docPRZYRODA kl. IV - wymagania edukacyjne na poszczególne oceny
download 
Reklamacja Transkrypt
PRZYRODA kl. IV - wymagania edukacyjne na poszczególne oceny
PRZYRODA kl. IV - wymagania edukacyjne na poszczególne oceny: TEMAT (rozumiany jako lekcja) OCENA DOPUSZCZAJĄCA Uczeń: OCENA DOSTATECZNA Uczeń: OCENA DOBRA Uczeń: – korzysta z różnych źródeł wiedzy; – efektywnie się uczy, stosuje zasady uczenia się; – omawia zasady zapisane w regulaminie pracowni; OCENA BARDZO DOBRA Uczeń: OCENA CELUJĄCA Uczeń: JA I MOJE OTOCZENIE 1. Przyroda to ważny przedmiot szkolny – wyjaśnia, czym będzie się zajmował się na lekcjach przyrody; – omawia przyrodę jako zbiór elementów (organizmy, przyroda nieożywiona); 2. Bezpieczeństwo w pracowni przyrodniczej – wymienia zasady obowiązujące w pracowni; – stosuje zasady zapisane w regulaminie pracowni; – wskazuje zachowania zagrażające bezpieczeństwu w czasie zajęć przyrody i potrafi im zapobiegać; 3. Czynniki wpływające na nasze samopoczucie – nazywa czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na samopoczucie; 4. Jak wyrażać swoje emocje? – wyjaśnia, jak poradzić sobie ze złością czy gniewem, nie zachowując się agresywnie; – wykazuje zachowania empatyczne; – pomaga w trudnych szkolnych sytuacjach swoim kolegom (np. gdy kolega źle się czuje); – nazywa emocje i podaje sposoby ich wyrażania; – podaje sposoby zmniejszania wpływu czynników negatywnych; – planuje sposoby poprawienia nastroju, np. mamie, babci; – wyraża emocje we właściwy i bezpieczny sposób; – określa odpowiednie sposoby okazywania uczuć, zwłaszcza negatywnych; – wyjaśnia, czym zajmują się nauki przyrodnicze; – wskazuje zastosowania wiedzy przyrodniczej w życiu; – właściwie reaguje, gdy jest w sytuacji zagrażającej uczniom (np. nie wchodzi do pracowni bez opieki, nie wyjmuje zwierząt hodowanych z klatek); – posługuje się pojęciami: samopoczucie, emocje, empatia; – wyjaśnia i rozwija zapisy znajdujące się w regulaminie pracowni; – omawia sytuacje szkolne ze wskazaniem i nazwaniem przeżywanych emocji; – podaje przykłady wskazujące na możliwości unikania negatywnych emocji; – poprzez działanie wpływa na samopoczucie swoje i innych (pociesza, doradza, cieszy się z sukcesów innych); – wyjaśnia rolę odpoczynku, w tym snu, dla zdrowia; – wybiera właściwy sposób wypoczywania; – stosuje zasady bezpiecznego wypoczynku; 6. Zdrowe – wymienia posiłki odżywianie zapobiega i określa czas chorobom spożywania tych posiłków; – odczytuje informacje z linii czasu dotyczące aktywności dobowej człowieka; – uzasadnia wybór sposobu wypoczywania; – wyjaśnia, czym jest cykl aktywności dobowej człowieka; – obserwuje liczbę oddechów w czasie odpoczynku i po wysiłku, oblicza liczbę oddechów; – odczytuje informacje zapisane w postaci linii – taśmy czasu; – dokonuje obserwacji liczby oddechów w zależności od wysiłku, wyciąga wnioski z obserwacji; – wyjaśnia rolę śniadania i innych posiłków w prawidłowym odżywianiu; – dobiera pokarmy na podstawie kryterium swojego zdrowia; – oblicza z pomocą odpowiednich tabel, jaki wysiłek jest potrzebny do spalenia energii, którą daje np. zjedzenie jednego pączka; 7. Każdy z nas może osiągać sukcesy w szkole – wskazuje sukcesy swoje i kolegów; – wyjaśnia, na czym może polegać sukces w szkole; – podkreśla różnorodne sukcesy odnoszone w szkole przez uczniów; 8. Zasady prawidłowego uczenia się – wymienia podstawowe zasady pomagające w nauce; – organizuje swoje miejsce pracy (utrzymuje porządek na biurku); – właściwie ustawia źródło światła na swoim biurku; – odczytuje informacje z planu lekcji; – stosuje zasady ułatwiające naukę; – utrzymuje porządek i organizuje miejsce pracy w czasie nauki; – określa czynniki utrudniające naukę, np. w czasie lekcji; – stosuje zasady prawidłowego żywienia; – odczytuje informacje z piramidy pokarmowej; – wyjaśnia, czym jest kaloria; – omawia obowiązki ucznia w szkole oraz jego prawa; – przedstawia drogę ucznia do sukcesu szkolnego; – organizuje kącik nauki; – wyjaśnia, czym jest motywacja; – odczytuje informacje z różnych planów; – korzysta z różnych rodzajów planów; – podaje przykłady planów długoterminowych i krótkoterminowych; – prowadzi swój kalendarz w celu planowania zajęć i wolnego czasu; 5. O swój organizm trzeba dbać? 9. Planowanie zajęć w ciągu dnia to ważna umiejętność – formułuje rady, które pozwolą osiągnąć sukces szkolny; – wskazuje czynniki wpływające pozytywnie na motywację ucznia; 10. Zaplanuj swój czas pracy i odpoczynku – planuje swoje zajęcia, korzystając z rad dorosłych; – samodzielnie planuje swoje zajęcia; – uwzględnia w planowaniu czas na pracę i wypoczynek; 11. Przyrodę poznajemy przy pomocy zmysłów – zachowuje bezpieczeństwo w czasie obserwacji i doświadczeń; – wymienia narządy zmysłów; – wyjaśnia rolę zmysłów w poznawaniu przyrody; – wyjaśnia szczególną rolę wzroku; 14. Jak prowadzić obserwacje przyrodnicze? – podaje sposoby zachowania się podczas obserwacji; 15. Przeprowadzamy proste obserwacje przy pomocy różnych przyrządów – dokonuje prostych obserwacji przy pomocy przyrządów, korzystając z rad nauczyciela; – nazywa zmysły i wskazuje ich umiejscowienie, stosując schematy oraz modele; – identyfikuje sytuacje zagrażające (np. nie wącha substancji nieznanych i ich nie próbuje); – wymienia przyrządy pozwalające na obserwacje obiektów bardzo małych lub oddalonych; – korzysta z lupy i lornetki w czasie obserwacji; – wybiera obiekt obserwacji i dokonuje obserwacji gołym okiem i przy pomocy właściwego przyrządu (lupy, lornetki); – podaje przykłady zastosowania lupy, lornetki, mikroskopu; – omawia zasady obserwacji i notowania wyników; – wykonuje prosty rysunek z przeprowadzonych obserwacji (wygląd kory wybranego drzewa, układ gałęzi); – wykorzystuje różne sposoby notowania; – wymienia