Magdalena Jasiniak

ACTA UNIVERSITATIS NICOLAI COPERNICI
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/AUNC_ECON.2013.005
EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
Pierwsza wersja złożona 19 kwietnia 2013
Końcowa wersja zaakceptowana 7 lipca 2013
ISSN
2080-0339
Magdalena Jasiniak∗
WYBRANE WSKAŹNIKI CHARAKTERYZUJĄCE
DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW KRAJOWYCH
I PRZEDSIĘBIORSTW ZAGRANICZNYCH W POLSCE –
ANALIZA PORÓWNAWCZA
Z a r y s t r e ś c i. Celem artykułu jest porównanie efektów działalności przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce. Powszechnie uznaje się, że przedsiębiorstwa z udziałem kapitału
zagranicznego wykorzystują bardziej nowoczesne rozwiązania zarówno technologiczne, jak i organizacyjne niż przedsiębiorstwa krajowe w kraju goszczącym, co może mieć wpływ na osiągane
przez zagraniczne przedsiębiorstwa relatywnie lepsze wyniki finansowe. Wyniki badań wskazują
obszary i warunki, w jakich przedsiębiorstwa krajowe osiągają równie dobre, a w niektórych
przypadkach lepsze niż przedsiębiorstwa zagraniczne efekty działalności.
S ł o w a k l u c z o w e: przedsiębiorstwa zagraniczne, efekty działalności przedsiębiorstw.
K l a s y f i k a c j a J E L: G32, L25.
WSTĘP
Istotny wzrost zainteresowania inwestorów zagranicznych lokatą kapitału
w Polsce został zapoczątkowany zmianą systemu polityczno – gospodarczego
w 1989 r.1 Otwarcie polskiej gospodarki na zagranicznych inwestorów oraz
stopniowe znoszenie wobec nich restrykcji i ograniczeń sprzyjało lokowaniu
zagranicznego kapitału w Polsce. Obecnie zagraniczne inwestycje stanowią integralną część systemu powiązań rynkowych, a działalność przedsiębiorstw
z udziałem kapitału zagranicznego stanowi przedmiot wielu badań naukowych.
∗
Adres do korespondencji: Magdalena Jasiniak, Uniwersytet Łódzki, Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, ul. Rewolucji 1905 r. 39, 90-214 Łódź, e-mail: [email protected].
1
Do tego czasu udział Polski w wartości napływu kapitału zagranicznego na świecie wynosił
zaledwie 0,04% (UNCTAD,1992).
© 2013 Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. All rights reserved.
http://www.aunc.ekonomia.umk.pl
56
Magdalena Jasiniak
Celem niniejszego artykułu jest porównanie efektów działalności przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce na podstawie wybranych wskaźników charakteryzujących działalność tych przedsiębiorstw.
Badania naukowe poświęcone analizie porównawczej efektów działalności
przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w kraju goszczącym, analizowanym
na poziomie mikroekonomicznym, nadal są w Polsce rzadkością. Może być to
rezultatem ograniczonej dostępności do danych statystycznych opisujących
osobno działalność przedsiębiorstw krajowych i działalność przedsiębiorstw
z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce, które takie porównania by umożliwiły.
Znacznie częściej tego rodzaju analizy porównawcze można spotkać w literaturze zagranicznej, gdzie na podstawie wybranych krajów poszukuje się różnic w obszarze funkcjonowania przedsiębiorstw krajowych i przedsiębiorstw
z udziałem kapitału zagranicznego w kraju goszczącym.
1. DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW KRAJOWYCH I ZAGRANICZNYCH
W WYBRANYCH KRAJACH – WYNIKI BADAŃ EMPIRYCZNYCH
Badania E. Basti, N. Bayyurt i A. Akina (2011) wskazują, że w przypadku
finansowej sfery działalności nie ma istotnych różnic w wartościach wybranych
wskaźników (rentowności aktywów, rentowności kapitału, produktywności oraz
progu rentowności sprzedaży) osiąganych przez przedsiębiorstwa krajowe
i przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego w Turcji. Przedsiębiorstwa krajowe są zdolne do konkurowania z przedsiębiorstwami zagranicznymi
pod względem stosowanych technologii, zdolności organizacyjnych i efektywności zarządzania przedsiębiorstwem
Wyniki badań M. Hallwarda-Driemeiera (2002) wskazują natomiast, że
przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego charakteryzują się istotnie
wyższą produktywnością niż przedsiębiorstwa krajowe w wybranych krajach
azjatyckich, z wyjątkiem Korei.
Również badania zrealizowane w Japonii wykazały, że przedsiębiorstwa
z udziałem kapitału zagranicznego osiągają znacząco wyższe wartości wskaźników: produktywności (Total Factor Productivity), wydajności pracy oraz rentowności kapitału własnego w relacji do przedsiębiorstw krajowych. Stawki
wynagrodzeń w przedsiębiorstwach zagranicznych są również wyższe niż
w przypadku przedsiębiorstw krajowych (Kiyoji, Ito, Ug Kwon, 2002, s. 1–31).
