Uchwała nr IV-44-2008 z dnia 29 sierpnia 2008

Załącznik do uchwały Rady Gminy Nr IV/44/2008
z dnia 29 sierpnia 2008r.
STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW
SPOŁECZNYCH W GMINIE JAROSŁAW
NA LATA 2008 - 2013
0
Spis treści:
I. WPROWADZENIE ………………………………………………………………….2
1.1 PODSTAWY PRAWNE ………………………..…………….……………………..………………….3
1.2 STRUKTURA DOKUMENTU………………………………………………………………..…………4
1.3 ZASADY WDRAŻANIA STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH….....4
II. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH..…6
2.1. NARODOWA STRATEGIA INTEGRACJI SPOŁECZNEJ…………………………..……………….6
2.2. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO……………………………...….8
2.3. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE KRAJOWE…………………………………………….……..9
2.4. PROGRAM OPERACYJNY „KAPITAŁ LUDZKI” NA LATA 2007-2013…………………………10
III. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU DZIAŁANIA…………………………….11
3.1. OPIS DEMOGRAFICZNY GMINY……………………………………………………………………11
3.2. WALORY I ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY……………………………12
3.3. GOSPODARKA…………………………………………………………………………………….…..13
3.4. OŚWIATA I WYCHOWANIE……………………………………………………………………...….14
3.5. OCHRONA ZDROWIA………………………………………………………………………...………14
3.6. GOSPODARKA KOMUNALNA……………………………………………………...……………….14
3.7. ATUTY I POTENCJAŁ ROZWOJOWY GMINY…………………...………………..…………….15
IV. DŁUGOTRWAŁA WIZJA PROGRAMOWA…………………...……………15
4.1. IDENTYFIKACJA NAJWAŻNIEJSZYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA TERENIE
GMINY…………………………………………………………………………………...………….….15
4.2. SZCZEGÓLNIE NARAŻONE GRUPY SPOŁECZNE…………………….………………………....16
4.3. PROBLEMY SPOŁECZNE W PERSPEKTYWIE GMINNEGO OŚRODKA POMOCY
SPOŁECZNEJ…………………………………………………………………………...……………...16
4.4. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI……………………………………….………………………17
4.5. OSOBY BEZROBOTNE …………………………………………………………………………….…17
4.6. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE….........................................19
4.7. CELE STRATEGICZNE…………………………………………………………….…………………20
4.8. PROPOZYCJE PROJEKTÓW DO REALIZACJI………………………………….…………………23
V . ANALIZA SWOT………………………………………………….………….……24
5.1. MOCNE STRONY ……………………………………………………………………………….……25
5.2. SŁABE STRONY………………………………………………………………………………….…..25
5.3. SZANSE………………………………………………………………………………………….….…..26
5.4. ZAGROŻENIA………………………………………………………………………………….………27
VI. ZASADY WDRAŻANIA STRATEGII…………………………………………28
6.1. MONITORING I EWALUACJA…………………………………………………………….…………28
6.2. WSKAŹNIKI I REZULTATY OCENY EFEKTYWNOŚCI PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ...28
6.3. CECHY PROGRAMÓW I PROJEKTÓW ……………………………………………..…………….28
VII. PODSUMOWANIE………………………………………………….……….……30
1
I. WPROWADZENIE
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. mówi, że do zadań własnych
gminy należy opracowanie strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym
uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego
ryzyka. Stwarza to podstawy do prowadzenia działań mających na celu integrację
społeczeństwa lokalnego i realizację skutecznej polityki społecznej. Aby działania te były
sprawnie realizowane opracowano cele, które zostały zawarte w strategii. Strategia Pomocy
Społecznej GOPS Jarosław jest zgodna z założeniami polityki państwa w tym zakresie,
a także jest spójna z Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Jarosław na lata 2004 – 2013.
Strategia zawiera diagnozę problemów według stanu obecnego, cel główny i cele strategiczne
poszczególnych obszarów.
Najważniejszym zagadnieniem jest zdefiniowanie pojęcia „rozwiązywania problemów
społecznych” W rozwiązywaniu problemów społecznych najbardziej efektywna
w perspektywie najbliższych lat będzie nauka niezbędnych umiejętności do radzenia sobie
z problemami. Ta metoda będzie podstawą realizacji celów strategicznych.
W okresie transformacji ustrojowej i gospodarczej u wielu osób następuje spiętrzenie
problemów prowadzących do apatii, wycofania się.
Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej, które decydują się na kontakt
z placówkami pomocy społecznej, oczekują najczęściej pomocy pieniężnej. Stosunkowo
niewiele osób pragnie skorzystać z innej formy pomocy, np. w postaci porady
specjalistycznej, dłuższej rozmowy z pracownikiem socjalnym. Zainteresowanie klientów
tylko materialną formą pomocy może świadczyć albo o postrzeganiu tej instytucji wyłącznie,
jako podmiotu zajmującego się dystrybucją pieniędzy lub o niewiedzy na temat innych
udzielanych przez OPS form wsparcia dla osób potrzebujących. Przekonanie, że polepszenie
sytuacji materialnej jest kluczem do rozwiązania każdego osobistego problemu, niezależnie
od jego typu i złożoności.
Takie poglądy nie przyczyniają się do rozwoju własnej osobowości, myśleniu o własnym
losie i możliwościach jego zmiany, a także wizerunku OPS.
Konieczne wydaje się korygowanie niepożądanych poglądów. Niezbędna jest fachowa,
zintegrowana pomoc czyli obszar rozwiązywania problemów społecznych.
Dlatego Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w środowisku lokalnym powinna
zająć się działaniem w następujących obszarach:
 budownictwo socjalne
 ochrona zdrowia
 edukacja publiczna
 pomoc społeczna
 rozwiązywanie problemów alkoholowych i narkomanii
Mieszkaniec Gminy „z problemami” poprzez działanie w tych obszarach będzie
zmotywowany do życia społecznego, z adekwatnym poczuciem wartości, będzie dążył do
integracji społecznej.
Cele integracji powinny być wyrazem dążeń społeczności lokalnej zmierzającej do
rozwiązywania problemów, likwidacji barier oraz wykorzystania w tym celu wszelkich szans
tkwiących w potencjale ludzkim. Strategia jest instrumentem umożliwiającym podejmowanie
decyzji w najbliższym czasie jak i w przyszłości będzie podlegał zmianom. Zmiany
w strategii są jak najbardziej pożądane ponieważ będą one miernikiem działań i dążeń
społeczności lokalnej.
2
Dokument charakteryzuje w szczególności działania publiczne i prywatne instytucji
rozwiązujące kwestie społeczne podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb
przez wybrane kategorie osób i rodzin.
1.1 Podstawy prawne
Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz.
U. z 2008 r. Nr 115 poz. 728 ) do zadań własnych OPS należy opracowanie i realizacja
Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Obowiązek ten nałożony na
Gminy w celu poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane grupy
świadczeniobiorców określony jest w art. 17 ust. 1 w/w ustawy.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych ma stanowić podstawę do
realizacji względnie trwałych wzorów interwencji społecznych podejmowanych w celu
zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk występujących w obrębie danej społeczności),
które oceniane są negatywnie.
Przyjęcie strategii pomocy społecznej przez Radę Gminy Jarosław nie zamyka procesu
doskonalenia i weryfikacji polityki społecznej w sferze pomocy społecznej. Doświadczenia
zdobywane w trakcie realizacji celów i zadań strategii pozwolą na aktualizację jej założeń.
Strategia ta została opracowana w porozumieniu z władzami samorządu, dyrektorami szkół,
oraz Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i przedstawicielami służby
zdrowia .
Różnorodność problemów społecznych występujących w gminie powoduje
konieczność wzięcia pod uwagę także innych aktów prawnych, które mają istotny wpływ na
konstrukcję dokumentu i rozwiązywania zadań społecznych w przyszłości. Są to m.in.:
 ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Dz. U. Nr 96, poz.873 z późn. zm.),
 ustawa z dnia 13 czerwca 2003r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. Nr 122, poz. 1143
z późn. zm.),
 ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(Dz. U. Nr 99, poz. 1001z późn. zm.),
 ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (Dz. U. z 2002r Nr.147, poz. 1231 z późn.zm),
 ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn.zm.),
 ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U z 2003r. Nr
24, poz. 198).
 ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 29 sierpnia 1994r. (Dz. U. Nr 111 poz. 535
z późn. zm.)
Oprócz w/w aktów prawnych przy realizacji strategii może zachodzić potrzeba odwołania się
również do:
 ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, oświaty i edukacji
publicznej, budownictwa socjalnego,
 Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego,
 Regionalnego Programu Operacyjnego dla woj. podkarpackiego na lata 2007-2013
 Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013,
 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013,
 Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej.
3
1.2 Struktura dokumentu
Strategie rozwiązywania problemów społecznych to tyle, co względnie trwałe wzory
interwencji społecznych podejmowanych w celu poprawy tych stanów rzeczy, które oceniane
są negatywnie. Mówiąc o gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, należy
mieć na myśli w szczególności działania publicznych i prywatnych instytucji pomocy
społecznej (i pokrewnych) prowadzone na terenie gminy, podejmowane dla poprawy
warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin.
W oparciu o uzyskane od władz lokalnych informacji i materiałów został
przygotowany dokument, który pozwoli na racjonalizację lokalnej polityki społecznej oraz
wskaże obszary, które w najbliższym czasie powinny stać się przedmiotem szczególnej troski
ze strony władz lokalnych. Metodyka opracowania dokumentu pozwoliła na zaangażowanie
środowiska lokalnego w budowę strategii na najważniejszych jej etapach, od diagnozy do
wdrożenia i realizacji.
1.3 Zasady wdrażania strategii rozwiązywania problemów
społecznych
Polityka społeczna oparta na określonych zasadach, normach i wartościach może być
postrzegana jako przewodnik działania państwa i władz samorządowych różnych szczebli
w celu kształtowania warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich,
a także ogólnych warunków rozwoju, harmonizowania i godzenia rozbieżnych interesów
różnych grup społecznych oraz tworzenia warunków dla spokoju społecznego między
kapitałem a pracą.
Z wartości wynikają zarówno cele polityki społecznej, jak i zasady. Źródła z których
czerpie wartości polityka społeczna, są bardzo różnorodne. Są to m.in.
 ideologie, doktryny społeczne i gospodarcze,
 społeczne oczekiwania wyrażane za pośrednictwem różnych kanałów społecznej
komunikacji, normy zwyczajowe, poglądy osób znaczących w społeczeństwie.
W polityce społecznej, odwołującej się do wartości cenionych przez społeczeństwo,
ważny jest podział na wartości odczuwane i uznawane. Wartości odczuwane wiążą się
głównie ze sferą emocjonalną, zaś uznawane opierają się na przekonaniach, że pewne cechy
powinny być odczuwane jako wartość .
