Dziecko, a funkcjonowanie rodziny
Transkrypt
Dziecko, a funkcjonowanie rodziny
Rodzina a funkcjonowanie dziecka Rodzina jest podstawową komórką społeczną. To w niej człowiek przeżywa najważniejszy okres, w którym kształtuje się jego osobowość, styl życia, system wartości i pogląd na świat. Inne środowiska (szkoła, rówieśnicy) są już wtórne i albo umacniają wpływy rodziny, albo modyfikują i uzupełniają je. Dobrej rodziny nie może zastąpić żadna instytucja. Rodzice nie zawsze uświadamiają sobie własne posłannictwo wychowawcze. Planując rodzinę biorą pod uwagę przede wszystkim względy materialne i mieszkaniowe, rzadziej uzgadniają stanowisko dotyczące posiadania dzieci i tworzenia im jak najbardziej korzystnego środowiska wychowawczego, a wszystkim członkom zacisznego domu. W tworzeniu takiego domu najbardziej przeszkadzają: egoizm małżonków, brak dobrej woli w akceptowaniu drugiej osoby i gotowości na ustępstwa. Potrzeba bezpieczeństwa, czyli posiadania „bezpiecznego domu” jest bardzo ważna. Bezpiecznie czuje się dziecko przeświadczone o miłości rodzicielskiej. W tak korzystnym środowisku rodzinnym dziecko uczy się podejmowania decyzji i ponoszenia za nie odpowiedzialności. Wzorem dla młodego pokolenia są przede wszystkim rodzice. To ich sumienność w pracy, uczciwość, lojalność, godne zachowanie w domu i poza nim obserwują dzieci i zwykle naśladują. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie ważną rolę spełniają oboje rodzice. Wartość wychowawcza rodzinnego środowiska jest bardzo ważna. Sukces w wychowywaniu dzieci odnoszą rodzice cieszący się autorytetem. Polega on na dobrowolnym uznaniu przez dzieci ich wartości, na szacunku, zaufaniu i podziwie dla ich osiągnięć. Autorytet zdobywa się usilną pracą nad sobą, opanowaniem, dobrocią i mądrością. Konsekwencja w postępowaniu rodziców, dotrzymywanie danego słowa pomaga w zdobyciu uznania i szacunku przez dzieci. Z obserwacji społeczeństwa wynika, że zgodna rodzina nie jest zjawiskiem tak częstym, jak byśmy tego pragnęli. W wielu rodzinach domownicy przeżywają koszmar różnych nałogów, kłótni, rozpadu związków, przemocy, itp. Najczęstszymi konfliktami w rodzinie są sytuacje patogenne, do których zaliczamy: nałogi- alkoholizm i inne, np. narkomania, przemoc w rodzinie, stresy spowodowane różnymi czynnikami np. brakiem pracy, trudną sytuacją materialną. Alkoholizm ma rozmaite podłoża, zasięg i skutki. Zawsze jest jednak groźny dla rozwoju dzieci pochodzących z rodzin alkoholików. Choroba alkoholowa nie jest tylko sprawą jednostki, ale całej rodziny, gdyż doprowadza do jej niszczenia jako środowiska wychowawczego dzieci. Trudne warunki materialne, często mieszkaniowe towarzyszące alkoholizmowi stanowią dodatkowe źródło napięć między małżonkami co pogarsza i tak trudną sytuację dzieci. Niemal u wszystkich dzieci alkoholików stwierdza się zaburzenia nerwicowe, urazy, lęki, trudności w nauce, zaburzenia zachowania. Nieszczęśliwe, tyranizowane w domu, w szkole przeżywają dodatkowe upokorzenie ze strony rówieśników. Dzieci z rodzin, gdzie nadużywa się alkoholu często nie mają warunków do nauki, są nie przygotowane do zajęć, stąd otrzymują złe oceny, często są niewyspane i zmęczone. Zwykle źle funkcjonują w szkole, są niechętne do wszelkich działań, wykazują się agresją. O przemocy w rodzinie mówimy, gdy dochodzi do bicia członków rodziny, wykorzystywania w pracy domowej i znęcaniu się psychicznym. Bije się dzieci w różnym wieku, nawet te najmłodsze. Z wypowiedzi uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjum wynika, że dzieci starsze ( 1314 letnie) otrzymują kary fizyczne rzadziej, niż dzieci młodsze. Bicie dzieci występuje nie tylko w rodzinach patologicznych, ale często też w zwykłych, „normalnych ” rodzinach. Dzieci są prześladowane rzekomo dla ich dobra, aby wyrosły na wartościowych ludzi. Za co rodzice biją dzieci? Najczęściej za nieposłuszeństwo, złe oceny w szkole, złe zachowanie. Rodzice nie dają racji swym dzieciom, nie wnikają często w przyczyny ich niepowodzeń, czy nieodpowiedniego zachowania. Brutalne kary fizyczne pozostawiają ślady nie tylko na ciele dziecka, ale i w psychice. Doprowadzają często do zerwania kontaktów uczuciowych z osobą bijącą, wywołują kolejne agresje, niechęć do ludzi, szkoły. Tragiczną