Stan bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 r
Transkrypt
Stan bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 r
PAŃSTWOWY POWIATOWY INSPEKTOR SANITARNY W KLUCZBORKU OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO POWIATU KLUCZBORSKIEGO ZA 2014 ROK Kluczbork 2015 1 SPIS TREŚCI strona WSTĘP ………………………………………………………………………………….........3 I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych …….………….…..............4 II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ...………….………………….….…......... 20 III. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej …………………………….......... 28 IV. Stan sanitarny podmiotów leczniczych …………………………..…….….…..….... 30 V. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku …..…….…..... 31 VI. Stan sanitarny środowiska pracy …………….……………….……….……….......... 45 VII. Nadzór nad środkami zastępczymi ………………………………………………..... 52 VIII. Stan sanitarny w szkołach i innych placówkach oświatowo- wychowawczych …..53 IX. Działalność oświatowo-zdrowotna …………………………………….……........... 57 X. Zapobiegawczy nadzór sanitarny ……………………………..…..….…….…....... 62 ZAKOŃCZENIE …………………………………………….…………..…….……….... 64 2 WSTĘP Głównym celem działalności Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest ochrona zdrowia ludzi przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych oraz zapobieganie powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. Zadania są realizowane poprzez sprawowanie zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego oraz prowadzenie działań przeciwepidemicznych oraz oświatowo-zdrowotnych. W celu oceny realnych i potencjalnych zagrożeń, mogących wpływać na stan warunków zdrowotnych ludności, nadzorowano i monitorowano m.in.: − sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych, − jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, − jakość wody w pływalniach, basenach i miejscu przeznaczonym do kąpieli, − bezpieczeństwo żywność, żywienia i przedmiotów użytku, − środowiska pracy, w których występowały czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia, − wprowadzanie do obrotu substancji i preparatów chemicznych, w tym produktów biobójczych oraz ich stosowanie, − stan sanitarny obiektów żywnościowo-żywieniowych, podmiotów leczniczych, placówek nauczania i wychowania, obiektów turystyczno-wypoczynkowych i innych obiektów użyteczności publicznej. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Kluczborku realizował zadania ujęte w „Planie zasadniczych przedsięwzięć Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kluczborku na rok 2014”, na który składają się przedsięwzięcia, kontrole i wizytacje. Plan został opracowany w oparciu o wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego, Opolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, wyniki prowadzonego nadzoru z lat poprzednich oraz po uwzględnieniu bieżących lokalnych potrzeb i uwarunkowań. Zaplanowano 192 przedsięwzięcia, z których zrealizowano 188 (97,9%). Z przyczyn niezależnych nie zrealizowano 4 przedsięwzięć. Łącznie przeprowadzono 1115 kontroli, dochodzeń epidemiologicznych i wizytacji, w tym 582 kontrole planowe, 218 ponadplanowych i 216 dochodzeń w sprawach chorób zakaźnych. Kontrole ponadplanowe wykonywano w związku z koniecznością prowadzenia działań akcyjnych, interwencyjnych i otrzymywanych wytycznych i wniosków. Podobnie, jak w latach ubiegłych, najwięcej kontroli ponadplanowych (154) przeprowadzono w obszarze bezpieczeństwa żywności, m.in. w związku z funkcjonowaniem systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach (RASFF) oraz wprowadzaniem do obrotu środków spożywczych o niewłaściwej jakości. Wydano 373 decyzje administracyjne. Nałożono 20 mandatów karnych, na kwotę 3.300,00 zł. Większość mandatów nałożono w placówkach obrotu żywnością za wprowadzanie do obrotu przeterminowanych środków spożywczych i brak bieżącej czystości. W zakresie urzędowej kontroli żywności i monitoringu jakości wody pobrano 490 próbek do badań laboratoryjnych. Spośród 185 zbadanych próbek środków spożywczych i materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością nie zakwestionowano żadnej próbki. natomiast z 305 pobranych próbek wody zakwestionowano 63 próbki (20,1 %). Większość kwestionowanych próbek wody pochodziła z wodociągów z gminy Byczyna (34 próbki). Wykonano 1371 oznaczeń fizycznych w zakresie higieny procesu nauczania (pomiary oświetlenia, mebli szkolnych, ważenie tornistrów) Zgłoszono 830 przypadków zachorowań/podejrzeń o zachorowanie na choroby zakaźne. Nie zarejestrowano żadnego ogniska zatruć pokarmowych. Wyniki prowadzonego nadzoru stanowią podstawę do dokonania oceny bezpieczeństwa stanu sanitarnego powiatu. 3 I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 1. Wprowadzenie Działania podejmowane w zakresie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej wynikają głównie z ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263) oraz ustawy z dnia 05 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2013.947 j.t.). W 2014 r. działania te były następstwem bieżącej sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych i zakażeń w powiecie kluczborskim, w kraju oraz na świecie. W ciągu roku przeprowadzono 216 dochodzeń epidemiologicznych w przypadkach zgłoszonych podejrzeń lub wystąpień chorób zakaźnych. Dochodzenia przeprowadzano w tych jednostkach chorobowych, w których wymagane jest: − ustalenie źródła zakażenia, − wykrycie czynnika etiologicznego powodującego zachorowanie, − objęcie nadzorem osób kontaktujących się z chorym lub podejrzanym o zakażenie, − przeprowadzenie dezynfekcji w celu przerwania dróg szerzenia się zakażenia, − ustalenie stanu zdrowia zwierzęcia podejrzanego o zakażenie wścieklizną w celu podjęcia ostatecznej decyzji dotyczącej szczepienia osoby pogryzionej przez to zwierzę, − przeprowadzenie kwalifikacji zachorowań zgodnie z definicjami przypadków chorób zakaźnych dla potrzeb nadzoru epidemiologicznego. Prowadzenie nadzoru epidemiologicznego ma na celu uzyskanie wymiernych korzyści dla zdrowia publicznego. Uzyskane informacje służą nie tylko czystej wiedzy epidemiologicznej, ale dają rozeznanie co do rozmiarów konkretnych zagrożeń i ich trendów. 2. Występowanie chorób zakaźnych Choroby zakaźne są ciągle istotnym problemem zdrowia publicznego, stąd zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych jest jednym z podstawowych zadań realizowanych przez Państwową Inspekcją Sanitarną. Opracowanie przedstawia zasadnicze dane dotyczące kształtowania się sytuacji epidemiologicznej wybranych chorób zakaźnych na terenie powiatu kluczborskiego w roku 2014. Raport przygotowano na podstawie rocznych sprawozdań o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach opracowywanych dla Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie. W 2014 r. do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kluczborku zgłoszono 830 zachorowań na choroby zakaźne, z których 319 pacjentów wymagało hospitalizacji. W celu ujednolicenia zgłaszalności i zapewnienia porównywalności danych zbieranych w ramach nadzoru epidemiologicznego w Polsce i Wspólnocie Europejskiej, rejestrację zgłaszanych przypadków zachorowań prowadzono zgodnie z definicjami chorób przyjętymi w Unii Europejskiej1. Natomiast w celu lepszej weryfikacji zbieranych danych współpracowano z Narodowym Funduszem Zdrowia. W 2014 r. w porównaniu z rokiem ubiegłym zaobserwowano: − wzrost zapadalności na boreliozę, gruźlicę, krztusiec, nagminne zapalenie przyusznic, płonicę, różyczkę, salmonellozy, − nieznaczny wzrost zapadalności na odrę, wirusowe przewlekłe zapalenie wątroby typu C, − spadek zapalności na: ospę wietrzną, wirusowe przewlekłe zapalenie wątroby typu B. 1 Definicje przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego wersja numer 3, styczeń 2014. 4 Odnotowany w powiecie kluczborskim wzrost zachorowań na różyczkę potwierdza tendencje ogólnokrajową. W 2014 r. zapadalność na różyczkę wzrosła o 100% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Jest to kontynuacja tzw. epidemii wyrównawczej (chorowali, głównie młodzi mężczyźni w wieku 18-24, którzy w dzieciństwie nie byli objęci szczepieniami przeciwko różyczce). Należy podkreślić, że choć różyczka jest chorobą o łagodnym przebiegu, a w wielu przypadkach przebiega bezobjawowo, to zakażenie wirusem różyczki kobiety w ciąży może doprowadzić do zakażenia płodu i w konsekwencji doprowadzić do wystąpienia u noworodka groźnego w skutkach zespołu różyczki wrodzonej (CRS). Na ternie powiatu nie odnotowano przypadku różyczki wrodzonej. Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w Regionie Europejskim WHO różyczka powinna zostać wyeliminowana do końca 2015 r., jednak pogarszająca się sytuacja epidemiologiczna w odniesieniu do tej jednostki chorobowej oddala od tego celu nie tylko Polskę, ale i cały Region Europejski WHO. Celem eliminacyjnym w odniesieniu do różyczki jest brak występowania endemicznych (rodzimych) przypadków zachorowań na różyczkę oraz liczba przypadków importowanych poniżej 1 na 100 000 mieszkańców – przez okres co najmniej 12 miesięcy. liczba zachorowań Liczba zachorowań na różyczkę w latach 2009-2014 w powiecie kluczborskim 70 60 50 40 30 20 10 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 lata Odra Podobnie jak różyczka, również odra została objęta przez WHO programem eliminacyjnym do końca 2015 r. Ruchy antyszczepionkowe powodują, że zwiększa się odsetek dzieci, które nie są objęte szczepieniami obowiązkowymi, w związku z tym termin ten nie będzie dotrzymany. W Europie zwiększa się zachorowalność na odrę. W 2014 r. w powiecie kluczborskim zarejestrowano 1 przypadek odry od ośmiu lat (ostatni przypadek odry miał miejsce w 2006 r.). Ospa wietrzna jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus Varicella-zoster. Cechą charakterystyczną tego wirusa jest bardzo wysoka zaraźliwość, sięgająca 90-95%. Możemy ochronić się przed zachorowaniem na ospę wietrzną poprzez szczepienia. Szczepionkę przeciw ospie wietrznej można podawać dzieciom już od 9 miesiąca życia. Szczepienie powinni rozważyć również wszyscy dorośli, którzy wcześniej nie chorowali na ospę wietrzną, a szczególnie kobiety planujące w przyszłości ciążę. Szczepienie przeciw ospie wietrznej jest obowiązkowe (bezpłatne) tylko dla dzieci z grup ryzyka oraz dzieci do 3 lat ze żłobków i klubów malucha. W 2014 r. do placówek opiekuńczo-wychowawczych na terenie powiatu kluczborskiego w grupie dzieci do lat trzech uczęszczało około 90 dzieci, z czego 22 dzieci zaszczepiono przeciwko ospie wietrznej. Szczepienia pozostałych dzieci i osób dorosłych są zalecane (odpłatne). 5 liczba zachorowań Liczba zachorowań na ospę wietrzną w latach 2009-2014 w powiecie kluczborskim 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 lata Borelioza (krętkowica kleszczowa, choroba z Lyme) jest choroba zakaźną wywołaną przez bakterię Borellia burgddorferi. Istnieje wiele gatunków Borellia rozpowszechnionych na całym świecie mogących wywołać boreliozę. W Europie najważniejsze gatunki mogące wywołać zakażenie to: Borrelia burgdorferi, Borrelia afzelii, Borrelia garinii. Kleszcz (Ixodes ricinus) pasożytuje na zwierzętach dziko żyjących w lesie: gryzoniach, jeleniach, dzikach i innych ssakach oraz ptakach. Zwierzęta te są rezerwuarem Borrelia burgdorferi. Kleszcz żywiąc się ich krwią zakaża się bakterią Wówczas sam staje się źródłem zakażenia. Przebywając w miejscach występowania kleszczy, głównie w lasach człowiek staje się potencjalnym żywicielem kleszcza. Do zakażenia dochodzi w konsekwencji przeniesienia bakterii na człowieka przez zakażonego kleszcza. Poza krętkami Borrelia, kleszcze mogą przenosić również inne choroby m.in. wirusa odkleszczowego zaplenia mózgu. Przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu można się zabezpieczyć poprzez szczepienia ochronne, natomiast przeciwko boreliozie nadal nie ma szczepionki, co potęguje problem i uniemożliwia szybkie opanowanie choroby. Z tego m.in. powodu choroby odkleszczowe stanowią istotny problem z punktu widzenia epidemiologii i zdrowia publicznego. Zachorowania na boreliozę w Polsce cechuje obserwowany od wielu lat trend wzrostowy (m.in. z uwagi na lepszą dostępność do diagnostyki). Poza tym przyczyny wzrostu zachorowalności na boreliozę należy upatrywać w stale zmieniającym się zasięgu geograficznym bytowania oraz wydłużaniu okresu żerowania kleszczy. Istotną rolę odgrywają też migrujące ptaki przenoszące zakażone kleszcze na obszary, na których krętki Borrelia burgdorferi dotychczas nie występowały. Główne zalecenia profilaktyczne sprowadzają się do noszenia odpowiedniego ubioru podczas ekspozycji na kleszcze: zakładanie koszul z długimi rękawami, długich spodni i zakrytych butów, stosowanie nakrycia głowy, unikanie wypraw w rejony gdzie jest dużo kleszczy, stosowanie środków odstraszających kleszcze (odpowiednich repelentów), sprawdzanie obecności kleszczy na powierzchni ciała po pobycie w lesie, zwłaszcza w zgięciach stawowych, głowie, rękach, nogach, pachwinach. Niezwykle ważne jest wczesne rozpoznanie choroby i zastosowanie właściwego leczenia. . 6 Zapadalność na boreliozę w powiecie kluczborskim na 100 tyś. mieszkańców w latach 2009-2014 50 40 Polska 30 woj. opolskie 20 pow. kluczborski 10 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Na powyższym wykresie przedstawiono zapadalność na boreliozę w Polsce, województwie opolskim oraz powiecie kluczborskim w latach 2009-2014. W 2009 r. zapadalność na boreliozę w powiecie kluczborskim przewyższyła zapadalność odnotowaną w województwie opolskim i Polsce i wynosiła 36,7 (woj. opolskie 33,8 i Polska 33,8). W 2014 r. odnotowano 24 przypadki zachorowań, co dało zapadalność 40,0 (dla porównania w 2013 r. zapadalność wyniosła 25,6) W 2014 r. wskaźnik zapadalności na salmonelozy kształtował się na wyższym poziomie niż w 2013 r. W 2014 r. zachorowało 10 osób (w 2013 r. – 6 zachorowań, w 2012 r. – 12 zachorowań w 2011 r. – 12 przypadków, w 2010 r. – 13 przypadków). Podobnie, jak w latach poprzednich, dominującym czynnikiem etiologicznym była odzwierzęca pałeczka Salmonella Enteritidis (10 przypadków – 100%). Salmoneloza jest chorobą odzwierzęcą, ponieważ naturalnym miejscem bytowania bakterii jest przewód pokarmowy zwierząt. Podstawowym źródłem zakażenia są drób, jaja, produkty jajeczne i mleko. Aby uniknąć zakażenia Salmonellą wystarczy produkty ugotować, upiec bardzo dobrze usmażyć. Liczba zachorowań na biegunki o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu w 2014 r. była na podobnym poziomie co w roku 2013 r. (w 2013 r. – 124 przypadki, w 2014 r. – 126 przypadków). Ponadto wirusowe zakażenia jelitowe w 2014 r. zgłoszono w 63 przypadkach, z czego 39 zakażeń było wywołanych przez rotawirusy, w 4 przypadkach przyczyną zachorowań były norowirusy, a w 7 przypadkach adenowirusy. Biegunki i zatrucia pokarmowe najczęściej są przyczyną chorobowości u dzieci do lat 2. Takie przypadki spowodowane są zakażeniami wirusowymi, zwłaszcza rotawirusowymi, które mogą mieć szczególnie ciężki przebieg w grupie dzieci poniżej 6 miesiąca życia (biegunek u dzieci do lat 2 w 2014 r. zarejestrowano ogółem 73 przypadki, z czego zakażenia wirusowe stanowiły 31 zgłoszeń). Organy władzy publicznej mają niewielki wpływ na zapobieganie zakażeniom i zatruciom pokarmowym w środowisku domowym. Pewien wpływ może mieć oświata zdrowotna poprzez kształtowanie zachowań prozdrowotnych na rzecz zwiększania higieny osobistej, otoczenia oraz higieny przygotowania posiłków, a także propagowanie szczepień ochronnych małych dzieci przeciw rotawirusom. 7 Zapadalność na salmonelozy na 100 tys. mieszkańców w latach 1995 – 2014, na terenie nadzorowanym przez PSSE w Kluczborku w porównaniu z Polską i województwem opolskim. ROK POLSKA OPOLSKIE PSSE KLUCZBORK WOJEWÓDZTWO MIASTO MIASTO MIASTO I I I GMINA GMINA GMINA KLUCZBORK WOŁCZYN BYCZYNA GMINA LASOWICE WLK. 1995 87,8 78,0 38,5 34,9 33,3 0 66,0 1996 74,8 56,7 110,0 79,9 59,9 109,3 52,8 1997 72,4 62,8 59,3 25,0 133,1 89,6 105,5 1998 69,0 54,9 111,1 74,8 79,9 398,9 52,6 1999 60,5 37,2 85,6 104,7 73 79,8 26,5 2000 58,8 51,1 61,9 42,4 86,7 0 198,8 2001 51,2 46,0 46,8 60,0 20,0 29,7 53,2 2002 53,3 46,8 19,4 17,6 33,4 19,8 0 2003 43,2 38,0 61,4 68,5 27,1 39,8 121,6 2004 41,8 35,8 32,5 25,7 68,4 9,9 27,4 2005 41,9 27,9 37,0 36,3 48,3 20,0 41,1 2006 34,6 25,0 11,5 20,9 0 0 0 2007 30,3 27,0 18,8 18,5 34,9 10,2 0 2008 24,9 20,3 20,4 5,3 70,2 10,2 14,0 2009 16,8 33,8 11,7 8,1 28,2 - 14,0 2010 25,01 14,66 19,2 21,7 21,2 10,3 14,1 2011 22,5 12,9 17,8 24,5 14,2 10,4 0 2012 21,5 11,8 17,9 13,7 28,7 21,0 14,4 2013 19,2 11,82 9,0 8,3 0 21,1 14,4 2014 21,30 17,2 16,7 11,2 25,5 31,8 14,5 W roku 2014, podobnie jak w 2013 r., nie odnotowano na terenie powiatu kluczborskiego zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową wywołaną przez Neisseria meningitidis grupy C. Poprawę sytuacji epidemiologicznej w zakresie zapadalności na inwazyjną chorobę meningokokową wywołaną Neisseria meningitidis z grupy C uzyskano m.in. dzięki rozpoczętej w 2007 r. akcji szczepień, którą kontynuowano również w 2014 r. Od początku tej akcji zaszczepiono 10373 osób z roczników od 1991 do 2008. Dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis (meningokoki) są powszechnie występującymi drobnoustrojami kolonizującymi nosogardło (kolonizacji ulega ok. 5–10% populacji) i wywołującymi sporadyczne zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową. Najczęstszymi w Polsce czynnikami wywołującymi zachorowania sporadyczne są dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z grupy B i grupy C. Polska jest jednym z krajów, w których w ostatniej dekadzie wzrosła liczba zakażeń wywołanych przez dwoinkę zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z grupy C, która obecnie jest przyczyną ok. 60% zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową (wg danych Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń OUN). W 2014 r. na terenie powiatu kluczborskiego zarejestrowano 1 przypadek pneumokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u osoby w wieku 65 lat. Zakażenie pneumokokami występuje we wszystkich grupach wiekowych, ale szczególnie narażone są małe dzieci poniżej 2 r.ż. i osoby dorosłe powyżej 65 r.