Zasady to ogólne doktryny i normy działania, którymi powinny kierować się podmioty
polityki społecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb. Niektóre
zasady polityki społecznej są tożsame z wartościami. Zasady, które są najczęściej
artykułowane bądź realizowane w polityce społecznej, a które stają się dla twórców strategii
podstawowymi fundamentami budowania społeczności lokalnej, wolnej od zagrożeń
i problemów społecznych, to zasada samopomocy – przejawia się w istnieniu i rozwoju
pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz
pomocy silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich nieformalnych grup.
Zasada przezorności – oznacza, że bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko
efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności
człowieka za przyszłość własną i rodziny. Zasada solidarności społecznej – najczęściej
rozumiana jako przenoszenie konsekwencji, niekiedy utożsamiana z solidaryzmem
społecznym, oznaczającym wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad
interesami poszczególnych klas lub warstw. Zasada pomocniczości – oznacza przyjęcie
określonego porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia,
4
gdy samodzielnie nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb; w pierwszej kolejności pomoc
powinna pochodzić od rodziny, a następnie od społeczności lokalnej, a na końcu od Państwa.
Zasada partycypacji – wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która
poszczególnym ludziom zapewnia możliwość pewnej realizacji swoich ról społecznych,
natomiast poszczególnym grupom pozwalają na równoprawne miejsce w społeczeństwie.
Zasada samorządności – stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość
człowieka, a wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która jednostkom i grupom
gwarantuje prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych oraz
tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji
interesów. Zasada dobra wspólnego – przejawia się w takich działaniach władz
publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na
poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne. Zasada wielosektorowości
– polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej,
organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług
służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa. Polityka społeczna, jako przewodnik czy też
wskazówka działania oparta na zadeklarowanych wartościach i zasadach, określa i wyjaśnia
misję, obejmuje możliwości i cele przedsięwzięć organizacyjnych, wymusza odpowiednie
zachowania.
Z wymienionych powyżej zasad wynikają podstawowe cele, które powinny
kształtować politykę społeczną w danym środowisku lokalnym. Są to przede wszystkim:
 dążenie do poprawy położenia materialnego i wyrównywanie szans
życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych;
 prowadzenie bieżących działań osłonowych;
 dostrzeganie z wyprzedzeniem zagrożeń społecznych;
 dorównywanie do standardów unijnych i międzynarodowych.
Polityka społeczna Unii Europejskiej opiera swoje założenia na działaniach
związanych z polepszeniem warunków, życia, pracy i kształcenia, zapewnieniem
powszechności prawa do zatrudnienia i wykształcenia, a wreszcie stworzeniem systemu
zabezpieczenia społecznego. Z uwagi na przystąpienie naszego kraju do tej struktury
społeczno-gospodarczej jest rzeczą oczywistą i zrozumiałą, że waśnie te wartości i zasady
stanowią fundament budowy dokumentu wskazującego lokalne problemy społeczne i metody
ich rozwiązywania.
W polityce społecznej terminem „problemy społeczne” oznacza się wszelkiego rodzaju
dolegliwości, zakłócenia, niedogodności występujące w życiu zbiorowym. Natomiast
określeniem „kwestia społeczna” wyróżnia się wśród nich te, które odznaczają się szczególną
dolegliwością dla potencjału osobowego społeczeństwa są następstwem niedostosowania
sposobu, w jaki funkcjonuje społeczeństwo, do podstawowych potrzeb indywidualnych
i zbiorowych; nie są możliwe do rozwiązania siłami pojedynczych grup ludzkich.
W węższym znaczeniu termin „kwestia społeczna” oznacza konkretny problem
o szczególnie wysokim stopniu dotkliwości dla życia i współdziałania członków
społeczności.
W szerszym znaczeniu termin ten oznacza natomiast sprzeczność pomiędzy zasadami
obowiązującymi w danym społeczeństwie, formacji ustrojowej czy nawet cywilizacji,
a dążeniami jednostek i zbiorowości do godnego życia. Przyjmuje się, że źródła kwestii
społecznych tkwią wewnątrz społeczeństwa, w mechanizmach życia zbiorowego i mogą być
– jak każdy problem społeczny – ograniczane i rozwiązywane we wszystkich skalach
współżycia: od rodziny poprzez środowiska lokalne i zawodowe po skalę ogólnopaństwową
czy międzynarodową.
5
Funkcjonujące w środowisku lokalnym kwestie i problemy społeczne prowadzą do
wykluczenia społecznego, czyli sytuacji uniemożliwiającej lub znacznie utrudniającej
jednostce lub grupie zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr
publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów
w godny sposób. Środkiem umożliwiającym przeciwdziałanie tej sytuacji jest integracja
społeczna oparta na zasadach dialogu, wzajemności i równorzędności. Podejmowane w tym
celu działania wspólnotowe służą budowie społeczeństwa opartego na demokratycznym
współuczestnictwie, rządach prawa i poszanowaniu różnorodności kulturowej.
W społeczeństwie tym obowiązują i są realizowane podstawowe prawa człowieka i obywatela
oraz skutecznie wspomaga się jednostki i grupy w realizacji ich celów życiowych.
Przygotowując dokument programowy, wskazujący kierunki działań samorządu
w kształtowaniu i realizacji lokalnej polityki społecznej, nie można nie wspomnieć
o wartości podstawowej, która posłuży autorom za fundament przy jego opracowywaniu.
Wartością tą jest zasada wspierania rodziny jako najważniejszej komórki społecznej. Jest ona
głównym przesłaniem niniejszego dokumentu, gdyż od wspierania siły rodziny należy
rozpoczynać każdy rodzaj oferowanej pomocy.
II. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW
STRATEGICZNYCH
2.1. Narodowa Strategia Integracji Społecznej
Cele polityki integracji społecznej w Polsce wynikają przede wszystkim z priorytetów
określonych w przyjętej w czerwcu 2004 r. Narodowej Strategii Integracji Społecznej. Cele
polityki integracji społecznej w Polsce wynikają również z celów
w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego przyjętych w grudniu 2000 r.
przez Radę Europejską w Nicei. Polska w pełni zaakceptowała ich zasadność, co zostało
oficjalnie potwierdzone poprzez przyjęcie w grudniu 2003 r. Wspólnego Memorandum Polski
i UE o Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum).
Zarówno Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej, jak i Wspólne
Memorandum są elementami realizacji Strategii Lizbońskiej, która została przyjęta przez
piętnaście krajów członkowskich w marcu 2000 roku. Polskie priorytety wpisują się także
w podstawowe założenia Zrewidowanej Strategii Spójności Społecznej Rady Europy, której
inauguracja odbyła się w lipcu 2004 r. w Warszawie. Jednym z tych założeń jest budowanie
integracji i spójności społecznej w oparciu o prawa człowieka, a zwłaszcza te prawa, które
zostały zawarte w Zrewidowanej Europejskiej Karcie Społecznej.
Priorytety Narodowej Strategii Integracji Społecznej stworzone zostały z perspektywą
ich realizacji do 2010 roku. Krajowy Plan Działania uwzględnia te priorytety, których
realizacja jest szczególnie pilna. Wynikają one także z przedstawionej analizy sytuacji
ekonomiczno-społecznej ilustrującej podstawowe przyczyny ubóstwa i zagrożenia
wykluczeniem społecznym.
Priorytety zawarte w NSIS w zakresie realizacji prawa do edukacji są następujące:
 wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym,
 poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim,
 upowszechnienie kształcenia na poziomie wyższym i jego lepsze dostosowanie do
potrzeb rynku pracy,
 rekompensacja deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci,
6
 upowszechnienie kształcenia ustawicznego.
W zakresie realizacji prawa do zabezpieczenia socjalnego:
 radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, którego poziom jest obecnie
nieakceptowany i wymaga podjęcia zdecydowanych działań,
 ograniczenie tendencji wzrostowych rozwarstwiania dochodowego, tak aby różnice te
nie odbiegały od przeciętnego poziomu w krajach UE.
Bezrobocie jest jedną z form wykluczenia społecznego silnie powiązaną z innymi jego
przejawami, np. ubóstwem, Dlatego też w Narodowej Strategii Integracji Społecznej cztery
z dwudziestu priorytetów odnoszą się do tej sfery działań dotyczących realizacji prawa do
pracy są to:
 ograniczenie bezrobocia długookresowego,
 zmniejszenie bezrobocia młodzieży,
 zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród niepełnosprawnych,
 zwiększanie liczby uczestników aktywnej polityki rynku pracy (ALMP),
W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia:
 wydłużenie przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności,
 upowszechnienie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych,
 zwiększenie zakresu objęcia kobiet i dzieci programami zdrowia publicznego,
W zakresie realizacji innych praw społecznych:
 zwiększenie dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych
bezdomnością,
 zapewnienie lepszego dostępu do pracowników socjalnych,
 rozwinięcie pomocy środowiskowej i zwiększenie liczby osób objętych jej usługami,
 zwiększenie zaangażowania obywateli w działalność społeczną,
 realizacja Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorządy terytorialne,
 zwiększenie dostępu do informacji obywatelskiej i poradnictwa,
Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej to program poprawy dostępu
do praw społecznych i zwiększania poziomu ich realizacji. Jest to również zasadniczy
instrument osiągania integracji społecznej w europejskim modelu społecznym. Realizacja
praw społecznych oczywiście kosztuje, tak samo jak realizacja wszystkich innych kategorii
praw człowieka określonych w prawie międzynarodowym i krajowym. Trzeba więc zapewnić
w sposób trwały zasoby finansowe, kadrowe, lokalowe, rzeczowe.
Prawa społeczne powinny mieć obecnie priorytet w wydatkach publicznych ze
względu na to, że ich realizacja znacznie się pogorszyła w ostatnich latach, a więc zmniejsza
się poziom integracji społecznej i zwiększa się skala i zasięg procesów wykluczenia
społecznego. W przyjętym Krajowym Planie Działań na rzecz Integracji Społecznej za
najważniejsze uznano: działania edukacyjne, socjalne i zdrowotne zapobiegające wykluczaniu
oraz wspierające grupy zagrożone w działaniach umożliwiających równy start dzieci
i młodzieży, budowę systemu bezpieczeństwa socjalnego i przeciwdziałania ubóstwu
i wykluczeniu społecznemu, realizację prawa do pracy dla każdego, w tym szczególnie dla
grup de faworyzowanych na rynku pracy poprzez odpowiednią politykę makroekonomiczną
i politykę zatrudnienia, rozwój systemu instytucjonalnego z jasnym podziałem
odpowiedzialności instytucji rządowych i samorządowych, otwierającego jednocześnie
przestrzeń dla aktywności obywatelskiej i upodmiotowienia korzystających z usług
społecznych świadczonych zarówno przez państwo jak i przez organizacje pozarządowe.
