Retoryka

Lp.
1
2
3
4
5
Element
Nazwa modułu
Instytut
Kod
przedmiotu
Kierunek,
poziom i profil
kształcenia
Rok studiów,
semestr
Rodzaj zajęć i
liczba godzin
Punkty ECTS
(1 pkt = 25-30g)
SYLABUS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Opis
Retoryka
Humanistyczny
PPWSZ – FP – 1- 5617 - s
Filologia polska, studia pierwszego stopnia, profil praktyczny
III / semestr 5 i 6
Ćwiczenia 60 godz.
4
Zajęcia z bezpośrednim udziałem nauczyciela
6
Pracochłonność
wykłady
Ćwiczenia
/
seminaria
Konsultacje
obowiązkowe
60
7
8
9
Suma
Prowadzący
zajęcia
Egzaminator/
Zaliczający
Wymagania
(kompetencje)
wstępne
10
Cel przedmiotu
11
Efekty
kształcenia
60
egzaminy
Praca własna studenta
Projekty/
opracowania
Nauka
własna
25
50
Inne
25
Dr Krzysztof Waśkowski
Dr Krzysztof Waśkowski
Wiedza z zakresu składni opisowej języka polskiego, kultury języka (normy
fonetycznej, ortograficznej, gramatycznej, składniowej i leksykalnej współczesnej
polszczyzny) oraz elementów logiki (w zakresie szkoły średniej).
Student ma wiedzę z zakresu teorii i praktyki retoryki jako podstawy szeroko
rozumianej komunikacji językowej, a szczególnie jej podstawowego narzędzia, jakim
są różnego typu argumenty. Student umie rozróżniać argumenty i stosować je w
dyskursie w funkcji przekonywania innych co swoich racji, czy wręcz wywierania
nacisku na opinie innych (jak negocjacje) i potrafi skonstruować dyskurs
argumentacyjny. Zna podział retoryki jako dyscypliny na 5 części oraz wie, jakie treści
mieszczą się w ich zakresie. Rozumie znaczenie mechanizmów retorycznych dla
człowieka działającego w społeczeństwie między innymi poprzez ćwiczenie
przygotowywania i prowadzenia debaty publicznej wg zasad debaty oksfordzkiej.
Odniesienie
Odniesienie
Efekt (Wiedza, Umiejętności, Kompetencje
do efektów
do efektów
społeczne)
kierunkowych obszarowych
1. Student ma wiedzę z zakresu aktów mowy i
strategii używania języka zgodne z normami
kulturowymi; zna typy dyskursu (wymowy) wg
H1P_W02,
Arystotelesa i ich przejawy we współczesnych
H1P_W04
K_W02
działaniach językowych i gatunkach tekstów, miejsca
wspólne (toposy), typologie argumentów; zna zasady
H_W01,
K_W01
konstruowania monologu i dialogu
H1P_W02,
argumentacyjnego. Zna 5 części „sztuki retorycznej”
H1P_W03
oraz potrafi scharakteryzować pojęcia z nimi
związane.
2. Student umie rozpoznawać i stosować w praktyce
H1P_U10,
różne typy argumentów; umie skonstruować tekst
H1P_U09
spełniający wymogi retoryczne, w zakresie
K_U05
rudymentarnym umie brać udział w debacie typu
H1P_U02,
oksfordzkiego (obrona i negowanie danej tezy w
K_U03
H1P_U03,
zespołach). Potrafi zbudować wypowiedź retoryczną
H1P_U10,
w oparciu o poznane narzędzia.
H1P_U13
3. Student zapoznaje się z informacjami o źródłach i
K_K02
H1P_K02
roli retoryki w kulturze europejskiej, potrafi odróżnić
argumenty rzetelne od nierzetelnych
(manipulujących) w debacie publicznej, rozumie
wagę skutecznego pod względem retorycznym
dyskursu adekwatnego do sytuacji komunikacyjnej.
Efekt kształcenia
12
Forma i
warunki
potwierdzenia
efektu
kształcenia
13
Treści
merytoryczne
przedmiotu
14
Wykaz
literatury
podstawowej
K_K04
H1P_K04
K_K06
H1P_K06
Sposób potwierdzenia (weryfikacji)
Obowiązkowa obecność i aktywne
uczestnictwo na wćwiczeniach - wymaga
się znajomości poleconych przez
wykładowcę tekstów do analizy
Od 1 do3
retorycznej.
Przygotowanie tekstu argumentacyjnego z
zastosowaniem narzędzi retorycznych,
poznanych podczas zajęć.
Test.