ż. 8 Głównym źródłem zakażenia pneumokokami jest człowiek chory, lub zdrowy nosiciel. Istnieje wiele szczepów pneumokoków, z których najbardziej zjadliwe są tzw. szczepy otoczkowe. Przechorowanie zakażenia daje odporność tylko przeciwko konkretnemu typowi pneumokoka, tak więc możliwe jest niestety ponowne ciężkie zakażenie innym typem serologicznym. Opisano łącznie ponad 80 serotypów pneumokoka, z których silnie chorobotwórczych jest co najmniej 9. W Polsce szczepienie przeciwko pneumokokom jest nadal na liście szczepień zalecanych, jedynie w grupach podwyższonego ryzyka (wcześniactwo), czy wybranych stanach i chorobach jest szczepieniem obowiązkowym. Jak pokazują badania, nosicielstwo bakterii Streptococcus pneumoniae występuje u 80% do 98 % dzieci od 6 miesiąca do 5 roku życia. Zakażenia pneumokokami wywołują m.in. inwazyjną chorobę pneumokokową, która może mieć szczególnie ciężki przebieg u dzieci poniżej 5 roku życia. Częstość zachorowań na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) jest największa u dzieci do 5 lat. W Polsce niektóre samorządy od kliku lat finansują programy profilaktyczne (szczepienia), których celem jest zabezpieczenie dzieci przed pneumokokami. Według ekspertów, najlepszą metodą zapobiegania zakażeniom jest podanie szczepionki. Obniża ona ryzyko IChP o 50-80%, a ryzyko zgonu z powodu pneumokokowego zapalenia płuc o ponad 50%. W 2014 r. nie zanotowano przypadków przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby typu B (wzw typu B). Otrzymywane zgłoszenia dotyczyły przypadków wcześniej już zarejestrowanych. Zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B w powiecie kluczborskim na 100 tyś. mieszkańców w latach 2009-2014 20 15 Polska 10 woj. opolskie 5 pow. kluczborski 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Przewlekłe zapalenie wątroby typu B. Analizując zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B, obserwuje się spadek zachorowań na ostre wirusowe zapalenia wątroby typu B, co uzyskano m.in. poprzez wprowadzenie do obowiązkowego kalendarza szczepień, szczepienia przeciwko wzw typu B. Obecnie przyjmuje się, że populacja osób do 28. roku życia jest uodporniona przeciwko tej chorobie. W 2014 r. w ramach obowiązkowego Programu Szczepień, szczepienia przeciwko wzw typu B wykonano w następujących grupach osób: − 10 osób przebywające w stałym kontakcie z zakażonymi HBV i chorymi na wzw typu B, − 3 pracowników służby zdrowia, − 7 osób zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C, − 13 osób przewlekle chorych o wysokim ryzyku zakażenia ( w tym osoby dializowane), − 475 noworodków, − inne osoby poddane szczepieniom przeciwko wzw typu B – 587 osób 9 Zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B na 100 tys. mieszkańców w latach 1990–2014, na terenie nadzorowanym w porównaniu z Polską i województwem opolskim. ROK POLSKA WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE PSSE KLUCZBORK LASOWICE WOŁCZYN MIASTO I GMINA BYCZYNA MIASTO I GMINA MIASTO I GMINA KLUCZBORK GMINA WLK. 1990 39,7 33,8 39,5 30,5 53,9 99.3 0 1991 35,6 33,6 31,8 35,3 20,3 69,7 13,1 1992 34,5 29,4 44,3 60,0 54,1 9,9 13,1 1993 34,6 26,4 42,7 47,4 66,7 19,7 0 1994 28,4 26,6 59,2 47,4 86,4 59,6 92,8 1995 23,4 22,4 15,1 12,5 26,6 19,9 0 1996 16,7 18,8 11,3 9,9 19,9 19,9 0 1997 12,5 14,9 13,9 7,5 26,6 29,9 0 1998 10,1 9,8 5,0 7,5 6,7 0 0 1999 8,7 7,3 6,9 12,5 0 0 0 2000 7,0 5,4 5,5 5,0 13,3 0 0 2001 5,9 5,4 8,3 5,0 0 0 0 2002 5,0 4,2 6,9 7,5 0 19,8 0 2003 4,4 3,0 5,6 7,6 0 9,9 0 2004 3,86 3,1 5,6 10,3 0 0 0 2005 4,5 3,3 17,0 15,6 20,7 10,0 27,5 2006 4,4 4,6 17,2 13,1 6,9 10,1 6,9 2007 3,8 5,8 17,3 18,5 6,9 30,6 13,9 2008 3,5 5,6 16,0 18,7 14,0 10,2 14,0 2009 7,1 7,07 7,3 5,4 7,1 20,5 0 2010 3,94 11,55 16,2 18,9 21,2 10,3 0 2011 3,8 0,39 10,4 10,9 7,1 20,7 0 2012 3,9 3,46 6,0 5,5 7,2 10,5 0 2013 3,8 3,97 7,5 11,0 7,2 0 0 2014 6,94 5,1 0 0 0 0 0 W 2014 r. zarejestrowano 13 przypadków przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby typu C. Przypadki zachorowań są zgłaszane w oparciu o definicję przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu C dla celów nadzoru epidemiologicznego. Około 80% przypadków zakażeń HCV przebiega w sposób przewlekły i zwykle w pierwszym okresie, który może trwać od kilku do kilkudziesięciu lat, zakażenie to przebiega bezobjawowo. Z tego powodu zakażenia HCV są rozpoznawane niemal wyłącznie u osób chorujących objawowo na wirusowe zapalenie wątroby typu C lub w trakcie przesiewowych badań laboratoryjnych wykonywanych z innych powodów np. u krwiodawców lub kobiet ciężarnych. Szacunkowe dane epidemiologiczne pozwalają sądzić, że liczba osób, które miały kontakt z wirusem typu C w Polsce sięga ok. 1,9% populacji. Z uwagi na skryty charakter choroby aż 95% Polaków zakażonych HCV nie jest świadomych zakażenia i związanych 10 z nim następstw, takich jak możliwość rozwinięcia się w jego wyniku marskości wątroby lub raka wątrobowo-komórkowego, a ponadto może nieświadomie zakażać inne osoby Z uwagi na brak metod zapobiegania zakażeniom HCV w drodze szczepień ochronnych, szerzeniu się zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C można zapobiec jedynie w drodze działań nieswoistych polegających na wdrażaniu i utrzymywaniu wysokich standardów higieniczno-sanitarnych wykonywania świadczeń zdrowotnych oraz zabiegów o charakterze niemedycznym, przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek. Zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby typu C 100 tys. mieszkańców w latach 1995 – 2014, na terenie nadzorowanym w porównaniu z Polską i województwem opolskim. POLSKA ROK 1995 WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE PSSE KLUCZBORK MIASTO I GMINA KLUCZBORK MIASTO I GMINA WOŁCZYN MIASTO I GMINA BYCZYNA GMINA LASOWICE WLK. Nie prowadzono rejestracji wirusowego zapalenia wątroby typu C 1996 1997 2,8 2,6 7,6 4,98 13,3 0 13,1 1998 4,0 1,4 0 0 0 0 0 1999 4,8 2,4 9,6 12,5 13,3 0 0 2000 5,1 1,6 1,4 2,5 0 0 0 2001 4,7 3,8 2,8 5,0 0 0 0 2002 4,9 2,6 4,1 2,5 13,3 0 0 2003 5,6 3,1 9,8 15,2 0 9,9 0 2004 5,4 2,2 0 0 0 0 0 2005 7,8 3,6 7,1 0 0 50,1 0 2006 7,7 4,5 7,2 5,3 13,9 10,1 0 2007 7,2 5,3 0 0 0 0 0 2008 6,2 5,4 8,8 5,3 14,0 20,5 0 2009 5,6 5,6 * 1,5 2,7 0 0 0 2010 5,8 9,1* 8,8 8,1 21,2 0 0 2011 5,7 6,0* 4,4 8,2 0 0 0 2012 5,9 7,9* 6,0 11,0 0 0 0 2013 6,8 4,77* 7,5 8,3 0 2,1 0 7,99 6,7 21,7 30,7 25,5 0 0 9,22 6,5 18,3 27,9 12,8 0 0 2014 wg definicji przypadku-20051 2014 wg definicji przypadku20141 1 Definicje przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego 11 Gruźlica Od połowy 2009 r. zachorowania i podejrzenia zachorowań na gruźlicę w województwie opolskim zgłaszane są bezpośrednio organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W 2014 r. zarejestrowano 16 przypadków zachorowań na gruźlicę płuc oraz 1 przypadek gruźliczego zapalenia opłucnej. W dziewięciu przypadkach była to gruźlica potwierdzona bakteriologicznie, w siedmiu przypadkach zachorowania nie były potwierdzone histologicznie i bakteriologicznie. Pomimo ogromnych postępów w zwalczaniu gruźlicy, poprawie sytuacji epidemiologicznej w Polsce i na świecie, na przestrzeni ostatnich lat problem gruźlicy nadal istnieje, nadal jest aktualny i wymaga doskonalenia metod jej zwalczania przy współudziale wszystkich struktur organizacyjnych zajmujących się ochroną zdrowia. Zapadalność na gruźlicę w woj. opolskim w latach 2006-2014 22,5 371 11 23 23 2007 8616 22, 22 2008 8081 21,2 562 16,6 21 20 20 616 22,6 5 20 19 19 18 17 17 16 15 15 15 14 14 13 13 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Biuletyn Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc i WSSE Opole Nowym problem na świecie jest pojawienie się gruźlicy MDR-TB tzn. zakażeń wywołanych przez prątki, które uodporniły się na dwa najskuteczniejsze leki: izoniazyd i ryfampicynę. Dlatego bardzo istotny jest nadzór nad osobami zakażonymi, w tym nad kontynuacją leczenia poszpitalnego. W praktyce istnieje problem z osobami chorymi które nie posiadają uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego oraz takimi, które nie są zadeklarowane do żadnego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz bezdomnymi. Osoby te często odmawiają leczenia. 12 Zachorowania na gruźlicę w latach 2010-2014 w powiecie kluczborskim 16 14 12 10 liczba 8 zachorowań 6 4 2 0 2010 2011 2012 2013 2014 lata pow. kluczborski Na powyższym wykresie przedstawiono liczbę zachorowań na gruźlicę w powiecie kluczborskim w latach 2010 -2014 r. W 2014 r. zarejestrowano 16 przypadków zachorowań na gruźlicę i 1 przypadek gruźliczego zapalenia opłucnej. W 2013 r. – 13 przypadków, w 2012 r. – 16 przypadków, w 2011 r. zachorowało 12 osób. Od 2011 r. zapadalność w powiecie kluczborskim przewyższa zapadalność odnotowaną w województwie opolskim. ZAPADALNOŚĆ NA GRUŹLICĘ W LATACH 2010-2014 ROK WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE POWIAT KLUCZBORSKI 2010 13 10,54 2011 15 18,0 2012 15 24,1 2013 17 20 2014 14,2 26,7 13 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Zapadalność na gruźlicę wszystkich postaci w Polsce w roku 2013 wg grup wieku i województw (liczba osób oraz współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców) Liczby Województwa POLSKA Współczynniki razem 0-14 15-19 20-44 45-64 65+ razem 0-14 15-19 20-44 6403 116 110 1705 2748 1724 16,6 2,0 5,1 45-64 65+ 11,8 26,1 30,9 1. Dolnośląskie 559 1 9 151 260 138 19,2 0,2 5,9 13,8 31,1 32,7 2. Kujawsko-pomorskie 311 3 3 107 137 61 14,9 0,9 2,4 13,7 23,7 21,2 3. Lubelskie 516 8 16 113 205 174 23,9 2,5 12,2 14,1 35,5 53,1 4. Lubuskie 192 - 1 67 81 43 18,8 0,0 1,7 17,4 28,1 32,3 5. Łódzkie 509 3 4 143 213 146 20,2 0,9 3,0 15,8 29,8 35,7 6. Małopolskie 498 7 7 119 181 184 14,8 1,3 3,5 9,3 21,0 38,3 7. Mazowieckie 999 52 36 264 383 264 18,8 6,3 12,8 13,2 27,3 32,7 8. Opolskie 133 - 2 35 67 29 13,2 0,0 3,6 9,3 23,1 19,2 9. Podkarpackie 258 1 3 81 100 73 12,1 0,3 2,2 9,9 18,1 24,8 10. Podlaskie 138 - 2 28 59 49 11,5 0,0 2,7 6,3 18,4 27,0 11. Pomorskie 323 2 2 85 155 79 14,1 0,5 1,5 9,7 25,3 26,1 12. Śląskie 986 28 11 272 457 218 21,4 4,4 4,6 16,0 34,4 31,1 13. Świętokrzyskie 278 6 4 54 113 101 21,9 3,4 5,4 11,7 31,9 50,2 14. Warmińsko-mazurskie 173 1 1 46 89 36 11,9 0,4 1,1 8,4 22,1 19,8 15. Wielkopolskie 314 3 8 77 154 72 9,1 0,5 4,0 5,8 16,8 15,7 16. Zachodnio-pomorskie 216 1 1 63 94 57 12,6 0,4 1,0 9,8 18,9 24,5 źródło: Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie 14 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Wścieklizna W ciągu 2014 roku przeprowadzono 98 dochodzeń epidemiologicznych w przypadkach podejrzenia o zakażenie wirusem wścieklizny wskutek pogryzień przez zwierzęta. Z powodu pogryzienia przez nieznane zwierzęta zaszczepiono przeciwko wściekliźnie 12 osób (9 osób zaszczepiono po pogryzieniu przez psy, 3 osoby po pogryzieniu przez koty). W trakcie prowadzonego nadzoru epidemiologicznego w tym zakresie współpracowano z Powiatowym Lekarzem Weterynarii w Kluczborku. Grypa W 2014 r. na terenie powiatu kluczborskiego odnotowano 25 przypadków zachorowań na grypę (dla porównania w 2013 r. odnotowano 435 przypadków). Sytuacja epidemiologiczna w zakresie zarejestrowanych podejrzeń zachorowań na grypę w powiecie kluczborskim odzwierciedla zapadalność na grypę w Polsce. Jednocześnie należy pamiętać, że dany sezon epidemiczny zachorowań na grypę należy analizować na przełomie dwóch lat, co oznacza że sezon epidemiczny 2014/2015 zachorowań na grypę trwa. W ramach bieżącego monitoringu zachorowań prowadzony był również cotygodniowy nadzór epidemiologiczno - wirusologiczny nad grypą w systemie Sentinel. W nadzorze wirusologiczno - epidemiologicznym nad grypą w systemie Sentinel w powiecie kluczborskim w roku 2014 brało udział 3 lekarzy (internistów i pediatrów), obejmujących opieką 6675 pacjentów, co stanowi 9,6% populacji powiatu kluczborskiego. W związku z małą liczbą zachorowań, nie udało się pobrać wymazów od chorych z podejrzeniem grypy. Najwięcej zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne odnotowano w przedziale wiekowym 15-64 lata - zachorowały 24 osoby. Większość zachorowań wystąpiło w I kwartale 2014 roku (14 przypadków). W pozostałych kwartałach odnotowano pojedyncze zachorowania. Zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę. Średnia dzienna zapadalność (na 100 tys. ludności) wg tygodniowych meldunków w sezonie 2014/15 w porównaniu z sezonami 2010/11 - 2013/14 Dane pochodzą z meldunków Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie (www.pzh.gov.pl 15 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok W powiecie kluczborskim w 2014 r. przeciw grypie zaszczepiono 1318 osób, co stanowi 5,04% populacji powiatu. Dane te pochodzą ze sprawozdań z realizacji szczepień ochronnych, sporządzanych przez punkty szczepień i są niepełne, gdyż wiele osób szczepi się w prywatnych gabinetach lekarskich, które nie mają obowiązku prowadzenia sprawozdawczości w tym zakresie. Niestety, profilaktyka grypy w postaci szczepienia w dalszym ciągu jest mało popularna, pomimo prowadzonych działań edukacyjnych. Od 2009 r. odnotowuje się spadek wykonanych szczepień p/grypie. Liczba osób zaszczepionych przeciw grypie w latach 1995-2014 w powiecie kluczborskim 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 lata 3. Realizacją Programu Szczepień Ochronnych Obowiązek szczepień ochronnych w Polsce nakłada ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ponadto wykonywanie szczepień ochronnych regulowane jest rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 października 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Zgodnie z cytowanym rozporządzeniem obowiązkowe szczepienia w Polsce wykonywane są przeciwko następującym chorobom: błonica, gruźlica, inwazyjne zakażenia Haemophilus influenzae typu b, inwazyjne zakażenia Streptococcus pneumoniae, krztusiec, świnka, odra, ospa wietrzna, choroba Heinego-Medina (poliomyelitis), różyczka, tężec, wirusowe zapalenie wątroby typu B, wścieklizna. Jednocześnie co roku Główny Inspektor Sanitarny ogłasza Program Szczepień Ochronnych na dany rok. Program Szczepień podlega zmianom i weryfikacji w zależności m.in. od sytuacji epidemiologicznej kraju. Zgodnie z Programem Szczepień na 2014 rok obowiązkowym szczepieniom przeciw: − gruźlicy, wzw typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, inwazyjnym zakażeniom Haemophilus influenzae typu b podlegały dzieci w 1 roku życia, − błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, inwazyjnym zakażeniom Haemophilus influenzae typu b, odrze, śwince i różyczce podlegały dzieci w 2 roku życia, − błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis podlegały dzieci w 6 roku życia, − odrze, śwince i różyczce podlegały dzieci w 10 roku życia, − błonicy i tężcowi podlegała młodzież w 14 roku życia, − błonicy i tężcowi podlegała młodzież w 19 roku życia, − inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae podlegały dzieci do ukończenia 5 roku życia z wybranych grup ryzyka zagrożonych szczególnie ciężkim przebiegiem tych 16 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok − − − − zakażeń oraz dzieci do ukończenia 12 miesiąca życia urodzone przed 37 tygodniem ciąży lub urodzone z masa urodzeniową poniżej 2500 g, ospie wietrznej podlegały dzieci do ukończenia 12 roku życia z wybranych grup ryzyka zagrożonych szczególnie ciężkim przebiegiem zakażeń oraz dzieci do ukończenia 12 roku życia z ich otoczenia, które nie chorowały na ospę wietrzną, ospie wietrznej podlegały również dzieci do ukończenia 12 roku życia narażone na zakażenie ze względów środowiskowych, w szczególności narażone na zakażenie ze względu na czasowe lub stałe przebywanie we wspólnych pomieszczeniach, w tym zwłaszcza w domach opieki długoterminowej, domach dziecka, żłobkach i innych instytucjach opiekuńczych, tężcowi, błonicy i wściekliźnie podlegały osoby ze wskazań indywidualnych, w związku z ekspozycją na zakażenie, wzw typu B podlegały osoby narażone w sposób szczególny na zakażenie oraz osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C. Na podstawie rocznego sprawozdania z wykonawstwa szczepień ochronnych w 2014 r. dokonano procentowej oceny stanu uodpornienia określonych roczników dzieci przeciwko wybranym chorobom zakaźnym: dzieci urodzone w 2013 r. − 100% ( pełne III- dawkowe szczepienie przeciw wzw typu B), − 99,8% (szczepienie pierwotne i uzupełniające przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis i inwazyjnym zakażeniom Haemophilus influenzae typu b), dzieci urodzone w 2012 r. − 99,6 % ( szczepienie podstawowe przeciw wzw typu B), − 97,4% (szczepienie podstawowe przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz poliomyelitis i inwazyjnym zakażeniom Haemophilus influenzae typu b), dzieci urodzone w 2008 r. − 97,6% (pierwsza dawka przypominająca szczepienia przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz poliomyelitis), dzieci urodzone w 2004 r. − 94,7% (szczepienie przeciw śwince, odrze i różyczce), dzieci urodzone w 2000 r. − 93,5% ( druga dawka przypominająca szczepienia przeciw błonicy i tężcowi), młodzież urodzona w 1995 r. − 94,6% ( trzecia dawka uzupełniająca szczepienia przeciw błonicy i tężcowi). Źródłem powyższych danych są karty szczepień, znajdujące się w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej. Należy zaznaczyć, że w punktach szczepień pozostaje duża ilość kart szczepień osób, które wyjechały za granicę (ogółem 472). Osoby te nadal są zadeklarowane do placówek podstawowej opieki zdrowotnej, więc ich karty szczepień są wykazywane w sprawozdaniach. W związku z faktem, że nieznany jest aktualny stan uodpornienia tych osób, w sprawozdaniach wykazywane są one jako nieuodpornione przeciwko określonym chorobom zakaźnym. Nadal problemem jest podanie ostatniej dawki szczepionki przeciwko błonicy i tężcowi młodzieży w 19 roku życia. Osoby te często przebywają poza miejscem stałego zameldowania oraz niechętnie zgłaszają się do punktów szczepień. 17 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Program Szczepień Ochronnych, obok wykazu szczepień obowiązkowych, zawiera także wykaz szczepień zalecanych, które nie są finansowane ze środków Ministerstwa Zdrowia. W 2014 r. spośród szczepień zalecanych w Programie Szczepień Ochronnych wykonano szczepienia przeciwko następującym chorobom: − grypie – zaszczepiono 1318 osób, − wirusowemu zapaleniu wątroby typu B – zaszczepiono 587 osób, − wirusowemu zapaleniu wątroby typu A – zaszczepiono 13 osób, − kleszczowemu zapaleniu mózgu – zaszczepiono 30 osób, − durowi brzusznemu – zaszczepiono 15 osób, − inwazyjnym zakażeniom Neisseria meningitidis – zaszczepiono 406 osób, − zakażeniom wirusem brodawczaka ludzkiego – zaszczepiono 124 dziewczynki, − rotawirusom – zaszczepiono 110 niemowląt. Ponadto w 2014 roku ramach obowiązkowych i zalecanych szczepień ochronnych zaszczepiono przeciwko: − ospie wietrznej – 67 osób, − inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae – 204 dzieci, − tężcowi – 677 osób. W 2014 roku do szczepień przeciwko wściekliźnie zakwalifikowano 14 osób, które miały kontakt ze zwierzętami podejrzanymi o wściekliznę. Szczepienia ochronne są skuteczną metodą zapobiegania zachorowaniom u osób poddanych szczepieniom ochronnym, a także zmniejszają prawdopodobieństwo zachorowania również osób nieuodpornionych w tej populacji. Uzyskanie wysokiego odsetka osób zaszczepionych przeciw chorobie zakaźnej zmniejsza także ryzyko epidemicznego szerzenia się tej choroby w populacji. Osiągnięcie tzw. odporności zbiorowiskowej jest możliwe zwykle przy zaszczepieniu ponad 90% populacji. 18 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok NADZOROWANYCH PRZEZ PSSE W KLUCZBORKU W PORÓWNANIU Z WOJEWÓDZTWEM OPOLSKIM W 2014 ROKU JEDNOSTKA CHOROBOWA WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE PSSE KLUCZBORK MIASTO I GMINA KLUCZBORK MIASTO I GMINA WOŁCZYN MIASTO I GMINA BYCZYNA GMINA LASOWICE WIK Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności 1 0,1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 51 5,1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 67 6,7 13 21,7 11 30,7 2 25,5 0 0 0 0 65 6,5 11 18,3 10 27,9 1 12,8 0 0 0 0 172 17,2 10 16,7 4 11,2 2 25,5 3 31,8 1 14,5 1 0,1 1 1,7 1 2,8 0 0 0 0 0 0 6 323 630,7 277 177 493,7 65 829,3 11 116,7 24 347,7 Różyczka 266 26,5 64 106,6 34 94,8 5 63,8 19 201,5 6 86,9 Płonica 720 71,8 64 106,6 36 100,4 9 114,8 4 42,4 15 217,3 Nagminne zapalenie przyusznic 88 8,8 14 23,3 10 27,9 1 12,8 3 31,8 0 0 Borelioza 417 41,6 24 40,0 7 19,5 10 127,6 5 53,0 2 29,0 Krztusiec 75 7,5 4 6,7 3 8,4 1 12,8 0 0 0 0 Wirusowe Zapalenie Wątroby typ A Wirusowe Zapalenie Wątroby typ B przewlekłe Wirusowe Zapalenie Wątroby typu: C wg definicji przypadku - 2005 Wirusowe Zapalenie Wątroby typu : C wg definicji przypadku - 2014 Salmonellozy Zatrucia pokarmowe Odra Ospa wietrzna 461,5 19 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia 1. Wprowadzenie W 2014 r. na terenie powiatu kluczborskiego pod nadzorem sanitarnym było 13 wodociągów sieciowych, wykorzystywanych do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Wymagania, jakim powinna odpowiadać woda do picia, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 z późniejszymi zmianami). W tabeli poniżej przedstawiono stan zwodociągowania na terenie powiatu kluczborskiego. Tabela nr 1. Lp. Gmina Administrator wodociągu Liczba wodociągów sieciowych Liczba ludności zaopatrywanej w wodę (tys.) 1. Kluczbork Wodociągi i Kanalizacja HYDROKOM Sp. z o.o. 46-203 Kluczbork, ul. Kołłątaja 7 3 35,7 2. Byczyna Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. 46-220 Byczyna, ul. Stawowa 21 4 9,4 3. Wołczyn Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 46-250 Wołczyn, ul. Traugutta 1 5 13,8 4. Lasowice Wielkie Wodociągi i Kanalizacja HYDROKOM Sp. z o.o. 46-203 Kluczbork, ul. Kołłątaja 7 1 6,9 2. Zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia Do zaopatrzenia ludności w wodę do picia wykorzystywane są wyłącznie ujęcia podziemne (studnie głębinowe), ujmujące wodę z utworów trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Studnie w większości są zlokalizowane na terenach wykorzystywanych rolniczo. Wyjątek stanowią ujęcia dla Kluczborka, które znajdują się na terenach leśnych. Większość wodociągów to małe obiekty, produkujące wodę w ilości od 100-1000 m3/dobę. Największym na terenie powiatu jest wodociąg w Kluczborku, produkujący wodę w ilości około 3700 m3/dobę. W tabeli poniżej przedstawiono eksploatowane wodociągi w poszczególnych gminach. 20 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Tabela nr 2. Gmina Wodociągi poniżej 100m3/d - Kluczbork 100 – 1000m3/d 1000 – 10 000m3/d Krzywizna, Bogacica Kluczbork Byczyna Dobiercice Polanowice-Byczyna, Kostów, Nasale Kastel - Wołczyn Szymonków Markotów Wierzbica Górna, Wołczyn, Krzywiczyny - Chocianowice - - Lasowice Wielkie W końcowej rocznej ocenie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi na terenie powiatu, w pięciu wodociągach woda nie spełniała wymagań sanitarnych – w Nasalach Kastelu, Kostowie i Dobiercicach na terenie gminy Byczyna oraz w Wierzbicy Górnej i Szymonkowie w gminie Wołczyn. Ogółem 5,9 tys. mieszkańców naszego powiatu korzystało w 2014 r. z wody pitnej, która nie spełniała wymagań, ze względu na ponadnormatywne stężenia azotanów, manganu, żelaza, niklu oraz podwyższoną mętności. Stanowiło to 9% ogółu mieszkańców powiatu, zaopatrywanych w wodę z wodociągów sieciowych. W tabeli poniżej przedstawiono wodociągi, w których jakość wody nie odpowiadała wymaganiom sanitarnym, parametry kwestionowane oraz działania podjęte przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kluczborku. Tabela nr 3. Wodociąg Liczba ludności zaopatrywanej przez wodociąg (w tys.) Kwestionowany parametr Ocena wody Przydatna do spożycia na warunkach przyznanego odstępstwa w zakresie niklu do dnia 31.01.2015 r., w zakresie azotanów do dnia 31.03.2017 r. oraz warunkowo dopuszczona do spożycia ze względu manganu w terminie do dnia 30.06.2015 r. Nasale Kastel 1,5 nikiel, azotany mangan Dobiercice 0,7 mangan, żelazo, mętność Kostów 1,2 azotany Przydatna do spożycia na warunkach przyznanego odstępstwa w terminie do dnia 30.04.2017 r. Szymonków 0,6 mętność Woda warunkowo przydatna do spożycia w terminie do dnia 30.06.2015 r. Wierzbica Górna 1,9 mangan Woda warunkowo przydatna do spożycia w terminie do dnia 31.12.2015 r. Woda warunkowo dopuszczona do spożycia w terminie do dnia 31.12.2015 r. Poprawa jakości wody nastąpiła w wodzie wodociągu w Wołczynie (ujęcie Brzezinki). Na stacji wodociągowej w Brzezinkach zainstalowano automatyczną stację uzdatniania wody z wykorzystaniem solanki. Zasada działania stacji polega na przepływie wody przez kolumnę filtracyjną ze złożem jonowymiennym, która wymienia jony NO3 (oraz SO42-) na jony CL-. 