Na poziomie operacyjnym ważne jest, że polska polityka integracji społecznej musi
być realizowana we współpracy z szeroko rozumianymi partnerami społecznymi. Szczególnie
7
chodzi tu o związki zawodowe i związki pracodawców, organizacje pozarządowe, samorządy
lokalne oraz odpowiednie charytatywne instytucje (kościoły i związki wyznaniowe).
Niezależnie od osiągniętego poziomu zamożności oraz stanu koniunktury gospodarczej
państwo nie jest w stanie zrealizować celów tej polityki bez partnerstwa z innymi
instytucjami. W tym kontekście ustalono następujące priorytety na najbliższe dwa lata:
zaangażowanie obywateli w działalność społeczną, głównie poprzez zwiększenie ich
uczestnictwa w działalności organizacji pozarządowych i innych formach pracy społecznej
oraz samopomocy. Wzrost liczby samorządów, które z pełną wrażliwością i zaangażowaniem
podejmują się tworzenia lokalnych strategii przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu
społecznemu, a następnie realizują ich założenia.
2.2. Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego
Ważnym dokumentem, który należy wziąć pod uwagę konstruując strategiczne cele
i kierunki rozwiązywania problemów społecznych na terenie gminy, jest Strategia Rozwoju
Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 przygotowana przez Urząd Marszałkowski
Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie. Strategia Rozwoju jest najważniejszym
dokumentem programowym samorządu województwa i spełnia zarówno funkcję integratora
i koordynatora działań, promuje województwo oraz jest narzędziem motywacyjnym
i kreujących nowe impulsy rozwojowe.
Celem ogólnym Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego, jako obszaru mniej
rozwiniętego, jest przyśpieszenie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionu oraz
poprawa poziomu życia jego mieszkańców. Dla osiągnięcia celu głównego za niezbędne
uznano przeciwdziałanie marginalizacji dużych środowisk społecznych oraz równoczesne
podnoszenie konkurencyjności regionu.
Na podstawie analizy danych stwierdzono, iż procesem marginalizacji
w województwie podkarpackim dotkniętych jest wiele środowisk społecznych (szczególnie
na obszarach wiejskich), które są w dużym stopniu wyłączone z uczestniczenia w efektach
procesów rozwojowych kraju. Polityka rozwoju województwa powinna zmierzać do
zahamowania i odwrócenia istotnych, negatywnych problemów społecznych, do których
zaliczono m.in.:
 duży odsetek ludności wiejskiej (ok. 50 proc.) utrzymującej się ze źródeł
niezarobkowych — rent, emerytur, zasiłków,
 21 proc. populacji województwa podkarpackiego korzysta z pomocy społecznej,
 przyczynami korzystania z pomocy społecznej jest przede wszystkim brak
wykształcenia oraz „dziedziczenie” pomocy społecznej,
 starzenie się społeczeństwa,
 wzrost liczby osób z zaburzeniami psychicznymi,
 duży poziom bezrobocia,
 problem bezrobocia ukrytego, zwłaszcza na obszarach wiejskich,
 zwiększanie się zjawiska bezdomności,
 wzrost zagrożenia patologią dzieci i młodzieży,
 słabe warunki życia mieszkańców województwa podkarpackiego,
Aby zapobiegać pogłębiającej się marginalizacji oraz podnosić konkurencyjność
regionu w Strategii Rozwoju przyjęto do realizacji następujące priorytety rozwojowe, cele
strategiczne oraz wyznaczono m.in. takie kierunki działań, które szczególnie uwzględniają
potrzeby z obszaru polityki społecznej jak:
8
 wielofunkcyjność obszarów wiejskich oraz modernizacja strukturalna rolnictwa, m.in.
poprzez realizację celu,
 odnowa wsi i modernizacja przestrzeni wiejskiej,
 integracja społeczności lokalnej,
 podniesienie standardu życia i pracy na wsi,
 zaspokajanie potrzeb społecznych i kulturalnych i zachowanie dziedzictwa
kulturowego,
 tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu konkurencyjności jako
podstawa rozwoju gospodarczego i przeciwdziałania bezrobociu, rozwój sektora
małych i średnich przedsiębiorstw,
 rozwój kultury i ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako
warunek podniesienia konkurencyjności produktu turystycznego,
 zbudowanie systemu gwarantującego wzrost kapitału ludzkiego województwa,
zgodnie ze współczesnymi trendami rozwoju cywilizacji, m.in. poprzez wzrost
mobilności społecznej i zawodowej mieszkańców tj.:
 społeczeństwo ustawicznie kształcące się,
 bezpieczeństwo zdrowotne ludności,
 rozbudowa systemu pomocy społecznej i przeciwdziałanie skutkom
wykluczenia społecznego,
 wspieranie działań sprzyjających aktywności życiowej osób i rodzin,
 profilaktyka i działania na rzecz osób zagrożonych marginalizacją
i wykluczeniem społecznym,
 rozbudowa i modernizacja infrastruktury pomocy społecznej,
 modernizacja podstawowego układu komunikacyjnego województwa
oraz rozwój infrastruktury technicznej,
 inicjowanie i wspieranie współpracy z Ukrainą i Republiką Słowacką
oraz krajami Unii Europejskiej i Ameryki Północnej.
Przyjęte priorytety są najistotniejsze w aspekcie perspektywicznego kreowania wojewódzką
polityką rozwoju, w tym i polityki społecznej (rozumianej jako działania zmierzające do
poprawy warunków życia ludności) oraz pomocy społecznej (która jako instytucja polityki
społecznej państwa ma na celu umożliwianie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych
sytuacji życiowych.)
2.3. Uwarunkowania zewnętrzne krajowe
Dokumentami o istotnym znaczeniu dla planowania rozwiązań problemów
społecznych na szczeblu krajowym są:
- Strategia Polityki Społecznej na lata 2007- 2013,
- Narodowa Strategia Integracji Społecznej,
- Strategia Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2007 –2013,
- Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007 –2013
Celem strategii Polityki Społecznej rządu w latach 2007-2013 są następujące priorytety :
priorytet 1 – Poprawa warunków dla powstania i funkcjonowania rodzin.
Wsparcie rodzin w wychowaniu i edukacji dzieci.
priorytet 2 – Wdrożenie aktywnej polityki społecznej.
priorytet 3 – Kompleksowa rehabilitacja i aktywizacja osób niepełnosprawnych
priorytet 4 – Budowa systemu wsparcia dla osób w wieku poprodukcyjnym
priorytet 5 – Aktywizacja i mobilizacja partnerów lokalnych
9
priorytet 6 – Partnerstwo publiczno- społeczne jako podstawa rozwoju usług społecznych
priorytet 7 – Integracja społeczna i zawodowa imigrantów
2.4 Program Operacyjny „Kapitał Ludzki na lata 2007- 2013”
Priorytet VII Promocja Integracji Społecznej.
Ważnym elementem wsparcia w ramach Priorytetu będzie eliminowanie różnego rodzaju
barier (organizacyjnych, prawnych czy psychologicznych) na jakie napotykają osoby
zagrożone wykluczeniem społecznym, borykające się z problemem dyskryminacji na rynku
pracy. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób niepełnosprawnych, długotrwale
bezrobotnych, czy opuszczających placówki wychowawcze i penitencjarne oraz kobiet,
postrzeganych w sposób stereotypowy przez pracodawców i otoczenie społeczne jako
pracownicy mniej dyspozycyjni oraz mobilni zawodowo.
Ponieważ niektóre grupy zagrożone wykluczeniem społecznym mogą być wspierane zarówno
przez instytucje pomocy społecznej jak również przez publiczne służby zatrudnienia, przyjęto
założenie, że osoby które korzystają z usług systemu pomocy społecznej będą otrzymywały
wsparcie za jego pośrednictwem, natomiast pomoc w readaptacji zawodowej i dostępie do
rynku pracy wobec tych osób, które nie są klientami pomocy społecznej świadczyć będą
instytucje rynku pracy.
Poprawa dostępu do rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
o Rozwój form zatrudnienia, aktywizacji zawodowej i miejsc pracy dla osób
z dysfunkcjami utrudniającymi integrację (w tym alternatywne formy
zatrudnienia),
o Zapewnienie dostępu do działań aktywnej integracji, poprzez szersze
zastosowanie kontraktów socjalnych oraz wdrażanie instrumentów i programów
aktywizacji społeczno – zawodowej (w szczególności dla długotrwale
bezrobotnych i niepełnosprawnych),
o Upowszechnianie form aktywnej integracji i pracy socjalnej,
o Wsparcie i promocję wolontariatu jako formy integracji osób z grup
zagrożonych wykluczeniem społecznym,
o Wspieranie działań innowacyjnych zorientowanych na poszukiwanie nowych
form i metod zapobiegania wykluczeniu społecznemu,
o Rozwój i zwiększenie dostępności wysokiej jakości usług społecznych,
umożliwiających zwiększenie szans na rynku pracy (w szczególności dla osób
niepełnosprawnych), jak również usług opiekuńczych umożliwiających
godzenie życia zawodowego z rodzinnym,
o Wsparcie dla rozwoju inicjatyw na rzecz aktywizacji i integracji społeczności
lokalnych, przyczyniające się do realizacji strategii rozwoju kapitału ludzkiego
na terenach wiejskich,
o Wzmacnianie i rozwój instytucji pomocy i integracji społecznej (m.in.
poprzez upowszechnianie aktywnej integracji i pracy socjalnej, szkolenia,
doradztwo, rozwój współpracy).
10
Wzmocnienie i poszerzenie zakresu działań sektora ekonomii społecznej
o Wsparcie dla tworzenia i działalności podmiotów aktywizujących osoby
zagrożone wykluczeniem społecznym,
o Dostarczanie finansowego i organizacyjnego wsparcia dla podmiotów i
instytucji zamierzających utworzyć jednostkę ekonomii społecznej, oraz
wspieranie instytucji oferujących pomoc jednostkom ekonomii społecznej,
o Wsparcie inicjatyw samoorganizacji i samopomocy wśród osób biernych
zawodowo i wykluczonych społecznie, w celu ich reintegracji z rynkiem pracy,
o Promowanie i wspieranie zatrudnienia w sektorze ekonomii społecznej.
III. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU DZIAŁANIA
3.1. Opis demograficzny gminy
Gmina Jarosław jest położona na obszarze Pradoliny Podkarpackiej, we wschodniej
części województwa podkarpackiego na obrzeżach miasta Jarosławia i graniczy: od strony
wschodniej z Gminą Laszki i Radymno, od strony południowej z Gminą Chłopice
i Pawłosiów, od strony zachodniej z powiatem przeworskim (Gm. Sieniawa i Gm. Tryńcza)
i Gminą Wiązownica
Powierzchnia gminy wynosi 114 km². Klimat kształtuje się pod dominującym
wpływem oddziaływania mas powietrza kontynentalnego, przy jednoczesnym
modyfikującym oddziaływania Pogórza Karpackiego i Karpat. Warunki klimatyczne są
sprzyjające dla rozwoju rolnictwa.
W ramach podziału administracyjnego teren gminy został podzielony na 13 sołectw, a to:
Koniaczów
Kostków
Leżachów Osada
Makowisko
Morawsko
Munina
Pełkinie
Sobiecin
Surochów
Tuczempy
Wola Buchowska
Wólka Pełkińska
Zgoda
Razem:
- 511 mieszkańców
- 497 mieszkańców
- 130 mieszkańców
- 1258 mieszkańców
- 1059 mieszkańców
- 2093 mieszkańców
- 1836 mieszkańców
- 441 mieszkańców
- 1046 mieszkańców
- 1669 mieszkańców
- 803 mieszkańców
- 1448 mieszkańców
- 227 mieszkańców
13.018 mieszkańców
W bezpośrednim otoczeniu Jarosławia leży szereg podmiejskich wsi m.in. Munina,
Surochów, Pełkinie. Są to stare osady, niemal rówieśniczki miasta, rozwijające się u jego
boku i od wieków z nim związane.
11
MUNINA- wieś podmiejska, położona przy drodze do Przemyśla, 5 km na
południowy wschód od Jarosławia „Munina wzmiankowana w 1448r., nazywała się
początkowo Koniuchy. Jak wskazuje pierwotna nazwa, w przeszłości była to osada służebna,
zapewne znacznie starsza od podanej wyżej daty”. Na skraju wsi w latach 1907-1910 został
wzniesiony kościół p.w. św. Józefa. Wśród ładnej nowej zabudowy zachowało się ponad
trzydzieści drewnianych domów o charakterze zabytkowym z początków obecnego stulecia.
SUROCHÓW- duża wieś położona wśród nadsańskich równin nad starym korytem
rzeki Szkło, 5 km na wschód od Jarosławia.
PEŁKINIE – duża podmiejska wieś, położona na krawędzi Pogórza Rzeszowskiego i
podmokłych równin Nadsania, 6km na północy zachód od miasta Jarosławia. Wieś składa się
z kilku części, ma około 420 gospodarstw.
Pośrodku wsi znajduje się kościół parafialny p.w. Marii Panny Królowej Polski (dawna
cerkiew grekokatolicka), murowany zbudowany na rzucie krzyża greckiego z kopuła
pośrodku z 1909r, restaurowany w latach 1970-1980. W zabudowie wsi liczne drewniane
domy z początków XX wieku i stara szkoła z tego samego okresu.
Liczba mieszkańców - 13.018 pozwala gminie Jarosław na zajęcie I miejsca wśród
gmin powiatu jarosławskiego, w tym 49% stanowią mężczyźni, a 51% kobiety. Średnia
gęstość zaludnienia wynosi 110 osób/km². Największym skupiskiem ludności są sołectwa:
Pełkinie, Munina i Tuczempy, a najmniejszymi Leżachów Osada i Zgoda. Na terenie gminy
znajduje się około 2900 budynków mieszkalnych, z czego 80% budynków murowanych.
Budynki gospodarcze są w 75 % drewniane. Zabudowa jest w przeważającej części zwarta.
Mieszkańcy Gminy Jarosław pracują w rolnictwie i usługach.
3.2. Walory i zasoby środowiska przyrodniczego gminy
Gmina Jarosław odznacza się bardzo dobrymi glebami pod względem przydatności
rolniczej, niewątpliwie atutem jest niski poziom skażenia środowiska naturalnego. Warunki te
stwarzają możliwość rozwoju rolnictwa ekologicznego, a w szczególności upraw roślin
warzywniczych oraz innych wymagających dobrych gleb min. pszenica i rośliny
przemysłowe.
Najbardziej naturalną formacją przyrodniczą są lasy, które zajmują obszar 201 ha.
Procentowo stanowi to 1,76% ogólnej powierzchni gminy Jarosław.
Na terenie gminy funkcjonują grupy zieleni o swoistym wyrazie i charakterze, noszące miano
zabytkowych założeń dworsko-parkowe do których należą:
1. Park przy pałacu Czartoryskich Pełkinie-Wygarki, wpisany do rejestru zabytków pod
numerem A-241. Park o powierzchni 14 ha, założony został w XVI wieku.
Przekształcony i powiększony w następnych stuleciach, następnie przebudowany
w początkach XX wieku. Posiada charakter ogrodu krajobrazowego typu
angielskiego. Ładnie usytuowany na zboczach wzniesienia , o niezwykle bogatym
i różnorodnym drzewostanie. Występuje tu bardzo duże skupisko drzew obcego
pochodzenia ( magnolie, kasztanowce, daglezje, choina kanadyjska). Wśród okazałych
dębów, lip i buków rosną cisy oraz limby. Kilka drzew takich jak wiąz górski, cis
pospolity, korkowiec amurski i orzech szary jest objętych ochrona prawną jako
pomniki przyrody. W dolnej części parku znajdują się przestronne łąki z ładnie
utrzymanymi stawami. W górnej części znajduje się ciekawa kapliczka z XIX/XX
wieku. W sąsiedztwie parku widnieją pozostałości zabudowań folwarcznych
12
z XIX/XX wieku.
2. Starodrzew przy cmentarzu greko-katolickim w Surochowie. Obiekt jest wpisany do
rejestru zabytków pod numerem A-895. Znajdują się tutaj pozostałości parku krajobrazowego
z XVIII wieku prawdopodobnie założonego na wcześniej istniejącym parku, który
funkcjonował jako park przy dworze hrabiego Fredro.
Formy ochrony przyrody w gminie oraz obszary obiekty chronione
Ochrona przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody
(Dz. U., Nr 92, Poz. 880), polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz
odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody:
 roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową,
 zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia,
 siedlisk przyrodniczych,
 siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich chronionych gatunków roślin, zwierząt
i grzybów,
 tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt,
 krajobrazu,
 zieleni w miastach i wsiach,
 zadrzewień,
Zgodnie z w/w ustawą celem ochrony przyrody jest:
 utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
 zachowanie różnorodności biologicznej,
 zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego,
 zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich
siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony,
 ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień,
 utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk
przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody,
 kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację,
informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody,
3.3 Gospodarka
Obszar Gminy Jarosław jest położony na najlepszych w naszym województwie,
a także jednym z lepszych w skali kraju terenie przydatnym dla rolnictwa. Pomimo dobrych
gleb rolnictwo stanowi źródło utrzymania niewielkiej liczby mieszkańców. Spowodowane
jest to dużym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych. W gminie przeważają gospodarstwa
o powierzchni od 1-2 ha, niewielki procent stanowią gospodarstwa powyżej 15 ha .
Ogółem w gminie funkcjonuje 3235 gospodarstw rolnych o powierzchni 9.456 ha
przeliczeniowych. W produkcji roślinnej przeważa uprawa zbóż, ziemniaków i buraków
cukrowych. W produkcji zwierzęcej dominuje hodowla bydła i trzody chlewnej.
13
3.4 Oświata i wychowanie
Gmina Jarosław jest organem prowadzącym szkoły podstawowe i gimnazjalne. Sieć
szkolną stanowią 4 gimnazja ( w Makowisku, Muninie, Pełkiniach i Wólce Pełkińskiej
łącznie 20 oddziałów, w których uczy się 480 uczniów) i 9 szkół podstawowych (Munina,
Tuczempy, Morawsko, Wólka Pełkińska, Pełkinie, Surochów, Makowisko w których uczy się
842 uczniów oraz oddziały przedszkolne z klasą „0”w ilości 185 uczniów); razem naukę
pobiera 1.507 uczniów.
W 2007 roku na bieżące funkcjonowanie szkół przeznaczono kwotę 7.541.964,51 zł.
Nastąpiła znaczna poprawa bazy oświatowej. Szkoła Podstawowa w Pełkiniach i w Wólce
Pełkińskiej otrzymała nowoczesną salę gimnastyczną. Dokonano remontu w budynku szkoły
w Pełkiniach. Sale gimnastyczne służą nie tylko uczniom tych szkół ale również piłkarzom
klubów sportowych oraz młodzieży i dorosłym , którzy wykorzystują je do zajęć o
charakterze rekreacyjno-sportowym w godzinach popołudniowych.
Wszystkie szkoły prowadzone przez Gminę Jarosław podejmują działania na rzecz
poprawy bezpieczeństwa uczniów, o których mowa w rządowym programie „Zero tolerancji
dla przemocy w szkole” Diagnoza sytuacji w tym zakresie oparta między innymi na
badaniach ankietowych przeprowadzonych w formie on-line przez rzeszowskie Kuratorium
Oświaty wykazała, że szkoły w Gminie Jarosław są bezpieczne, a zjawiska patologiczne maja
charakter incydentalny. Podstawowym problemem z jakim boryka się oświata, jest brak
środków finansowych. Subwencja dla gminy jest niewystarczająca na pokrycie
podstawowych zadań wynikających z posiadania szkół. W związku z tym gmina musi
dotować oświatę z własnych środków. Brak środków odczuwany jest przede wszystkim
w realizacji zadań związanych z remontami i inwestycjami.
3.5 Ochrona zdrowia
Dla mieszkańców sołectw: Wólka Pełkińska, Pełkinie, Wola Buchowska, Kostków,
Osada Leżachów zadanie podstawowej Opieki Medycznej realizuje – Niepubliczny Zakład
Opieki Zdrowotnej „Multi-med.” S.C. w Wólce Pełkińskiej.
Dla mieszkańców z pozostałych sołectw ochrona zdrowia mieszkańców gminy jest
prowadzona w oparciu o placówki zdrowia mieszczące się w Jarosławiu.
3.6 Gospodarka komunalna
Zakład komunalny Gminy Jarosław funkcjonuje od początku 2000 roku. Do głównych
zadań zakładu należy:
1) prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków
2) zarządzanie gminnym składowiskiem odpadów w Wólce Pełkińskiej
W 2007 roku :
 Sprzedaż wody wyniosła 258.011m³
 Sprzedaż ścieków wyniosła 254.406m³
14
Gmina posiada we wszystkich 13 sołectwach sieć kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej
o długości 202,6 km oraz 21,4 km przyłączy do 2103 budynków, a także przepompownie
ścieków
Zarządzanie gminnym składowiskiem odpadów.