korzyści wynikające z planowania; – bada doświadczalnie rolę zmysłów w odbieraniu różnych informacji; – charakteryzuje zmysł smaku dzięki obserwacji lub wykonaniu prostego doświadczenia; – wyjaśnia działanie przyrządów optycznych; – wskazuje części przyrządów optycznych; – regularnie planuje swój czas pracy i odpoczynku; – planuje obserwację przy pomocy lupy i lornetki; – planuje sposób notowania wyników; – prowadzi obserwacje przy pomocy lupy, lornetki; – samodzielnie wykonuje rysunki ilustrujące obserwowane obiekty; – omawia obserwację i przedstawia jej wyniki; – samodzielnie wyciąga wnioski z doświadczeń; – samodzielnie omawia budowę i zastosowanie przyrządów optycznych; 16. Uczymy się obserwować przy pomocy mikroskopu – przy pomocy nauczyciela dokonuje obserwacji mikroskopowej; – przygotowuje mikroskop do obserwacji; – wykonuje proste preparaty mikroskopowe; – podaje nazwy istotnych części mikroskopu (okular, obiektyw, stolik, śruba); – nazywa sprzęt potrzebny do wykonania preparatu; – oblicza powiększenie mikroskopu; – analizuje obraz mikroskopowy, korzystając ze schematów, z rysunków i zdjęć; – wykonuje prosty rysunek z obrazu mikroskopowego (układ komórek w korku); – samodzielnie i sprawnie dokonuje obserwacji mikroskopowej i notuje wyniki; – samodzielnie interpretuje obraz mikroskopowy; 17. Przeprowadzamy proste obserwacje mikroskopowe – wykonuje preparaty przy pomocy nauczyciela; – przygotowuje mikroskop do obserwacji; – wykonuje proste preparaty mikroskopowe; – analizuje obraz mikroskopowy korzystając ze schematów, z rysunków i zdjęć; – wykonuje prosty rysunek z obrazu mikroskopowego (układ komórek w korku); – samodzielnie i sprawnie dokonuje obserwacji mikroskopowej i notuje wyniki; – samodzielnie interpretuje obraz mikroskopowy; 18. Rośliny hodowane przez człowieka – wymienia przykłady świadczące o ważnej roli roślin w otoczeniu człowieka; – wymienia czynniki wpływające na życie roślin; – omawia wymagania życiowe roślin; – pielęgnuje rośliny, zachowując zasady bezpieczeństwa; – wyjaśnia rolę roślin w życiu ludzi; – omawia sposób przesadzania rośliny; 19. Poznajemy rośliny występujące w naszym otoczeniu – właściwie (bezpiecznie) się zachowuje w trakcie pielęgnacji roślin trujących; – rozpoznaje rośliny zawierające substancje szkodliwe i trujące; – wymienia rośliny zielarski, wskazuje ich zastosowanie, – wymienia rośliny przyprawowe, – z łatwością analizuje obraz mikroskopowy, korzystając ze schematów, z rysunków i zdjęć; – bezbłędnie wykonuje prosty rysunek z obrazu mikroskopowego (układ komórek w korku); – podaje przykłady zależności organizmów zwierzęcych i ludzi od roślin; – wyjaśnia, kiedy trzeba przesadzać rośliny; – korzysta z atlasów, aby zdobyć informacje o hodowanych roślinach; – włącza się w pracę pielęgnacyjną przy hodowlach doniczkowych; – przesadza rośliny; – tworzy swoją kolekcje roślin doniczkowych; – tworzy tematyczne albumy o roślinach 20. Zakładamy hodowlę rośliny doniczkowej – wyjaśnia, czym są zioła i przyprawy wytwarzane z roślin; – sadzi roślinę i pielęgnuje ją; 21. Zwierzęta hodowane przez człowieka – nazywa zwierzęta hodowane w pracowni; 22. Jak zadbać o zwierzęta domowe – właściwie reaguje w czasie zagrożenia atakiem psa; – prezentuje postawę ochronną przed atakiem psa; – wymienia zwierzęta domowe. ORIENTUJĘ SIĘ W TERENIE 1. Widnokrąg i Uczeń: kierunki widnokręgu – wskazuje widnokrąg w terenie; wskazuje ich zastosowanie; – samodzielnie przesadza lub sadzi roślinę doniczkową; – pielęgnuje roślinę; – opowiada o zwierzętach hodowanych w pracowni; – przedstawia informacje o posadzonych roślinach; – pomaga w pielęgnacji hodowli zwierzęcych; – korzysta z atlasów zwierząt w celu uzyskania informacji o hodowanych zwierzętach; – odpowiedzialnie zajmuje się zwierzętami, które są pod opieką, lecz zawsze zachowuje się ostrożnie i bezpiecznie; – podaje przykłady zwierząt hodowlanych i wyjaśnia przyczyny prowadzenia hodowli. – omawia sposób opieki nad zwierzętami domowymi; – wyjaśnia, czym zajmuje się weterynarz; – podaje przykłady przedmiotów potrzebnych hodowcy, np. psa. Uczeń: – wyjaśnia, że widnokrąg ma kształt Uczeń: – wyjaśnia, dlaczego widnokrąg się lub prezentacje, np. zioła w naszej kuchni; – tworzy kolekcje roślin doniczkowych; – opisuje rośliny, tworząc metryczki na tabliczkach; – angażuje się w prace porządkowe przy hodowlach zwierzęcych; – wykazuje właściwą postawę (odpowiedzialność, systematyczność); – gromadzi informacje o hodowanych zwierzętach i je prezentuje; – omawia przyczyny i konieczność opieki nad zwierzętami domowymi; – samodzielnie, pod nadzorem nauczyciela, prowadzi hodowlę, zachowuje zasady bezpieczeństwa; – prowadzi zeszyt hodowli z notatkami; Uczeń: – sprawnie określa kierunki główne Uczeń: – samodzielnie układa dyktando – tworzy ulotki mówiące o właściwej opiece nad zwierzętami; – propaguje właściwe zachowanie wobec bezpańskich psów i kotów. – wyjaśnia, co oznacza pozorne zetknięcie się nieba z ziemią; – określa kierunki główne widnokręgu; – stosuje polskie oznaczenia literowe głównych kierunków; koła; – wyjaśnia pojęcie linii widnokręgu (horyzontu); – określa kierunki główne i pośrednie widnokręgu; – stosuje polskie oznaczenia kierunków głównych i pośrednich; – wyznacza główne kierunki geograficzne przy pomocy kompasu; – wykonuje kolejne czynności podczas wyznaczania kierunku północnego za pomocą gnomonu; powiększa; – stosuje angielskie oznaczenia kierunków głównych i pośrednich; i pośrednie (w dyktandzie kierunkowym); kierunkowe i prezentuje je w klasie; – wyznacza kierunki główne i pośrednie za pomocą kompasu, – określa położenie wybranych obiektów na widnokręgu za pomocą kierunków; – wyznacza orientacyjnie kierunki na podstawie obserwacji przyrody; – prowadzi samodzielne