21 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Na podstawie badań wykonanych w 2014 r. stwierdzono, że stężenia azotanów nie przekraczają dopuszczalnej normy 50mg/l. Na terenach wiejskich odsetek ludności korzystającej z wody dostarczanej centralnie wynosił 49,5% (32,6 tys.). Wodę o nieodpowiedniej jakości otrzymywało 5,9 tys. osób, co stanowi 18% ogółu mieszkańców wsi, zaopatrywanych w wodę do picia z wodociągów sieciowych. Odsetek mieszkańców Kluczborka, Wołczyna i Byczyny, zaopatrywanych w wodę z wodociągów sieciowych, wynosił 50,5% (33,2 tys.). Jakość wody pitnej dostarczanej mieszkańcom miast odpowiada wymaganiom sanitarnym. 3. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia 3.1. Jakość mikrobiologiczna Wody podziemne, ujmowane do picia na terenie powiatu kluczborskiego nie są zanieczyszczone mikrobiologicznie, wobec czego woda nie wymaga stałej lub okresowej dezynfekcji wody. Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia z dnia 29 marca 2007 r. parametrami mikrobiologicznymi oznaczanymi w wodzie były bakterie Escherichia coli, bakterie grupy coli, enterokoki (paciorkowce kałowe) oraz ogólna liczba kolonii bakterii w temperaturze 360C po 48h. Dopuszczalne wartości w wodzie przeznaczonej do spożycia wynoszą 0 (zero) i w tym zakresie nie ma żadnych odstępstw. Woda dostarczana konsumentom musi być wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi. W 2014 r. w żadnym z nadzorowanych wodociągów nie wystąpiło skażenie mikrobiologiczne wody. 3.2. Jakość fizykochemiczna Wody surowe na terenie powiatu kluczborskiego, wykorzystywane do spożycia przez ludzi, charakteryzują się głównie wysokimi stężeniami żelaza i manganu, z czym zwykle wiąże się podwyższona mętność i barwa oraz ponadnormatywnymi wysokimi stężeniami azotanów. W większości wodociągów woda jest twarda, o niskich zawartościach fluorków, azotynów, amoniaku i chlorków. Parametry takie jak metale (m.in. arsen, rtęć, kadm, selen, ołów), pestycydy czy benzo(a)piren występują w stężeniach bardzo niskich, poniżej oznaczalności metody. W wodociągach w Kluczborku, Krzywiźnie Bogacicy, Szymonkowie, Wierzbicy Górnej, Nasalach Kastelu i Dobiercicach wody surowe zawierają w ilościach przekraczających dopuszczalne normy żelazo i mangan. Jak wynika z danych literaturowych, znaczny odsetek wód podziemnych, wykorzystywanych do spożycia przez ludzi zawiera wyższe od dopuszczalnych stężenia żelaza i manganu, podwyższona jest zwykle mętność i barwa. Pomimo, że stężenia manganu w ilości do 0,1mg/litr są zazwyczaj tolerowane przez konsumentów (zależy to od warunków lokalnych), może się zdarzyć, że przy przekroczeniu tej wartości mangan wywołuje niepożądany smak napojów. Obecność manganu w wodzie do spożycia, podobnie jak żelaza, może powodować powstawanie osadów w sieci wodociągowej, które odrywają się i w postaci czarnej zawiesiny są widoczne dla konsumenta. Przypadki takie były stwierdzane już przy wartości 0,02mg/l. Również bakterie odkładają w komórkach mangan, co może stwarzać problemy ze smakiem, zapachem i mętnością wody. Dlatego też woda z ujęć podziemnych zawierająca ponadnormatywne ilości żelaza i manganu, przed podaniem jej odbiorcom poddawana jest procesom uzdatniania. 22 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Nieprawidłowości występujące w trakcie prowadzonych procesów uzdatniania mogą być przyczyną okresowego występowania w wodzie ponadnormatywnych zawartości związków żelaza i manganu, czemu zazwyczaj towarzyszy podwyższona mętność i barwa. Wielkość wahań stężeń poszczególnych składników wody w czasie i przestrzeni zależy zarówno od źródeł zanieczyszczeń, jak i od zmian zachodzących w wodzie podczas jej dystrybucji. W wodzie występują związki, dla których prawdopodobieństwo zmian ich stężenia w czasie rozprowadzania wody jest niewielkie i zależne jest głównie od ich stężenia w wodzie ujmowane (surowej). Do takich należą m.in. arsen, chlorki, fluorki, twardość. Są także takie związki, których stężenie może zmieniać się i zmienia w trakcie dystrybucji wody, np. wskutek zachodzących reakcji podczas jej przesyłania instalacjami wodociągowymi, wykonanymi z różnych materiałów. Do takich należą np. żelazo, mangan i odczyn. Dopuszczalne maksymalne stężenie żelaza w wodzie przeznaczonej do spożycia wynosi 200µg/l, manganu – 50µg/l. W wodach surowych żelazo może nawet kilkadziesiąt razy przekraczać dopuszczalne wartości, mangan – kilkanaście razy. Dlatego też wody surowe są poddawane procesom uzdatniania – odżelazianiu i odmanganianiu. Skład wody decyduje o jej walorach smakowych i akceptowalności przez konsumentów. Odbiorca ocenia jakość wody głównie po jej smaku, zapachu, mętności i barwie, czyli wskaźnikach organoleptycznych. Woda organoleptycznie zaakceptowana przez konsumenta jest dla niego zdrowa i bezpieczna. Jakakolwiek zmiana jednego z wymienionych parametrów wywołuje niepokój i poczucie niebezpieczeństwa, co powoduje, że uznaje on wodę jako nie nadającą się do spożycia i stanowiącą zagrożenie dla jego zdrowia. Woda z zawartością żelaza i manganu nawet w stężeniach przekraczających dopuszczalne stężenia, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, jest tylko uciążliwa w użytkowaniu, gdyż powoduje m.in. brudzenie urządzeń sanitarnych i prania. Parametrem istotnym ze względu na możliwe zagrożenie dla zdrowia ludzi, szczególnie dla niemowląt, są azotany. Maksymalne dopuszczalne stężenie azotanów w wodzie przeznaczonej do spożycia wynosi 50mg/l. W tabeli przedstawiono najwyższe stężenia azotanów w wodzie w nadzorowanych wodociągach, stwierdzone w 2014 r. (źródło: PSSE w Kluczborku). Tabela nr 4. Wodociąg Azotany w mg/l woda podawana do sieci woda w sieci wodociągowej Kluczbork 10,68 23,57 Bogacica 6,43 6,74 Krzywizna <0,44 0,53 Chocianowice 13,74 15,39 Wołczyn 46,0 47,26 - <0,44 Markotów 39,26 40,03 Wierzbica Górna 5,54 5,16 Krzywiczyny 24,27 24,21 Polanowice Byczyna 45,74 43,32 Dobiercice <0,44 <0,44 Nasale Kastel 53,72 55,12 Kostów 54,18 55,79 Szymonków 23 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok W 2014 r. w związku z przekroczeniami azotanów w wodzie w wodociągach w Kostowie i Nasalach Kastelu, PPIS w Kluczborku wydał zgody na odstępstwo od wymagań cytowanego wyżej rozporządzenia z dnia 29 marca 2007 r. na okres trzech lat, tj. do kwietnia 2017 r. Jednocześnie informuję, że zarządca wodociągu w Kostowie (Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Byczynie, ul. Stawowa 21) w 2007 r. uzyskał podobne odstępstwo na okres trzech lat do 2010 r. Jak widać w tabeli, spośród czterech wodociągów na terenie gminy Byczyna, tylko w Dobiercicach azotany występują w bardzo niskich stężeniach. Stosunkowo wysoki poziom azotanów w 2014 r. stwierdzono w wodzie z wodociągu w Polanowicach. Aktualną sytuację w zakresie azotanów obrazują przedstawione niżej wykresy. Wykres nr 1. Najwyższe stwierdzone stężenia azotanów w w latach 2009-2014 w wodociągach w Kostowie, Nasalach Kastelu i Polanowicach 55 50 Kostów 45 Nasale Kastel Polanowice 40 35 30 2009 2010 2011 2012 2013 2914 Lata Wykres nr 2. Najwyższe stężenia azotanów w Kostowie, Nasalach Kastelu i Polanowicach w rozbiciu na kwartały 2014 r. 60 Stężenie azotanów w mg/l Stężenie azotanów w mg/l 60 55 50 45 Polanowice 40 Nasale Kastel Kostów 35 30 1. Kw 2. Kw 3. Kw 2014 rok 24 4. Kw Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok W 2014 r. w wodociągu w Kostowie w kierunku oznaczenia azotanów pobrano do badań 15 próbek wody. W dwunastu stężenie azotanów przekraczały dopuszczalną normę 50mg/l. Z wodociągu Nasale Kastel pobrano 14 próbek wody. W 10 stwierdzono ponadnormatywne stężenia azotanów. Zalecana maksymalna wartość azotanów w wodzie przeznaczonej do spożycia na poziomie 50mg/l została ustalona w oparciu o na przesłanki zdrowotne, w celu zapobiegania methemoglobinemii. Na tę chorobę narażone są niemowlęta do 3 miesiąca życia karmione pokarmem z butelki. Woda o ponadnormatywnych zawartościach azotanów nie powinna być używana do przygotowywania pokarmów dla niemowląt. Stężenia azotanów stwierdzane w 2014 r. w wodzie z wodociągach w Nasalach Kastelu i Kostowie nie stanowiły zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. W 2011 r. w wodzie w wodociągu Nasale Kastel stwierdzono ponadnormatywne stężenia niklu. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Kluczborku wydał zgodę na odstępstwo oraz dopuścił warunkowo wodę do spożycia na okres od dnia 10 stycznia 2012 r. do dnia 31 stycznia 2015 r. Maksymalne dopuszczalne stężenie niklu w wodzie przeznaczonej do spożycia wynosi 20µg/l. Na podstawie badań wykonanych w 2014 r. przez PSSE w Kluczborku, najwyższe stężenie niklu w wodzie podawanej do sieci (SUW) wynosiło 31µg/l, natomiast w wodzie w sieci wodociągowej – 35µg/l. Wg dostępnych danych literaturowych, dopuszczalne stężenie niklu w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi wynoszące 0,02 mgNi/l ustalono przede wszystkim dlatego, gdyż nikiel dostaje się do organizmu także drogą pokarmową z pożywieniem. Średnie dzienne spożycie wynosi zwykle 0,1-0,3mg niklu, ale może wzrastać nawet do 0,9mg przy spożywaniu niektórych pokarmów (owoce, warzywa, rośliny strączkowe, orzechy, czekolada, kakao, niektóre ryby i owoce morza, żywność konserwowana w metalowych opakowaniach). U osób szczególnie wrażliwych na nikiel, w wyniku kontaktu lub dostarczenia do organizmu drogą pokarmową, mogą pojawić się odczyny alergiczne skóry, ponadto nadmiar niklu w organizmie człowieka może obniżać np. poziom magnezu w niektórych organach. Wg. wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na podstawie przeprowadzonych badań ustalono, iż wartość NOAEL (no-observed-adverse-effect level) dla niklu, tj. poziom, przy którym nie zaobserwowano występowania szkodliwego efektu wynosi 5 mg/kg masy ciała na dzień. 4. Charakterystyka urządzeń zaopatrujących ludność w wodę do picia Budynki i urządzenia wodociągowe wykorzystywane do ujmowania i dystrybucji wody do picia są zlokalizowane z dala od tras tranzytowych, zakładów pracy oraz wysypisk odpadów. W wodociągach w Markotowie, Polanowicach-Byczynie i Kostowie woda nie jest poddawana żadnym procesom uzdatniania. W dziesięciu prowadzone są procesy odżelaziania i odmanganiania, co stanowi 76,9% nadzorowanych wodociągów. W tabeli przedstawiono stosowane procesy uzdatniania wody w poszczególnych wodociągach (źródło: administratorzy wodociągów). Tabela nr 7. Lp. Wodociąg Stosowane procesy uzdatniania 1 Kluczbork napowietrzanie, odżelazianie 2 Bogacica napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie 3 Krzywizna napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie 25 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok 4 Dobiercice odżelazianie, odmanganianie 5 Nasale Kastel napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie 6 Szymonków napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie 7 Wierzbica Górna napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie 8 Krzywiczyny napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie 9 Chocianowice napowietrzanie, odżelazianie, odmanganianie 10 Wołczyn (ujęcie Brzezinki) wymiana jonowa Długość sieci wodociągowej (bez przyłączy wodociągowych), wg danych otrzymanych od zarządców wodociągów wynosi blisko 600km. W tabeli przedstawiono długość sieci wodociągowej w poszczególnych gminach oraz rodzaj materiału, z którego jest wykonana. Tabela nr 8. Liczba eksploatowanych wodociągów sieciowych Długość sieci wodociągowej w km Kluczbork 3 253,5 żeliwo, stal, ocynk, PCV, PE, azbestocement, PEHD Byczyna 4 113,1 żeliwo, PCV, PE Wołczyn 5 117,5 żeliwo, PCV Lasowice Wielkie 1 115,6 PCV Gmina Materiały, z których wykonana jest sieć Z azbestocementu wykonane są krótkie odcinki sieci wodociągu w Kluczborku (2,6 km) oraz w Krzywiźnie (5,4 km). Według stanowiska Zakładu Higieny Komunalnej Państwowego Zakładu Higieny – Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego w Warszawie rury azbestowo-cementowe powinny być systematycznie zastępowane przewodami wykonanymi z innych materiałów. Nie ma jednak konieczności natychmiastowej ich wymiany, gdyż na podstawie badań wykonanych na świecie, zawartość azbestu w wodzie przesyłanej rurami azbestowo-cementowymi na ogół nie różni się od naturalnego tła. 5. Ocena wyników badań ciepłej wody w szpitalach i w budynkach użyteczności publicznej na obecność pałeczek Legionella sp. Zasady pobierania i oceny ciepłej wody użytkowej w kierunku pałeczek Legionella w zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej i budynkach zamieszkania zbiorowego reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). W 2014 r. pobrano ogółem 38 próbek ciepłej wody użytkowej w podmiotach leczniczych (Stacja Dializ i Kluczborskie Centrum Kardiologii) oraz w obiektach użyteczności publicznej (kryta pływalnia, placówki świadczące usługi hotelarskie). W dwóch obiektach świadczących usługi noclegowe stwierdzono obecność bakterii Legionella w liczbie większej niż dopuszczalna – 100jtk. W wyniku podjętych przez zarządców obiektów działań naprawczych jakość wody uległa poprawie. 26 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Podsumowanie W 2014 r. w żadnym z nadzorowanych wodociągów sieciowych nie wystąpiło zanieczyszczenie mikrobiologiczne wody. Wodę o nieodpowiedniej jakości pod względem chemicznym dostarczały wodociągi w Nasalach Kastelu, Kostowie, Dobiercicach, Szymonkowie i Wierzbicy Górnej, zaopatrujące w wodę 5,9 tys. mieszkańców gminy Wołczyn i Byczyna. Stanowiło to 8,7% ogółu mieszkańców powiatu, zaopatrywanych w wodę z wodociągów sieciowych. W 2014 r., w porównaniu do roku 2013 poprawa jakości wody nastąpiła w wodociągu w Wołczynie (ujęcie Brzezinki). Na stacji wodociągowej w Brzezinkach zainstalowano urządzenia do uzdatniania wody metodą wymiany jonowej. Wyniki badań wykonane w 2014 r. wykazały, że stężenia azotanów są w normie. Najbardziej niepojąca sytuacja w zakresie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi występuje w gminie Byczyna. Z czterech wodociągów sieciowych, w trzech woda nie spełnia wymagań sanitarnych: 1. Nasale Kastel – ponadnormatywne stężenia azotanów, niklu i manganu 2. Kostów – ponadnormatywne stężenia azotanów 3. Dobiercice, ponadnormatywne stężenia żelaza, mangan, podwyższona mętność W każdym w wymienionych wodociągów toczy się postępowanie administracyjne. 27 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok III. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej 1. Wprowadzenie W ramach sprawowanego bieżącego nadzoru sanitarnego w 2014 r. przeprowadzono kontrole w 126 obiektach. Kontrolowano m.in.: − wodociągi sieciowe i lokalne, − baseny kąpielowe, − zakłady fryzjerskie, kosmetyczne i odnowy biologicznej, − hotele, kempingi, gospodarstwa agroturystyczne oraz inne obiekty świadczące usługi hotelarskie, − inne obiekty użyteczności publicznej (m.in. stacje paliw, obiekty sportowe cmentarze i zakłady pogrzebowe, przystanki komunikacyjne). W ocenie końcowej w 2014 r. jedną placówkę (zakład fryzjerski) oceniono negatywnie ze względu na stan sanitarno-techniczny, co stanowi 0,8% wszystkich skontrolowanych obiektów. 2. Stan sanitarny wybranych zakładów 2.1. Obiekty świadczące usługi hotelarskie Pod nadzorem znajdowało się 27 placówek, wśród których są trzy hotele, kemping, zajazd, pokoje gościnne, gród warowny, gospodarstwa agroturystyczne. Skategoryzowane są dwa hotele w Kluczborku, w Byczynie oraz kemping w Bąkowie. Bazę noclegową na terenie powiatu stanowią z większości placówki z niewielką ilością pokojów, bez kategoryzacji. Ogółem w placówkach jest blisko 320 miejsc noclegowych dostępnych przez cały rok oraz około 70 miejsc dostępnych w sezonie letnim. W gospodarstwach agroturystycznych jest około 30 miejsc noclegowych, dostępnych przez cały rok. Skontrolowane placówki są w dobrym stanie sanitarno-technicznym i sanitarnoporządkowym. Są wyposażone w instalację wodociągową, kanalizacyjną i wentylacyjną. W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, postępowania z bielizną pościelową oraz stanu sanitarno-technicznego i sanitarno-porządkowego pomieszczeń i ich wyposażenia nie stwierdzono nieprawidłowości. 2.2 Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne i odnowy biologicznej To największa grupa obiektów użyteczności publicznej objęta nadzorem. Na koniec 2014 r. w ewidencji Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kluczborku znajdowało się 87 placówek, w tym: − zakłady fryzjerskie – 34, − zakłady kosmetyczne – 23, − gabinet tatuażu – 1, − zakłady odnowy biologicznej – 21, − zakłady, w których są świadczone łącznie więcej niż jedna z usług fryzjerskich i kosmetycznych –8 W 2014 r. w jednym z zakładów stwierdzono pogorszenia się stanu sanitarno-technicznego. 28 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok 2.3. Baseny kąpielowe Na terenie powiatu kluczborskiego eksploatowanych było pięć obiektów – kryta pływalnia w Kluczborku, basen hotelowy hotelu SPAŁKA w Kluczborku oraz trzy baseny sezonowe w Bąkowie, Wołczynie i Byczynie. Wszystkie baseny zasilane są wodą wodociągową. Na krytej pływalni w obu nieckach zapewniona jest recyrkulacja oraz ciągła dezynfekcja wody. Na basenie w Bąkowie częściowo działa automatyczne dozowanie środka dezynfekującego. Na basenach w Wołczynie i Byczynie nie ma recyrkulacji wody, a dezynfekcja odbywa się ręcznie. Zakres kontroli obejmował m.in. jakość wody basenowej, stan sanitarno-techniczny i sanitarno-porządkowy pomieszczeń, postępowanie z odpadami, sposób dezynfekcji wody. Trudności w sprawowaniu nadzoru nad basenami wynikają z braku regulacji prawnych, określających wymagania, jakim powinna odpowiadać woda basenowa oraz sposób jej oceny oraz warunki sanitarne funkcjonowania placówek. 2.4. Miejsca wykorzystywane do kąpieli Na terenie powiatu kluczborskiego od lipca 2012 r. funkcjonuje jedno miejsce przeznaczone do kąpieli, zlokalizowane na zbiorniku retencyjnym w Ligocie Górnej. Organizatorem miejsca wykorzystywanego do kąpieli jest Ośrodek Sportu i Rekreacji w Kluczborku. Organizator ma obowiązek wykonać badania jakości wody 14 dni przed rozpoczęciem jego działalności i co najmniej raz w okresie jego działania, a także każdorazowo w przypadku wzrokowego stwierdzenia zanieczyszczeń niekorzystnie wpływających na jakość wody i mogących stanowić zagrożenie zdrowotne dla kąpiących się osób. Organizator miejsca wykorzystywanego do kąpieli wyniki badań wody przekazuje państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, który wydaje bieżącą ocenę jakości wody, czy spełnia ona wymagania określone w obowiązujących przepisach. Wymagania, jakim powinna odpowiadać woda w miejscu wykorzystywanym do kąpieli określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 08 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 478). Parametry mikrobiologiczne Lp. Parametr Wartość dopuszczalna 1 Enterokoki (jtk/100ml lub NPL/100ml) ≤ 400 2 Escherichia coli (jtk/100ml lub NPL/100ml) ≤ 1000 Inne wymagania Wizualne nadzorowanie wody 1 2 3 Występowanie Zakwit sinic (smugi, kożuch, piana) brak Rozmnożenie się makroalg lub fitoplanktonu morskiego brak Obecność w wodzie zanieczyszczeń takich jak materiały smoliste powstające wskutek rafinacji, destylacji lub jakiejkolwiek obróbki pirolitycznej w szczególności pozostałości podestylacyjnych lub szkło, tworzywa sztuczne, guma oraz inne odpady (w ilości nie dającej się natychmiast usunąć) brak W 2014 r. badanie wody dwukrotnie wykonał organizator miejsca wykorzystywanego do kąpieli, raz – Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kluczborku. Jakość wody spełniała wymagania, określone w przywołanym rozporządzeniu z dnia 08.04.2011 r. 29 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok W sezonie letnim przeprowadzono także kontrole w zakresie utrzymania bieżącego stanu sanitarno-porządkowego plaży i terenu przyległego oraz tymczasowych ustępów typu TOI TOI. Nieprawidłowości nie stwierdzono. Podsumowanie W 2014 r. stan sanitarno-techniczny i sanitarno-porządkowy nadzorowanych obiektów nie pogorszył się w stosunku do 2013 r. W placówkach nie stwierdzono rażących zaniedbań w utrzymaniu bieżącej czystości i porządku. IV. Stan sanitarny podmiotów leczniczych Pod nadzorem sanitarnym w 2014 r. znajdowało się 51 podmiotów leczniczych, w tym: − szpitale – 1 − zakłady opiekuńczo-lecznicze – 1 − przychodnie, poradnie, ambulatoria – 33 − medyczne laboratoria diagnostyczne – 6 − inne zakłady opieki zdrowotnej (pogotowia ratunkowe, punkt krwiodawstwa, długoterminowa opieka pielęgniarska) – 10 Ponadto nadzorem były objętych 106 praktyk zawodowych lekarzy i pielęgniarek, w tym: − praktyki lekarzy i lekarzy dentystów – 87 − praktyki pielęgniarek i położnych – 19 W 2014 r. w żadnym ze skontrolowanych podmiotów leczniczych nie stwierdzono uchybień w zakresie stanu sanitarno-techniczno i sanitarno-porządkowego. Obiekty są funkcjonalne, wyposażone zgodnie ze specyfiką i zakresem świadczonych usług medycznych. Nie stwierdzono zaniedbań w utrzymaniu bieżącego porządku i czystości, prowadzenia dezynfekcji i sterylizacji narzędzi i sprzętu medycznego, postępowania z bielizną czystą i brudną oraz odpadami medycznymi i komunalnymi. Pomieszczenia i urządzenia spełniają wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r. poz. 739). W skontrolowanych praktykach zawodowych również nie stwierdzono rażących nieprawidłowości. Pomieszczenia i urządzenia są w dobrym stanie sanitarno-technicznym i porządkowym, gospodarka odpadami niebezpiecznymi i komunalnymi jest prowadzona właściwie. W porównaniu do 2013 r. poprawa nastąpiła w czterech placówkach. W dwóch placówkach toczy się postępowanie administracyjne (brak właściwie zorganizowanego ciągu technologicznego sterylizatorni). 