Na gminne składowisko odpadów komunalnych w Wólce Pełkińskiej są przyjmowane
odpady komunalne z terenu gminy oraz odpady z własnych oczyszczalni ścieków powstające
w wyniku procesów oczyszczania ścieków. Transport odpadów komunalnych z
nieruchomości na składowisko prowadzi firma Eko-88 Jan Smreka
3.7 Atuty i potencjał rozwojowy gminy
Według respondentów, Gmina Jarosław ma duże walory turystyczne. Na terenie gminy
zachowało się wiele godnych uwagi historycznych pamiątek. Wśród nich urzekają
interesujące zabytki architektury sakralnej i dworskiej. Do zadumy i refleksji skłaniają liczne
przydrożne kapliczki, figury i krzyże.
Do najciekawszych obiektów zabytkowych gminy Jarosław należą:
- zespół pałacowo-parkowy Pełkinie-Wygarki
- cerkiew grecko-katolicka p.w. Świętego Michała Archanioła w Surochowie (1879)
- kościół murowany z początków XX w., w Muninie
- kościół w Pełkiniach (dawna cerkiew greko-katolicka)
- kościół w Tuczempach
-cerkiew greko-katolicka (obecnie kościół rzymsko-katolicki) w Makowisku (1934-1938)
- kapliczka drewniana w Koniaczowie z XVIII w
- kapliczki murowane z końca XIX wieku w Sobiecinie, Woli Buchowskiej, Tuczempach,
Wólce Pełkińskiej i Zgodzie.
Ponadto do cennych obiektów pod względem historycznym należą zabytkowe cmentarze
z przełomu XIX i XX wieku znajdujące się w Pełkiniach, Makowisku, Surochowie, Muninie,
Tuczempach i Wólce Pełkińskiej oraz cmentarz wojenny ( jeńców radzieckich ) w Pełkiniach
i cmentarz z I wojny światowej w Woli Buchowskiej.
Dodatkowym atutem gminy jest dobrze rozbudowana struktura dróg i komunikacji, co
sprawia, że mieszkańcy mają dobre połączenie z miastami takimi jak : Jarosław, Rzeszów.
Pomimo sprzyjających warunków przyrodniczych i krajobrazowych najczęściej
wymienianą słabością jest w gminie Jarosław brak ośrodków rekreacyjno-turystycznych,
gospodarstw agroturystycznych oraz rolnictwa ekologicznego.
Najważniejsze problemy społeczne w gminie:
Według respondentów za najważniejsze problemy w gminie uznano bezrobocie i alkoholizm.
IV. DŁUGOFALOWA WIZJA PROGRAMOWA
4.1. Identyfikacja najważniejszych problemów społecznych na
terenie gminy
Identyfikacja problemów społecznych jest jednym z najważniejszych elementów
każdego postępowania diagnostycznego mającego określić zasadnicze problemy i kierunki
ich rozwiązywania. Podstawowym narzędziem badawczym, za pomocą którego
identyfikowano problemy społeczne Gminy Jarosław, była ankieta.
15
Ankieta była rozesłana do radnych, sołtysów, organizacji pozarządowych, szkół,
ośrodka zdrowia czyli do osób, które reprezentują wybrane środowisko lokalne i mają wpływ
na kształt lokalnej polityki społecznej.
Z nadesłanych odpowiedzi wyłonił się obraz najistotniejszych kwestii dotykających lokalna
społeczność.
4.2. Szczególnie narażone grupy społeczne
Za osoby, których najbardziej dotykają lokalne problemy społeczne uznano dzieci
i młodzież pochodzących z biednych, wielodzietnych rodzin. Za szczególnie narażonych
uznano osoby bezrobotne, w tym młodzież i absolwentów szkół szukających pracy oraz
osoby z najniższym wykształceniem.
Kolejną grupę w społeczności wiejskiej, która odczuwa skutki problemów
społecznych stanowią starsi rolnicy, niezaradni życiowo, przez całe życie pracowali w małych
gospodarstwach rolnych, obecnie z racji pogarszającego się stanu zdrowia i wieku mają
trudności z utrzymaniem siebie i gospodarstwa.
Najbardziej dotkliwy jest brak środków finansowych na leki i leczenie.
W kwestii związanej wyborem odbiorców, do których należy kierować pomoc uznano:
1) dzieci i młodzież
2) osoby bezrobotne
3) rodziny wielodzietne
4) osoby z problemem alkoholowym
5) osoby starsze, samotne
6) osoby chore
4.3. Problemy społeczne w perspektywie Gminnego Ośrodka
Pomocy Społecznej
W Gminie Jarosław wzrasta liczba osób ubiegających się o udzielenie pomocy finansowej
Tabela nr 1 Osoby objęte pomocą w latach 2004-2007
Rok
Liczba osób którym decyzja przyznano świadczenie
2004
973
2005
966
2006
970
2007
1008
Opracowanie na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Jarosławiu
Tabela nr 2 Nakłady na pomoc społeczną w Gminie Jarosław w latach 2004-2007 w zł
Rok
Zasiłki i pomoc
Usługi opiekuńcze
Dożywianie dzieci
w naturze
w szkołach
2004
453 285
9 446
74 038
2005
231 143
7 524
110 000
2006
432 300
9 000
166 320
2007
428 119
10 284
189 029
Opracowanie na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Jarosławiu
16
Tabela nr 3 Od 1 maja 2004 r. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje zadania z
zakresu ustawy o świadczeniach rodzinnych
Rok
Liczba decyzji
Kwota
2004
787
1 497 000
2005
1523
2 728 643
2006
1716
3 990 318
2007
1931
4 348 919
Opracowanie na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Jarosławiu
Szybkie przemiany społeczne i gospodarcze powodują u wielu mieszkańców trudności
w dostosowaniu się do obecnej rzeczywistości. Wyłączenie z rynku pracy, a więc utrata lub
obniżenie dochodów, to główna przyczyna ubóstwa mieszkańców wnioskujących o pomoc
z systemu pomocy społecznej. Osiąganie najniższych dochodów nie jest spowodowane
wyłącznie bezrobociem a także otrzymanie najniższego wynagrodzenie za pracę , które nie
zabezpiecza podstawowych potrzeb rodziny. Niski poziom wykształcenia, struktura rodziny
( wielodzietność ), stan zdrowia jej członków, a także występowanie różnego rodzaju
patologii to kolejne istotne przyczyny ubiegania się o pomoc społeczną.
4.4. Kwestia niepełnosprawności
W rozumieniu ustawy o pomocy społecznej niepełnosprawność oznacza stan fizyczny,
psychiczny lub umysłowy, powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie bądź
uniemożliwienie samodzielnej egzystencji.
W obecnej dobie niepełnosprawność jest rozumiana jako wynik barier społecznych,
ekonomicznych oraz fizycznych, jakie jednostka napotyka w środowisku zamieszkania.
Niepełnosprawność narusza najcenniejsze dobra człowieka, czyli zdrowie. Sprawność
fizyczną, zdolność do wypełniania ról społecznych, stanowi także przeszkodę w realizacji
własnych celów, ale nie uniemożliwia ich realizacji.
W związku z tym polityka społeczna powinna prowadzić aktywne działania na
wszystkich szczeblach życia społecznego. Konieczne jest stworzenie klimatu społecznej
akceptacji, trzeba eliminować przeszkody natury architektonicznej, społecznej i prawnej,
wykluczyć wszelkie formy dyskryminacji. Zatem najważniejszymi zadaniami na nadchodzące
lata będzie kształtowanie pozytywnej więzi międzyludzkich, umożliwienie niepełnoprawnym
kontaktu z osobami sprawnymi.
4.5. Osoby bezrobotne
Bezrobotnym zgodnie z definicja ustawową jest osoba pozostająca bez pracy, ale
jednocześnie zdolna i gotowa do jej podjęcia w pełnym wymiarze czasu. Przeciwdziałanie
skutkom bezrobocia stało się nowym zadaniem dla pomocy społecznej. Skutki wywołane
bezrobociem uniemożliwiają zaspokojenie nie tylko podstawowych potrzeb człowieka, ale nie
dają także możliwości samorealizowania się.
Brak pracy – źródła dochodów, zmusza bezrobotnych do ilościowych i jakościowych
ograniczeń przy zakupie żywności i odzieży. Rygor w dysponowaniu budżetem domowym
powoduje przymus stałego ograniczania wydatków. Bezrobotny przestaje być konsumentem
wielu dóbr i usług. Nie jest on człowiekiem sukcesu. Taka sytuacja powoduje stan frustracji,
nieprzystosowania społecznego, bezsilności i niezadowolenia.
17
Utrata pracy negatywnie rzutuje na rodzinę. Główny żywiciel traci prestiż
u pozostałych członków rodziny. Rodzą się stresy i napięcia, które najdotkliwiej odczuwają
dzieci. Duży wpływ na stan psychiczny bezrobotnego ma długość okresu pozostawania bez
pracy. Osoby pozostające bez pracy dłużej niż rok przeważnie są w silnej depresji. Doszukują
się w sobie defektu, który powoduje brak sukcesu w znalezieniu pracy. Czują się gorsze
i zagubione.
Bezrobocie dla ludzi młodych poniżej 25 roku życia jest mniej dotkliwe niż dla osób
po 45 roku życia. Maja oni szansę na zdobywanie nowych zawodów, są bardziej mobilni na
rynku pracy. Człowiek po 45 roku życia powinien osiągnąć pewną pozycję zawodową,
stabilizację materialną utratę pracy przezywa bardzo dotkliwie. Przeważnie ma na utrzymaniu
dorastające dzieci, których kształcenie wymaga odpowiednich nakładów finansowych. Wielu
też nie sprzyja zmiana zawodu oraz szukanie pracy poza miejscem zamieszkania.
Kolejna grupę bezrobotnych w społeczności wiejskiej stanowią rolnicy. Problem
bezrobocia na wsi traktuje się marginalnie, zakładając, że rolnicy posiadają własne źródło
dochodów. Z ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu wynika, że bezrobotnym nie może być
osoba ( ani jej współmałżonek ) będąca właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni
powyżej 2 ha przeliczeniowych.
Wśród pracujących wyłącznie w gospodarstwie rolnym występuje ukryte bezrobocie.
Przejawia się ono nadwyżka osób pracujących w rodzinnych gospodarstwach rolnych. Brak
statusu osoby bezrobotnej pozbawia ich nie tylko zasiłków, ale również możliwości
bezpłatnego przyuczenia do zawodu lub przekwalifikowania.
