Quot capita, tot sententiae... Powstały wiele wieków

Quot capita, tot sententiae...
Powstały wiele wieków temu, zasobny w zabytki najwyższej, międzynarodowej klasy, położony w sercu
Europy Środkowej – Sandomierz –
wciąż odkrywany na nowo, za sprawą
różnorodności ludzkiego postrzegania. Magnetyczna moc drzemiąca
w mieście z wielowiekową tradycją
przyciąga pasjonatów różnych dziedzin nauki, kultury i sztuki. W Królewskim Mieście spotykają się i koegzystują tradycja i nowoczesność,
regionalizm wschodu i dynamika zachodu. Razem tworzą specyficzny
klimat zgodnego, kulturowego zróżnicowania. Współczesne inicjatywy malowniczego miasta położonego nad Wisłą ukierunkowane są
2 ­ELITY
w stronę różnorodności ludzkich potrzeb i gustów. Na tych, którzy nie
pozostaną obojętni na uroki Sandomierza, czekają liczne atrakcje turystyczne i kulturalne.
Wyjątkowość
nadwiślańskiego
grodu można dostrzec już przy
pierwszym kontakcie z ujmującą architekturą Starego Miasta. Usytuowana na lessowym wzgórzu starówka
zachęca do poznania tajemnic typowych średniowiecznych grodów
z ciasnymi uliczkami, zamkiem królewskim, bramą warowną, furtą, obszerną, pochyłą płytą rynku otoczoną
urokliwymi kamienicami oraz centralnie usytuowanym XIV­‑wiecznym
ratuszem. W poszukiwaniu swoistego ducha sandomierskiej starówki należy udać się do najbardziej
wewnętrznej części miasta. W podziemiach Sandomierza rozegrała
się bowiem ważna dla dziejów osady
historia. Legenda głosi, że dzielna
córka mieszczanina sprowadziła
podstępem do podziemi Tatarów,
którzy oblegali miasto i poświęcając swoje życie uratowała nadwiślański gród. Losy sandomierskiej bohaterki można poznać podczas spaceru
470‑­metrową trasą podziemną, liczącą w najniżej położonym odcinku
12 metrów głębokości. Dla odmiany,
opuszczając podziemia, warto unieść
się nieco ponad ziemię, przemierzając 33 metry wysokości po schodach,
by z tarasu widokowego na szczycie
Bramy Opatowskiej ujrzeć piękno
Wyżyny Sandomierskiej. Szczególnie ważnym punktem na mapie Kró-
lewskiego Miasta jest Zamek Kazimierzowski, po potopie szwedzkim
zachowany tylko częściowo, jednak
w całej krasie prezentujący piękno
ówczesnej architektury. Obecnie na
terenie zamku mieści się Muzeum
Okręgowe, w którym można podziwiać bogatą ekspozycję, odwołującą
się do wielowiekowej tradycji Sandomierza. Do najważniejszych sandomierskich zabytków należy gotycka katedra, zachwycająca kunsztownością stylu. Wnętrze świątyni
ukazuje doskonałość pojednania stylów: gotyckiego, barokowego i rokokowego, które dokonywało się podczas kolejnych remontów – w tym
odnawiania katedry po wojnach napoleońskich. Najstarszym sandomierskim kościołem i perłą wśród
zabytków, jest XIII­‑wieczny zespół
klasztorny dominikański z kościołem św. Jakuba. Romański nastrój
tej świątyni przybliża atmosferę
średniowiecznej prostoty i surowości, nie tylko ówczesnego budownictwa, ale przede wszystkim sposobu
egzystencji dawnych społeczności.