forma przemocy w rodzinie jest wykorzystywanie seksualne dzieci. Jest to szczególnie odrażająca przemoc, gdyż ofiary są często nieświadome lub bezsilne. Kolejną formą przemocy w rodzinie bywa maltretowanie psychiczne. Nie pozostawia ono cielesnych śladów, ale wywołuje negatywne przeżycia: strach, obawę, poczucie niesprawiedliwości, świadomość braku miłości rodzicielskiej, bunt, chęć zemsty i inne dotkliwe przeżycia. Dziecko maltretowane psychicznie, bądź fizycznie ma zablokowane potrzeby i uczucia. Przeświadczone, że nie jest przez nikogo kochane, samo nie potrafi kochać. Dziecko bite ma niezaspokojoną potrzebę bezpieczeństwa. Jeżeli stosunki w szkole układają się pomyślnie, wówczas utratę bezpieczeństwa w domu rekompensuje zaufaniem do nauczycieli. Dziecko bite w domu, w szkole stara się ukryć swoje nieszczęście. Maltretowane dziecko ma zablokowaną potrzebę akceptacji siebie. Jest często przekonane, że brak mu zdolności, że nie podoła swoim obowiązkom. Nie podejmuje się nowych zadań, gdyż z góry zakłada porażkę. Frustracją określa się stany psychiczne wywołane zablokowaniem potrzeb. Nie zaspokojone potrzeby, pragnienia powodują stan niezadowolenia i zawiedzionych nadziei. Organizm broniąc się przed tym uruchamia takie organizmy obronne, jak agresja lub wycofanie. Agresja kieruje się na ludzi z najbliższego otoczenia: współmałżonka, rodziców, dzieci. Wycofując się człowiek traci sens życia, staje się obojętny, pobłażliwy dla swych dzieci, nie dba o nie, nie potrafi zająć się ich problemami. Jest nie wydolny wychowawczo. Natomiast agresja jako wynik frustracji objawia się ostrym stosunkiem do własnego potomstwa, nadmiernymi wymaganiami i stosowaniem przykrych kar, często fizycznych. Sfrustrowani ludzie mają często pretensje do wszystkich kto ich otacza, często do własnych dzieci, że np. nie spełniają ich oczekiwań, że są nie takie jakimi ich sobie wymarzyli, że zabierają im zbyt dużo czasu, są kosztowni i itp. Nie trudno zgadnąć jak czuje się takie dziecko, jak reaguje, zachowuje się w szkole i po za nią, jest nieszczęśliwe, często samo sfrustrowane. Prawidłowe wychowanie jest sprawą bardzo trudną jeżeli w rodzinie niezależnie do jej statusu panuje zgodne współżycie małżonków, atmosfera w pracy ale jednocześnie pokoju i ładu, wówczas samo środowisko rodzinne korzystnie wpływa na wychowanie. Poważnym błędem jest rozpieszczanie dziecka, pozbawianie samodzielności, wyręczanie we wszystkim, nawet samoobsłudze. Wmawia się dziecku, że jest ono najpiękniejsze i najmądrzejsze ze wszystkich rówieśników, przekarmia się je słodyczami, dogadza i rośnie taki niezdarny człowiek, który w końcu ponosi konsekwencje rodzicielskich błędów wychowawczych. Są też dzieci wychowywane w przesadnym rygoryzmie. Rygoryzm upokarza i wywołuje cierpienie. Niebezpieczny też jest całkowity liberalizm, kiedy dziećmi nikt się nie zajmuje, nie interesuje. Taka wychowawcza beztroska występuje najczęściej w tych rodzinach, w których oboje rodzice pochłonięci są karierą zawodową lub prowadzą niewłaściwy tryb życia. Błędem wychowawczym, wywołującym cierpienia dzieci jest też brak konsekwencji w stawianych wymaganiach. Rodzice raz pozwalają na różne swawole, innym razem za te same czyny stosują surowe kary. Budzi się wówczas poczucie niesprawiedliwości, nie wiadomo, za co otrzyma się karę. Przedstawiłam tylko niektóre, najpoważniejsze i najczęściej powtarzające się błędy popełniane przez rodziców i powodujące bolesną krzywdę dziecka. Gdyby matka i ojciec potrafili zastanowić się nie tylko nad niewłaściwym zachowaniem się dzieci, ale i nad przyczynami tego zjawiska, może potrafiliby wykryć u siebie niewłaściwe formy własnych zachowań. Jeszcze raz należy podkreślić, że prawidłowe wychowanie dziecka nie jest tylko objawem dobrej woli rodziców, ale ich obowiązkiem, ich powinnością. Kochający się rodzice i dobra atmosfera, właściwie prowadzone gospodarstwo domowe- to główne warunki, które determinują powodzenie w wychowaniu potomstwa. W takich warunkach można zaspokajać wszystkie potrzeby dziecka. Literatura: H. Cudak „Problemy współczesnej rodziny w Polsce” Piotrków 1998r. T. Gordon „Wychowanie bez porażek. Rozwiązywanie konfliktów między rodzicami i dziećmi” Warszawa 1991r. Opracowała Renata Matuszewska