Do instytucji wspierających osoby bezrobotne w Gminie Jarosław i współpracujących
z Ośrodkiem Pomocy Społecznej jest Powiatowy Urząd Pracy z siedzibą w Jarosławiu.
Według danych PUP w Jarosławiu na dzień 31 grudnia 2007 było zarejestrowanych 770 osób.
Działanie Powiatowego Urzędu Pracy koncentruje się najbardziej wokół pośrednictwa pracy
oraz doradztwa zawodowego i szkoleń. Zwiększanie się grupy świadczeniobiorców pomocy
społecznej łączy się ze wzrostem zadań i wydatków oraz koniecznością dostosowania
dotychczasowych form działania do nowych potrzeb.
W strukturze wykształcenia ludności dominuje wykształcenie rolnicze ( pozostałość
po upadłych PGR ). Najwięcej bezrobotnych klientów pracuje w okresie letnim,
w szczególności są to prace budowlane obsługa sprzętu rolniczego i różnego rodzaju prace
dorywcze. W tym okresie osoby bezrobotne korzystają z mniejszej pomocy finansowej
ośrodka. Dominującą forma pomocy dla klientów bezrobotnych są świadczenia pieniężne
oraz żywność. Podstawowe znaczenie w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia ma praca
socjalna i przyjmuje ona różne formy. Praca socjalna prowadzona przez pracowników
socjalnych to pomoc w planowaniu nowych koncepcji życia zawodowego, rozbudzanie
motywacji do działania ukierunkowanego na zatrudnienie, jak również technika kontaktu.
Niepokojący jest wpływ bezrobocia na zachowanie patologiczne. Szczególnie
niebezpiecznym zjawiskiem staje się przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy,
przymusowa bezczynność zawodowa wyzwalają negatywne emocje, które są przenoszone na
najbliższych – ofiarami przemocy: złego traktowania są najczęściej kobiety i dzieci
Długotrwale bezrobocie z jego negatywnymi konsekwencjami psychospołecznymi,
wymaga odpowiednich form oddziaływania.
Problem braku zatrudnienia w najmniejszym stopniu dotyczy osób z wykształceniem średnim
i wyższym. Dlatego bardzo ważne jest, by zwracać szczególną uwagę na kształcenie dzieci
i młodzieży oraz dokształcanie osób dorosłych.
18
4.6. Rozwiązywanie problemów alkoholowych w gminie
Około 50 lat temu, kanadyjski lekarz pracujący w Stanach Zjednoczonych,
E.H.Jellinek, ogłosił prace naukową dowodzącą, że alkoholizm jest chorobą i z tego nurtu
myślenia wywodzą się kierunki pomagania alkoholikom.
Jeżeli alkoholizm jest chorobą to:
1) alkoholik powinien podlegać leczeniu, a nie karaniu
2) alkoholikowi należy pomagać a nie osądzać go
Nadużywanie napojów alkoholowych stanowi dziś jeden z najpoważniejszych
problemów. Szerzące się zjawisko alkoholizmu dotyka wielu mieszkańców gminy nie
respektuje wieku ani płci. Jego rozmiar i niszczycielskie działanie daje się obserwować wśród
klientów pomocy społecznej.
Ochronę rodzin przed przemocą osoby uzależnionej powinien zapewnić lokalny
system rozwiązywania problemów alkoholowych koordynowany przez gminną komisję
rozwiązywania problemów alkoholowych i wspierany przez system wymiaru
sprawiedliwości. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
wskazuje gminom źródła pozyskiwania środków finansowych na realizację zadań „W celu
pozyskania dodatkowych środków na prowadzenie działań związanych z profilaktyką
i rozwiązywaniem problemów alkoholowych gminy pobierają opłatę za korzystanie
z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych” (art.11). Opłata ta stanowi dochód gminy,
który w całości jest przekazywany na realizacje w/w zadań.
Zgodnie z art. 18 cytowanej Ustawy dochody z opłat za korzystanie z zezwoleń na
sprzedaż napojów alkoholowych wykorzystywane będą realizacje gminnych programów
profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i nie mogą być przeznaczone na inne
cele. Oznacza to, że środki pochodzące z opłat są ściśle powiązane z finansowaniem zadań
gminnego programu i nie można ich wykorzystać na inne zadania .
W Gminie Jarosław z koncesji ze sprzedaży alkoholu wpłynęły niżej wymienione
środki finansowe:
Rok
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Kwota
70.176,00
81.668,00
87.621,00
88.407,00
88.407,00
88.357,00
Gminna Komisja d.s. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych otrzymane środki
finansowe przeznaczała na zwalczanie skutków alkoholizmu, badanie osób uzależnionych od
alkoholu, finansowanie dojazdów osób na leczenie, organizacje spotkań, wykładów
i przedstawień dla młodzieży z terenu Gminy przeciwdziałające alkoholizmowi raz wyjazdów
dla dzieci i młodzieży na rajdy rowerowe, kolonie.
Zgodnie z programem Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
współpracująca z instytucjami, które w swoich działaniach mają za zadanie zwalczanie
i profilaktykę uzależnień.
19
W realizację programu zaangażowani są:
-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej udziela pomocy w formie zasiłków i pomocy socjalnej
-Policja- zapobiega zakłóceniom porządku publicznego, zwiększa wykrywanie niedozwolonej
sprzedaży alkoholu, przeciwdziała zjawiskom przemocy w rodzinie
-Służba zdrowia, Poradnia Zdrowia Psychicznego – leczenie choroby alkoholowej,
wydawanie opinii przez lekarza biegłego w przedmiocie uzależnienia,
-Kurator Sądowy – nadzór w stosunku do osób podanych leczeniu odwykowemu
-Kościół – szerzenie wiedzy na temat wychowania w trzeźwości i przeciwdziałanie
alkoholizmowi
4.7. Cele strategiczne
Cel strategiczny I - Integracja z lokalną społecznością osób zagrożonych marginalizacją
społeczną
Cele szczegółowe:
1. Ograniczanie ubóstwa i zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom najuboższym.
2. Przeciwdziałanie bezdomności oraz wspieranie osób i rodzin w procesie wychodzenia
z bezdomności.
3. Tworzenie warunków dla satysfakcjonującego życia seniorom.
4. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym pełnego udziału w życiu społecznym.
Kierunki działań do celu szczegółowego 1.
1. Udzielanie pomocy materialnej zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, innymi ustawami
i uchwałami Rady Gminy.
2. Badanie i monitorowanie bezpieczeństwa socjalnego osób korzystających ze wsparcia
materialnego.
3. Realizowanie programów służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb dzieci z rodzin
ubogich – dożywianie w szkołach, zasiłki celowe z Programu „Pomoc państwa w zakresie
dożywiania”
4. Współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy materialnej dla rodzin
będących w trudnej sytuacji życiowej oraz innych form wsparcia tych rodzin.
5. Przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji w środowisku lokalnym ludzi biednych
i zagrożonych wykluczeniem społecznym (praca socjalna)
6.Organizacja prac społecznie użytecznych na terenie sołectw- podnoszenie świadomości
społecznej (poprzez reklamę w prasie)
Kierunki działań do celu szczegółowego 2.
1. Praca socjalna z osobami zagrożonymi bezdomnością
2. Udzielanie rodzinom zagrożonym utratą mieszkania pomocy finansowej (dodatki
mieszkaniowe, zasiłki celowe).
3. Wspieranie bezdomnych poprzez działania osłonowe, m.in. pomoc materialną, rzeczową
poradnictwo, DPS, schroniska, ZOL, placówki interwencji kryzysowej
Kierunki działań do celu szczegółowego 3.
1. Stałe diagnozowanie potrzeb i bezpieczeństwa socjalnego ludzi starych.
2. Zapewnienie usług opiekuńczych i wsparcie dla osób starszych w miejscu zamieszkania
poprzez organizowanie prac społecznie użytecznych
20
3. Wspieranie rodzin opiekujących się starszym, całkowicie niesamodzielnym członkiem
rodziny (usługi opiekuńcze, udzielanie informacji o bezpłatnej długoterminowej opiece
domowej „Pomocna dłoń” działającej na terenie Gminy Jarosław).
4. Udzielanie pomocy materialnej dla emerytów i rencistów z grupy ryzyka socjalnego
(pomoc w zakupie leków, opału, dodatki mieszkaniowe).
5. Propagowanie informacji o innych formach pomocy społecznej, m.in. rodzinnych
domach pomocy, zakładach opiekuńczo-leczniczych, DPS
6. Zaktywizowanie młodzieży do podejmowania działań na rzecz ludzi starszych –
organizacja w szkołach spotkań z młodzieżą i gronem pedagogicznym mające na celu
integrację ze starszym społeczeństwem poszczególnych sołectw.
Kierunki działań do celu szczegółowego 4.
1. Realizowanie programów służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb
niepełnosprawnych dzieci z ubogich rodzin- dożywianie w Zakładzie Aktywności
Zawodowej.
2. Udzielanie pomocy finansowej osobom niepełnosprawnym oraz praca socjalna w miejscu
zamieszkania.
3. Wspieranie osób niepełnosprawnych poprzez współpracę z PCPR-em oraz PUP-em.
Cel strategiczny II - Budowa systemu wspierającego rodzinę
Cele szczegółowe:
1. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji oraz wsparcie dla rodziny: finansowe, rzeczowe.
2. Zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do nauki w szkołach
(podstawowych, gimnazjach, ponadgimnazjalnych)
3. Współpraca z instytucjami i organizacjami zajmującymi się opieką i pomocą rodzinie.
Kierunki działań do celu szczegółowego 1.
1. Systematyczna praca socjalna z rodzinami z problemami opiekuńczo-wychowawczymi.
2. Wspieranie materialne rodzin z systemu pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych.
3. Udzielanie rodzinom pomocy socjalnej.
Kierunki działań do celu szczegółowego 2.
1. Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci i młodzieży z rodzin ubogich: organizowanie
i finansowanie dożywiania w trakcie nauki w szkole, dofinansowanie wycieczek
organizowanych przez szkoły , zapewnienie środków finansowych na zakup artykułów
szkolnych.
Kierunki działań do celu szczegółowego 3.
1. Wykorzystanie potencjału partnerów społecznych w realizacji pomocy dziecku i rodzinie.
2. Zintegrowanie działań na rzecz dziecka i rodziny ze środowiskiem lokalnym,
w szczególności z powiatowym centrum pomocy rodzinie, sądem, policją, instytucjami
oświatowymi, zakładami opieki zdrowotnej, kościołami oraz organizacjami społecznymi.
3 .Udzielenie informacji na temat opieki nad dzieckiem i rodziną.
21
Cel strategiczny III - Redukowanie bezrobocia
zatrudnienia
i wsparcie osób pozostających bez
Cele szczegółowe:
1. Monitoring socjalny – wypracowanie form postępowania wobec osób w sytuacji
kryzysowej długotrwałego pozostawania bez pracy.