W dominikańskich ogrodach – położonych na lessowym zboczu terenu
przykościelnego – latem dojrzewa
w słońcu plantacja winnej latorośli,
wzorowana na pierwotnej, znajdującej się w tym miejscu już w średniowieczu. Różnorodność wznoszenia i artystycznego kształtowania
budowli podziwiać można w wielu
sandomierskich świątyniach. Kościół św. Ducha, który stanowił część
kompleksu szpitalnego utworzonego
w XIII wieku przez kasztelana krakowskiego Żegotę, kościół św. Józefa wraz z zespołem klasztornym
poreformackim, kościół św. Michała
i zespół dawnego klasztoru Benedyktynek – obecnie kompleks Wyższego Seminarium Duchownego – to
świątynie zachwycające różnorodnością i bogactwem
stylów. O wielokulturowym
klimacie
dawnego Sandomierza świadczy istnienie synagogi, zniszczonej po 1939 roku,
odnowionej po wojnie i przeznaczonej
na potrzeby Archiwum Państwowego.
Będąc w Sandomie-
rzu, można podziwiać jeden z trzech
Domów Długosza, rozlokowanych
w różnych miejscach Polski, których
fundatorem był słynny, królewski
kronikarz. Osobliwa kamienica zachowała swoją gotycką strzelistość
i prezentuje się dumnie na skarpie
sandomierskiej, obok późnogotyckiego Collegium Gostomianum –
kolegium jezuickiego, które przez
wieki zachowało funkcję budynku
szkolnego, a obecnie od lat mieści
w swych murach I Liceum Ogólnokształcące. Królewskie Miasto było
siedzibą wielu władców z dynastii
Piastowskiej, między innymi Henryka Sandomierskiego i Leszka
Czarnego. Często bywał w Sando-
3 ­ELITY
mierzu Kazimierz Wielki. Szczególnie ukochała nadwiślański gród Królowa Jadwiga, na cześć której nazwano najpiękniejszy lessowy wąwóz,
dzielący wzgórza Świetojakubskie
i Świętopawelskie.
Sandomierz to miasto niekończących się inspiracji. Przemawiają za
tym faktem liczne talenty pochodzące z Sandomierszczyzny, a także
literackie świadectwa wybitnych pisarzy. Jarosław Iwaszkiewicz – serdecznie związany z Sandomierzem pisał:
„Jeśli chodzi o urodę, to niczym widoki sandomierskie nie ustępują widokom z Palermo”. Porównanie, którego użył słynny twórca sytuuje nadwiślański gród pośród najpiękniejszych europejskich miast. Z sandomierskiego pochodzi wybitny prozaik
Wiesław Myśliwski – pierwszy laureat najbardziej prestiżowej, współczesnej nagrody literackiej w Polsce –
4 ­ELITY
nagrody Nike.
Idąc literackim
tropem warto
wspomnieć,
że
malowniczy Sandomierz
stał się tłem
świata przedstawionego w powieści „Ziarno
prawdy”, młodego i znakomicie zapowiadającego się powieściopisarza Zygmunta Miłoszewskiego.
W zabytkowych murach miasta
drzemie muzyka wielu epok. Pozostawiając w tle echo muzyki dawnej,
w Sandomierzu usłyszeć można nowoczesne brzmienia za sprawą organizowanych często koncertów oraz
cyklicznych festiwali muzycznych.
Sandomierz usytuowany historycznie
na mapie najważniejszych szlaków
handlowych był miastem, w którym
spotykały się różne nacje i mieszały
obyczaje zasiedziałych i nowoprzybyłych społeczności. Obecnie wielokulturowość Królewskiego Miasta
wyraża się między innymi poprzez
muzykę. Przez cały rok w Sandomierzu można usłyszeć melodie z całego
świata, balansując między różnymi
gatunkami i stylami. Specyficzny, muzyczny klimat miasta tworzą brzmie-
nia alternatywne, szantowe a także
jazz, który króluje jesienną porą.