Badania przeprowadzone na przykładzie przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Chile i Brazyli wykazały, że nie można jednoznacznie stwierdzić, że inwestycje podejmowane przez inwestorów zagranicznych są realizowane na szerszą skalę i mają bardziej niekorzystny wpływ na środowisko
naturalne. Nie wykazano również istotnych różnic w przypadku efektów technologicznych (Borregaard, Dufey, Winchester, s. 22–23).
Badania przeprowadzone przez O. Nottę i A. Vlachvei (2008) na przykładzie krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw w Grecji wykazały, że przedAUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
Wybrane wskaźniki charakteryzujące działalność przedsiębiorstw krajowych…
57
siębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego charakteryzują się wyższą produktywnością i efektywnością działania niż przedsiębiorstwa krajowe.
Wyniki analizy porównawczej przeprowadzonej przez M. Grasserii (2010)
na przykładzie włoskich przedsiębiorstw wskazują, że nie można jednoznacznie
stwierdzić, że przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego osiągają lepsze efekty działalności niż przedsiębiorstwa krajowe. W relacji do przedsiębiorstw krajowych, przedsiębiorstwa zagraniczne osiągają wyższą rentowność
sprzedaży i inwestycji oraz charakteryzują się wyższą produktywnością.
W odniesieniu do rezultatów badań krajowych, poświęconych działalności
przedsiębiorstw zagranicznych pojawiają się przesłanki, które pozwalają przypuszczać, że efekty działalności przedsiębiorstw zagranicznych w Polsce są
lepsze (pod względem wartości osiąganych wskaźników opisujących tę działalność) w relacji do efektów działalności osiąganych przez przedsiębiorstwa krajowe. Co prawda nie prowadzono analiz porównawczych w tym obszarze, tym
niemniej wyniki badań m.in. M. Jaworek (2006), W. Karaszewskiego (2004),
J. Różańskiego (2010) pokazują, że przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego korzystają z rozwiązań bardziej innowacyjnych i zaawansowanych
technologicznie w stosunku do rozwiązań dostępnych w kraju goszczącym
(przy założeniu, że poziom rozwoju kraju macierzystego jest wyższy niż poziom rozwoju kraju lokaty kapitału), co może mieć istotny wpływ na kształtowanie się wartości wybranych wskaźników opisujących działalność tych przedsiębiorstw, a w rezultacie osiąganie lepszych efektów działalności niż ma to
miejsce w przypadku przedsiębiorstw krajowych2.
2. PRZEDSIĘBIORSTWA KRAJOWE I PRZEDSIĘBIORSTWA ZAGRANICZNE
W POLSCE – ANALIZA PORÓWNAWCZA WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW
Analiza porównawcza efektów działalności przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce opiera się na danych statystycznych Głównego Urzędu
Statystycznego (stan na 31.12.2010).
Według danych GUS 87,95% kapitału zagranicznego w Polsce pochodzi
z krajów Unii Europejskiej. Głównym źródłem kapitału zagranicznego są inwestycje pochodzące z krajów rozwiniętych Europy Zachodniej, tj. Holandii
(18,76% kapitału zagranicznego ogółem), Francji (18,51% kapitału zagranicznego ogółem) oraz Niemiec (18,29% kapitału zagranicznego ogółem). Do krajów spoza Unii Europejskiej inwestujących w Polsce należą m.in.: Szwajcaria
2
Podejmując się analizy porównawczej działalności krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw, należy zwrócić uwagę, że w niektórych obszarach niezwykle trudno jest przeprowadzić
właściwą ocenę. Dotyczy to przede wszystkim obszaru finansowej działalności zagranicznych
przedsiębiorstw, co jest związane z problemem ukrytego transferu zysków do kraju macierzystego, poprzez stosowanie m.in. cen transferowych, opłat za usługi menedżerskie, opłat licencyjnych, spłat pożyczek, manipulowanie terminami płatności itp. – co jest tematem osobnych rozważań (Buckley, 2002, s. 198 i n.).
AUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
Magdalena Jasiniak
58
(3,49% kapitału zagranicznego ogółem) oraz Stany Zjednoczone (3,26% kapitału zagranicznego ogółem).
Tabele 1 i 2 przedstawiają wybrane wskaźniki opisujące działalność innowacyjną przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce, tj. wielkość nakładów wewnętrznych na bieżącą i inwestycyjną działalność B+R (tabela 1)
oraz liczbę zagranicznych licencji z których korzystają analizowane przedsiębiorstwa (tabela 2).
Tabela 1. Nakłady wewnętrzne3 na działalność B+R w 2010 r. w przedsiębiorstwach
(mln zł)
Nakłady wewnętrzne na działalność B+R
ogółem
bieżące
inwestycyjne
Ogółem
2 644 897,5
81,9%
18,1%
Sektor prywatny
2 279 433,4
81,4%
18,6%
Przedsiębiorstwa z przewagą kapitału krajowego
1 066 895,6
77,6%
22,4%
Przedsiębiorstwa z przewagą kapitału zagranicznego
1 212 537,7
84,8%
15,2%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS.