30 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok V. Stan sanitarny obiektów, żywności, żywienia i przedmiotów użytku 1. Wprowadzenie Bezpieczeństwo żywności stanowi jeden z priorytetów polityki żywieniowej i zajmuje centralne miejsce w obszarze ochrony zdrowia publicznego. Działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego żywności jest skoordynowana z przepisami prawa obowiązującego w Unii Europejskiej. Nadzór sanitarny nad produkcją i obrotem żywnością jest realizowany poprzez wykonywanie planowanych kontroli kompleksowych oraz kontroli tematycznych i interwencyjnych, a także poprzez pobór próbek do badań laboratoryjnych, zgodnie z planami opracowanymi przez Głównego Inspektora Sanitarnego. Kontrole urzędowe żywności są przeprowadzane zgodnie z kompetencjami określonymi w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w oparciu o rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. Kontrole sanitarne przeprowadzane w miejscach produkcji i obrotu żywnością oraz żywienia zbiorowego obejmują ocenę stanu sanitarno-technicznego i porządkowego pomieszczeń produkcyjnych, magazynowych, środków transportu, stan higieny i dokumentację zdrowotną zatrudnionego personelu, ocenę zgodności z wymaganiami zdrowotnymi surowców, dozwolonych substancji dodatkowych, półproduktów i wyrobów gotowych, prawidłowość oznakowania produktów, ocenę dokumentacji i zapisów dotyczących stosowania systemów zarządzania jakością tj. dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) i HACCP. W rejestrze Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kluczborku w 2014 r. znajdowało się 590 obiektów żywnościowo-żywieniowych, w tym: − 58 obiektów produkcji żywności: wytwórnia lodów, automaty do lodów, piekarnie, ciastkarnie, przetwórnia owocowo-warzywna, zakłady przemysłu zbożowo-młynarskiego, wytwórnie wyrobów cukierniczych, inne wytwórnie żywności; − 156 obiektów żywienia zbiorowego: restauracje, zakłady małej gastronomii, stołówki szkolne i przedszkolne, stołówki w internatach, stołówki na koloniach i obozach i inne zakłady żywienia; − 341 obiektów obrotu żywnością: sklepy, markety, hurtownie, kioski, obiekty ruchome i tymczasowe; − 5 obiektów obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością: sklepy, − 4 obiekty obrotu kosmetykami; − 26 środków transportu. Liczba zakładów żywnościowo-żywieniowych w latach 2014- 2011 Rodzaj obiektów objętych nadzorem Liczba obiektów 2014 rok 2013 rok 2012 rok 2011rok Obiekty produkcji żywności 58 45 47 41 Wytwórnia lodów 1 1 1 1 Automaty do lodów 10 10 11 10 Piekarnie 16 16 18 17 Ciastkarnie 5 4 4 4 31 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Przetwórnie owocowowarzywne 1 1 1 1 Zakłady przemysłu zbożowomłynarskiego 3 3 3 3 Wytwórnie wyrobów cukierniczych 2 2 2 2 Inne wytwórnie żywności 20 8 7 3 Obiekty obrotu żywnością 341 324 343 346 Sklepy spożywcze 249 246 267 260 Kioski spożywcze 50 51 52 53 Magazyny hurtowe 17 18 19 18 Obiekty ruchome i tymczasowe 6 6 3 4 Inne punkty obrotu żywnością 19 3 2 11 Środki transportu 26 13 6 15 Zakłady żywienia zbiorowego Zakłady żywienia zbiorowego otwartego w tym zakłady małej gastronomii Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego 156 149 150 152 112 105 105 109 77 69 71 77 44 44 45 43 Zakłady obrotu materiałami i wyrobami do kontaktu z żywnością 5 3 3 3 Zakłady obrotu kosmetykami 4 4 4 4 Najliczniejszą grupę produktów, podobnie jak w roku ubiegłym, stanowiły placówki obrotu środkami spożywczymi. Liczba zakładów znajdujących się w ewidencji na przestrzeni ostatnich lat utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2014 r. zatwierdzono 60 nowych zakładów - jest to liczba zakładów zarówno nowo otwartych, jak również zakładów istniejących, w których nastąpiła zmiana właściciela lub profilu działalności. W przypadku zakładów rozpoczynających działalność wszystkie były zgodne z wymogami zapewniającymi bezpieczeństwo produkcji żywności. 32 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Działalność kontrolno-represyjna w latach 2014 – 2011 2014 2013 2012 2011 Liczba obiektów objętych nadzorem 590 544 560 561 Liczba obiektów zatwierdzonych nowych 60 93 72 63 Liczba obiektów skontrolowanych 306 373 443 379 Liczba kontroli 408 506 749 521 Liczba obiektów sklasyfikowanych 229 270 262 255 5 17 8 6 % obiektów niezgodnych 2,1 6 3 2,3 Liczba decyzji administracyjnych 167 181 151 162 Liczba nałożonych mandatów 20 34 30 32 3300,00 4750,00 4600,00 4210,00 185 197 275 218 0 2 2 2 Liczba obiektów niezgodnych z wymaganiami Kwota nałożonych mandatów (tys.) Liczba pobranych próbek Liczba próbek zdyskwalifikowanych Do kontroli w 2014 r. zaplanowano 282 obiekty. Przy typowaniu obiektów do kontroli brano pod uwagę zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności, rodzaj działalności, wielkość produkcji lub obrotu, wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego oraz wyniki kontroli z lat poprzednich. Z zaplanowanych do kontroli obiektów skontrolowano 254 – nie skontrolowano 28 placówek z uwagi na likwidację działalności lub zmianę podmiotu prowadzącego działalność. Łącznie skontrolowano 306 placówek, co stanowi 52% wszystkich nadzorowanych obiektów. W obiektach tych przeprowadzono 408 kontroli, w tym 254 planowanych i 154 pozaplanowych. Kontrole pozaplanowe to: − kontrole sprawdzające wykonanie wydanych decyzji administracyjnych, − kontrole na wniosek strony związanych z zatwierdzeniem, − kontrole tematyczne związane z pobieraniem próbek do badań laboratoryjnych, − kontrole interwencyjne w związku z sygnałami dotyczącymi nieprawidłowości w funkcjonowaniu placówek, − kontrole w ramach funkcjonowania systemu RASFF i RAPEX, − kontrole graniczne zw. eksportem środków spożywczych. Najczęstszymi uchybieniami stwierdzanymi w wyniku kontroli były: nieprawidłowy stan sanitarno-techniczny pomieszczeń oraz urządzeń i sprzętu mającego kontakt z żywnością, brak czystości bieżącej w pomieszczeniach zakładów, wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie daty minimalnej trwałości/terminu przydatności do spożycia lub brak możliwości identyfikacji żywności wprowadzanej do obrotu luzem. W 2014 r. wydano łącznie 167 decyzji administracyjnych, w tym 73 wynikające z naruszenia przepisów prawnych, 60 zatwierdzających zakłady do prowadzenia działalności, 32 wykreślenia i 2 finansowe w ramach kontroli granicznej. 33 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok W 22 przypadkach decyzjami nakazującymi zobowiązano podmioty do poprawy stanu sanitarno-technicznego. W wyniku podjętych działań w większości zakładów uzyskano poprawę warunków sanitarno-technicznych. Za uchybienia stwierdzane podczas kontroli sanitarnych w nadzorowanych obiektach nałożono łącznie 20 mandatów karnych na kwotę 3 300,00 zł. W 2014 r. przeprowadzono 60 kontroli interwencyjnych, w tym 47 w związku z funkcjonowaniem systemu RASFF i 13 w związku z interwencjami konsumentów. Interwencje dotyczyły najczęściej wprowadzania do obrotu środków spożywczych niewłaściwej jakości zdrowotnej (po upływie terminu przydatności do spożycia/daty minimalnej trwałości, o zmienionych cechach organoleptycznych), braku bieżącej czystości pomieszczeń. Większość interwencji była wnoszona anonimowo i nie potwierdziła się. Zasadność wniesionych interwencji potwierdzono w 4 przypadkach. W trosce o zdrowie konsumentów pobrano do badań laboratoryjnych 185 próbek, w tym 179 próbek środków spożywczych, 3 próbki materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz 3 próbki tłuszczu smażalniczego. Jakość zdrowotna pobranych do badań środków spożywczych była zadawalająca – nie kwestionowano żadnej próbki . Stan sanitarny skontrolowanych obiektów żywnościowo-żywieniowych nie stwarzał zagrożenia dla zdrowia i życia konsumentów. Wśród nadzorowanych obiektów działają zarówno obiekty stare, jak i nowoczesne. Zdecydowaną większość stanowią małe placówki, o ograniczonej powierzchni, mieszczące się często w zwartych zabudowach, pozbawione możliwości rozbudowy i modernizacji, wprowadzające do obrotu szeroki asortyment środków spożywczych, w tym również artykuły przemysłowe i chemii gospodarczej. Duże obiekty o nowoczesnych rozwiązaniach to głównie sieciowe obiekty handlowe. Kontrole sanitarne prowadzono w szczególności w zakresie właściwych warunków sanitarnotechnicznych placówek, prawidłowości procesów produkcyjnych, właściwego stosowania substancji dodatkowych, właściwego znakowania wyrobów, zachowania łańcucha chłodniczego na całej drodze od surowca do gotowego produktu, co ma szczególne znaczenie w przypadku środków spożywczych łatwo psujących się. Obiekty nadzorowano także pod względem realizacji systemu kontroli wewnętrznej, w tym GHP/GMP i HACCP. Brak opracowanego i wdrożonego systemu bezpieczeństwa żywności HACCP oraz niekonsekwencja w prowadzeniu zasad Dobrej Praktyki Higienicznej i Dobrej Praktyki Produkcyjnej to stwierdzane uchybienia spowodowane trudnościami pojawiającymi się podczas opracowywania dokumentacji oraz brakiem świadomości osób prowadzących produkcję i obrót żywności, dotyczącej ryzyka wystąpienia zagrożeń na wszystkich etapach procesów produkcyjnych. Od kontrolowanych podmiotów egzekwowano także prowadzenie systemu identyfikacji środków spożywczych („traceability”- „krok w przód”, „krok w tył”), którego istotą jest monitorowanie ruchu i pochodzenia produktów żywnościowych (partii produkcyjnej) na każdym etapie łańcucha dostaw przez wszystkie przedsiębiorstwa działające w branży żywieniowej (producenci, dystrybutorzy, detaliści) w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywności. W większości skontrolowanych zakładów przestrzegano segregacji asortymentowej żywności w urządzeniach chłodniczych, właściwych warunków przechowywania zgodnie z deklaracjami producentów, prowadzono monitoring temperatury w urządzeniach chłodniczych, co ma znaczenie przy przechowywaniu i wprowadzaniu do obrotu środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie, przestrzegano opracowanych instrukcji i procedur w ramach obowiązujących systemów zapewnienia bezpieczeństwa żywności. Przeprowadzone kontrole sanitarne były skuteczne ze względu na podejmowanie natychmiastowych działań w przypadkach występowania ryzyka zagrożenia dla zdrowia ludzkiego. 34 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok 2. Obiekty produkcji żywności W 2014 r. nadzorem było objętych 58 zakładów produkujących żywność, wśród nich 1 wytwórnia lodów, 10 automatów lodowych, 16 piekarni, 5 ciastkarni, 1 przetwórnia owocowo-warzywna, 3 zakłady przemysłu zbożowo-młynarskiego, 2 wytwórnie wyrobów cukierniczych, 20 innych wytwórni (wytwórnia drożdży, zakład konfekcjonowania soli, zakład wędliniarski, zakład produkcji dodatków funkcjonalnych, zakład produkcji polepszaczy piekarskich, wytwórnia środków spożywczych, 2 pieczarkarnie oraz 12 podmiotów w zakresie produkcji pierwotnej). Skontrolowano 42 obiekty, co stanowi 72% obiektów nadzorowanych. Łącznie w tej grupie obiektów przeprowadzono 45 kontroli, wydano 16 decyzji administracyjnych, w tym 1 zatwierdzającą obiekt do prowadzenia działalności oraz 15 wynikających z naruszenia przepisów prawnych. Za stwierdzone uchybienia sanitarne nałożono 3 mandaty karne na kwotę 700,00 zł. W tej grupie obiektów pobrano do badań laboratoryjnych 27 próbek – żadnej nie kwestionowano. W zakładach produkcji kontrola urzędowa prowadzona była w zakresie prawidłowości stosowanych procesów produkcyjnych, jakości używanych surowców, w tym stosowanych substancji dodatkowych, identyfikacji pochodzenia surowców, warunków ich magazynowania i przetwarzania, systemu dezynfekcji pomieszczeń i sprzętu, przestrzegania higieny przez pracowników, skuteczności systemów bezpieczeństwa wdrożonych przez przedsiębiorców. Najczęściej stwierdzane uchybienia w tej grupie obiektów to utrzymujący się zły stan techniczny pomieszczeń i brak dbałości o bieżącą czystość. Na terenie powiatu nie wszystkie obiekty są obiektami nowymi. Znaczna część zakładów działa od wielu lat, mieści się w starych budynkach w zwartych zabudowach, bez możliwości rozbudowy i poprawy funkcjonalności. Systematycznie podejmowane są jednak działania mające na celu poprawę warunków sanitarno-technicznych, polegające m.in. na poprawie funkcjonalności, wymianie urządzeń, wyposażenia i sprzętu produkcyjnego. Poprawa tego stanu była egzekwowana w drodze wydawanych decyzji administracyjnych. Jeśli chodzi o zakłady rozpoczynające działalność to wszystkie były zgodne z wymogami zapewniającymi bezpieczeństwo produkcji żywności. W 2014 r. w 40 zakładach produkcyjnych opracowano i wdrożono zasady GMP i GHP, co stanowi w przybliżeniu 69 % wszystkich zakładów będących pod nadzorem. Najliczniejszą grupę wśród zakładów produkujących żywność stanowią piekarnie i ciastkarnie. Pod względem wielkości są to zakłady małe, w których produkcja jest częściowo zmechanizowana. Produkowane wyroby piekarnicze i ciastkarskie przeznaczone są głównie na zaopatrzenie rynku lokalnego. Nadal istotnym problemem w tej grupie obiektów są trudności we wdrażaniu systemów bezpieczeństwa żywności opartych na zasadach systemu HACCP, wymaganych w przepisach prawa żywnościowego. Drugą pod względem liczby placówek grupę obiektów stanowią automaty do lodów. Są to małe zakłady, działające głównie sezonowo. Produkcja odbywa się w oparciu o koncentraty lodów w proszku na bazie wody, natomiast wytwórnia lodów stanowi wydzielony ciąg technologiczny w obiekcie wprowadzającym do obrotu wyroby cukiernicze. Lody z tej wytwórni sprzedawane są we własnych firmowych sklepach cukierniczo-piekarniczych. Stan techniczny ww. obiektów jest dobry, obiekty są systematycznie remontowane i modernizowane. Nadzorowane w tej grupie obiekty charakteryzują się zróżnicowanym stanem sanitarno-technicznym. Do placówek o dobrym stanie sanitarno-higienicznym, podobnie jak w roku ubiegłym, można zaliczyć automaty do lodów, wytwórnie wyrobów cukierniczych, wytwórnię drożdży. 35 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok 3. Obiekty obrotu żywności Zakłady obrotu stanowią najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną pod względem wielkości, warunków sanitarno-technicznych, wyposażenia oraz asortymentu wprowadzanych do obrotu artykułów grupę nadzorowanych obiektów. Wśród nich znajdują się zarówno obiekty małe tj. kioski, w tym zlokalizowane na targowiskach, jak i sklepy spożywcze, łącznie z wielkopowierzchniowymi marketami, a także magazyny hurtowe. Wśród sklepów tylko niewielką część stanowią sklepy wielkopowierzchniowe (markety), zdecydowana większość to sklepy małe, o ograniczonej powierzchni – w nich stwierdzano najwięcej nieprawidłowości. Nowopowstałe, duże obiekty handlu sieciowego podnoszą dodatnie wskaźniki w tym zakresie. Posiadają wystarczającą ilość pomieszczeń, wyposażone są w odpowiednią ilość urządzeń i sprzętu, zapewniającego prawidłowe warunki do przechowywania i sprzedaży żywności. Zastrzeżeń nie budzą także warunki sprzedaży żywności w systemie targowiskowym, gdzie funkcjonują stacjonarne kioski z doprowadzoną bieżącą wodą oraz stoiska handlowe z pełnym dostępem do zaplecza socjalnego i z możliwością prawidłowego składowania i usuwania odpadów. W tej grupie nadzorem objętych było 341 placówek, w tym 249 sklepów spożywczych, 50 kiosków spożywczych, 16 hurtowni, 6 obiektów ruchomych i tymczasowych oraz 19 innych obiektów obrotu środkami spożywczymi. W 2014 r. skontrolowano 165 placówek, co stanowi 48% wszystkich obiektów wprowadzających żywność do obrotu. Przeprowadzono 246 kontroli, w tym 54 interwencyjne. Wśród sklasyfikowanych obiektów stwierdzono 5 obiektów niezgodnych z wymaganiami – wszystkie wśród sklepów spożywczych. Przyczyną dyskwalifikacji była niewłaściwa jakość wprowadzanych do obrotu środków spożywczych (po upływie terminów ważności). W wyniku kontroli wydano 30 decyzji administracyjnych wynikających z naruszenia przepisów prawnych oraz 32 decyzje zatwierdzające obiekty doprowadzenia działalności. Nałożono 13 mandatów karnych na kwotę 2 100,00 zł. Do badań laboratoryjnych pobrano 143 próbki środków spożywczych – żadnej nie zakwestionowano. Najczęściej stwierdzane podczas kontroli nieprawidłowości to: − wprowadzanie do obrotu przeterminowanych środków spożywczych, − brak bieżącej czystości, − brak możliwości identyfikacji terminów ważności środków spożywczych, − brak prowadzenia obowiązujących zapisów w ramach GHP i systemu HACCP. Decyzjami w tej grupie obiektów egzekwowano: − poprawę stanu technicznego pomieszczeń (ścian, sufitów), − zabezpieczenie placówki przed dostępem owadów i gryzoni. Systematycznie następuje poprawa stanu sanitarnego tej grupy obiektów, co może wynikać z podejmowania działań spowodowanych konkurencją w kierunku zmiany wizerunku obiektów, a także wdrożeniem systemów kontroli wewnętrznej i zwiększonymi inwestycjami odnośnie wyposażenia placówek. 4. Obiekty żywienia zbiorowego W tej grupie obiektów znajdują się zakłady żywienia zbiorowego otwartego, np. restauracje, w tym zakłady małej gastronomii (m.in. fast food, pijalnie piwa, smażalnie) oraz zamkniętego, tj. znajdujące się w obiektach prowadzących żywienie zbiorowe zorganizowane (zakłady pracy, szpitale, szkoły, domy opieki społecznej, itd.). W 2014 r. nadzorem sanitarnym objęto 156 obiektów, w tym 35 zakładów żywienia zbiorowego otwartego (restauracje, kawiarnie), 77 punktów małej gastronomii („fast food”, pijalnie piwa) i 44 zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego (stołówki). 36 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Tę grupę obiektów cechuje różnorodność pod względem zakresu prowadzonej działalności, wielkości pomieszczeń, poziomu wyposażenia i jakości świadczonych usług od zakładów produkujących szeroki asortyment posiłków w pełnym zakresie (od surowców do gotowych dań), do ruchomych punktów gastronomicznych oferujących dania typu „fast food” z gotowych półproduktów. Można wyodrębnić w tej grupie zakładów obiekty nowe, zbudowane od podstaw, z przeznaczeniem do takiej działalności oraz obiekty zlokalizowane w istniejących budynkach, często starych, które zostały adaptowane. Należy zaznaczyć, że w ostatnich latach wzrosła liczba obiektów żywienia zbiorowego zamkniętego korzystających z usług cateringowych. W 2014 r. skontrolowano 84 obiekty, co stanowi 64% wszystkich obiektów. Przeprowadzono 102 kontrole, w tym 4 kontrole interwencyjne. W trakcie kontroli szczególną uwagę zwracano na jakość zdrowotną oraz pochodzenie surowców, warunki przechowywania surowców, półfabrykatów i posiłków gotowych, prawidłowość procesów technologicznych z uwzględnieniem poszczególnych etapów procesu produkcyjnego, prawidłowość prowadzenia procesów dezynfekcji termicznej naczyń, funkcjonalność pomieszczeń z uwzględnieniem stref krzyżowania się dróg „czystych” i „brudnych”, sposób gromadzenia i usuwania odpadów pokonsumpcyjnych i poprodukcyjnych, prawidłowość dokumentowania czynności związanych z realizacją zasad GHP/GMP, stopień wdrożenia systemu HACCP, procedury zabezpieczenia i wycofania z obrotu partii żywności nie odpowiadającej wymaganiom jakości zdrowotnej, a także funkcjonowanie systemu traceability. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 28 decyzji administracyjnych wynikających z naruszenia przepisów prawnych oraz 14 decyzji zatwierdzających zakłady do prowadzenia działalności. Za stwierdzone uchybienia nałożono 4 mandaty karne na łączną kwotę 500,00 zł. W tej grupie nie stwierdzono obiektów niezgodnych z wymaganiami. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości sanitarne dotyczyły: − − − − − − wprowadzania do obrotu przeterminowanych środków spożywczych, braku bieżącej czystości, braku higieny osobistej personelu, braku opracowania i wdrożenia procedur opartych na zasadach systemu HACCP, braku prowadzenia zapisów z GHP i GMP, braku możliwości identyfikacji surowców (bez oznakowania). Decyzjami egzekwowano: − poprawę stanu technicznego pomieszczeń (ściany, sufity, podłogi), − zapewnienie właściwego stanu technicznego wyposażenia (mebli, urządzeń chłodniczych), − − − zapewnienie bieżącej ciepłej wody przy punktach wodnych, opracowanie instrukcji GHP i GMP, opracowanie i wdrożenie HACCP. Wyniki kontroli pokazują, że stan sanitarno-techniczny obiektów żywienia systematycznie poprawia się m.in. dzięki regularnym i konsekwentnym kontrolom, prowadzonym przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz dzięki rosnącej świadomości przedsiębiorców w zakresie obowiązujących wymagań oraz wdrażaniu i stosowaniu zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP), a także wprowadzaniu systemu HACCP. Zadawalający jest fakt, że zasady GHP/GMP wdrożyło dotychczas 137 obiektów, co stanowi 88% zakładów będących pod nadzorem. Zwiększyła się także liczba zakładów, które opracowały i wdrożyły procedury oparte na zasadach systemu HACCP – na koniec 2014 r. wdrożenie zakończyło 68 zakładów. W trakcie przeprowadzonych kontroli w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego dokonywano oceny żywienia na podstawie analizy jadłospisów. Żywienie zbiorowe zamknięte jest szczególnie ważnym elementem podstawowej formy wyżywienia dla określonych grup ludności (pacjenci szpitali, dzieci w szkołach i przedszkolach, wychowankowie domów dziecka, pensjonariusze domów opieki społecznej). Większość 37 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok ocenionych jadłospisów nie wykazała rażących nieprawidłowości, choć budziły one zastrzeżenia.. Świadczy to o błędach popełnianych w procesie planowania żywienia. Największy procent kwestionowanych jadłospisów stwierdzono w placówkach żywiących dzieci i młodzież tj. w stołówkach przedszkolnych i szkolnych. W tych obiektach na przestrzeni ostatnich lat obserwowano tendencję do likwidacji działalności w zakresie żywienia przez macierzyste placówki szkolne czy oświatowe na rzecz firm cateringowych. I tak na przykład w powiecie funkcjonują 22 stołówki przedszkolne, w tym 8 z żywieniem w systemie cateringowym, 13 stołówek szkolnych, w tym 8 z żywieniem w systemie cateringowym. Kontrole wykazały, że w często w stołówkach szkolnych wydawane są posiłki na przemian jednodaniowe i dwudaniowe (2 x w tygodniu zupa i 3 x w tygodniu drugie danie i odwrotnie). Kwota dziennej stawki żywieniowej jest często niska, ogranicza to możliwość produkcji posiłków z uwzględnieniem zalecanego zbilansowania diety, dostosowania wyżywienia do wartości odżywczej zapewniającej realizację norm żywienia zalecanych przez Instytut Żywności i Żywienia. Najczęściej stwierdzanymi uchybieniami w zakresie planowania jadłospisów były: zbyt niska podaż mleka i przetworów mlecznych, brak lub mała ilość dodatków owocowo-warzywnych, niewielki udział ryb, niski udział produktów o wysokiej zawartości węglowodanów złożonych, produktów wysokobiałkowych tj. ciemne pieczywo, kasze, warzywa roślin strączkowych. Istotnym problemem, który warunkuje realizacje prawidłowego żywienia dzieci w przedszkolach i szkołach jest brak stosownych regulacji prawnych, określających min. wartość dziennej normy oraz procentowy udział składników. Bez nich trudno wyegzekwować prawidłową dietę dzieci. Normy żywieniowe opracowane w Instytucie Żywności i Żywienia nie są obligatoryjne ze względu na brak rozporządzeń regulujących te kwestie. Zalecenia żywieniowe, mające formę aktu prawnego, dałyby możliwość egzekwowania od osób odpowiedzialnych za żywienie właściwych działań w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, co wpłynęłoby na zmniejszenie skutków nieprawidłowego odżywiania dzieci, jakimi najczęściej są : nadwaga, otyłość itp. Z uwagi na brak przepisów prawnych określających obowiązkowe normy żywieniowe, nie ma podstaw prawnych do egzekwowania prawidłowego żywienia w zakładach żywienia zbiorowego typu zamkniętego. Oceny sposobu żywienia dokonywane przez pracowników inspekcji sanitarnej, w tym informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach, przesyłane są jedynie w formie pism intencyjnych do przedsiębiorców prowadzących żywienie, odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności i jakość żywienia. 5. Ocena jakości zdrowotnej środków spożywczych oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Próbki pobierane były zgodnie z opracowanym w Głównym Inspektoracie Sanitarnym „Planem pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej˝. Obejmuje on urzędową kontrolę i monitoring żywności pochodzenia niezwierzęcego produkowanej i wprowadzanej do obrotu oraz produktów pochodzenia zwierzęcego znajdujących się w handlu detalicznym. Pobieranie próbek do badań odbywa się zgodnie z polskimi i europejskimi aktami prawnymi. Do badań pobierane były próbki produktów krajowych, produktów pochodzących z obszaru Unii Europejskiej oraz próbki produktów z krajów trzecich (spoza Unii Europejskiej). Próbki pobierane są z obrotu detalicznego i hurtowego, w zakładach przemysłu spożywczego i zakładach żywienia zbiorowego. W 2014 r. pobrano do badań laboratoryjnych 185 próbek, w tym 179 próbek środków spożywczych, 3 próbki materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością i 3 próbki tłuszczu smażalniczego. Próbki badane były w kierunku mikrobiologii, metali szkodliwych dla zdrowia, pozostałości pestycydów, mikotoksyn, azotanów i azotynów, zawartości substancji dodatkowych, skażeń promieniotwórczych, substancji migrujących z materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, GMO, zawartości jodu, wybranych parametrów w środkach 38 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok spożywczych specjalnego przeznaczenia, suplementach diet, znakowania, organoleptyki, napromieniania, WWA, 3-MCPD, akryloamidu, glutenu. Sprawozdanie z pobranych próbek wg grup produktów Lp Grupa produktów Liczba próbek ogółem U * M ** Próbki kwest. 1. Mięso i przetwory mięsne 8 7 1 0 2. Drób i produkty drobiarskie 9 7 3 0 3. Ryby, owoce morza i przetwory 6 6 0 0 4. Mleko i przetwory 26 25 14 0 5. Ziarno zbóż i przetwory mleczne 23 23 15 0 6. Wyroby cukiernicze i ciastkarskie 23 23 18 0 7. Cukier 1 1 1 0 8. Warzywa 12 12 2 0 9. Owoce 10 10 3 0 10. Grzyby 3 1 3 0 11. Napoje alkoholowe 2 1 1 0 12. Wody mineralne produktów napoje bezalkoholowe 7 7 7 0 13. Tłuszcze roślinne 9 8 1 0 14. Koncentraty spożywcze 2 2 1 0 15. Majonezy ,musztardy ,sosy 1 1 0 0 16. Zioła i przyprawy 8 8 2 0 17. Kawa , herbata 2 1 1 0 18. Wyroby garmażeryjne 6 6 0 0 19. Środki specjalnego przeznaczenia 11 10 6 0 20. Suplementy diety 8 8 6 0 21. Materiały i wyroby do kontaktu z żywnością 3 3 1 0 22. Sól spożywcza 4 4 4 0 183 173 82 0 Ogółem * badania przeprowadzone w ramach urzędowej kontroli żywności ** badania przeprowadzone w ramach monitoringu Z pobranych do badań próbek nie zakwestionowano żadnej, zatem żywność oferowana konsumentom jest bezpieczna. Należy stwierdzić, że jakość produkowanych i wprowadzanych do obrotu środków spożywczych ulega systematycznej poprawie. Jest to wynikiem poprawy stanu technicznego placówek, przestrzegania ogólnych zasad higieny w procesie produkcji, obrocie i transporcie, ale również funkcjonowania w coraz większej ilości placówek systemu kontroli wewnętrznej, a także kontroli zewnętrznej, sprawowanej w ramach urzędowej kontroli żywności. 6. Ocena wdrażania systemów kontroli wewnętrznej w zakładach produkcji i obrotu żywnością Obecnie najbardziej skutecznym sposobem przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa żywności, zapewnienia jakości i bezpieczeństwa żywnościowego oraz zapobiegania zakażeniom i zatruciom pokarmowym w całym łańcuchu żywnościowym jest system HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points - System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli). Wdrożenie i utrzymanie systemu HACCP jest obligatoryjne dla wszystkich podmiotów branży spożywczej. Celem systemu HACCP jest zapobieganie wprowadzania 39 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok produktów o niewłaściwej jakości na rynek poprzez nadzór nad tymi etapami / procesami, które z uwagi na bezpieczeństwo żywności powinny być poddane szczególnemu monitorowaniu. Budowanie systemu powinno być poprzedzone opracowaniem i wdrożeniem Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) oraz Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP), czyli tzw. „programem warunków wstępnych”. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w trakcie urzędowej kontroli żywności dokonują oceny wdrożonych systemów kontroli wewnętrznej w zakładach (GHP, GMP, HACCP) w zakresie jego skuteczności. Sytuację w zakresie wdrażania omawianych systemów w przedsiębiorstwach sektora spożywczego z terenu powiatu przedstawia poniższa tabela. Rodzaj obiektu Liczba zakładów GHP/GMP HACCP Zakłady produkcyjne 58 40 32 Wytwórnia lodów 1 1 0 Automaty do lodów 10 10 10 Piekarnie 16 16 11 Ciastkarnie 5 4 3 Przetwórnie owocowo-warzywne 1 1 0 Zakłady przemysłu zbożowomłynarskiego 3 2 2 Wytwórnie wyrobów cukierniczych 2 2 2 Inne wytwórnie żywności 20 4 4 Placówki obrotu 367 285 193 Sklepy spożywcze 249 222 173 Kioski spożywcze 50 47 20 Magazyny hurtowe 17 16 10 Obiekty ruchome i tymczasowe 6 0 0 Środki transportu 26 0 0 Inne punkty obrotu żywnością 19 0 0 Zakłady żywienia 156 137 68 Zakłady żywienia zbiorowego otwartego 112 99 34 Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego 44 38 34 581 462 293 Razem Z przeprowadzanych kontroli wynika, że stopień wdrożenia systemów kontroli wewnętrznej w zakładach produkcji i obrotu żywnością sukcesywnie wzrasta. Większość obiektów sektora spożywczego posiada opracowany i wdrożony „program warunków wstępnych” (GHP/GMP) – na 581 nadzorowanych zakładów żywnościowo-żywieniowych 78% obiektów posiada wdrożone zasady GHP/GMP. Mniejszy jest odsetek zakładów, które ukończyły wdrażanie systemu HACCP – na koniec roku proces wdrażania zakończyło 51% zakładów. Wśród nich są głownie duże zakłady produkcyjne, duże placówki handlowe, głównie sieciowe oraz placówki żywienia zbiorowego zamkniętego. Pozostałe zakłady rozpoczęły wdrażanie systemu HACCP, np. powołały zespół ds. wdrażania systemu, proces ten jest jednak powolny. Nie bez znaczenia jest specyfika zakładów funkcjonujących na terenie powiatu. Najliczniejszą grupę zarówno wśród zakładów produkujących żywność, wprowadzających 40 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok żywność do obrotu, jak i zakładów żywienia zbiorowego stanowią mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające od jednego do kliku pracowników, o ograniczonej wielkości produkcji, lokalnym zasięgu działalności tj. automaty lodowe, piekarnie, ciastkarnie, małe sklepy spożywcze, pijalnie piwa). W zakładach tych ustalono środki kontroli w celu zapewnienia zdrowotnego bezpieczeństwa produkowanej/wprowadzanej do obrotu żywności, uznając, że opracowane i wdrożone zasady dobrej praktyki higienicznej i produkcyjnej, w tym stały monitoring, dokonywane czynności oraz prowadzona dokumentacja w ustalonych punktach kontrolnych w obszarach min. kontrolowania dostaw żywności/surowców przyjmowanych do zakładu, kontrolowania warunków przechowywania żywności łatwo psującej się, kontrolowania warunków obróbki termicznej procesów produkcyjnych, eliminują, bądź minimalizują ryzyko zagrożeń zdrowotnych wprowadzanej do obrotu/produkowanej w zakładzie żywności. Problemem jest także często rotacja pracowników, zatrudnianie w placówkach sektora spożywczego osób przypadkowych, bez kierunkowego wykształcenia (dotyczy to także właścicieli), co utrudnia zrozumienie i analizę ryzyka w produkcji żywności. Ważnym aspektem są również szkolenia, które powinny stanowić podstawę zmian zachowań pracowników. Nie jest łatwo wyposażyć obiekty w nowe maszyny i urządzenia. Można jednak tak zorganizować pracę, aby minimalizować występowanie zagrożeń. Aktualna sytuacja w zakresie szkoleń jest niezadowalająca z uwagi na przejęcie odpowiedzialności za szkolenia przez przedsiębiorców, którzy często nie przywiązują należytej uwagi do tych zagadnień. 7. Działania podejmowane w ramach funkcjonowania systemu RASFF Ważnym instrumentem z punktu widzenia realizacji prawa konsumentów do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na rynku żywności jest funkcjonowanie systemu RASFF (Systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach), wprowadzenie obowiązku identyfikowalności w łańcuchu żywnościowym, a także zwiększenie odpowiedzialności producentów i dystrybutorów żywności za wprowadzanie tych produktów do obrotu. System RASFF jest to unijny system, w którym biorą udział wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej. Nadrzędnym celem systemu jest ochrona konsumentów przed niebezpieczeństwem lub potencjalnym niebezpieczeństwem wynikającym ze spożycia produktów żywnościowych. Założeniem systemu jest szybka wymiana informacji między państwami członkowskimi o pojawieniu się produktów, które nie spełniają wymagań co do ich bezpieczeństwa, są nieprawidłowo oznakowane, stwarzając ryzyko dla zdrowia konsumentów. Rodzaj podejmowanych działań opiera się na ocenie ryzyka, określeniu stopnia zagrożenia dla zdrowia konsumentów w wyniku pojawienia się na rynku szkodliwych środków spożywczych, zbieraniu informacji oraz koordynowaniu prac w tym zakresie. W 2014 r. PPIS w Kluczborku prowadził działania w ramach otrzymanych powiadomień alarmowych i informacyjnych w związku z wprowadzeniem do obrotu środków spożywczych oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością stwarzających potencjalne zagrożenie dla zdrowia człowieka. W ramach funkcjonowania systemu RASFF przeprowadzono 44 kontrole sanitarne. Kontrole interwencyjne dotyczyły 22 powiadomień alarmowych i 6 powiadomień informacyjnych. Powiadomienia dotyczyły głównie przekroczenia zawartości substancji chemicznych (rtęci, dwutlenku siarki i jej pochodnych), obecności substancji alergennych, dopuszczalnych limitów mikotoksyn, obecności zanieczyszczeń mikrobiologicznych (Salmonella), obecności zanieczyszczeń fizycznych (szkła), pozostałości pestycydu, migracji kadmu i ołowiu w naczyniach ceramicznych i szklanych, przekroczenia dopuszczalnego limitu migracji specyficznej pierwszorzędowych amin aromatycznych. We wszystkich przypadkach przedsiębiorcy podjęli we własnym zakresie działania zmierzające do wycofania produktów niezgodnych z wymaganiami w ramach 41 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok funkcjonujących procedur wycofania. Nie było konieczności wydawania w tym zakresie decyzji administracyjnych. 8. Działania w ramach kontroli granicznej Ważnym elementem urzędowej kontroli środków pożywczych jest także graniczna kontrola sanitarna. Graniczne kontrole prowadzone przez Państwową Inspekcję Sanitarną dotyczą żywności pochodzenia niezwierzęcego oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, wprowadzanych na obszar Wspólnoty z państw trzecich niebędących członkami Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Żywność przywieziona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej nie podlega granicznej kontroli sanitarnej, przedsiębiorca nie ma obowiązku składania wniosku o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej oraz świadectwa spełnienia przez te towary wymagań zdrowotnych. Jednakże przedsiębiorca, który importuje środki spożywcze z innego państwa członkowskiego UE, powinien posiadać dokumenty, które potwierdzają, że importowany produkt jest bezpieczny i spełnia wymagań jakości zdrowotnej. Kontrola graniczna jest procesem wieloetapowym i zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi obejmuje m.in. kontrolę dokumentacji, ocenę warunków transportu, oględziny i ocenę partii towaru, ocenę zgodności z wymaganiami zdrowotnymi towaru. Na terenie powiatu kluczborskiego w 2014 r. przeprowadzono 3 kontrole graniczne w miejscach docelowego przeznaczenia towarów, wszystkie dotyczyły eksportu wyrobów cukierniczych przez P.P.H.U.„LUMAR” w Byczynie. Graniczna kontrola sanitarna obejmowała kontrolę dokumentacji, kontrolę bezpośrednią – oględziny towaru oraz kontrolę warunków transportu. Wszystkie kontrole wykonywane były w zakładzie u producenta; w wyniku przeprowadzonych czynności wydano 3 świadectwa stwierdzające spełnianie przez towary wymagań zdrowotnych. 9. Nadzór nad żywnością prozdrowotną Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadzi nadzór nad warunkami wprowadzania do obrotu żywności prozdrowotnej, obejmującej min. suplementy diety, środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz żywność wzbogaconą witaminami i składnikami mineralnymi. Suplementy diety zgodnie z ustawodawstwem Unii Europejskiej są środkami spożywczymi, których celem jest uzupełnienie normalnej diety. Mogą stanowić skoncentrowane źródło witamin i składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny efekt fizjologiczny. Zgodnie z obowiązującymi przepisami całkowitą odpowiedzialność za jakość zdrowotną środka spożywczego wprowadzanego do obrotu oraz treść informacji umieszczonych na jego opakowaniu lub prezentacji i reklamie ponosi producent bądź przedsiębiorca wprowadzający produkt do obrotu. W 2014 r. na terenie powiatu kluczborskiego przeprowadzono 30 kontroli, w trakcie których oceniono znakowanie 41 suplementów diety oraz dokonano weryfikacji produktów objętych powiadomieniem Głównego Inspektora Sanitarnego. Żaden z ocenionych produktów nie budził zastrzeżeń. Ocenę bezpieczeństwa tej grupy produktów przeprowadzano także na podstawie badań laboratoryjnych, wykonanych zgodnie z „Planem poboru próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu w PIS w 2014 r.” Badania obejmowały analizę zgodności suplementów diety z deklaracjami producentów. Jednocześnie z uwagi na realne zagrożenie dla zdrowia publicznego spowodowane obecnością na rynku spożywczym suplementów diety niespełniających wymagań określonych w przepisach prawa żywnościowego na 2014 r. zaplanowano również badania suplementów diety w kierunku oznaczenia potencjalnej zawartości innych niedeklarowanych substancji, które mogą wykazywać właściwości farmakologicznie czynne. Badania zostały wykonane w Narodowym 42 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Instytucie Leków w Warszawie – próbka pobrana na terenie powiatu kluczborskiego nie budziła zastrzeżeń. Do badań laboratoryjnych w ramach nadzoru nad żywnością prozdrowotną pobrano 22 próbki, w tym 11 próbek środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, 8 próbek suplementów diety i 3 próbki środków wzbogaconych witaminami i składnikami mineralnymi – żadnej próbki nie kwestionowano. Kontrole wykazały, że obrót suplementami diety oraz środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego prowadzony był prawidłowo, z zachowaniem wskazanych przez producentów warunków. W wyniku kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie znakowania oraz przestrzeganie terminów przydatności do spożycia wprowadzanych do obrotu produktów. 10. Nadzór nad obrotem kosmetyków Na terenie powiatu kluczborskiego nie ma zakładów produkujących kosmetyki, nadzór nad nimi prowadzony był wyłącznie w obrocie handlowym. W ewidencji PPIS w Kluczborku znajdują się 4 specjalistyczne sklepy kosmetyczne. Oprócz rutynowych kontroli, podczas których oceniano znakowanie wprowadzanych do obrotu kosmetyków, warunki ich przechowywania, przeprowadzano kontrole w ramach funkcjonowania systemu RAPEX, mającego na celu wyeliminowanie z rynku produktów, które nie zostały zgłoszone do Krajowego Systemu Informowania o Kosmetykach, a także kosmetyków nieodpowiadających wymaganiom zdrowotnym lub niespełniających wymogów obowiązujących przepisów prawnych. W 2014 r. w ramach systemu RAPEX odnotowano 25 notyfikacji kosmetyków, które mogły stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów. W wyniku prowadzonych czynności kontrolnych w obrocie handlowym na terenie naszego powiatu nie stwierdzono produktów będących przedmiotem ww. powiadomień. 11. Nadzór nad obrotem materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Na terenie powiatu kluczborskiego nie ma zakładów produkujących materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością. Nadzór w tym zakresie prowadzony był w palcówkach obrotu środkami spożywczymi, które wprowadzały do obrotu także materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością. Do badań w 2014 r. zostały pobrane 3 próbki materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w tym wyroby z poliamidu, wyroby ceramiczne i szklane Zakres badań obejmował migracje specyficzną, migrację ołowiu i kadmu oraz ocenę organoleptyczną. Żadna z badanych próbek nie została zakwestionowana. 12. Działalności edukacyjna W zakresie nadzoru nad zakładami żywieniowo-żywnościowymi, obok działań związanych z egzekwowaniem przestrzegania przez podmioty obowiązujących przepisów prawnych prowadzono także działania edukacyjne. Działalność edukacyjna była ważnym elementem na rzecz poprawy świadomości i stanu wiedzy przedsiębiorców sektora spożywczego. Celem prowadzonych działań edukacyjnych było min. − informowanie przedsiębiorców sektora spożywczego o zmianach przepisów prawnych w obszarze bezpieczeństwa żywności min. w zakresie znakowania żywności, informowania konsumentów; 43 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok − przekazywanie przedsiębiorcom podstawowych informacji z zakresu praktycznej realizacji zasad Dobrej Praktyki Higienicznej i Produkcyjnej, a także wdrażania systemu HACCP; − podniesienie świadomości i wiedzy przedsiębiorców odpowiedzialnych za organizację żywienia w placówkach oświatowo- wychowawczych nt. roli odżywiania dla zachowania zdrowia oraz zagadnień dotyczących bezpieczeństwa żywności i żywienia. Wiedza na temat związków, jakie istnieją pomiędzy dietą a zdrowiem owocuje planowaniem żywienia w kierunku prozdrowotnym, a w konsekwencji zmniejszeniem rozpowszechnienia żywieniowych czynników ryzyka chorób dietozależnych; − podniesienie świadomości ajentów sklepików szkolnych w zakresie roli wprowadzanego do obrotu asortymentu środków spożywczych w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych; − kształtowanie wśród dzieci i młodzieży szkolnej zdrowego stylu życia, ze szczególnym uwzględnieniem racjonalnego odżywiania i aktywności fizycznej jako głównych czynników w profilaktyce nadwagi i otyłości. Podsumowanie 1. Stan sanitarny obiektów produkujących żywność i wprowadzających ją do obrotu na terenie powiatu nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Dzięki prowadzonym urzędowym kontrolom żywności oraz sukcesywnie wdrażanym przez przedsiębiorców systemom zapewnienia bezpieczeństwa żywności (GHP/GMP, system HACCP) od lat systematycznie poprawia się stan sanitarny zakładów produkcji i obrotu żywnością. 