomów androgenów, głównie testosteronu, ale takŜe
hormonu wzrostu (IGF-1), dehydroepiandrosteronu czy melatoniny. Określenie andropauza jest
niefortunne (skrót myślowy, kalka językowa menopauzy) i nie oddaje rzeczywistości biologicznej.
Ostatnio coraz częściej ten zespół objawów jest nazywany późno występującym hipogonadyzmem.
ObniŜone wydzielanie róŜnych hormonów w okresie „męskiego przekwitania” moŜe przyczynić się do
powstania osteopenii (lub osteoporozy), nasilenia aterogenezy, otyłości, zaburzeń fibrynolizy,
zaburzenia
spermatogenezy,
obniŜenia
masy
oraz
siły
mięśniowej,
pogorszenia
libido,
isnulinooporności (i jej następstw). Relacje te nie są jednak proste i pewne. Podkreśla się niezwykle
istotną (kto wie, czy nie zasadniczą) rolę predyspozycji genetycznych, a takŜe trybu Ŝycia, ujemnych
wpływów środowiskowych, sposobu odŜywiania się, nałogów, itp. Najczęstsze objawy andropauzy to
nerwowość, zaburzenia pamięci, pogorszenie zdolności kojarzenia, zaburzenia snu, łatwe męczenie
się, skłonność do depresji, zawroty i bóle głowy, nadwraŜliwość na zimno, „uderzenia gorąca”,
obniŜenie siły i masy mięśniowej, przyrost tkanki tłuszczowej wisceralnej, nadmierne pocenie się i
„uderzenia krwi”, obniŜenie libido i sprawności seksualnej, ginekomastia, bóle kostnostawowe i gonad.
Tworzą one w istocie zespół psychoendokrynologiczny, którego objawy szybko ustępują po
zastosowaniu leczenia substytucyjnego. Wprawdzie rozpoznanie andropauzy nie jest proste gdyŜ nie
ma dobrych wskaźników hormonalnych hipogonadyzmu andropauzalnego to prawidłowe rozpoznanie
i leczenie andropauzy moŜe poprawić komfort i jakość Ŝycia starszych męŜczyzn.
Słowa kluczowe: Andropauza; Późno występujący hipogonadyzm; Starzenie się; Androgeny
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:99-116
ANDROPAUSE (LATE-ONSET HYPOGONADISM)
MICHAŁ KARASEK, MAREK MĘDRAŚ
Abstract
Andropause is called constellation of symptoms which occur in men during aging and is result of
slow decline of androgens, mainly testosterone but also growth hormone and dehydroepiandrosterone.
However, the term “andropause”, drawn on misleading analogy with the monopause, describe the
problem in a nutshell, not fully reflecting biological reality. Recently, this constellation of symptoms is
often called late-onset hypogonadism (LOH).
Hyposecretion of various hormones during andropause may lead to osteopenia (or osteoporosis), an
intensification of atherogenesis, obesity, disturbances in fibrinolysis, impairment of spermatogenesis,
lowering of muscular mass and strength, deterioration of libido, insulin resistance (and its
consequences). However, the relationship between aging and hormonal secretion is not simple and
clear. Genetic predispositions, but also life style, environmental factors, nutritional habits, and
addictions seem to play also a significant (maybe essential) role in development of andropause. The
most common symptoms of andropause include: nervousness, memory distur-bance, sleep disorders,
depressive mood, headache, vertigo, hypersensitivity to cold, loss of muscle mass and strength,
increased visceral fat mass, excessive sweating and hot flushes, joint pain and muscular ache,
decrease in libido and ability to perform sexually, and gynecomastia. They constitute, in fact,
psychoendocrinological syndrome, symptoms which disappear following substitution therapy.
Diagnosis of andropause is not always easy because there is lack of good hormonal markers of
andropausal hypogonadism. However, a proper therapy of andropause may significantly improve life
quality in older men.
Key words: Andropause; Late-onset hypogonadism; Aging; Androgens
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:117-140
RECEPTORY AKTYWOWANE PROLIFERATORAMI
PEROKSYSOMÓW GAMMA
- ICH ZNACZENIE W KARCINOGENEZIE I TERAPII NOWOTWORÓW;
STAN WIEDZY PO PIĘTNASTU LATACH BADAŃ
KATARZYNA WINCZYK
Zakład Neuroendokrynologii, Katedra Endokrynologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Streszczenie
Receptory aktywowane proliferatorami peroksysomów gamma (PPARγ) naleŜą do rodziny receptorów
jądrowych regulujących transkrypcję docelowych genów. PPARγ biorą udział w wielu fizjologicznych i
patolo-gicznych procesach takich jak: adipogeneza, metabolizm glukozy i lipidów, zapalenia oraz
miaŜdŜyca. Odgrywają takŜe istotną rolę w karcinogenezie. Wykazano silną ekspresję PPARγ w
komórkach zmienionych nowotworowo. Aktywacja receptorów poprzez swoiste ligandy powoduje
obniŜenie prolife-racji, nasilenie apoptozy i prawidłowe róŜnicowanie komórek nowotworowych oraz
hamuje angiogenezę. W pracy omówiono budowę, lokalizację tkankową i właściwości PPARγ oraz
przedstawiono dotychczasowe doniesienia na temat przeciwnowotworowego działania agonistów
PPARγ w badaniach doświadczalnych i próbach klinicznych.
Słowa kluczowe: PPARγ; Agoniści PPARγ; Karcinogeneza; Przeciwnowotworowe działanie;
Proliferacja komórkowa; Apoptoza; RóŜnicowanie komórkowe; Angiogeneza
Folia Medica Lodziensia, 2007, 34:117-140
PEROXISOME PROLIFERATORS-ACTIVATED RECEPTORS GAMMA
(PPARγ) – THE ROLE IN CARCINOGENESIS AND TUMOR TREATMENT;
STATE OF KNOWLEDGE AFTER FIFTEEN YEARS
OF INVESTIGATIONS
KATARZYNA WINCZYK
Abstract
The peroxisome proliferators-activated receptors gamma (PPARγ) belong to the family of nuclear
receptors, which directly regulate transcription of target genes. PPARγ take part in many physiological
and pathological processes such as adipogenesis, glucose and lipid metabolism, atherosclerosis and
inflammation. They play also an essential role in carcinogenesis. The strong expression of PPARγ
was detected in tumor cells. Activation of receptors by specific ligands of PPARγ induces inhibition of
cell proliferation, induction of apoptosis and terminal differentiation as well as inhibition of
angiogenesis. In the present paper the structure, tissue expression and biological function of PPARγ
are presented. Moreover, the reports about antitumor effects of PPARγ agonists in experimental study
and clinical trials are reviewed.
Key words: PPARγ; Agonist of PPARγ; Carcinogenesis; Antitumor effects; Cell proliferation;
Apoptosis; Cell differentiation; Angiogenesis