obserwacje gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy i gwiazdy polarnej w różnych porach roku, zapisuje wnioski; 4. Widoma wędrówka – dostrzega zmiany Słońca nad długości cienia w widnokręgiem ciągu dnia; – wyjaśnia, że Słońce góruje w Polsce po południowej stronie nieba; – wskazuje kierunek widomej wędrówki Słońca nad widnokręgiem; – formułuje prawidłowości dotyczące zmian długości cienia w ciągu dnia; – odnajduje na planie miejsce obserwacji; – odczytuje nazwy – orientuje plan według charakterystycznych – wskazuje kierunki widnokręgu, w których Słońce wschodzi, zachodzi i góruje; – dostrzega zależność długości cienia od wysokości Słońca w czasie widomej wędrówki nad widnokręgiem; – podaje kierunki przebiegu ulic na planie; – sprawnie określa wzajemne położenie obiektów na widnokręgu za pomocą kierunków; – samodzielnie wyznacza kierunki przy pomocy gnomonu przenośnego; – wyznacza kierunki za pomocą zegarka; – omawia na podstawie rysunku zmiany w widomej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku; – ustala trasę wędrówki po mieście z podaniem – przewodzi grupie kolegów w wędrówce z planem po mieście 2.–3. Wyznaczamy kierunki widnokręgu 5. Do czego potrzebny jest plan miasta? – wyznacza kierunek północny przy pomocy kompasu; – wyznacza kierunek północny według Słońca w południe; – przestawia na rysunku zmiany zachodzące w widomej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku; 6. Jak korzystać z mapy topograficznej? 7. Określamy odległości przy pomocy podziałki liniowej mapy 8.–9.Wędrujemy z planem i mapą szukanych ulic na planie; – przestawia trasę dotarcia do szukanej ulicy z miejsca obserwacji; – orientuje mapę za pomocą kompasu; – wskazuje w terenie i na mapie obiekty położone na północ i południe od miejsca obserwacji; obiektów w terenie; – odnajduje obiekty na planie, np. ulice, place, zabytki; – wskazuje w terenie i na mapie obiekty położone w różnych kierunkach od miejsca obserwacji; – odczytuje informacje z mapy za pomocą znaków topograficznych; – odczytuje odległość – mierzy przy na podziałce liniowej; pomocy cyrkla – mierzy przy (kroczka) długość pomocy cyrkla odcinka na mapie (kroczka) długość większego od odcinka na mapie podziałki liniowej i mniejszego od odczytuje jego podziałki liniowej i odległość odczytuje jego rzeczywistą; odległość rzeczywistą; – orientuje plan lub mapę w terenie; – odnajduje na mapie najbardziej charakterystyczne obiekty mijane na trasie; – odnajduje na mapie większość obiektów mijanych na trasie; – oblicza długość poszczególnych odcinków trasy przy pomocy podziałki liniowej; – określa za pomocą kierunków położenie wybranych obiektów na planie w stosunku do miejsca obserwacji; – określa wzajemne położenie obiektów na mapie i porównuje je z obserwacjami w terenie; kierunków; – mierzy długość dowolnego odcinka na mapie przy pomocy paska kratkowanego papieru lub nitki i odczytuje jego odległość rzeczywistą przy pomocy podziałki liniowej; – mierzy na mapie dowolnym sposobem długość trasy wędrówki i odczytuje jej długość rzeczywistą przy pomocy podziałki liniowej – identyfikuje obiekty w terenie na podstawie mapy; – oblicza długość całej trasy na podstawie mapy; – opisuje okolicę na podstawie mapy topograficznej; – posługuje się typowymi znakami topograficznymi do przedstawiania informacji na planie; – sporządza szkic własnej okolicy przy pomocy znaków topograficznych; – opracowuje instrukcję pomiaru odległości na mapie różnymi sposobami; – opracowuje instrukcję określania odległości rzeczywistych przy pomocy podziałki liniowej; – planuje trasę – przygotowuje wycieczki na wystawę po podstawie mapy, zakończeniu – oblicza czas wycieczki: sporządza wędrówki, dokładny plan – opisuje trasę wędrówki na wycieczki; podstawie mapy, opisuje obiekty spotkane na trasie, przedstawia zebrane 10.–11. Wykonujemy pomiary odległości i wysokości w terenie 12. Wypukłe i wklęsłe formy terenu 13. Jak przedstawiamy formy terenu na mapie poziomicowej? – mierzy odległość w terenie przy pomocy taśmy mierniczej; – wyznacza średnią długość swojego kroku; – dokonuje pomiaru odległości za pomocą kroku; – szacuje odległości porównując je ze sobą i ze znaną odległością, np. długością własnej ulicy lub boiska; – odmierza wysokości co 1 m przy pomocy szkolnego niwelatora i zaznacza je na pagórku; – rozpoznaje na – rozróżnia na ilustracjach i w podstawie opisu terenie wypukłe i (wysokości wklęsłe formy terenu; względnych) pagórek, wzgórze i górę; – wymienia elementy pagórka; – wskazuje na modelu pagórka stok stromy i łagodny; – wskazuje poziomice – odczytuje na mapie; orientacyjne – odczytuje wysokości wysokości bezwzględne bezwzględne punktów położonych punktów położonych między poziomicami; na poziomicach. – rozpoznaje na mapie poziomicowej formy wklęsłe i wypukłe, – oblicza wysokość względną wzniesienia – oblicza wysokość pagórka na podstawie pomiarów niwelatora i łaty mierniczej; – określa kolejność wykonywanych czynności podczas pomiaru wysokości względnej pagórka; – szacuje wysokości względne obiektów w terenie na podstawie porównywania, np. z wysokością kondygnacji; – wskazuje na modelu – wykonuje model strome i łagodne pagórka zgodnie zbocze doliny; z opisem; – wykonuje dowolny – wykonuje dowolny model pagórka; model doliny rzecznej – rozpoznaje stok stromy i łagodny, zbocze strome i łagodne na podstawie rysunków poziomicowych. – rozpoznaje na mapie poziomicowej pagórek, wzgórze i górę; – przedstawia rysunek poziomicowy pagórka zgodnie z opisem. okazy przyrodnicze, fotografie, rysunki itp.; – podaje sposoby określania wysokości budynków, drzew, masztów itp.; – wykonuje modele innych form terenu, np. wulkanu, kotliny, wąwozu; – przygotowuje plakat przedstawiający formy terenu w najbliższej okolicy