2. W większości skontrolowanych w 2014 r. obiektów stan sanitarny był zadawalający. Wśród sklasyfikowanych na podstawie jednolitych kryteriów zawartych w arkuszach oceny stanu sanitarnego obiektów stwierdzono 5 obiektów niezgodnych z wymaganiami, co stanowi 2,1 % ocenionych zakładów. 3. Problemem pozostaje w dalszym ciągu wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub po upływie daty minimalnej trwałości oraz środków spożywczych bez możliwości dokładnej identyfikacji (brak etykiet producenta). 4. W dalszym ciągu stwierdza się nieprawidłowości w sposobie żywienia w placówkach żywienia zbiorowego zamkniętego. W związku z powyższym konieczne jest kontynuowanie działań edukacyjnych w zakresie zasad racjonalnego żywienia kierowanych do osób odpowiedzialnych za organizację żywienia. Żywienie dzieci i młodzieży powinno być traktowane jako istotny element ochrony zdrowia młodego pokolenia. Złe zwyczaje żywieniowe, które kształtowane są u dzieci mają znaczący wpływ na ich późniejsze życie, stając się źródłem chorób cywilizacyjnych. 5. Dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów na rynku żywności, w kontekście zmieniających się regulacji prawnych i pojawiania się nowych zagrożeń na tym rynku ważna jest ustawiczna edukacja wszystkich uczestników łańcucha żywnościowego, zarówno konsumentów jak i producentów oraz dystrybutorów żywności. 44 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok VI. Stan sanitarny środowiska pracy Nadzór sanitarny nad warunkami pracy ma na celu wzmocnienie ochrony zdrowia pracowników przed negatywnym oddziaływaniem szkodliwych i uciążliwych czynników występujących w miejscu pracy, w tym przede wszystkim zapobieganie powstawaniu chorób zawodowych. W rejestrze obiektów znajduje się 196 zakładów pracy. Kryteria wyboru zakładów do kontroli w 2014 r. to przede wszystkim narażenie pracowników na czynniki szkodliwe dla zdrowia (fizyczne, pyły, chemiczne, rakotwórcze, biologiczne) oraz zakłady nowopowstałe, a także wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego do kontroli na 2014 r. W 2014 r. skontrolowano 33 zakłady pracy, w których przeprowadzono ogółem 39 kontroli. W czasie kontroli szczególną uwagę zwracano na narażenie zawodowe pracowników zatrudnionych w zakładach przemysłu drzewnego (kontynuacja tematu z 2013 r.) oraz w zakładach produkujących artykuły spożywcze. W 2014 r. zaplanowano do kontroli 4 zakłady przemysłu drzewnego, w trzech zakładach stwierdzono nieprawidłowości i wszczęto postępowanie administracyjne. Wydano 6 decyzji, w tym 3 decyzje nakazowe i 3 decyzje płatnicze. W zakładach pracy przemysłu drzewnego występują następujące czynniki szkodliwe: hałas, zapylenie, związki chemiczne oraz czynniki rakotwórcze. W skontrolowanych zakładach przemysłu drzewnego w warunkach narażenia na ponadnormatywny hałas pracuje 20 pracowników (powyżej 85 dB A). W warunkach narażenia na hałas ponadprogowy (powyżej 80 dB A) pracuje 24 pracowników. Przekroczeń Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń pyłów i związków chemicznych nie stwierdzono. W jednym zakładzie występuje narażenie na chromiany i dichromiany w przeliczeniu na chrom (VI) – związki rakotwórcze (podczas spawania stelaży do produkcji krzeseł). Narażenie na czynniki biologiczne w powyższych zakładach nie występuje, ponieważ do produkcji używane jest drewno wysuszone oraz płyty wiórowe. Z zaplanowanych do kontroli w 2014 r. 12 zakładów pracy produkujących artykuły spożywcze, skontrolowano 6 zakładów. W jednym zakładzie stwierdzono nieprawidłowości i wszczęto postępowanie administracyjne. Wydano 2 decyzje ( nakazową i płatniczą). W zakładach pracy produkujących artykuły spożywcze występują następujące czynniki szkodliwe: hałas, zapylenie, związki chemiczne, czynniki biologiczne oraz czynniki rakotwórcze. Narażenie na hałas ponadnormatywny występuje tylko w jednym zakładzie, w warunkach narażenia pracuje 5 pracowników. W warunkach narażenia na hałas ponadprogowy pracuje 66 pracowników. Przekroczeń Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń pyłów i związków chemicznych w powyższych zakładach nie stwierdzono. W zakładach pracy produkujących artykuły spożywcze występuje narażenia na czynniki biologiczne 2 i 3 grupy zagrożenia. W zakładach przemysłu spożywczego stosowane są substancje/mieszaniny chemiczne niebezpieczne do mycia i dezynfekcji powierzchni/sprzętu oraz w laboratoriach zakładowych do oznaczania parametrów wytwarzanych produktów. W tym zakresie przekroczeń NDS związków chemicznych nie stwierdzono. W jednym zakładzie występuje czynnik rakotwórczy [dichromian potasu (VI)]. podczas sporządzania roztworu dichromianu potasu (VI) do analiz oraz podczas wykonywania tych analiz. Ogółem narażonych na związek rakotwórczy jest 35 pracowników, w tym 16 kobiet. W zakresie mikroklimatu umiarkowanego stwierdzono zachowanie komfortu termicznego. 45 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Podczas przeprowadzania kontroli zwracano uwagę na: − wypełnianie przez pracodawców obowiązków wynikających z oceny ryzyka zawodowego pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników fizycznych, chemicznych, rakotwórczych i biologicznych w zakładach pracy; − przestrzeganie przez pracodawców obowiązków przy pracach związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest; − badania i pomiary czynników szkodliwych, czy wykonane były przez firmy posiadające akredytację Polskiego Centrum Akredytacji; − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym m.in. na stosowanie środków ochrony indywidualnej przy pracach z chemikaliami, w narażeniu na czynniki fizyczne i pyły; − badania profilaktyczne pracowników (szczególnie na przeciwwskazania do wykonywania pracy); − produkty chemiczne (wprowadzane do obrotu oraz stosowane), czy posiadają prawidłowe karty charakterystyki i etykiety). W 2014 r. w skontrolowanych zakładach pracy zatrudnionych było ogółem 2083 pracowników (ogólna liczba zatrudnionych w objętych nadzorem zakładach to 5572 pracowników). Na terenie powiatu większość stanowią niewielkie zakłady, zatrudniające do 9 pracowników (103 zakłady), od 10 do 49 pracowników zatrudnionych jest w 69 zakładach, od 50 do 249 – w 20 zakładach, od 250 i więcej – w 4 zakładach. Cztery zakłady zatrudniające ponad 250 pracowników to: FAMAK S.A. w Kluczborku, PKP CARGOTABOR Sp. z o.o. w Kluczborku (dawniej WAGREM Sp. z o.o.), SIEGENIA-AUBI Sp. z o.o. w Kluczborku, LESAFFRE POLSKA S.A. w Wołczynie. W 2014 r. przekroczenia dopuszczalnych normatywów higienicznych czynników szkodliwych stwierdzono w 5. skontrolowanych zakładach pracy. Ogółem wszystkich zakładów pracy, będących w ewidencji, w których stwierdzono przekroczenia czynników szkodliwych dla zdrowia jest 11. Pracowników narażonych w tych zakładach jest 211 (na czynniki fizyczne, w tym na hałas jest 209 pracowników, na drgania mechaniczne o działaniu miejscowym na organizm człowieka – 2 pracowników), co stanowi 12,7 % zatrudnionych pracowników na stanowiskach produkcyjnych. Przekroczenia hałasu stwierdzono w 10. zakładach: − P.V. PREFABET KLUCZBORK S.A., − PKP CARGOTABOR Sp. z o.o. w Kluczborku, − FAMAK S.A. w Kluczborku, − ROPEZ Fabryka Mebli Robert i Aneta Poszwa Sp. J. Mroczeń – zakład w Kluczborku, − LESAFFRE POLSKA S.A. w Wołczynie, − INPOL-KRAK Tubes Service Center Sp. z o.o., zakład w Kluczborku, − Tartak w Chudobie, Marek Pietrek, − Zakład Stolarski, Gerard Pietrucha, Bogacica, − Kamieniarstwo, Ryszard Skraba, Bąków, − KOCH-POL, Andrzej Kochman, Byczyna. Przekroczenie drgań mechanicznych o działaniu miejscowym na organizm człowieka stwierdzono w jednym zakładzie – Przedsiębiorstwo Drogowe TRAKT Sp. j. w Kluczborku. W tabeli przedstawiono narażenie zawodowe pracowników w kontrolowanych zakładach na terenie powiatu kluczborskiego w latach 2010-2014. 46 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Rok Dane Liczba skontrolowanych zakładów Zatrudnienie ogółem w skontrolowanych zakładach Zatrudnienie na stanowiskach bezpośrednio produkcyjnych Liczba pracowników narażonych na czynniki szkodliwe w tym na: - hałas, - pył, - związki chemiczne, -drgania mechaniczne 2010 2011 2012 2013 2014 58 50 55 79 33 3133 2682 3338 2523 2083 2373 2370 2274 2122 1658 278 211 196 261 211 265 28 0 1 193 37 0 3 196 1 0 0 251 8 0 2 209 0 0 2 Danych z tabeli nie należy porównywać do lat ubiegłych, ponieważ w każdym roku do kontroli planowane są inne zakłady pracy. Pracodawcy podejmują działania zmierzające do poprawy warunków pracy, opracowując programy działań organizacyjno-technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia pracowników na hałas i drgania mechaniczne, które wdrażają w procesach technologicznych. Niektóre procesy technologiczne, jak również stosowane maszyny i urządzenia, nie pozwalają na dostosowanie hałasu i drgań mechanicznych do normatywów higienicznych. W takich przypadkach pracownicy są zobowiązani do stosowania indywidualnie dobranych środków ochronnych. Narażenie pracowników na czynniki szkodliwe w środowisku pracy jest zmienne i uzależnione jest od stosowanych maszyn i urządzeń, procesów technologicznych oraz wykorzystywanych do produkcji surowców. W związku z prowadzonym postępowaniem administracyjnym wydano 32 decyzje, w tym 14 decyzji, dotyczących poprawy warunków praccy: − obniżeniem hałasu – 1, − zapewnienia właściwego oświetlenia elektrycznego w pomieszczeniach pracy – 11, − zapewnienia właściwego stanu sanitarno-higienicznego pomieszczeń pracy (w tym ogrzewanie, wentylacja, podłogi, ściany) – 9, − brak instrukcji stanowiskowych bezpieczeństwa i higieny pracy z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i ich mieszaninami, uwzględniających informacje zamieszczone w kartach charakterystyki stosowanych produktów – 1. W trakcie kontroli zwracano uwagę pracodawców nie tylko na zagrożenia zdrowia zatrudnionych osób, wynikające z występowania przekroczeń dopuszczalnych norm czynników szkodliwych dla zdrowia (hałas, zapylenie, związki chemiczne, drgania mechaniczne), ale również na występowanie czynników rakotwórczych i mutagennych w środowisku pracy (procesy technologiczne oraz stosowane substancje i preparaty chemiczne), a także następstw palenia tytoniu (w nawiązaniu do występujących na stanowiskach pracy czynników szkodliwych). 47 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Podobnie jak w latach ubiegłych, przeprowadzono wizytacje w gospodarstwach rolników indywidualnych w okresie żniw. Podczas wizytacji zwracano uwagę na występowanie, podczas prac polowych, wielu zagrożeń związanych m.in. z obsługą maszyn, transportem plonów, pracą na wysokości oraz wykonywaniem oprysków chemicznych. Zwracano uwagę na stosowanie ochron osobistych podczas wykonywanych prac (występuje narażenie na zapylenie, hałas i związki chemiczne), a także na podstawowe zasady bezpiecznej i higienicznej pracy. Szczególny nacisk nakładano na zapewnienie opieki dzieciom oraz nieangażowanie ich do prac im zabronionych w gospodarstwie. Informowano rolników o konieczności posiadania osłon na wszelkich wirujących części maszyn rolniczych. W ramach realizacji „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” przyjętego przez Radę Ministrów w 2002 r. o realnym zagrożeniu zdrowia, przekazywano rolnikom informacje na temat szkodliwości pyłów azbestu, pochodzących przede wszystkim z pokryć dachowych, które są nieprawidłowo demontowane, a następnie wykorzystywane do uszczelnienia płotów, wiat, itp. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi W ewidencji Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kluczborku znajduje się 17 zakładów, w których występuje narażenie/kontakt na substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym wymienione w wykazie Ministra Zdrowia. Ogółem w tych zakładach narażonych jest 40 pracowników, w tym 16 kobiet. W 2014 r. skontrolowano 3 zakłady, w tym jeden prowadzący demontaż materiałów zawierających azbest. Czynniki rakotwórcze występujące w skontrolowanych zakładach pracy to: − pyły zawierające azbest (jeden lub więcej rodzajów azbestu) – występuje w 1 zakładzie, narażonych 3 pracowników (mężczyźni), − chromiany (VI) i dichromiany (VI) w przeliczeniu na Cr (VI) – występuje w 1 zakładzie, narażonych jest 2 pracowników (mężczyźni), − dichromian potasu – występuje w 1 zakładzie, narażonych jest 35 pracowników, w tym 16 kobiet. Nadzór nad substancjami/preparatami chemicznymi Ogółem przeprowadzono 14 kontroli w zakresie substancji chemicznych i ich mieszanin: − 5 kontroli u dystrybutorów, − 9 kontroli u stosujących. Ogółem skontrolowano 31 produktów: − 19 produktów u dystrybutorów, w tym 8 liquidów-płynów do e-papierosów – ponadto u jednego dystrybutora skontrolowano 4 systemy mieszalne (w tym 3 systemy mieszalne lakierów samochodowych i 1 system mieszalny farb przemysłowych), z tego zakwestionowano 7 produktów, ze względu na nieprawidłowe karty charakterystyki produktu oraz ich oznakowanie (6 liquidów i 1 system mieszalny), − 12 produktów u stosujących, w tym 1 detergent, z tego zakwestionowano 6 produktów (6 kart i 3 etykiety). Ze względu na stwierdzone nieprawidłowości u dystrybutorów (w kartach charakterystyk, oznakowaniu substancji chemicznych i ich mieszanin) sprawy przekazywano bezpośrednio do organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej, właściwej terytorialnie, ze względu na siedzibę dostawcy i/lub producenta kwestionowanego produktu. Sprawy również przekazywano do wiadomości OPWIS. 48 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Ze względu na stwierdzone nieprawidłowości u stosujących wydano 3 decyzje, dotyczące: − braku aktualnych kart charakterystyki stosowanych niebezpiecznych substancji chemicznych i ich mieszanin, − braku instrukcji stanowiskowych bezpieczeństwa i higieny pracy z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i ich mieszaninami, uwzględniających informacje zamieszczone w kartach charakterystyki stosowanych produktów, − nieuwzględnienia narażenia na związki chemiczne w ocenie ryzyka zawodowego, − braku oznakowania pojemnika, w którym przechowywana jest niebezpieczna mieszanina chemiczna. Nadzór nad czynnikami biologicznymi W 2014 r. przeprowadzono 4 kontrole w zakresie czynników biologicznych. W skontrolowanych zakładach narażonych jest ogółem 17 pracowników na czynniki biologiczne, w tym 17 pracowników w grupie 2 narażenia i 5 pracowników w grupie 3 narażenia. Nie stwierdzono nieprawidłowości. Działania represyjne Ogółem wydano 32 decyzje administracyjne, w tym: − 18 merytorycznych, − 7 zmieniających termin wykonania, − 4 wygaszające postępowanie, − 3 umarzające postępowanie. Ponadto wydano 20 decyzji płatniczych, w wyniku stwierdzenia naruszeń wymagań sanitarno-higienicznych wynikających z nieprzestrzegania obowiązujących przepisów prawnych. Wydano 5 upomnień, które związane były m.in. z niewykonaniem w wyznaczonym terminie przez 5 zakładów obowiązków nałożonych w decyzjach administracyjnych. Wydano 2 tytuły wykonawcze i 2 postanowienia o nałożeniu grzywny, na łączna kwotę 500,00 zł. Mandatów karnych nie nałożono. Choroby zawodowe W 2014 r. do PPIS w Kluczborku nie wpłynęły zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej. Na prośbę innych instytucji (PPIS w Bytomiu oraz PPIS w Gliwicach), przeprowadzono 2 wizytacje i sporządzono 2 karty oceny narażenia zawodowego w zakładach na terenie powiatu kluczborskiego. Wydano 4 decyzje dotyczące chorób zawodowych (na podstawie prowadzonego postępowania z lat ubiegłych): − 1 decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej („pylice płuc: pylica krzemowa”), − 3 decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej: a) „zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, postać przewlekła”, b) „przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy: zespół cieśni w obrębie nadgarstka”, c) „obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowonerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz”. 49 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Zgłaszalność podejrzeń chorób zawodowych w latach 2011-2014 Liczba zgłoszeń podejrzenia choroby zawodowej 2011 2012 2013 2014 1 2 3 0 Stanowisko pracy Ślusarz pod ziemią, górnik pod ziemią. 1.operator automatów szklarskich, ślusarz, 2. ślusarz. 1. technik dentystyczny 2. rolnik indywidualny 3. nauczyciel - Jednostka chorobowa Pylice płucpylice krzemowa, pylica górników kopalń węgla. 1. Nowotwory złośliwe, uznane za rakotwórcze u ludzi – rak krtani, 2. obustronny trwały ubytek słuchu. 1. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego, 2.zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, 3. przewlekłe choroby narządu głosu. - Decyzja stwierdzająca chorobę zawodową 0 - 1 3 Decyzja o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej 1 1 - 1 2011 r. – w województwie opolskim stwierdzono 11 chorób zawodowych. Dominowały trzy grupy chorób: pylice krzemowe, rak płuca, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. W powiecie kluczborskim nie stwierdzono chorób zawodowych. 2012 r. – w województwie opolskim stwierdzono 9 chorób zawodowych. Dominowały dwie grupy chorób: borelioza oraz obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowatego. W powiecie kluczborskim nie stwierdzono chorób zawodowych. 2013 r. – w województwie opolskim stwierdzono 15 chorób zawodowych. Dominowały trzy grupy chorób: borelioza, niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią oraz obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowatego. W powiecie kluczborskim stwierdzono 1 chorobę zawodową – zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych. 2014 r. – w województwie opolskim stwierdzono 14 chorób zawodowych. Dominowały trzy grupy chorób: borelioza (6 przypadków), przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy: zespół cieśni w obrębie nadgarstka (3 przypadki), obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowonerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz (2 przypadki). Ponadto po 1 przypadku stwierdzono: pylico-gruźlicę, raka płuc, zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. W powiecie kluczborskim stwierdzono 3 choroby zawodowe . 50 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Podsumowanie Najczęściej występujące nieprawidłowości w kontrolowanych zakładach pracy to w dalszym ciągu brak aktualnych badań czynników szkodliwych w środowisku pracy (wydano 80 nakazów/181wszystkich wydanych nakazów) oraz brak właściwego oświetlenia elektrycznego pomieszczeń pracy i pomieszczeń socjalnych (22 nakazy). Często uchybienia dotyczyły nieprawidłowego stanu sanitarno-higienicznego pomieszczeń pracy oraz pomieszczeń socjalnych (wydano 43 nakazy). Po wydaniu w latach wcześniejszych decyzji, dotyczących obniżenia czynników szkodliwych oraz po realizacji przez pracodawców programów działań organizacyjno-technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia pracowników na hałas lub drgania mechaniczne o działaniu miejscowym, poprawiono warunki pracy dla 37 pracowników w 4. zakładach pracy. Prowadzone w latach ubiegłych kontrole przyczyniły się do tego, że pracodawcy prawidłowo prowadzą wymaganą przepisami dokumentację oraz wyposażają pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej i zbiorowej. 51 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok VII. Nadzór na środkami zastępczymi Środki zastępcze zwane potoczne „dopalaczami” to substancje pochodzenia syntetycznego lub naturalnego, które wykazują działanie psychoaktywne i stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Nie są one łagodniejszą wersją narkotyków, przeciwnie – niejednokrotnie działają silniej, a przez to są bardziej niebezpieczne. Kwestia dopalaczy stanowi istotny problem z punktu widzenia zdrowia publicznego, szczególnie w kontekście zapobiegania uzależnieniom i narkomanii. Jest to problem dotykający głównie ludzi młodych. Na terenie powiatu kluczborskiego przed 2011 r. funkcjonowały 4 stacjonarne punkty handlowe wprowadzające do obrotu środki zastępcze. Podjęte w 2010 r. działania, w związku z decyzją Głównego Inspektora Sanitarnego, spowodowały, że trzy z nich zostały zlikwidowane. Problem dostępności środków zastępczych nie został jednak do końca rozwiązany. W 2014 r. na terenie powiatu kluczborskiego sprzedaż środków zastępczych została potwierdzona w 1 punkcie handlowym. Wobec tego podmiotu toczą się postępowania administracyjne, wszczęte na podstawie kontroli przeprowadzonej przez inspekcje sanitarną, działań podjętych przez Komendę Powiatową Policji w Kluczborku oraz akt spraw przekazanych przez Prokuraturę Rejonową w Kluczborku. Na podmiot wprowadzający zostały wydane decyzje zakazujące wprowadzanie do obrotu środków zastępczych oraz nałożone kary pieniężne. Aktualne ustawodawstwo nie przewiduje możliwości ścigania w trybie karnym wytwarzania, wprowadzania i posiadania środków zastępczych. Postępowanie organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej ogranicza się do wydania zakazu wprowadzania do obrotu lub wytwarzania środków zastępczych oraz do wymierzenia kary pieniężnej, wyłącznie w trybie administracyjnym. Ponadto inspekcja sanitarna prowadzi działania edukacyjne, których adresatami są uczniowie szkół gimnazjalnych, licealnych ich rodzice i opiekunowie, a także nauczyciele i pedagodzy pracujący z młodzieżą. W ramach tych działań przekazywana jest wiedza o zagrożeniach związanych z zażywaniem dopalaczy, prowadzony jest kolportaż materiałów informacyjnych (plakaty, ulotki dla uczniów, ulotki dla rodziców). 