Jak na nowoczesne miasto przystało, Sandomierz kocha kino. Wiosenny Festiwal Filmów NieZwykłych
gromadzi w mieście najznamienitsze
osobistości polskiego przemysłu filmowego; są wśród nich doskonali reżyserowie i aktorzy. Równie dobrze
Sandomierz radzi sobie na małym
ekranie, bowiem wraz z księdzem­
‑detektywem gra główną rolę w serialu „Ojciec Mateusz”, gromadząc
przed telewizorami miliony Polaków.
Popularny serial tylko w niewielkim stopniu oddaje atmosferę urokliwego nadwiślańskiego grodu, bo
jedynie bezpośredni kontakt z magiczną przestrzenią miasta może oddać panujący w nim klimat.
Sandomierz to miasto ludzi kreatywnych i dynamicznych, zmieniających
swoje najbliższe otoczenie w oparciu
o utrwaloną na przestrzeni wieków
tradycję. Za czasów największej świetności nadwiślańskiego grodu, kiedy to
w sandomierskim zamku mieli swoją
siedzibę władcy potężniej polskiej dynastii Piastów, przez miasto przebiegało wiele znaczących szlaków handlowych wiodących między innymi na
Ruś i Węgry. Podróżujący kupcy mieli
obowiązek zatrzymania się w Sandomierzu i zaprezentowania przewożonych przez siebie towarów. W nawią-
zaniu do tego średniowiecznego obyczaju udało się mieszkańcom Sandomierszczyzny zainicjować działanie dwóch charakterystycznych
dla gospodarki tutejszych terenów
szlaków turystycznych: Sandomierskiego Szlaku Jabłkowego oraz Sandomierskiego Szlaku Winiarskiego.
Wiosną tereny powiatu sandomierskiego zamieniają się w krainę kwitnących jabłoni, jesienią zaś dorodne
plony miejscowych sadów trafiają na
stoły domów w całej Polsce i poza jej
granicami. Żyzna i słoneczna ziemia
Wyżyny Sandomierskiej sprzyja hodowli winnej latorośli. Schyłek lata
w nadwiślańskim grodzie to okazja do rozkoszowania się wonią dojrzewających w słońcu winogron, zaś
przez cały rok istnieje możliwość degustacji wina o unikalnym, królewskim zapachu i smaku.
Dwa razy w roku Sandomierz
staje się stolicą polskiego triathlonu,
w którym udział biorą lekarze i amatorzy. Uczestnicy letniej i zimowej
odsłony mistrzowskiego współzawodnictwa zmagają się z dyscypliną
sportową, będącą kombinacją biegania, kolarstwa i pływania. Miłośnicy sportu mogą śledzić rywalizację
sandomierskiej drużyny piłki nożnej
SKS „Wisła” oraz szczypiornistów
z SPR „Wisły Sandomierz”, której najsławniejszym wychowankiem
jest rozgrywający reprezentacji Polski – Karol Bielecki. Dzięki wielopłaszczyznowemu zaangażowaniu
sportowemu Królewskie Miasto wyróżnia dynamizm i ponadprzeciętna
aktywność fizyczna.
Sandomierz jest miejscem dialogu
o szczególnej roli kultury w budowaniu Europy bez barier, świadczy
o tym owocne, wieloletnie partnerstwo miast. Miasta z wielu zakątków
Europy: niemieckie Emmendingen,
angielskie Newark‑on‑Trent, ukraiński Ostróg oraz włoska Volterra
współpracują z Sandomierzem od lat
i wzmacniają multikulturowe więzi.
Prawdziwe bogactwo Sandomierza kryje się w pięknie nieutrwalonym, czyli w indywidualnym sposobie postrzegania każdego, kto postanowi odwiedzić królewski, nadwiślański gród. Na mapie Polski niewiele jest miejsc z duszą, w których
ludzie z pasją odnajdują inspirującą
moc tworzenia i życia. W Sandomierzu realizują się plany i spełniają
marzenia, czas staje się wartością
względną, a każda przybyła tu osoba
staje się kreatorem wizerunku miasta o wielu obliczach.