i ich genezę; – przedstawia rysunek poziomicowy różnych form terenu zgodnie z opisem. na podstawie mapy poziomicowej. OBSERWACJE, DOŚWIADCZENIA PRZYRODNICZE I MODELOWANIE 1. Prowadzimy Uczeń: Uczeń: Uczeń: obserwacje rozwoju – obserwuje – prowadzi hodowlę – wyróżnia zawiązek fasoli kiełkowanie nasion; fasoli; korzenia, łodygi i liści w nasieniu fasoli; – wyjaśnia role liścieni; 2. Rośliny – wymienia – omawia, – omawia wzrost i jednoroczne, przykłady roślin korzystając ze rozwój rośliny dwuletnie i jednorocznych, schematycznego jednorocznej, wieloletnie wieloletnich; rysunku, rozwój dwuletniej i roślin dwuletnich wieloletniej; i wieloletnich; – posługuje się pojęciem bylina, pęd, kiełkowanie; 3. Trzy stany – wymienia trzy stany – rozróżnia i opisuje – podaje przykłady skupienia wody skupienia wody, stany skupienia występowania wody podaje przykłady; wody; w różnych stanach skupienia w naturalnych warunkach; 4. Woda może – wymienia nazwy – wskazuje przykłady – wykonuje proste zmieniać stan przemian wody, przemian stanu doświadczenia skupienia – korzystając ze skupienia wody wykazujące schematu omawia obserwowane w przemiany stanu przemiany wody przyrodzie skupienia wody; – posługuje się termometrem (odczytuje temperaturę wrzenia i topnienia); Uczeń: – wykonuje rysunek dokumentujący obserwację kiełkującego nasienia fasoli; Uczeń: – prowadzi notatki w czasie hodowli fasoli; – wyjaśnia, czym jest okres wegetacji u roślin; – analizuje i samodzielnie wykonuje schematy przedstawiające rozwój roślin; – bada właściwości wody w różnych stanach skupienia (temperatura, kształt); – samodzielnie omawia stany skupienia wody, posługując się przykładami; – wyjaśnia zmiany stanów skupienia wody w zależności od temperatury; – wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania; – planuje doświadczenie ilustrujące parowanie, skraplanie, topnienie czy wrzenie, omawia je i wyciąga wnioski; 5. Materia jest zbudowana z drobin – wskazuje na schematach ciała stałe, ciecze i gazy; 6. Poznajemy budowę – podaje przykłady różnych substancji substancji w różnych (ciał stałych, cieczy i stanach skupienia; gazów) – posługuje się – omawia budowę pojęciem drobina; ciał stałych cieczy i – wyjaśnia pojęcie gazów; „substancja”, podając, że jest ona zbudowana z takich samych drobin; – tworzy modele ciał stałych, cieczy i gazów; – prezentuje na modelach właściwości ciał stałych, cieczy i gazów wynikające z ułożenia drobin; – wyjaśnia różnice właściwości substancji ciekłych, stałych i gazowych (kształt, ściśliwość); – omawia cechy poznawanych substancji; – prezentuje na modelach właściwości ciał stałych, cieczy i gazów wynikające z ułożenia drobin; – podaje przykłady wykorzystania właściwości substancji w różnych stanach skupienia; – wyjaśnia pojęcie „mieszanina substancji”, posługując się pojęciem „drobiny różnych substancji”; – tworzy modele i rysunki przedstawiające zjawisko dyfuzji; – wyjaśnia różnice właściwości substancji ciekłych, stałych i gazowych (kształt, ściśliwość); – doświadczalnie bada ściśliwość gazów, cieczy i ciał stałych; – tworzy modele substancji i mieszanin substancji; 7. Poznajemy mieszaniny – podaje przykłady mieszanin; – odróżnia substancje od mieszanin substancji; 8. Ruch drobin w gazach – podaje przykład przemieszczenia się drobin w gazie (zapach); – omawia przykłady ruchu drobin w gazach; 9. Ruch drobin w cieczach – podaje przykłady przemieszczania się drobin w cieczach; – omawia przykłady ruchu drobin w cieczach; – tworzy modele i rysunki przedstawiające zjawisko dyfuzji w cieczy; – omawia dyfuzję w cieczach na – wyjaśnia zjawisko rozprzestrzeniania się drobin w gazach; – wyjaśnia, co nazywamy dyfuzją; – doświadczalnie sprawdza rozprzestrzenianie się drobin atramentu w wodzie; – omawia znaczenie zjawiska dyfuzji; rozpoznaje mieszaniny jednorodne i niejednorodne; – posługuje się pojęciem „roztwór”; – wyjaśnia znaczenie nadawania zapachu niektórym gazom (np. gaz spalany w kuchence); – samodzielnie wykonuje doświadczenia, stawia hipotezy i wyciąga wnioski; przykładach; 10. Rozszerzalność cieplna ciał stałych – wyjaśnia skutki rozszerzalności cieplnej ciał stałych na przykładzie szyn i przewodów elektrycznych; – podaje przykłady ilustrujące rozszerzalność cieplną ciał stałych, w życiu codziennym; – samodzielnie wykonuje proste doświadczenia wykazujące istnienie zjawiska rozszerzalności cieplnej; 11. Znaczenie zjawiska rozszerzalności cieplnej – wyjaśnia rozszerzalność gazów na przykładzie wypełnionego gazem balonika, poddanego działaniu różnych temperatur; – wyjaśnia obserwowane doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną substancji; – samodzielnie wykonuje proste doświadczenia wykazujące istnienie zjawiska rozszerzalności cieplnej; 12. Powietrze tworzy atmosferę Ziemi – wyjaśnia, że powietrze jest mieszaniną gazów; – wymienia przynajmniej jeden składnik powierza; – wyjaśnia znaczenie powietrza dla życia człowieka; – podaje uproszczony skład powietrza (tlen, dwutlenek węgla, azot); – wyjaśnia istnienie powietrza na podstawie doświadczenia ze strzykawką i tłoczkiem; – omawia cechy powietrza na podstawie przeprowadzanych doświadczeń; 13. Jak wykazać istnienie ciśnienie atmosferycznego? – wyjaśnia, że powietrze wywiera ciśnienie na powierzchnię Ziemi i na wszystkie ciała, – omawia wynik doświadczenia wykazującego istnienie ciśnienia atmosferycznego; – wyjaśnia zależność ciśnienia atmosferycznego od wysokości n.p.m.; – wyjaśnia obserwowane doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną substancji; – wyjaśnia zjawisko rozszerzalności cieplnej, posługując się schematami i modelami; – wyjaśnia zjawisko rozszerzalności cieplnej posługując się schematami i modelami; – wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego; – proponuje