52 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok VIII. Stan sanitarny wychowawczych. w szkołach i innych placówkach oświatowo- Nadzór nad placówkami oświatowo-wychowawczymi sprawowany jest przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej na podstawie ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.). Na terenie powiatu kluczborskiego w 2014 r. nadzorem sanitarnym objęte były następujące placówki: − żłobek – 2 − przedszkola – 28 − szkoły podstawowe – 15 − gimnazja – 8 − zespoły szkół – 13 (w tym 9 oddziałów przedszkolnych, 10 szkół podstawowych, 2 gimnazja, 2 licea ogólnokształcące, 2 ponadgimnazjalne szkoły zawodowe) − szkoła muzyczna – 1 − internaty – 2 − świetlica terapeutyczno-wychowawcza „Parasol” – 1 Skontrolowano wszystkie placówki zaplanowane w harmonogramie kontroli na 2014 r. W 2014 r. wszystkie decyzje nakazujące poprawę stanu sanitarno-technicznego zostały wykonane w całości i aktualnie w żadnej z placówek oświatowo-wychowawczych nie toczy się postępowanie administracyjne. Stan sanitarno-techniczny placówek nauczania i wychowania na terenie powiatu kluczborskiego poprawia się. W placówkach przeprowadzono m.in. malowanie pomieszczeń, stolarki okiennej, naprawy pokrycia dachowego, wymianę podłóg w salach zajęć, wymianę instalacji elektrycznej, naprawę schodów wejściowych do budynku, przystosowanie budynku do wymogów przeciwpożarowych, wykonanie kompleksowej instalacji wentylacji mechanicznej, modernizację instalacji elektrycznej, częściowa wymiana stolarki okiennej, wymianę grzejników, naprawę elewacji zewnętrznej. W placówkach na terenie powiatu były zapewnione warunki do utrzymania higieny osobistej dzieci i młodzieży. Przez cały rok była dostępna ciepła i zimna woda, a także mydło w płynie w dozownikach (sporadycznie w kostkach), suszarki do rąk lub ręczniki jednorazowe, papier toaletowy w kabinach ustępowych lub w pojemnikach przed kabinami. W dalszym ciągu w dwóch placówkach nie zapewniono standardów dostępności do urządzeń sanitarnych – są to szkoły podstawowe Nr 1 i Nr 5 w Kluczborku. 1. Ocena warunków środowiska szkolnego W 2014 r. przeprowadzono badania środowiska placówek nauczania i wychowania w zakresie oświetlenia sztucznego, dostosowania mebli szkolnych do wzrostu dzieci, ważenie tornistrów oraz temperatury powietrza w salach lekcyjnych. Oceniano także tygodniowe rozkłady zajęć pod kątem zasad higieny pracy ucznia. W celu oceny warunków środowiska szkolnego przeprowadzono: − pomiary natężenia oświetlenia sztucznego w 1 placówce, nieprawidłowości nie stwierdzono; − pomiary mebli szkolnych i przedszkolnych w odniesieniu do wzrostu dzieci i uczniów w 3 placówkach. Pomiarami objęto 249 dzieci. Nieprawidłowości nie stwierdzono; 53 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok − pomiary temperatury w 348 pomieszczeniach w 40 placówkach; nieprawidłowości nie stwierdzono; − analizę rozkładów zajęć w 27 placówkach w 224 oddziałach; nieprawidłowości nie stwierdzono; − ocenę ciężaru tornistrów w 5 placówkach w 30 oddziałach. Zważono 509 tornistrów. Prawidłowy ciężar tornistra nie powinien przekraczać 15% masy ciała ucznia. Tornistry o wadze przekraczającej 15% masy ciała ucznia stwierdzono u 112 uczniów, w tym: 91 uczniów z wagą tornistra od 15-20 % masy ciała ucznia (w tym 13 uczniów z klas pierwszych, 27 – z klas drugich i trzecich, 51 – z klas od IV do VI); 20 uczniów z wagą tornistra od 21-30 % masy ciała ucznia (w tym 5 uczniów z klas pierwszych, 5 – z klas drugich i trzecich, 10 – z klas od IV-VI); 1 uczeń z wagą tornistra powyżej 30 % masy ciała ucznia (uczeń z pierwszej klasy). W czasie wykonywania pomiarów tornistrów zwrócono uwagę, że pomimo uzyskania prawidłowego wskaźnika tzn. do 15% wagi ciała dziecka, to na ostateczny wynik miała wpływ nadwaga ucznia (w wielu przypadkach przy prawidłowej wadze dziecka, waga tornistrów przekroczyła próg 15%). Ponadto w szkołach prowadzono działania informacyjno-edukacyjne (w formie pogadanki) Działaniami objęto 509 uczniów, 35 nauczycieli (w tym 5 dyrektorów placówek) oraz 67 rodziców. Omówiono m.in. następujące zagadnienia: prawidłowa waga tornistra, zasady właściwego wyboru tornistra i jego prawidłowego pakowania i noszenia oraz negatywne skutki zdrowotne nadmiernej wagi tornistra i nieprawidłowego noszenia tornistra. Wskazano, że ważnym jest informowanie uczniów, jakie podręczniki i pomoce dydaktyczne będą potrzebne następnego dnia, a także przypominanie uczniom i zachęcanie ich do pozostawiania w szkole części podręczników i przyborów szkolnych. Podkreślono, że w profilaktyce wad postawy u dzieci i młodzieży istotnym jest prawidłowe stanowisko pracy ucznia (w szkole i w domu) oraz aktywność fizyczna. Pozostawiono w placówkach materiały informacyjnoedukacyjne o ww. tematyce. W wyniku dokonanej analizy, zwrócono uwagę na potrzebę prowadzenia regularnych działań edukacyjnych zarówno wśród rodziców i opiekunów, jak i nauczycieli pod kątem prawidłowo spakowanego tornistra/plecaka. Racjonalne zaplanowanie rozkładów zajęć lekcyjnych w układzie dnia, tygodnia i roku szkolnego jest nieodzownym warunkiem higienicznej organizacji procesu dydaktycznowychowawczego w szkole. Z punktu widzenia zasad higieny pracy umysłowej ucznia i zachowania rytmiczności trybu życia, rozłożenie obciążenia nauką powinno być równomierne w ciągu tygodnia. Zajęcia z elementami ruchu stanowią przeciwwagę dla wysiłku umysłowi unieruchomienia uczniów w pozycji siedzącej na pozostałych lekcjach, dlatego powinny być one uwzględniane w każdym dniu zajęć lekcyjnych. Ma to korzystny wpływ na stan zdrowia ucznia, jego samopoczucie i wydajność pracy szkolnej. 2. Dożywianie w placówkach oświatowo-wychowawczych Dożywianie dzieci i młodzieży przedstawiono w formie tabel, w rozbiciu na liczbę i rodzaj placówek (tabela nr 1) oraz ilość dzieci korzystających z posiłków (tabela nr 2). Dane ujęte w tabelach obejmują placówki skontrolowane w 2014 r. 54 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Tabela nr 1 Placówki wydające posiłki obiadowe obiady jednodaniowe Placówki organizujące śniadania szkolne Placówki wydające napój 5 4 3 12 6 5 0 0 1 9 4 4 0 7 27 14 8 3 20 Liczba placówek skontrolowa -nych obiady dwudaniowe Szkoły podstawowe 12 Gimnazja Zespoły szkół oraz szkoły ponadgimnazjalne Rodzaje placówki Razem Jak wynika z tabeli, posiłków obiadowych dwu lub jednodaniowych nie otrzymują dzieci i młodzież w 3 szkołach podstawowych, w 1 gimnazjum i 1 zespole szkół. Tabela nr 2 Uczniowie korzystający z posiłków obiadowych: Uczniowie korzystający ze śniadań obiadów obiadów dwudaniowych jednodaniowych szkolnych Uczniowie korzystający z napoju Rodzaje placówki Liczba uczniów w skontrolowanych placówkach Szkoły podstawowe 2379 489 218 10 2705 Gimnazja 991 75 0 0 89 Zespoły szkół oraz szkoły ponadgimnazjalne 1212 83 254 0 502 4582 647 472 10 3296 Razem Jak wynika z tabeli, posiłki obiadowe (jedno lub dwudaniowe) otrzymuje w sumie 1119 uczniów, co stanowi tylko 24% ogółu uczniów w skontrolowanych placówkach. Natomiast znaczny jest odsetek uczniów korzystających z napojów (mleko, ciepła herbata) – 72%. Mając na uwadze znaczenie posiłków spożywanych przez dzieci i młodzież w ciągu dnia oraz ciągle powtarzające się błędy w żywieniu, należałoby położyć większy nacisk na propagowanie zasad prawidłowego żywienia, co miałoby na celu wyrobienie właściwych nawyków żywieniowych wśród rodziców, dzieci oraz osoby przygotowujące posiłki. Należy również zwracać uwagę, aby jak najwięcej uczniów mogło korzystać w szkołach i przedszkolach z ciepłych posiłków. Według zaleceń, dzieci i młodzież powinny spożywać regularnie 5 posiłków w ciągu dnia. Podczas kontroli zwracano uwagę na asortyment artykułów spożywczych oferowanych przez kioski spożywcze działające na terenie szkół. Nie powinno tam zabraknąć warzyw i owoców sezonowych. Nie należy sprzedawać żywności typu fast-food. Dobrze jest zastąpić je kanapkami z dużą ilością świeżych warzyw. W miejsce chipsów, słodyczy, napojów gazowanych powinny być sprzedawane napoje mleczne, soki, owoce, woda niegazowana. 55 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Program „Owoce w szkole” W ramach tego programu w 8 szkołach podstawowych oraz w 4 zespołach szkół (szkoła podstawowa i przedszkole) warzywa i owoce otrzymywało ogółem 1307 dzieci. 3. Nadzór nad wypoczynkiem letnim i zimowym dzieci i młodzieży W 2014 r. na terenie powiatu kluczborskiego zorganizowano 4 wypoczynki zimowe, w czasie wakacji letnich zorganizowano 10 różnych form wypoczynku w miejscu zamieszkania lub wyjazdowych (kolonie, półkolonie). Ogólna liczba uczestników wypoczynków wynosiła 431 osób (w tym wypoczynek zimowy 133 dzieci, letni – 298 dzieci). W trakcie kontroli przeprowadzono także bezpośrednią edukację dla dzieci, młodzieży i wychowawców, tematyką której było m.in. przestrzeganie higieny osobistej, zapobieganie chorobom przenoszonych droga kropelkową oraz zasady racjonalnego żywienia. W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono naruszenia wymagań higienicznosanitarnych w zakresie utrzymania czystości oraz stanu sanitarno-technicznego obiektów. Zapewniono opiekę medyczną, stan sanitarny bloków żywieniowych nie budził zastrzeżeń. W trakcie trwania wypoczynku letniego nie wpłynęły żadne interwencje czy wnioski rodziców. Wypoczynek na terenie powiatu został zorganizowany prawidłowo. Podsumowanie W wyniku prowadzonego w 2014 r. nadzoru nad szkołami i innymi placówkami oświatowowychowawczymi, a także nad placówkami wypoczynku dzieci i młodzieży należy stwierdzić, że: 1. Stan sanitarno- higieniczny w nadzorowanych placówkach nauczania i wychowania na terenie powiatu kluczborskiego nie pogorszył się w stosunku do 2013 r. i systematycznie ulega poprawie; 2. W placówkach systematycznie prowadzone są prace remontowe mające na celu polepszenie stanu technicznego; 3. Podczas kontroli nie stwierdzono zaniedbań w utrzymaniu bieżącego porządku i czystości; 4. We wszystkich nadzorowanych szkołach podstawowych zapewniono możliwość pozostawienia części podręczników i przyborów szkolnych; 5. Nadal większość placówek nauczania i wychowania, w niewystarczającym stopniu jest wyposażona w ergonomiczne i bezpieczne meble oraz urządzenia i sprzęt sportowy; 6. W żadnej ze skontrolowanych placówek nie stwierdzono łamania zakazu palenia tytoniu; 7. Wypoczynek na terenie powiatu został zorganizowany prawidłowo. Należałoby zwrócić uwagę na: − dalszą poprawę warunków sanitarno-technicznych, a w szczególności przeprowadzenie niezbędnych remontów w sanitariatach, − zapewnienie prawidłowego oświetlenia w placówkach przedszkolnych i szkolnych, − możliwość stworzenia odpowiednich warunków technicznych i sanitarno-higienicznych dla dożywiania dzieci w placówkach, w których nie funkcjonują stołówki, − sukcesywną wymianę mebli oraz urządzeń i sprzętu sportowego posiadających certyfikaty/ atesty oraz spełniających wymagania obowiązujących przepisów, − stworzenie ergonomicznych stanowisk pracy uczniów/przedszkolaków, co wpłynie na poprawę zdrowia dzieci i młodzieży, − systematyczne monitorowanie wagi tornistrów/plecaków i prowadzenie regularnych działań informacyjno-edukacyjnych wśród uczniów, rodziców jak i nauczycieli. 56 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok IX. Działalność oświatowo-zdrowotna W 2014 r. główne kierunki działań w zakresie promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej wynikały z zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia oraz sytuacji epidemiologicznej i potrzeb zdrowotnych ludności i dotyczyły: − koordynowania programów edukacyjnych o zasięgu ogólnopolskim i wojewódzkim oraz przedsięwzięć oświatowo-zdrowotnych poprzez inicjowanie działań, nadzorowanie, monitorowanie i ocenę ich realizacji, − wspierania realizatorów programów edukacyjnych i przedsięwzięć prozdrowotnych poprzez organizowanie szkoleń i narad, udostępnianie materiałów, udzielanie pomocy merytorycznej i metodycznej, publikacje w środkach masowego przekazu. Działania skierowane były do dzieci i młodzieży szkolnej, kadry pedagogicznej, rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, pracowników zakładów pracy oraz społeczności lokalnej. W wyniku działań oświatowo-zdrowotnych różnymi formami działalności objęto nieco ponad 10 tys. mieszkańców powiatu. W szkoleniach i naradach uczestniczyło łącznie 95 osób. Programy realizowane w 2014 r. 1. Program w zakresie profilaktyki próchnicy zębów – „Radosny Uśmiech Radosna Przyszłość” (program wojewódzki). Celem programu jest zapobieganie próchnicy zębów i chorobom przyzębia wśród dzieci oraz kształtowanie u dzieci odpowiedzialności za zdrowie poprzez edukację w zakresie higieny jamy ustnej. Program realizowało 6 szkół, uczestniczyło 362 uczniów klas drugich oraz 325 rodziców. Elementy programu realizowane są w internacie Specjalnego Ośrodka SzkolnoWychowawczego w Kluczborku. 2. Program profilaktyki astmy – „Wolność Oddechu - Zapobiegaj Astmie” (program wojewódzki). Głównym celem programu jest uświadomienie rodzicom i opiekunom dzieci znaczenia wczesnej profilaktyki astmy oraz stworzenie dzieciom zagrożonym chorobą możliwości optymalnej jakości życia. W programie brała udział 1 szkoła podstawowa. Edukacją objęto 74 uczniów klas I-III oraz 74 rodziców. 3. Program dotyczący diety, aktywności fizycznej i zdrowia – „Trzymaj Formę!” (program krajowy). Głównym celem programu jest zwiększenie świadomości dotyczącej wpływu żywienia i aktywności fizycznej na zdrowie. Program realizowany jest metodą projektu. W programie brało udział 9 szkół gimnazjalnych oraz 10 szkół podstawowych. Edukacją objęto 2 319 uczniów oraz 520 rodziców. 4. Profilaktyka antytytoniowa – Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu. Program skierowany był do pacjentów POZ, dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów szkół wszystkich typów oraz do społeczności lokalnej. Główne cele programu to podniesienie wiedzy o zabójczych właściwościach produktów tytoniowych, upowszechnianie mody na niepalenie oraz idei wolnych od dymu tytoniowego miejsc publicznych, a także ochrona przed wymuszonym biernym paleniem. Przeprowadzono narady i szkolenia, w których uczestniczyli szkolni koordynatorzy programów, dyrektorzy szkół i przedszkoli oraz nauczyciele (43 osoby). Współpracowano z lokalnymi mediami. W ramach realizacji programu podejmowano liczne działania, w tym m.in.: Interwencja nieprogramowa „Światowy Dzień bez Tytoniu” w dniu 31 maja 2014 r. „Podnoszenie podatków od tytoniu”. Do zakładów opieki zdrowotnej (19) rozesłano w formie elektronicznej informację na temat kampanii; Publiczne Przedszkole nr 8 w Kluczborku – festyn rodzinny 06.06.2014 r 57 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Pracownik OPZ PSSE w Kluczborku zorganizował stoisko, na którym dostępne były materiały antytytoniowe: ulotki, broszury i plakaty kampanijne oraz gadżety antytytoniowe (balony, długopisy, torby i daszki przeciwsłoneczne). Prowadzono pomiar tlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz rozmowy indywidualne (skorzystało ok. 30 osób). W imprezie uczestniczyło około 150 osób; Interwencja nieprogramowa Światowy Dzień Rzucania Palenia – 20 listopada 2014 r. Happening uliczny przeprowadzono w dniu 30.09.2014 r. wspólnie z Zespołem Szkół Ogólnokształcących STO. Wcześniej przeprowadzono pomiar tlenku węgla w wydychanym powietrzu wśród uczniów liceum. Z pomiaru skorzystało 32 uczniów liceum. Następnie uczniowie przeszli do Rynku, po drodze i na miejscu rozdawali przechodniom ulotki, skandowali hasła, wierszyki, rymowanki ułożone przez uczniów, nieśli hasła antytytoniowe. W Rynku pracownik OPZ prowadził pomiar tlenku węgla dla chętnych, skorzystało 10 osób. W happeningu uczestniczyło 32 uczniów szkoły podstawowej. W dniu 20.11.2014 r. w Zespole Szkół Licealno-Technicznych w Kluczborku zorganizowano przez psychologa we współpracy z OPZ PSSE Kluczbork akcję prozdrowotną dla młodzieży. Prowadzono działania edukacyjno-informacyjne na temat szkodliwości palenia tytoniu i biernej ekspozycji na dym tytoniowy oraz szkodliwości używania dopalaczy. Prowadzono pomiary tlenku węgla w wydychanym powietrzu. W badaniu uczestniczyło 51 uczniów. Pielęgniarka medycyny szkolnej prowadziła pomiar ciśnienia wśród chętnych uczniów. W dniu 21.11.2014 r. w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Kluczborku psycholog i pedagog we współpracy z OPZ PSSE Kluczbork zorganizowali akcję prozdrowotną dla młodzieży. Prowadzono działania edukacyjno-informacyjne na temat szkodliwości palenia tytoniu i biernej ekspozycji na dym tytoniowy oraz szkodliwości używania dopalaczy. Prowadzono pomiar tlenku węgla. W badaniu uczestniczyło 72 uczniów. Uczestnicy rozwiązywali krzyżówki o treści antytytoniowej. Konkurs fotograficzny wojewódzki „ Sam nie palę i innym odradzam”. Włączono się do wojewódzkiego konkursu fotograficznego. Adresatami konkursu była młodzież ze szkół gimnazjalnych województwa opolskiego. 5. Krajowy program edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów pt. „Czyste Powietrze Wokół Nas”. Program skierowany do dzieci przedszkolnych w wieku 5-6 lat, ich rodziców i opiekunów. Główne cele programu to wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy oraz zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich. W VI edycji programu uczestniczyło 27 przedszkoli i oddziałów przedszkolnych, edukacją objęto 867 5 i 6-latków. W spotkaniach związanych z realizacją programu brało udział 660 rodziców i opiekunów dzieci. 6. Krajowy program edukacji antytytoniowej dla uczniów klas I-III szkół podstawowych pt. „Nie pal przy mnie, proszę”. Program ma charakter profilaktyczny, ale przede wszystkim ma na celu wykształcenie u dzieci świadomej umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, w których inne osoby palą przy nich papierosy. Zajęcia mają charakter warsztatowy. Główny cel programu to zmniejszenie narażenia dzieci na bierne palenie tytoniu. W programie brało udział 12 szkół podstawowych, edukacją objęto 739 uczniów. W spotkaniach edukacyjnych brało udział 423 rodziców i opiekunów dzieci. 7. Krajowy program profilaktyki palenia tytoniu dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej i gimnazjum pt. „ Znajdź właściwe rozwiązanie”. Program adresowany do uczniów starszych klas szkoły podstawowej oraz gimnazjum. W tym okresie nauki gwałtownie wzrasta liczba dzieci i młodzieży próbujących po raz pierwszy zapalić papierosa. Zajęcia mają charakter warsztatowy. 58 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Cel główny programu to zapobieganie paleniu tytoniu wśród młodzieży szkolnej, w tym zwiększenie wiedzy w zakresie szkodliwości dymu tytoniowego, kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich oraz kształtowanie postaw asertywnych związanych z unikaniem czynnego i biernego palenia tytoniu. W programie brało udział 8 szkół podstawowych oraz 8 gimnazjów. Edukacją objęto 929 uczniów. W spotkaniach edukacyjnych brało udział 514 rodziców i opiekunów uczniów. 8. Profilaktyka HIV/AIDS – Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV. W ramach realizacji zadań wynikających z Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV ogłoszono IV Powiatowy Konkurs Wiedzy o HIV i AIDS pod hasłem „Warto wiedzieć - plus czy minus?”. Cele konkursu to popularyzowanie wiedzy na temat HIV i AIDS wśród uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, kształtowanie świadomości młodzieży dotyczącej negatywnych skutków zachowań ryzykownych oraz kształtowanie postaw asertywnego i odpowiedzialnego zachowania w sytuacjach niosących zagrożenie. Konkurs ogłoszony został w październiku. W tym czasie młodzież pod kierunkiem nauczycieli zdobywała wiedzę i umiejętności odpowiedzialnego zachowania w sytuacjach niosących zagrożenie. Odbyły się dwa spotkania edukacyjne w formie warsztatów, prowadzonych przez psychologa terapeutę uzależnień. Zajęcia te skierowane były do liderów młodzieżowych. Do konkursu przystąpiło 7 szkół ponadgimnazjalnych, w etapie szkolnym brało udział 118 uczniów. W etapie powiatowym uczestniczyło 19 uczniów. Laureaci konkursu otrzymali nagrody rzeczowe ufundowane przez Starostwo Powiatowe w Kluczborku oraz dyplomy od Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kluczborku. Ponadto uczestnicy otrzymali gadżety kampanijne przekazane przez Krajowe Centrum ds. AIDS w Warszawie. W auli ZSO w Kluczborku odbyło się uroczyste podsumowanie konkursu. Ważną część spotkania stanowił występ artystyczny grupy teatralnej przy ZSO w Kluczborku, przedstawiono sztukę teatralną o tematyce HIV/AIDS. W spotkaniu uczestniczyło ok. 200 uczniów. Kampania „Zrób test na HIV” (kontynuacja) Kontynuowano współpracę ze szkołami ponadgimnazjalnymi oraz internatem Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego, zachęcano pedagogów szkolnych i opiekuna w internacie do edukowania młodzieży oraz informowania o możliwości wykonania bezpłatnego anonimowego testu w kierunku HIV w punktach konsultacyjno-diagnostycznych (ulotki). Kampania „Daj szansę swojemu dziecku. Nie daj szansy AIDS” (kontynuacja), Kontynuowano współpracę z Poradnią dla Kobiet, Oddział Ginekologiczno – Położniczy przy Szpitalu Powiatowym w Kluczborku. Przekazano dla lekarzy i pielęgniarek ulotki i plakaty. Kampania „Znam rekomendacje PTN AIDS. Zalecam test na HIV” Realizowano kampanię skierowaną do środowisk medycznych, zainicjowaną w roku 2014. Przekazano materiały kampanijne lekarzom rodzinnym, ginekologom oraz pielęgniarkom i położnym, prowadzono rozmowy indywidualne na temat prowadzenia kampanii. Materiały dystrybuowano do POZ, Szpitala Powiatowego oraz gabinetów ginekologicznopołożniczych. Kampania „Jeden test. Dwa życia”. Zainicjowano kampanię skierowaną do środowisk medycznych, która realizowana będzie w 2015 r. Informacje dotyczące kampanii zamieszczono na stronie internetowej PSSE w Kluczborku. 