2. Rozwijanie aktywnych form pomocy osobom bezrobotnym, w tym szczególnie
bezrobotnym długotrwale i kobietom.
Kierunki działań do celu szczegółowego 1.
1. Objęcie pracą socjalną osób długotrwale bezrobotnych, tak by zachęcać je do
systematycznego poszukiwania zatrudnienia. W szczególności należy dążyć do udzielenia
osobom bezrobotnym wszechstronnej pomocy w zakresie: poradnictwa, zapoznania
z aktywnymi technikami poszukiwania pracy.
2. Objęcie pomocą materialną rodzin dotkniętych problemem bezrobocia.
3. Współpraca pracowników socjalnych i doradców zawodowych w zakresie
organizacji szkoleń i zmiany kwalifikacji osób bezrobotnych.
4. Współudział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego przez
instytucje rynku pracy.
Kierunki działań do celu szczegółowego 2.
1. Stała współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie rozwoju form zatrudnienia na
terenie gminy: organizowanie prac społecznie użytecznych.
2. Bieżący monitoring ofert programowych i opracowanie projektów mających na celu
rozwiązywanie problemu bezrobocia, w szczególności wśród kobiet i osób długotrwale
bezrobotnych.
3. Tworzenie na terenie gminy sprzyjającego klimatu dla potencjalnych inwestorów,
mogących tworzyć nowe miejsca pracy.
4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu przystąpił w 2008 roku do realizacji
projektu systemowego pt. „Czas na aktywność w gminie Jarosław” . Projekt adresowany jest
do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, na rzecz przywrócenia ich do zatrudnienia
lub uzyskania zdolności do zatrudnienia oraz jednoczesnej integracji ze środowiskiem.
Cel strategiczny IV. Budowa zintegrowanego systemu profilaktyki i rozwiązywania
problemów uzależnień
Cele szczegółowe:
1. Zapobieganie powstawaniu nowych problemów uzależnień.
2. Zmniejszanie rozmiarów problemów, które aktualnie występują.
3. Zwiększenie zasobów niezbędnych do radzenia sobie z już istniejącymi problemami.
4. Przeciwdziałanie przemocy domowej.
Kierunki działań do celów szczegółowych 1-4.
1. Promowanie zdrowego stylu życia, wolnego od nałogów.
2. Kontynuowanie form profilaktyki, kierowanej w szczególności do dzieci i młodzieży.
3. Zwiększanie świadomości osób młodych odnośnie zagrożeń wynikających ze stosowania
używek ( prowadzenie profilaktyki uzależnień w szkołach)
4. Zwiększenie skuteczności pomocy dla ofiar przemocy domowej poprzez zapoznanie się
z „Niebieską Kartą”
22
5. Przeciwdziałanie narkomanii – prowadzenie działań profilaktycznych w szkołach na
terenie Gminy Jarosław.
Cel strategiczny V - Rozwój aktywności obywatelskiej
Cele szczegółowe:
1. Ocena stanu potrzeb społecznych.
2. Ocena możliwości skutecznego reagowania na pojawiające się kwestie społeczne.
Kierunki działań do celów szczegółowych 1-2.
1. Systematyczny monitoring problemów społecznych realizowany przez pracowników
Ośrodka Pomocy Społecznej.
2. Systematyczna analiza zasobów finansowych przeznaczonych na realizację zadań własnych
i zleconych.
3. Coroczne informowanie radnych i decydentów o istniejących potrzebach i kwestiach
społecznych.
4. Analiza świadczonej pomocy ze względu na efektywność i właściwość adresatów.
5. Zwiększenie liczby pracowników socjalnych do poziomu zgodnego z ustawą.
6. Podnoszenie kwalifikacji przez kadrę pomocy społecznej w celu lepszego rozpoznawania
i reagowania na pojawiające się kwestie społeczne.
7. Systematyczny monitoring istniejących i rozpoczynających się programów celowych
i funduszy, służący ewentualnemu pozyskiwaniu środków zewnętrznych na rozwiązywanie
lokalnych potrzeb społecznych.
8. Doskonalenie systemu informacyjnego o możliwościach udzielania pomocy społecznej
i wsparcia mieszkańcom wsi, np. poprzez BIP, prasę lokalną.
Odpowiedzialni za realizację kierunków działań:
Rada Gminy Jarosław, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej i inne jednostki organizacyjne
gminy.
Środki finansowe:
Budżet gminy, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych,
programów celowych , unijne.
Partnerzy:
Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne, Rada Gminy.
4.8. Propozycje projektów do realizacji
Ośrodek Pomocy Społecznej planuje sukcesywne uruchamianie projektów mających
na celu niwelowanie dysproporcji w rozwoju społecznym regionu. W ramach powyższych
celów strategicznych w bieżącym okresie programowanie 2008 – 2013 planuje się realizację
następujących projektów:
Projekt Nr 1
Dbajmy o czystość
Miejsce realizacji projektu: sołectwa gminy Jarosław
Wnioskodawca projektu: GOPS
Cel projektu: Kształcenie i wychowanie społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska
przyrodniczego, upiększanie sołectw, dbanie o czystość
Cel szczegółowy: Organizowanie corocznej akcji „ Sprzątanie świata”
Instytucje wspomagające realizację naszych działań: Urząd Gminy, Sołtysi, Szkoły, Policja
23
Dostosowanie projektu do posiadanych zasobów i sytuacji
Wykorzystanie istniejących śmietników i innych przedmiotów przeznaczonych na śmieci
Czas działań – w zależności od potrzeb
Projekt nr 2
Wnuczek – wnuczka
Miejsce realizacji projektu: sołectwa gminy Jarosław
Wnioskodawca projektu: GOPS
Cel strategiczny projektu: Pomoc osobom starszym
Cel szczegółowy: Przeciwdziałanie izolacji i wyobcowaniu społecznemu osób starszych,
samotnych w podeszłym wieku
Instytucje wspomagające realizację naszych działań:
Urząd Gminy, Sołtysi, Szkoły,
Czas realizacji projektu:
Czas działań – w zależności od potrzeb
Środki niezbędne do realizacji projektu
-wkład własny Gminy
-wolontariat
V. ANALIZA SWOT
Podczas przeprowadzonej debaty strategicznej pracowano nad analizą zasobów
wewnętrznych i analizą otoczenia zewnętrznego pod kątem szans i zagrożeń.
Przeprowadzono tzw. analizę SWOT. Analiza SWOT stała się podstawą do zidentyfikowania
i sformułowania podstawowych problemów i zagadnień strategicznych.
Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe
strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagrożenia w otoczeniu).
Jest ona efektywną metodą identyfikacji słabych i silnych stron organizacji oraz badania szans
i zagrożeń, jakie stoją przed polityką społeczną gminy. SWOT zawiera określenie czterech
grup czynników:
„mocnych stron” – uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią silne strony polityki
społecznej i które należycie wykorzystane sprzyjać będą jej rozwojowi (utrzymać je jako
mocne, i na których należy oprzeć jej przyszły rozwój);
„słabych stron” – uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią słabe strony polityki
społecznej, i które niewyeliminowane utrudniać będą jej rozwój (ich oddziaływanie należy
minimalizować);
„szans” - uwarunkowań zewnętrznych, które nie są bezpośrednio zależne od zachowania
społeczności miasta, ale które mogą być traktowane jako szanse, i przy odpowiednio
podjętych przez niego działaniach, wykorzystane jako czynniki sprzyjające rozwojowi
polityki społecznej;
„zagrożeń” - uwarunkowań zewnętrznych, które także nie są bezpośrednio zależne od
zachowania społeczności gminnej, ale które mogą stanowić zagrożenie dla rozwoju polityki
społecznej (należy unikać ich negatywnego oddziaływania na jej rozwój).
Podczas sesji, jej uczestnicy zostali poproszeni o wskazanie na najważniejsze czynniki i ich
uszeregowanie wg obszarów analizy. Przeprowadzone wśród uczestników debat badania
ankietowe dały możliwość poznania polityki społecznej gminy poprzez pryzmat ich opinii,
pozwoliły dodatkowo przybliżyć i określić najważniejsze jej problemy. Ankietowani
mieszkańcy odpowiadali na pytania, co – ich zdaniem – jest mocną stroną polityki społecznej
gminy z jakimi polityka społeczna boryka się trudnościami i jak można je zwalczać,
wykorzystując rysujące się szanse.
24
Wyniki ankiet były podstawą do przeprowadzenia analizy SWOT (mocnych i słabych stron,
szans i zagrożeń). Analiza dotyczy sytuacji, w jakiej obecnie znajduje się polityka społeczna
gminy, pozwala sformułować koncepcje rozwoju ekonomicznego.
Przedstawiona poniżej analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń jest
syntezą poszczególnych obszarów polityki społecznej. Wiele kwestii podnoszonych było w
sposób nieomal identyczny przez kilka lub nawet kilkanaście osób, można je zatem nazwać
uniwersalnymi. Wiele zaś było tak szczegółowych, iż można by je traktować jako punkt
wyjścia do konstruowania już nawet nie celu, a właściwie konkretnego programu
operacyjnego lub projektu.
Poniższy zbiór informacji o mocnych i słabych stronach polityki społecznej i stojących przed
nią szansach i zagrożeniach jest uzgodnioną wypadkową wiedzy o stanie i potrzebach polityki
społecznej gminy ułożonych przekrojowo. Niektóre zapisy z powodu swej lakoniczności
mogą wydawać się nie do końca czytelne, ale zespół redakcyjny z pełną świadomością
dokonał takich właśnie rozstrzygnięć.
Analiza SWOT jest kontynuacją i podsumowaniem diagnozy stanu i w niej znajduje
uzasadnienie większość rozstrzygnięć.