doświadczenia dowodzące istnienia powietrza; – wykazuje znaczenie powietrza dla organizmów żywych; – samodzielnie planuje doświadczenia, podaje przykłady i wyjaśnia zjawisko rozszerzalności cieplnej; – wyjaśnia, dlaczego ciśnienie zmniejsza się wraz z wysokością n.p.m.; – proponuje własne doświadczenie wykazujące istnienie ciśnienia – podaje przykłady ilustrujące rozszerzalność cieplną, cieczy i gazów w życiu codziennym; – samodzielnie przeprowadza proponowane przez siebie doświadczenie wykazujące istnienie powietrza, opisuje wynik; które otacza; 14. Poziomy i pionowy ruch powietrza 15. Obserwujemy zmiany pogody 16. Meteorolog opisuje zjawiska pogodowe atmosferycznego; – wyjaśnia na podstawie obserwacji, że powietrze ciepłe wydostaję się z pomieszczenia górą, a zimne wchodzi dołem; – buduje prosty wiatromierz; – ocenia, kiedy wiatr jest silny, a kiedy słaby na podstawie obserwacji przyrody i za pomocą prostego wiatromierza; – opisuje pogodę za oknem; – wymienia opady typowe dla pory ciepłej i chłodnej w Polsce; – wyjaśnia, dlaczego powietrze ciepłe wznosi się, a zimne opada; – wyjaśnia, czym jest wiatr; – ocenia siłę wiatru, korzystając ze skali Beauforta; – formułuje prawidłowość dotyczącą zależności między ciśnieniem i temperaturą powietrza; – wyjaśnia, dlaczego powstaje wiatr; – wyjaśnia mechanizm powstawania pionowych ruchów powietrza; – wskazuje niż baryczny i kierunek wiatru na rysunku przedstawiającym wyż; – wskazuje przykłady wykorzystania pionowych ruchów powietrza przez organizmy żywe, w tym człowieka; – wyjaśnia, co to jest pogoda; – wymienia elementy pogody; – wymienia główne cechy pogody (jest zawsze, często się zmienia); – wyjaśnia, jakie zmiany w pogodzie zapowiadają niektóre rodzaje chmur; – wyjaśnia, w jaki sposób powstają chmury i jakie zmiany w pogodzie zapowiadają; – wyjaśnia, w jakich warunkach powstają opady i osady atmosferyczne; – wyszukuje i internecie informacji na temat ekstremalnych zjawisk pogodowych w Polsce i na świecie; – odczytuje wartości temperatury powietrza i ciśnienia atmosferycznego na szkolnym termometrze i barometrze; – wymienia przyrządy znajdujące się w ogródku meteorologicznym; – podaje jednostki pomiaru temperatury, ciśnienia powietrza, opadów, prędkości i kierunku wiatru; – wyjaśnia, w jakim celu prowadzi się obserwacje pogody na stacjach meteorologicznych; – wyjaśnia znaczenie stacji i obserwatoriów meteorologicznych oraz sąd i satelitów meteorologicznych w prognozowaniu pogody; – projektuje ogródek meteorologiczny na placu przyszkolnym; 17. Odczytujemy informacje z mapy pogodowej 18. Prowadzimy obserwacje pogody 19. Pogoda zmienia się wraz z porą roku – wyjaśnia na podstawie prognozy telewizyjnej, jaka będzie pogoda następnego dnia; – wybiera właściwy do przewidywanej pogody ubiór; – prowadzi dziennik pogody w sposób niesystematyczny, niestaranny, nie wykonuje wszystkich pomiarów i obserwacji; – odczytuje maksymalne i minimalne temperatury i inne zjawiska pogodowe na podstawie mapy pogody w prasie lub internecie; – prowadzi dziennik pogody w wyznaczonym okresie czasu, zapisuje podstawowe pomiary i obserwacje (temperatura powietrza, kierunek i siła wiatru, opady, stopień zachmurzenia); – wyjaśnia zasadnicze – podaje daty różnice pogody w rozpoczęcia czterech lecie i w zimie; pór roku. – podaje charakterystyczne dla każdej pory roku oznaki przyrody. NAJBLIŻSZA OKOLICA – odczytuje kierunki wiatrów na mapie pogody; – opisuje pogodę w swojej miejscowości za pomocą znaków meteorologicznych (synoptycznych); – opracowuje mapę pogody dla Polski na podstawie opisu pogody; – prowadzi dziennik pogody w wyznaczonym okresie czasu, prowadzi dokładne zapisy stanu pogody, wymienia, np. rodzaje chmur i opadów; – prowadzi bardzo starannie szczegółowy kalendarz pogody, podsumowuje wyniki obserwacji; – prowadzi dziennik pogody przez dłuższy czas, podsumowuje wyniki obserwacji, przedstawia je w klasie; – omawia zmiany pogody wraz z porą roku. – omawia zależności pomiędzy wysokością Słońca a długością dnia i temperaturą powietrza; – wskazuje zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku. – przedstawia charakterystyczne cechy pogody w poszczególnych porach roku na plakacie. 1. Krajobraz i jego składniki Uczeń: – wymienia składniki krajobrazu w swojej okolicy; – rozróżnia składniki przyrodnicze na ożywione i nieożywione; Uczeń: – wyróżnia przyrodnicze i antropogeniczne składniki krajobrazu; Uczeń: – wyjaśnia, czym jest krajobraz; – omawia wpływ działalności człowieka na krajobraz; Uczeń: – wskazuje zależności pomiędzy składnikami krajobrazu; 2. Życie w mieście i na wsi – wskazuje cechy charakterystyczne krajobrazu miejskiego (w tym przemysłowego) i wiejskiego; – omawia zalety i wady życia w mieście oraz na wsi; – wyjaśnia konieczność troski o krajobraz; – opisuje krajobraz swojej miejscowości wskazując cechy charakterystyczne oraz zalety; 3. Czynniki warunkujące życie na lądzie – rozróżnia środowiska lądowe i wodne; – podaje różnice dla tych środowisk; – wymienia czynniki warunkujące życie na lądzie; – omawia wpływ działalności człowieka na krajobraz; – podaje zawody wykonywane w mieście i na wsi; – omawia czynniki warunkujące życie na lądzie; – dokonuje obserwacji i pomiarów temperatury, wilgotności, siły wiatru; 4. Warstwowa budowa lasu – wyróżnia warstwy lasu; – rozpoznaje niektóre drzewa występujące w lesie (dąb, sosna, brzoza, świerk); – zna zasady zachowania się w lesie; – omawia znaczenie lasu dla ludzi; – rozpoznaje drzewa spotykane w lesie – wyróżnia krzewy, krzewinki oraz drzewa; – odnosi przystosowania organizmów do poszczególnych czynników działających na lądzie (temperatura, wiatr, woda, tlen); – wyjaśnia budowę i sposoby zachowania organizmów zmieniającymi się