59 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Kampania „ Mój Walenty jest the best, idzie ze mną zrobić test” Skierowana była do młodych pełnoletnich osób i promowała testowanie w kierunku HIV. Materiały kampanijne (podkładki pod kubek i kartki walentynkowe) zostały przekazane do szkół ponadgimnazjalnych oraz pubu. Krajowy Program edukacyjny pt. „ Moje dziecko idzie do szkoły” przygotowany został dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym oraz dla ich rodziców i opiekunów. Ma na celu ukształtowanie prawidłowych nawyków i umiejętności prozdrowotnych u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym oraz ich rodziców, a także podniesienie poziomu wiedzy na temat wybranych elementów zdrowego stylu życia, wzmocnienie zainteresowania rodziców zdrowiem ich dzieci oraz wskazanie czynników mających wpływ na zachowanie zdrowia. W programie brało udział 16 przedszkoli oraz 5 oddziałów przedszkolnych. Edukacją objęto 469 dzieci idących do szkoły oraz 512 rodziców 9. 10. “Profilaktycznego programu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych” . W 2014 r. wdrożono i kontynuowano realizację polsko-szwajcarskiego “Profilaktycznego programu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych” .W ramach jego realizacji powstał program pt. „ ARS, czyli jak dbać o miłość” skierowany do młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. W programie wzięły udział 4 zespoły szkół ponadgimnazjalnych, edukacją objęto 68 uczniów. W ramach działań zorganizowano stoiska dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, gdzie prowadzono działania edukacyjno-informacyjne na temat szkodliwości palenia tytoniu, biernej ekspozycji na dym tytoniowy oraz szkodliwości używania dopalaczy Prowadzono też pomiar tlenku węgla. 11. Światowy Dzień Zdrowia 2014. Poświęcony był zagadnieniom chorób przenoszonych przez wektory i obchodzony był pod hasłem: „Choroby wektorowe” skierowane do placówek służby zdrowia oraz społeczeństwa podczas spotkania „Forum Kobiet”. Ponadto przekazano informację dotyczącą hasła do starostwa powiatowego, urzędów gmin i zakładów służby zdrowia oraz informację na stronę internetową ww. instytucji. Dystrybuowano ulotkę „ Choroby wektorowe”. 12. Kampania zdrowotna wojewódzka pt. „Bezpieczne wakacje” Celem programu było podniesienie poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego dzieci i młodzieży przebywających w placówkach wypoczynku letniego na terenie województwa opolskiego. Kampania była skierowana do organizatorów wypoczynku letniego, kierowników, wychowawców i pielęgniarek zatrudnionych w placówkach wypoczynku oraz społeczności lokalnej. Opracowano ulotki na temat bezpiecznych wakacji. W trakcie trwania wypoczynku w 4 placówkach dla 133 dzieci i młodzieży i 16 wychowawców przeprowadzono 6 bezpośrednich edukacji. Tematyka pogadanek obejmowała m.in. zatrucia grzybami, ukąszenie przez żmije, choroby przenoszone przez kleszcze, profilaktykę tytoniową, meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zagrożenia wynikające z nadmiernego promieniowania ultrafioletowego. Ulotki na temat szczepień przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu przekazywano do zakładów opieki zdrowotnej i placówek szkolno-wychowawczych. W dwóch placówkach przeprowadzony został konkurs plastyczny, który tematycznie nawiązywał do przeprowadzonej edukacji. 13. Profilaktyka używania narkotyków, w tym „nowych narkotyków”. W marcu odbyło się spotkanie z pedagogami z powiatu kluczborskiego i oleskiego (20 osób). Podczas spotkania przekazano informacje na temat „dopalaczy” oraz konieczności edukacji uczniów i rodziców, przekazano gotowe scenariusze spotkań z rodzicami oraz ulotki dla uczniów i rodziców. Przekazano materiały do 2 placówek szkolno- wychowawczych i do szpitala. Łącznie przekazano 200 sztuk ulotek dla rodziców i 300 sztuk dla uczniów. 60 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok 14. Promocja zdrowego stylu życia. W październiku w Kluczborskim Ratuszu odbyło się IX FORUM KLUCZBORSKICH KOBIET przebiegające pod hasłem „ABC zdrowego stylu życia”. Organizatorem było Stowarzyszenie Regionu Kluczborskiego „Kobietom – Mammograf” oraz Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kluczborku. Spotkanie skierowane było do władz lokalnych, członkiń Stowarzyszenia „Kobietom Mammograf” oraz społeczności lokalnej. W nawiązaniu do hasła forum przedstawiono i omówiono prezentację multimedialną ”Choroby wektorowe”. W spotkaniu uczestniczyło ok.55 kobiet. 15. Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach oraz profilaktyka antybiotykoterapii W ramach kontynuowania działań w celu zapobiegania nadmiernemu zalecaniu leczenia antybiotykami zamieszczone są na stronie internetowej PSSE materiały informacyjne. Po zakończeniu szkoleń dotyczących realizacji szkolnych programów edukacyjnych dla koordynatorów programów przekazano ulotki i plakaty na temat stosowania antybiotyków. 16. Promocja szczepień ochronnych Wspólnie z Oddziałem Epidemiologii przeprowadzono akcję informacyjną dotyczącą promocji szczepień ochronnych a) „Zaszczep w sobie chęć szczepienia”. Akcja miała na celu wzrost poziomu wiedzy społeczeństwa w zakresie szczepień ochronnych oraz lepszą dostępność do informacji na temat Programu Szczepień Ochronnych i organizacji szczepień, kierowana była do środowisk medycznych oraz środowisk pozamedycznych, w tym szczególnie rodziców i opiekunów dzieci. Do placówek służby zdrowia (18 ), przedszkoli ( 22 ) oraz jednostek samorządu terytorialnego przesłano pisma z linkiem do strony internetowej; b) „Meningokoki”. Wspólnie z Sekcją Higieny Dzieci i Młodzieży przeprowadzono akcję informacyjną dotyczącą promocji szczepienia przeciw meningokokom. Do 40 placówek oświatowo-wychowawczych przeprowadzono dystrybucję plakatów i ulotek w celu edukacji rodziców, przeprowadzono z dyrektorami placówek rozmowy indywidualne, podczas których zachęcano do organizowania spotkań z rodzicami i wykorzystania przekazanych materiałów. 17. Profilaktyka używania narkotyków, w tym „nowych narkotyków” Nawiązano współpracę z psychologiem w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Kluczborku, który jest organizatorem akcji „Stop narkotykom” skierowanej do młodzieży kluczborskich szkół ponadgimnazjalnych. Podczas akcji zostało zorganizowane stanowisko informacyjnoedukacyjne, przekazano ulotki dla uczniów i rodziców. Podczas akcji antytytoniowych w Zespole Szkół Licealno-Technicznych w Kluczborku oraz w Zespole Szkół Ponadgimnazjanych Nr 2 w Kluczborku na stanowisku informacyjno-edukacyjnym znajdowały się ulotki nt. dopalaczy. 61 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok X. Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny Do zakresu działania Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w zakresie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego w 2014r. należało w szczególności: − opiniowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin, w tym uzgadnianie zakresu i stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko sporządzanych dla potrzeb planów zagospodarowania przestrzennego lub możliwości odstąpienia od przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko; − opiniowanie dokumentacji projektowych dot. budowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych lub ich części; − wydawanie opinii sanitarnych na etapie oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko, w tym wydawanie opinii w sprawie konieczności przeprowadzania postępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko przedsięwzięć wraz z określaniem zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko oraz wydawanie opinii przed decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach; − przeprowadzanie kontroli budowanych obiektów pod względem zgodności ich wykonywania z wymaganiami higienicznymi i zdrowotnymi; − wyrażanie zgody na odstępstwa od przepisów określających warunki techniczne; − uczestniczenie w dopuszczeniu do użytkowania obiektów budowlanych poprzez stwierdzenie zgodności ich wykonania pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych z zatwierdzonym projektem budowlanym. Działalność zapobiegawczego nadzoru sanitarnego miała na celu zapewnienie właściwego stanu sanitarnego i zdrowotnego w nowo realizowanych oraz przebudowywanych obiektach budowlanych poprzez egzekwowanie rozwiązań technicznych gwarantujących zachowanie w nich odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych, a także poprzez zapobieganie pogorszeniu standardów jakości środowiska w zakresie warunków zdrowotnych dla osób zamieszkujących i przebywających w sąsiedztwie obiektów mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Mając na uwadze ochronę zdrowia publicznego, w ramach dokonywanych uzgodnień, zwracano szczególną uwagę na zagadnienia, związane z: − odpowiednim przeznaczeniem terenów, w ramach planów zagospodarowania przestrzennego gmin, pod budownictwo mieszkaniowe, przemysłowe, usługowe; uwzględniając prognozowane zanieczyszczenia powietrza, hałas, warunki zaopatrzenia ludności w wodę, usuwania i unieszkodliwiania nieczystości płynnych i stałych (w tym gospodarka odpadami niebezpiecznymi); − zastosowaniem rozwiązań w dokumentacji projektowej, ograniczających uciążliwość planowanych obiektów dla środowiska, w sposób nie zagrażający zdrowiu i życiu ludzi, z zachowaniem właściwych warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (dot. m.in. zagadnień higieny pracy i środowiska) oraz warunków higieny użytkowania pomieszczeń (oświetlenie, wentylacja, ogrzewanie, sposób wykończenia itp.), egzekwując na każdym etapie procesu inwestycyjnego rozwiązania spełniające wymagania higieniczne i zdrowotne. W 2014 r. do zapobiegawczego nadzoru sanitarnego wpłynęło ogółem 267 różnego rodzaju wniosków i podań (w tym również: wnioski przekazane wyłącznie do wiadomości PSSE w Kluczborku; część podań zostało wycofanych przez wnioskodawców; część spraw przekazano wg właściwości; część spraw nie zakończono w 2014 r. z uwagi na niekompletność wniosków itp.). 62 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok W 2014 r. w sprawach zajęto 147 stanowisk: − 40 (w 2013 r.- 35) w sprawie uczestniczenia w dopuszczeniu do użytkowania obiektów budowlanych, w tym - 18 stanowisk w formie oświadczenia (w 2013 r. również 18) o braku sprzeciwu w sprawie dopuszczenia do użytkowania obiektów budowlanych lub ich części oraz 22 stanowiska w przypadkach, gdy po otrzymaniu zgłoszenia dotyczącego zakończenia robót nie zgłoszono sprzeciwu lub uwag stosując zapis art.56 ustawy Prawo Budowlane (niezajęcie stanowiska w terminie 14 dni od daty otrzymania zawiadomienia – w szczególności w przypadku obiektów nie podlegających późniejszemu nadzorowi bieżącemu PIS); − 29 (w 2013 r.- 28) decyzji finansowych (opłat) za czynności wykonane w ramach zapobiegawczego nadzoru sanitarnego; − 78 opinii sanitarnych (w 2013 r.- 62), w tym: 24 – co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięć (w tym: 9 stwierdzających taką potrzebę i określających zakres raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko), 7 – przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, 14 – dot. uzgodnień zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko sporządzanych dla potrzeb planów zagospodarowania przestrzennego, 1 uzgodnienie odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko sporządzanej na potrzeby zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego , 11 – mm dotyczących projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin lub ich zmiany, − 6 opinii do dokumentacji projektowych, − 15 stanowisk dotyczących innych spraw (w tym 1 opinia dla potrzeb rejestracji apteki nadzorze farmaceutycznym, 14 opinii w zakresie wniesienia uwag lub wniosków do zawiadomień o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań przestrzennych gmin zmiany). Łącznie w 2014 r. przeprowadzono 19 kontroli (w 2013 r. – 22), w tym 18 oględzin obiektów budowlanych przed dopuszczeniem ich do użytkowania oraz 1 oględziny pomieszczeń przeznaczonych na aptekę. Przykładem inwestycji opiniowanych pod względem sanitarnym i zdrowotnym były: − obiekty handlowe i usługowe (m.in. lokale gastronomiczne i hotelarskie, pawilony handlowe), − obiekty służby zdrowia (Centrum Leczenia Chorób Kręgosłupa w Kluczborku wraz z pawilonem rehabilitacji), − zakłady pracy (np. stolarnie, warsztaty samochodowe, budynki socjalno-biurowe), − farmy wiatrowe, − obiekty rolne związane z hodowlą zwierząt gospodarskich. W 2014r. w ramach zapobiegawczego nadzoru sanitarnego uczestniczono w dopuszczeniu do użytkowania m.in. podmiotów leczniczych (Centrum Leczenia Chorób Kręgosłupa w Kluczborku wraz z pawilonem rehabilitacji), obiektów handlowych, usługowych i biurowych (m.in. pawilonu handlowego przy ul. Jagiellońskiej w Kluczborku, restauracji z pokojami noclegowymi w Kuniowie, budynku biurowego placówki KRUS). W ramach wykonywanych działań nie stwierdzono występowania zagrożenia stanu bezpieczeństwa sanitarnego na terenie powiatu kluczborskiego. 63 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok ZAKOŃCZENIE Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 1. Na terenie powiatu kluczborskiego nie zanotowano zagrożeń związanych z wystąpieniem chorób wysoce zakaźnych i szczególnie niebezpiecznych. W związku z sytuacją epidemiologiczną gorączki krwotocznej Ebola na świecie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Kluczborku współpracował z innymi służbami, instytucjami, podmiotami w celu wypracowania jednolitych procedur postępowania. 2. Ciągłe monitorowanie zgłoszeń podejrzeń i zachorowań na choroby zakaźne, w tym wymagających pilnego podjęcia działań p/epidemicznych, jest konieczne ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne mieszkańców powiatu. 3. W dalszym ciągu należy podejmować działania, mające na celu uzyskanie większego stopnia zaszczepienia dzieci i młodzieży we wszystkich rocznikach podlegających szczepieniom w danym roku. 4. Istnieje potrzeba ciągłego prowadzenia działań edukacyjnych wśród mieszkańców powiatu w zakresie profilaktyki chorób zakaźnych, zwłaszcza tych, którym można zapobiegać wyłącznie poprzez profilaktykę. Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia oraz basenów i miejsc wykorzystywanych do kąpieli 1. Podobnie jak w roku ubiegłym, nie wszyscy mieszkańcy powiatu korzystali z wody spełniającej wymagania sanitarne. Wodę o nieodpowiedniej jakości dostarczało pięć wodociągów – w Szymonkowie i Wierzbicy Górnej (gmina Wołczyn) oraz w Kostowie, Dobiercicach i Nasalach Kastelu (gmina Byczyna) dla 5,9 tys. osób, co stanowi 9% ogółu mieszkańców powiatu, zaopatrywanych w wodę z wodociągów sieciowych. 2. Parametry kwestionowane w wodzie do picia to nikiel, azotany, mętność, żelazo i mangan. 3. W żadnym z nadzorowanych wodociągów nie wystąpiło skażenie mikrobiologiczne wody. 4. Poprawa jakości wody nastąpiła w wodociągu w Wołczynie (ujęcie Brzezinki). Po wdrożeniu uzdatniania wody poziom azotanów występuje w stężeniach nie przekraczających dopuszczalnej normy 50mg/l. 5. Niepojąca sytuacja w zakresie jakości wody przeznaczonej do spożycia występuje w gminie Byczyna. Spośród czterech eksploatowanych wodociągów, w trzech toczy się postępowanie administracyjne (Dobiercice, Kostów i Nasale Kastel). Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej 1. Ze skontrolowanych 126 obiektów w jednej placówce (zakład fryzjerski) zakwestionowano stan sanitarno-techniczny (0,8% wszystkich skontrolowanych obiektów). Dla porównania w 2013 r. negatywnie oceniono 2 placówki. 2. W żadnym ze skontrolowanych obiektów nie stwierdzono zaniedbań w utrzymaniu bieżącej czystości i porządku. Stan sanitarny podmiotów leczniczych, praktyk lekarskich i pielęgniarskich 1. Stan sanitarny pomieszczeń i wyposażenia w podmiotach leczniczych oraz zawodowych praktykach lekarskich i pielęgniarskich nie budził zastrzeżeń. 2. Niewłaściwy stan techniczny stwierdzono w dwóch prywatnych praktykach lekarskich. 64 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok Stan sanitarny środowiska pracy 1. W zakładach, w których występują przekroczenia normatywów higienicznych, największa grupę stanowią pracownicy narażeni na hałas. 2. Najczęściej występujące nieprawidłowości w skontrolowanych zakładach pracy to brak aktualnych badań czynników szkodliwych środowiska pracy oraz właściwego oświetlenia elektrycznego pomieszczeń pracy i pomieszczeń socjalnych. Często uchybienia dotyczyły nieprawidłowego stanu sanitarno-higienicznego wszystkich pomieszczeń w kontrolowanych obiektach. 3. W zakresie obrotu i stosowania produktów chemicznych nieprawidłowości dotyczyły braku lub nieaktualnych kart charakterystyk oraz nieprawidłowego oznakowania produktów chemicznych. 4. W 2014 r. stwierdzono 3 choroby zawodowe (w tym jedna spowodowana była sposobem wykonywania pracy, a dwie – narażeniem na czynniki szkodliwe: hałas i zapylenie). Stan sanitarny placówek oświatowo-wychowawczych 1. Stan sanitarny w nadzorowanych placówkach z roku na rok ulega poprawie. W wielu prowadzone są prace remontowe, mające na celu polepszenie stanu technicznego 2. W żadnej ze skontrolowanych placówek nie stwierdzono łamania zakazu palenia tytoniu. 3. W dalszym ciągu większość w niewystarczającym stopniu jest wyposażona w ergonomiczne i bezpieczne meble oraz urządzenia i sprzęt sportowy, posiadające stosowne certyfikaty/atesty. 4. Administratorzy placówek powinni mieć na uwadze dalszą systematyczną poprawę warunków techniczno-sanitarnych w sanitariatach, warunków oświetlenia w przedszkolach i szkołach oraz warunków sanitarno-technicznych i higienicznych dożywiania dzieci w placówkach, w których nie funkcjonują stołówki. Stan sanitarny żywności, żywienia i przedmiotów użytku 1. Stan sanitarny obiektów produkujących i wprowadzających do obrotu żywność na terenie powiatu nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Dzięki prowadzonym urzędowym kontrolom żywności oraz sukcesywnie wdrażanym przez przedsiębiorców systemom zapewnienia bezpieczeństwa żywności (GHP/GMP, HACCP) systematycznie poprawia się stan sanitarny zakładów produkcji i obrotu żywnością. W 2014 r. stwierdzono 5 obiektów niezgodnych z wymaganiami, co stanowi 2,1% wszystkich sklasyfikowanych obiektów. 2. Zadawalająca jest jakość środków spożywczych, o czym świadczy brak kwestionowania próbek żywności pobranych w 2014 r. do badań laboratoryjnych. 3. Problemem pozostaje w dalszym ciągu wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości. 4. W związku z powtarzającymi się nieprawidłowościami w sposobie żywienia dzieci w placówkach żywienia zbiorowego zamkniętego konieczne jest kontynuowanie działań edukacyjnych w zakresie zasad racjonalnego żywienia, kierowanych do osób odpowiedzialnych za organizację żywienia. Zapobiegawczy nadzór sanitarny 1. Działalność zapobiegawczego nadzoru sanitarnego, związana z procesem inwestycyjnym pozwalała na dotrzymanie odpowiednich standardów technicznych w zakresie warunków zdrowotnych i higieny środowiska. 65 Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu kluczborskiego za 2014 rok 2. W obszarze planowania przestrzennego powiatu oraz opracowywania programów i polityk korzystania ze środowiska, działania podejmowane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, mają na celu zachowanie właściwych warunków zdrowotnych i jakości życia mieszkańców powiatu. Działalność oświatowo-zdrowotna 1. W programach edukacyjnych oraz innych działaniach profilaktycznych i prozdrowotnych łącznie wzięło udział blisko 9,0 tys. osób (w tym dzieci i młodzież szkolna, rodzice i opiekunowie, kadra pedagogiczna, pracownicy zakładów pracy). 2. Wszystkim placówkom, które zadeklarowały udział w programach i działaniach prozdrowotnych przekazywano materiały edukacyjne i szkoleniowe. 3. Kontynuowano współpracę z samorządami, placówkami oświatowo-wychowawczymi, mediami i innymi instytucjami. 4. Działalność oświatowo-zdrowotna prowadzona przez inspekcję sanitarną to ważny element kształtowania właściwych postaw i nawyków zdrowotnych wśród ludności, co przekłada się na jakość życia i zdrowia całej populacji naszego powiatu W 2014 r. do PSSE w Kluczborku nie wpłynęła żadna skarga na działalność organu. Wpłynęło 25 interwencji ludności, w tym uzasadnionych – 5, nieuzasadnionych – 14. Do załatwienia wg kompetencji odesłano 4, wg właściwości terytorialnej – 1. Jeden wniosek pozostawiono bez rozpatrzenia z powodu braku możliwości identyfikacji obiektu oraz braku nadawcy. 66