5.1. Mocne strony





















szeroka działalność profilaktyczna
dobre zaplecze biurowe
dobra współpraca ze szkołami
wielkość gminy sprzyja dokładniejszemu rozpoznaniu problemów
pomoc finansowa i dofinansowanie posiłków dla dzieci – dożywianie w szkole
dodatki mieszkaniowe
odpowiednio przeszkolona i wykwalifikowana kadra w pomocy społecznej
zaangażowanie samorządu
dobra baza lokalowa GOPS
aktywność osób zaangażowanych społecznie
pozyskiwanie środków z zewnątrz
przepływ informacji
siła ludzi młodych
chęć podnoszenia kwalifikacji
działalność szkolnych kół zainteresowań
chęć dokonywania zmian
profilaktyka antyalkoholowa
dobrze funkcjonujące szkoły podstawowe, gimnazja
rosnąca współpraca pomiędzy instytucjami zajmującymi się problemami społecznymi
dobra sytuacja mieszkaniowa gminy
istnienie terenów wypoczynkowych i rekreacyjnych
5.2. Słabe strony





małe zasoby finansowe na pomoc społeczną
słaba współpraca pomiędzy samorządami
ubóstwo
brak mieszkań dla biednych
brak noclegowni
25

























za mało fachowej kadry: (psycholog, radca prawny, pedagog)
kontrola osób korzystających z pomocy społecznej
niski poziom wykształcenia społeczeństwa
mała zaradność
brak poczucia własnej wartości u wielu bezrobotnych
niska świadomość społeczna
brak stałych rozwiązań prawnych
brak systemu wspierającego rodziny, w których występuje głęboka niepełnosprawność
bezrobocie,
negatywne lub ambiwalentne postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych
małe szanse pracy dla młodych ludzi, jak i dla ludzi po 40 roku życia
dzieci z rodzin, w których występuje patologia
brak świetlic dla dzieci
brak wind i podjazdów dla osób niepełnosprawnych
brak profilaktyki zagrożeń
alkoholizm
brak ośrodków resocjalizacyjnych dziennych i stacjonarnych
brak rodzinnych Domów Dziecka, kontraktowych rodzi zastępczych, Pogotowia
Opiekuńczego
za mało specjalistycznych poradni pomocowych
brak pieniędzy na kluby zainteresowań ludzi starszych
brak basenu
patologie
brak obiektów sportowych
brak bazy kulturalno-widowiskowej
brak środków finansowych na prowadzenie prawidłowej profilaktyki wśród dzieci
i młodzieży zagrożonej demoralizacją
5.3. Szanse

















pozyskanie środków finansowych na budownictwo socjalne
kształcenie kadr zajmujących się opieką społeczną
rozpoznawanie części zagrożeń
lepsza świadomość społecznych problemów
rozwój firm
przebojowość młodych
rozwój turystyki
polepszający się standard życia
dostęp do edukacji na wszystkich poziomach
odwołanie się do tradycji
zgoda społeczna
otwarcie na drugiego człowieka
szczelne i precyzyjne prawo
miejsca pracy
likwidacja źródeł patologii
pobudzenie społecznej aktywności
bliskość Rzeszowa
26












rozwój kultury, sportu i rekreacji
pomoc ludziom starszym w zorganizowaniu się
fundusze Unii Europejskiej
stowarzyszenia i inne organizacje
prospołeczna polityka państwa
dobrze funkcjonująca rodzina wpierana przez instytucji
wzrost świadomości społeczeństwa
rozwój społeczeństwa obywatelskiego
koordynacja działań społecznych
troska o zdrowie
troska o naturalne środowisko
przychylność władz dla inicjatyw ze strony Fundacji, Stowarzyszeń itp.
5.4. Zagrożenia
































przestępczość
złe wzorce zachowania dla młodzieży
zła polityka organów nadrzędnych
nieuczciwość
przypływ innych mentalności
brak odpowiedzialności
partykularyzm interesów
różnice w sferze materialnej członków społeczeństwa
nieposzanowanie wartości
niestabilne prawo
globalizacja gospodarki
niechęć do podejmowania legalnej pracy
brak systemu finansów publicznych
niewystarczające środki finansowe zagwarantowane w budżecie na rozwiązywanie
problemów społecznych
brak współpracy między samorządami
rozbicie rodzin
zła kondycja zdrowotna społeczeństwa
znieczulica
pęd za dobrobytem
brak czasu dla innych
wzrost uzależnień (alkohol, narkotyki)
zła alokacja środków budżetowych na sprawy społeczne
demoralizacja
prowincjonalizm
wczesny wiek inicjacji seksualnej
brak współpracy i przepływu informacji
choroby zakaźne – gruźlica, AIDS
brak kontaktu rodziców z dziećmi
małe możliwości interwencyjnych działań
niespójność prawa
zrzucanie całego ciężaru polityki społecznej na samorząd
niestabilność finansowania polityki społecznej
27
 migracje wykształconej młodzieży
 brak koordynacji działań oraz przepływu informacji pomiędzy instytucjami
zajmującymi się zagrożeniami
VI. ZASADY WDRAŻANIA STRATEGII
6.1. Monitoring i ewaluacja
Realizacja zadań strategicznych monitorowana będzie poprzez systematyczną ocenę
realizowanych działań. Modyfikacja kierunków działania nastąpi w przypadku istotnych
zmian społecznych, które mogą pojawić się poprzez zmianę regulacji prawnych czy też
narastanie poszczególnych dolegliwości społecznych. Całościowa ocena wymaga odpowiedzi
na pytania o zgodność ocenianej polityki z przyjętymi wartościami i zasadami. Ewaluacja
jest działalnością z natury normatywną, gdyż z jednej strony wykorzystuje się w niej
istniejące normy, z drugiej zaś w jej wyniku mogą pojawić się propozycje wprowadzenia
nowych norm i procedur. Jest także działalnością instrumentalną, ponieważ jej podstawowym
celem jest dostarczenie podmiotom polityki społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy
podejmowaniu decyzji. Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji będzie zajmował się
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.
6.2. Wskaźniki i rezultaty oceny efektywności podejmowanych
działań
Podstawowymi wskaźnikami, jakie mogą by przyjęte dla pomiaru efektywności
wdrażania strategii są wskaźniki ekonomiczne i społeczne.
Ekonomiczne: stopień poniesionych nakładów, koszty jednostkowe uzyskania efektu, ilość
środków finansowych przeznaczonych na realizację danego projektu.
Społeczne: liczba programów i projektów socjalnych zrealizowanych w odniesieniu do
poszczególnych celów strategicznych, liczba uczestników szkoleń i warsztatów, ocena
wartości merytorycznej realizowanych projektów, inicjatywy społeczne w obszarze
aktywizacji i integracji społecznej, liczba osób usamodzielnionych.
6.3. Cechy programów i projektów
Strategia integracji i rozwiązywania problemów społecznych będzie skuteczna, o ile
przedstawiciele samorządu lokalnego znajdą zasoby umożliwiające budowę i realizację
programów celowych zgodnych z przyjętymi kierunkami działań. Programy można
realizować w okresach rocznych, dłuższych lub krótszych, w zależności od charakteru
danego projektu. Przy budowie projektów znaczenie będą miały środki, które Rada Gminy
rocznie będzie przeznaczać na ten cel. Projekty winny być realizowane w ramach:
własnych zasobów samorządu (np. projekty GOPS-u), poprzez organizacje pozarządowe,
poprzez inne instytucje zewnętrzne , pozyskiwanie środków unijnych.
Projekty i programy mogą być przyjmowane przez Radę Gminy stosownymi uchwałami,
które winny przybierać formę załączników do niniejszej strategii. Powinno być zgodne
z przyjętymi kierunkami działań.
28
W wyniku sytuacji uniemożliwiających realizację działań zawartych w strategii zmiany
nanoszone będą uchwałami Rady Gminy. Powinny je cechować : efektywność , skuteczność
i celowość . Efektywność – jest to jedna z najbardziej pożądanych cech polityki społecznej
i jednocześnie kryterium jej oceny. Stosowana jest w polityce społecznej w znaczeniach
nadawanych jej przez ekonomię, prakseologię i socjologię. Jest to relacja między
osiągniętymi bądź planowanymi celami (korzyściami) danego działania a ponoszonymi lub
planowanymi nakładami. Można tego dokonać dwoma sposobami: osiągając maksymalny
stopień realizacji celu przy danym nakładzie zasobów (zwiększenie wydajności) lub używając
minimalnego nakładu środków, by w jak największym stopniu zbliżyć się do realizacji celu
(oszczędzanie zasobów). Efektywne programy realizowane w ramach strategii rozwiązują
jedną kwestię społeczną, nie przyczyniając się do powstania nowych. Służą zachowaniu
równowagi między interesami różnych grup społecznych oraz podnoszą poziom zaspokajania
potrzeb społeczeństwa, oszczędnie i wydajnie dysponując posiadanymi środkami.
Skuteczność – jest to zgodność między stanem rzeczy, określanym jako skutek danego
działania, a zakładanym celem. Skuteczność jest stopniowalna: za skuteczne uznaje się nie
tylko działania, których skutki są tożsame z celem, ale i te, które zbliżają do jego osiągnięcia.
Skuteczność jest oceną, dla której punktem odniesienia jest wzorzec stanu docelowego. Ten
stan docelowy w polityce społecznej może być postrzegany bardziej konkretnie – jako
pożądane i zaplanowane zmiany w jakiejś dziedzinie życia społecznego (np. ograniczanie
obszarów biedy).
Celowość – jest to cecha oznaczająca dotarcie z danym programem do środowiska osób
rzeczywiście go potrzebujących. Ocena celowości powinna się opierać na rzetelnie
przeprowadzonej diagnozie problemu.
29
VII. PODSUMOWANIE
Zapisy zawarte w strategii będą realizowane w ramach kierunków poszczególnych
działań, w zależności od posiadanych przez samorząd i pozyskanych z zewnątrz środków
finansowych. Wiele celów będzie możliwych do osiągnięcia dzięki wsparciu środków
pochodzących z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007 - 2013
Niniejsza strategia jest spójna z Regionalnym Programem Operacyjnym dla
województwa podkarpackiego, krajowymi oraz unijnymi instrumentami w zakresie
prowadzenia polityki regionalnej. Inne dokumenty programowe w zakresie lokalnej polityki
społecznej powinny być zgodne z wytyczonymi w niniejszym dokumencie celami
strategicznymi i kierunkami działań. Powinny być one rozwijane i uszczegóławiane
w zależności od lokalnych potrzeb społecznych . Odnosi się to zarówno do programów
przyjmowanych przez organy samorządu corocznie, jak i dokumentów wieloletnich, m.in. do:
Strategii miasta i gminy Jarosław, Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych,
Systemu Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną,
Programu
Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi,
Programu Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie, Programu Przeciwdziałania Narkomanii i AIDS.
Należy pamiętać o konsekwentnym dążeniu do poprawy jakości życia mieszkańców
zgodnie z wytycznymi zawartymi w wizji programowej niniejszego dokumentu. Realizacja
celów strategicznych ma bowiem znaczenie uniwersalne i ponadczasowe. Efekty
podejmowanych działań mogą być widoczne pod warunkiem nie zmieniania ram
programowych strategii oraz jej systematyczna realizacja.
30