czynnikami, np. temperaturą; – omawia rolę leśnika; – podaje przykłady roślin występujących w różnych warstwach runa leśnego; Uczeń: – wskazuje w krajobrazie swojej okolicy przykłady korzystnych i niekorzystnych zmian spowodowanych działalnością człowieka; – tworzy materiały reklamujące własna miejscowość; – podaje argumenty przemawiające za wyborem miejsca zamieszkania; – planuje doświadczenia i obserwacje wykazujące wpływ czynników (tlenu, temperatury, wilgotności, wiatru) na życie organizmów; – omawia zagrożenie lasu pożarem na skutek długotrwałej suszy; 5. Warunki panujące w różnych warstwach lasu – rozróżnia lasy liściaste, iglaste i mieszane; – przy pomocy nauczyciela opisuje warunki panujące w lesie; – porównuje warunki panujące w lesie i poza nim; – wykonuje proste obserwacje i doświadczenia w celu zbadania warunków panujących w lesie; – wyjaśnia rolę mchów w utrzymywaniu wilgotności gleby; – prowadzi obserwacje przy pomocy lupy (budowa mchu, budowa liści paproci); – wymienia czynniki środowiska wpływające na warunki panujące w lesie, – omawia przystosowania organizmów do środowiska życia; – posługuje się pojęciami mchy, paprocie, widłaki; – omawia przystosowania do środowiska życia u mchów i paproci; 6. Mchy i paprocie to rośliny runa leśnego – prowadzi obserwacje organizmów lasu; – wyróżnia mchy i paprocie wśród roślin runa leśnego; – podaje przykłady znaczenia mchów i paproci; 7. Poznajemy grzyby – prowadzi obserwacje organizmów lasu; – wyjaśnia znaczenie grzybów i zwraca uwagę na ostrożność w czasie ich zbierania; – rozpoznaje wybrane gatunki grzybów; – określa rolę grzybów w lesie; posługuje się pojęciami: grzyby, owocnik, grzybnia; – wskazuje grzyby pasożytnicze (huba); – omawia budowę grzybów kapeluszowych; 8. Zwierzęta leśne – prowadzi obserwacje organizmów żyjących w lesie; – odróżnia owady i pajęczaki; – podaje cechy charakterystyczne – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: ssaki, ptaki, płazy, gady, – opisuje warunki panujące w różnych warstwach lasu; – planuje doświadczenia i obserwacje, samodzielnie je wykonuje i wyciąga wnioski; – rozpoznaje gatunki mchów, paproci; – wymienia gatunki objęte ochroną; – wyjaśnia rolę runa leśnego lasu; – przygotowuje preparat z zarodni paproci i przeprowadza obserwację mikroskopową; – wymienia grzyby chronione; – doświadczalnie sprawdza obecność zarodników w blaszkach kapelusza pieczarki; – wyjaśnia powody ochrony gatunkowej roślin runa; – samodzielnie przygotowuje materiały (np. rośliny runa leśnego – mchy i paprocie lub paprocie chronione); – odróżnia żmiję i zaskrońca; – wymienia zagrożenia związane – korzysta z różnorodnych źródeł w poszukiwaniu informacji o grzybach, tworzy własne materiały (albumy, postery, prezentacje); – samodzielnie i ciekawie omawia życie organizmów zwierzęcych – wymienia zwierzęta charakterystyczne dla lasu; – omawia zasady bezpiecznego zachowania się w lesie; – prowadzi obserwacje organizmów żyjących na łące; – wyjaśnia, czym charakteryzuje się łąka; ptaków, ssaków; – omawia przystosowania do środowiska życia u organizmów typowych dla lasu; bezkręgowce; – podaje najważniejsze cechy ssaków, ptaków, gadów, bezkręgowców; ze zwierzętami leśnymi; w środowisku leśnym; – wyjaśnia niebezpieczeństwo, jakie niesie ze sobą wypalanie trawy; – rozpoznaje kilka gatunków roślin łąkowych; – wyjaśnia budowę źdźbła – przystosowanie trawy do warunków życia; – samodzielnie omawia warunki życia na łące, charakteryzuje trawy, rozpoznaje niektóre rośliny łąkowe; 10. Zwierzęta, które możemy spotkać na łące – prowadzi obserwacje organizmów łąki; – wymienia charakterystyczne dla tych środowisk organizmy; – omawia przystosowania do środowiska życia u organizmów typowych łąki; – prowadzi obserwacje organizmów żyjących na polu; – rozpoznaje podstawowe rośliny uprawiane na polu; – prowadzi obserwacje organizmów; – wyróżnia okopowe, włókniste oleiste i zboża; – stosuje zasadę ochrony zwierząt, przestrzegając zakazu wypalania traw; – wymienia gatunki owadów występujących na łące; – obserwuje budowę zbóż, podaje cechy różniące gatunki zbóż; – samodzielnie poszukuje informacji, korzysta z atlasów oraz tworzy samodzielnie materiały, np. prezentacje, postery; 11. Jakie rośliny są uprawiane na polach? – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: źdźbło, trawy; – charakteryzuje warunki panujące na łące (dużo światła, brak drzew, krzewów); – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: płazy, bezkręgowce; – wyjaśnia niebezpieczeństwo wynikające z wypalania trawy; – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: okopowe, włókniste, oleiste, zboża, podaje przykłady; – wyjaśnia pojęcie szkodnik; – wyjaśnia rolę miedzy i zadrzewień wśród pól; – omawia przystosowania do środowiska życia u organizmów typowych dla pola; – wyjaśnia rolę miedzy i zadrzewień wśród pól; – poszukuje informacji o owadach i ptakach żyjących na 9. Poznajemy rośliny żyjące na łące 12. Zwierzęta żyjące na polach uprawnych – posługuje się pojęciami, nazywając organizmy: szkodniki; – charakteryzuje środowisko życia i rośliny występujące na polu; 13. Rośliny to organizmy samożywne – podaje przykłady organizmów samożywnych; – określa rolę organizmów samożywnych; – omawia sposób odżywiania się organizmów samożywnych; 14. Poznajemy organizmy cudzożywne – podaje przykłady organizmów cudzożywnych; – omawia różne sposoby odżywiania się organizmów cudzożywnych; – charakteryzuje grzyby i bakterie jako organizmy cudzożywne; 15. Zależności – odczytuje z sieci pokarmowe pomiędzy i łańcuchów organizmami pokarmowych podstawowe informacje; 16. Łańcuchy pokarmowe w środowisku lądowym – wskazuje zależności – wyróżnia ogniwa pokarmowe na łańcuchów schemacie sieci pokarmowych; pokarmowej; – wskazuje w obrębie – zapisuje zależności sieci pokarmowej w postaci łańcuchów łańcuchy pokarmowe; pokarmowych; – wyróżnia ogniwa łańcuchów pokarmowych; – wyjaśnia znaczenie producentów, konsumentów i reducentów; – omawia znaczenie procesu fotosyntezy; – wyjaśnia, w jaki sposób powstaje tlen – składnik powietrza; – doświadczalnie stwierdza wytwarzanie tlenu u roślin wodnych (moczarka) w czasie fotosyntezy; – omawia zależności pomiędzy roślinami i zwierzętami na przykładzie układu ryby; – opisuje rośliny wodne w akwarium; – wyjaśnia znaczenie producentów, konsumentów i reducentów; – omawia miejsce organizmu w łańcuchu pokarmowym; – charakteryzuje sposób odżywiania się organizmu, polach; – samodzielnie wyjaśnia, na czym polega samożywność i jakie jest znaczenie procesu fotosyntezy; – charakteryzuje organizmy cudzożywne, omawia samodzielnie różne sposoby zdobywania pokarmu przez organizmy cudzożywne; – samodzielnie interpretuje schematy przedstawiające zależności pokarmowe, wyróżnia producentów, konsumentów i reducentów, podaje liczne przykłady; – interpretuje łańcuchy i sieci pokarmowe; – przewiduje konsekwencje masowego pojawienia się wybranych wnioskując z jego miejsca w łańcuchu pokarmowym; 17. Rodzaje wód powierzchniowych – wymienia rodzaje wód występujących w najbliższej okolicy; – opisuje wygląd zbiornika wodnego w najbliższej okolicy, omawia jego gospodarcze wykorzystanie; – przedstawia pełny opis zbiornika wodnego, jego genezę i wykorzystanie gospodarcze; – bierze udział dyskusji na temat budowy sztucznych zbiorników wodnych; 18. Nad rzeką w najbliższej okolicy – określa kierunek, w którym płynie rzeka; – wskazuje prawy i lewy brzeg rzeki; – oblicza prędkość, z jaką przepływa woda w rzece; – wskazuje elementy doliny rzecznej: zbocze, koryto, dno doliny; – opisuje wygląd doliny rzecznej, koryta i brzegów rzeki; – omawia wykorzystanie rzeki przez człowieka; 19. Z biegiem rzeki – wskazuje na mapie miejsca: początek (źródło) i ujście rzeki; – odróżnia dopływy lewobrzeżne i prawobrzeżne; – opisuje wygląd rzeki w poszczególnych jej biegach; – omawia działalność rzeźbotwórczą rzeki w poszczególnych jej biegach; 20. Czynniki warunkujące życie w wodzie – wymienia czynniki wpływające na Zycie organizmów wodnych; – omawia czynniki warunkujące życie w wodzie, – omawia skutki braku tlenu w wodzie – porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie; – wyjaśnia wpływ różnych czynników na ilość tlenu w wodzie; – przedstawia pełny opis zbiornika wodnego w swojej okolicy, prezentuje zdjęcia lub rysunki; – przedstawia konkretne argumenty w dyskusji na temat budowy sztucznych zbiorników wodnych; – wykonuje pełny opis rzeki, jej doliny i koryta, podaje prędkość przepływu; – ocenia wpływ działalności człowieka na stan czystości rzeki; – wymienia formy rzeźby doliny powstałe w wyniku działalności rzeźbotwórczej rzeki; – objaśnia schematy dotyczące temperatury zbiorników (jezior) i jej zależności od pór roku; gatunków lub ich zaniku dla pozostałych organizmów sieci pokarmowej; – przedstawia argumenty za i przeciw oraz wyniki dyskusji na temat budowy sztucznych zbiorników wodnych w formie plakatowej; – przestawia w formie metaplanu stan czystości rzeki i jej doliny; – wykonuje schemat przedstawiający działalność rzeźbotwórczą rzeki oraz formy terenu powstałe w wyniku tej działalności; – samodzielnie omawia warunki życia w wodzie, posługuje się schematami i wskazuje różnice pomiędzy 21. Poznajemy rośliny wodne – wymienia gatunki roślin wodnych i je rozpoznaje (trzcina, pałka wodna, grążel żółty, grzybień biały, rzęsa, moczarka); – rozpoznaje rośliny wodne; – wyróżnia strefy roślinności w wodzie; – prowadzi obserwacje terenowe za pomocą lornetki i lupy; – podaje cechy ryby; – omawia sposób poruszania się i oddychania u ryb; – charakteryzuje przystosowania roślin do życia w wodzie; – wskazuje rośliny poszczególnych stref kierując się kształtem liści, łodyg; 22. Ryby to zwierzęta wodne – posługuje się pojęciem „ryby”; – wymienia gatunki ryb; – podaje ważne przystosowania ryby do życia w wodzie (ruch, oddychanie); 23. Różnorodność zwierząt mieszkających w wodzie – posługuje się pojęciem „płazy”; – podaje przykłady zwierząt wodnych należących do bezkręgowców; – opisuje przystosowania zwierząt wodnych, w tym bezkręgowców; – omawia rozwój płazów – podaje cechy kijanki; 24. Łańcuchy pokarmowe w środowisku wodnym – wskazuje proste zależności pokarmowe w czasie obserwacji terenowych oraz na podstawie analizy schematu sieci pokarmowej; – analizuje sieci pokarmowe w środowisku wodnym; – wyodrębnia łańcuchy pokarmowe z sieci pokarmowej; – charakteryzuje ogniwa łańcuchów pokarmowych; – wyjaśnia rolę kształtu ryby, pokrycia ciała oraz linii bocznej, a także pęcherza pławnego; – posługuje się pojęciem „plankton” w stosunku do drobnych organizmów wodnych; – wyróżnia plankton roślinny i zwierzęcy; – omawia przystosowania ryby do życia w wodzie, podkreślając rolę narządów ruchu (wyróżnia płetwy parzyste i nieparzyste, je nazywa), oddychania, linii bocznej oraz pęcherza pławnego; – posługuje się pojęciem „plankton” w stosunku do drobnych organizmów wodnych; – wyróżnia plankton zwierzęcy; – podaje przykłady łańcuchów, w których są organizmy wodne, lądowe i wodnolądowe; środowiskiem lądowym i wodnym; – przygotowuje samodzielnie ciekawe informacje o roślinach wodnych i je prezentuje; – samodzielnie i ciekawie opowiada o budowie i przystosowaniu ryb do życia w wodzie, poszukuje informacji o rybach chronionych i je przedstawia; – samodzielnie planuje obserwacje terenowe, aktywnie w nich uczestniczy i prezentuje wyniki; – na podstawie obserwacji w terenie tworzy prosty model sieci pokarmowych; 25. Rozpoznajemy skały – opisuje cechy fizyczne skał spotkanych w swojej okolicy; – podaje przykłady