1. Źródła retoryki, retoryka jako system, trzy rodzaje wymów (dyskursu) wg
Arystotelesa i ich charakterystyka oraz odniesienie do współczesnych gatunków tekstu,
działy retoryki i miejsce argumentacji w tych działach. Trzy cywilizacje a trzy typy
retoryki. 2. Inwencja: a) teza główna, kwestie szczegółowe i ogólne, propozycja
retoryczna, funkcjonalne sformułowanie tezy; b) rodzaje retoryczne – rozpoznawanie
rodzajów retorycznych, umiejętność tworzenia tekstu w określonym rodzaju
retorycznym, harmonia i stosowność rodzajów retorycznych; c) ustalenie status sprawy
– pojęcie i rodzaje statusów, status rzeczywistości, status definicji, status jakości,
status przeniesienia; d) ocena audytorium retorycznego, dostosowanie wypowiedzi do
audytorium, ocena audytorium z perspektywy nadawcy i odbiorcy; e) dowody: rodzaje
i źródła argumentów (argumentacja w języku / w dyskursie potocznym: od sylogizmu
do schematu dyskursu racjonalnego (argumentacyjnego), typologie argumentów,
argumenty quasi-logiczne (definicje, porównanie, tautologia, argumenty oparte na
niezgodności: alternatywa, trzeci wykluczony, dylemat, fałszywy dylemat; argument
oparty przechodniości, argument ad absurdum); argumenty empiryczne oparte na
strukturze rzeczywistości (przyczynowość, związki następstwa, pułapki argumentacji
przyczynowej; argumenty odnoszące się do czynu i osoby, ad personam i z autorytetu);
argumenty fundujące strukturę rzeczywistości oparte na indukcji, analogia i metafora;
argumenty przymuszające do konformizmu oraz argumenty w złej wierze
(manipulujące)), sylogizmy, przesłanki, wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne,
entymemat; f) toposy ich użyteczność i rodzaje w dyskursie retorycznym,
rozpoznawanie toposów; g) postawa mówcy, ethos mówcy i sposoby jego osiągania;
h) jakie emocje towarzyszą mówcy? Pojęcie pathos, emocje a język, emocje a mowa
ciała; i) amplifikacja retoryczna. 3. Układ mowy / wypowiedzi retorycznej / tekstu
argumentacyjnego: exordium, narratio, perorario, dowodzenie, refutacja. 4. Teoria
retorycznego wysłowienia jako pierwsza „teoria stylistyki”; poprawność, jasność,
stosowność, ozdobność; figury i tropy retoryczne, figury słów i figury myśli,
identyfikacja ich w tekstach; zagadnienia okresu retorycznego – jego budowa i
celowości. 5. W jaki sposób przygotować i wygłosić wystąpienie; mnemotechnika,
mowa ciała, podstawowe wiadomości z zakresu emisji głosu. 6. Demonstracja / pokaz
naukowy a argumentacja. Przesłanki i odpowiadające im dowody. Sylogizm i jego
budowa. Sylogizm poprawny i niepoprawny. Sylogizm retoryczny: entymem/at.
Miejsca wspólne (toposy). 7. Monolog argumentacyjny i dialog argumentacyjny, ten
ostatni jako podstawa konstruowania tekstu argumentacyjnego. 8. Retoryka wybranych
gatunków: tekstu naukowego oraz dydaktycznego; retoryka przemówienia; retoryka
reklamy. 9. Argumentacja w negocjacjach: negocjacje narodowe a negocjacje
międzynarodowe - różnice kulturowe, stereotypy. 10. Debata typu oksfordzkiego.
M. Barłowska, A. Budzyńska-Daca, P. Wilczek (red.), 2008, Retoryka, Warszawa.
Arystoteles, 2004, Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Przełożył H.
Podbielski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
J. Lichański, 1996, Co to jest retoryka?, PAN seria „Nauka dla wszystkich” nr 475,
Kraków.
Ch. Perelman, 2002, Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, Wydawnictwo
15
Wykaz
literatury
uzupełniającej
(pomocniczej)
Naukowe PWN, Warszawa.
D. Zdunkiewicz, 2012, Akty mowy [w:] Współczesny język polski, red.: J. Bartmiński,
Lublin.
A. K. Varga, 2001, Uniwersalność i granice retoryki, „Terminus” nr 1-2/2001.
R. Błaut: Skuteczne negocjacje, wyd. CIM, Warszawa 1995, rozdz. 3.4 „Skuteczna
argumentacja”, s. 79-87.
M. Rusinek, A. Załazińska, 2005, Retoryka podręczna czyli jak wnikliwie słuchać i
przekonująco mówić, Wydawnictwo Znak, Kraków.
A. Schopenhauer, Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów. Przełożył Jan
Lorentowicz, Wydawnictwo Verso, Kraków 2007.
K. Szymanek, 2001, Sztuka argumentacji. Słownik terminów, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa.
J. Ziomek, 1992, Retoryka opisowa, Wrocław.
S. Gajda, 2012, Gatunkowe wzorce wypowiedzi [w:] Współczesny język polski, red.: J.
Bartmiński, Lublin.
M. Marcjanik, Etykieta językowa [w:] Współczesny język polski, red.: J. Bartmiński,
Lublin.