wykorzystania gospodarczego skał; – rozpoznaje skały typowe dla miejsca swojego zamieszkania; – wyjaśnia, w jaki sposób powstają skały; – wymienia rodzaje skał występujących w regionie na podstawie mapy rozmieszczenia skał; 26. Jak powstaje gleba? – prowadzi obserwacje gleby gołym okiem i za pomocą przyrządów; – omawia proces powstawania gleby, korzystając ze schematu; 26. Obserwujemy życie organizmów związanych z glebą – uczestniczy w obserwacji organizmów glebowych; – nazywa niektóre organizmy glebowe; – wskazuje przystosowania organizmów do życia (kret). – wyróżnia w glebie składniki ożywione i nieożywione; – wyjaśnia rolę próchnicy; – wyjaśnia znaczenie dżdżownic; – omawia przystosowanie kreta do życia w glebie). – rozpoznaje organizmy glebowe i omawia ich rolę; – omawia budowę dżdżownicy. – podaje przystosowania organizmów glebowych do życia, – prowadzi obserwacje organizmów glebowych. – doświadczalnie bada wpływ różnych rodzajów gleby na wzrost i rozwój roślin; – samodzielnie omawia różne gatunki organizmów żyjących w glebie, swobodnie posługuje się pojęciami: owad, bezkręgowiec, ssak itp. Uczeń: – bada doświadczalnie zanieczyszczenie powietrza; Uczeń: – opisuje zmiany w środowisku dotyczące powietrza, a spowodowane przez ludzi; – bada – opisuje zmiany Uczeń: – ocenia zanieczyszczenie powietrza w najbliższym otoczeniu, wyciągając wnioski z obserwacji i prostych doświadczeń; – ocenia Uczeń: – wyciąga wnioski dotyczące stanu powietrza na podstawie samodzielnie zaplanowanych obserwacji i prostych doświadczeń; – samodzielnie CZŁOWIEK A ŚRODOWISKO 1. Badamy stopień Uczeń: zanieczyszczenia – wskazuje źródła powietrza zanieczyszczeń powietrza w okolicy; 2. Badamy stopień – wskazuje źródła – bada i opisuje cechy fizyczne skał spotykanych w przyrodzie, korzystając z gablot, zbiorów, kolekcji; – omawia gospodarcze wykorzystanie różnego rodzaju skał; – omawia role porostów w tworzeniu gleby; – sporządza własną kolekcję skał; – prezentuje informacje na temat minerałów; zanieczyszczeń wody i gleby; – wymienia niewłaściwe zachowania ludzi prowadzące do zanieczyszczenia wody; – bierze udział w obserwacjach terenowych i opisuje stan środowiska; doświadczalnie zanieczyszczenie wody i gleby, – prowadzi obserwacje zmian spowodowanych zanieczyszczeniem gleby i wody; – wskazuje przyczyny zanieczyszczenia środowiska zaobserwowane w czasie zajęć w terenie; w środowisku dotyczące gleby i wody, spowodowane przez ludzi; zanieczyszczenie najbliższego otoczenia, wyciągając wnioski z obserwacji i prostych doświadczeń; planuje obserwacje, przeprowadza je i wyciąga wnioski; – ocenia stan zanieczyszczenia okolicy i proponuje środki zaradcze; – opisuje zmiany w środowisku spowodowane przez ludzi; – aktywnie włącza się w ocenę stanu środowiska, proponując obserwacje i doświadczenia; 4. Czy zawsze dbamy o środowisko, w którym żyjemy? – wskazuje właściwe i niewłaściwe sposoby zachowania się ludzi, wpływające na środowisko; – dostrzega i wyjaśnia wpływ codziennych zachowań na stan środowiska; – odczytuje informacje o wpływie na środowisko zawarte na etykietach produktów; 5. Wszyscy możemy chronić przyrodę – wymienia zachowania niewłaściwe, niszczące środowisko; – proponuje sposoby zachowań ludzi sprzyjające środowisku przyrodniczemu; – odczytuje informacje i je interpretuje, np. odczytuje z diagramu informacje o zużyciu prądu; – podaje przykłady oszczędzania wody, prądu, rozwiązywania problemów odpadów, transportu oraz właściwych zachowań konsumenckich; – wykazuje właściwe nawyki sprzyjające środowisku przyrodniczemu; – proponuje rozwiązania problemu zanieczyszczenia środowiska, wynikające z obserwacji terenowych; – prawidłowo ocenia postępowanie ludzi w stosunku do środowiska, wskazuje zachowania niewłaściwe i im zapobiega (uświadamia, wyjaśnia); – podaje przykłady pozytywnego – dokonuje oceny stanu środowiska i zanieczyszczenia wody i gleby 3. Poszukujemy źródeł zanieczyszczenia środowiska 6. Korzystne – uczestniczy i niekorzystne zmiany w obserwacji zmian – prowadzi obserwacje dotyczące – podaje przykłady zachowań właściwych, sprzyjających środowisku; – przedstawia propozycje działań zmierzających do zapobiegania niszczeniu środowiska; – ocenia zmiany zachodzące w naszym otoczeniu w otoczeniu, wyjaśnia zmian w środowisku znaczenie niektórych; w terenie i negatywnego wpływu ludzi na otoczenie; działań ludzi; 7. Nasze zdrowie zależy od środowiska – podaje przykłady niekorzystnych zmian dotyczących zdrowia wywołane wpływem środowiska; – zachowuje się bezpiecznie w czasie opalania; – wskazuje objawy choroby powstające pod wpływem hałasu. – podaje przykłady chorób wywołanych przez czynniki środowiska i wskazuje przyczyny ich powstania; – omawia wpływ środowiska na zdrowie; – wyjaśnia, jak chronić skórę w czasie opalania; – dostrzega zagrożenia ze strony czynników środowiskowych dla zdrowia i je opisuje; – wyjaśnia wpływ hałasu na zdrowie ludzi; – odczytuje informacje o natężeniu hałasu z tablic. – podaje przykłady chorób wywołanych przez hałas. – wskazuje miejsca bardzo hałaśliwe i takie, w których panuje cisza. 8. Hałas jest niebezpieczny dla zdrowia w otoczeniu pod względem ich skutków dla środowiska; – analizuje i przedstawia pozytywny i negatywny wpływ środowiska na zdrowie ludzi; – tworzy własne materiały, np. ulotki mówiące o zagrożeniu hałasem, wyjaśnia wpływ hałasu na zdrowie ludzi. Podczas egzaminu każdy uczeń może dodatkowo przedstawić swoje zainteresowania przyrodnicze w formie przygotowanej prezentacji multimedialnej, albumu, plakatu, zielnika lub kolekcji przyrodniczej. Pomocne linki: www.men.gov.pl www.ceo.org.pl www.ore.edu.pl www.scholaris.pl www.interklasa.pl www.imgw.pl www.national-geographic.pl www.energiaisrodowisko.pl www.parkinarodowe.edu.pl