Nakłady sektora prywatnego na działalność B+R stanowią 86,18% nakładów na działalność B+R w Polsce. Udział nakładów przedsiębiorstw z przewagą kapitału zagranicznego jest wyższy w relacji do nakładów przedsiębiorstw
z przewagą kapitału krajowego i stanowi 53,19 % nakładów sektora prywatnego
ogółem.
W obu grupach przedsiębiorstw większość nakładów stanowią nakłady bieżące, tj. 84,8% nakładów w przypadku przedsiębiorstw z przewagą kapitału
zagranicznego i 77,6% nakładów w przypadku przedsiębiorstw z większościowym udziałem kapitału krajowego. Przedsiębiorstwa z przewagą kapitału krajowego ponoszą natomiast większe wydatki na inwestycyjną działalność w obszarze B+R aniżeli przedsiębiorstwa z przewagą kapitału zagranicznego.
Mniejszy udział nakładów ponoszonych przez przedsiębiorstwa zagraniczne
na działalność inwestycyjną w obszarze B+R może być skutkiem korzystania
przez te przedsiębiorstwa z rozwiązań innowacyjnych stosowanych i opracowanych m.in. przez jednostki w kraju macierzystym.
Biorąc pod uwagę skalę ponoszonych nakładów na działalność B+R przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych, można przypuszczać, że przedsiębiorstwa zagraniczne są bardziej innowacyjne niż przedsiębiorstwa krajowe. Ko3
Nakłady wewnętrzne poniesione na działalność B+R obejmują nakłady bieżące i inwestycyjne. Nakłady bieżące dotyczą nakładów osobowych (m.in. wynagrodzeń i narzutów na wynagrodzenia) oraz m.in. bieżących kosztów działalności (m.in. zużycie materiałów i energii, usług
obcych, podatków i opłat) w części, w której dotyczą działalności B+R. Nakłady inwestycyjne
obejmują natomiast nakłady na zakup nowych lub zakup/przejęcie używanych środków trwałych
trwale związanych z działalnością B+R oraz pierwsze wyposażenie inwestycji niezaliczane do
środków trwałych (GUS, 2010, s. 34–35).
AUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
Wybrane wskaźniki charakteryzujące działalność przedsiębiorstw krajowych…
59
rzystnym zjawiskiem – z punktu widzenia rodzimych przedsiębiorstw – są relatywnie wyższe w stosunku do przedsiębiorstw zagranicznych nakłady na inwestycyjną działalność w obszarze B+R.
Tabela 2. Liczba licencji4 w przedsiębiorstwach przemysłowych według sektorów własności w 2010 r.
Liczba licencji
sprzedanych przez przedsiębiorstwo
zagranicznych, z których
korzystały przedsiębiorstwa
ogółem
Polska
zagranica
ogółem
1208
110
69
41
sektor prywatny
1028
105
65
40
415
80
59
21
40,40%
76,20%
73,80%
26,20%
613
25
6
19
59,60%
23,80%
24,00%
76,00%
własność krajowa
własność zagraniczna
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS.
Liczba licencji zagranicznych stosowanych przez przedsiębiorstwa sektora
prywatnego stanowi 85,1% licencji zagranicznych ogółem. W ramach sektora
prywatnego ponad połowa, tj. 59,6% licencji, jest stosowana przez przedsiębiorstwa zagraniczne. Może to świadczyć o wyższym poziomie technologicznego lub organizacyjnego zaawansowania przedsiębiorstw zagranicznych niż
przedsiębiorstw krajowych. Ciekawym zjawiskiem jest natomiast to, że przedsiębiorstwa krajowe częściej niż zagraniczne sprzedawały licencje zarówno
w Polsce, jak i zagranicą. W przypadku liczby licencji sprzedanych przez
przedsiębiorstwa, zdecydowana większość, tj. 76,2% sprzedanych licencji ogółem, pochodzi z przedsiębiorstw krajowych, a wśród licencji sprzedanych przez
krajowe przedsiębiorstwa 26,2% zostało sprzedanych na rynkach zagranicznych. Może być to rezultatem transferu innowacyjnych rozwiązań stosowanych
przez przedsiębiorstwa krajowe do ich filii, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, a w konsekwencji przedłużenia cyklu życia stosowanych przez przedsiębiorstwa krajowe rozwiązań. W przypadku przedsiębiorstw zagranicznych,
większość sprzedanych licencji (tj. 76,0%) była przeznaczone na rynki
zagraniczne.
Wyższy poziom innowacyjności przedsiębiorstw zagranicznych w relacji do
przedsiębiorstw krajowych (określony na podstawie nakładów na działalność
B+R oraz liczbie stosowanych licencji zagranicznych) może mieć wpływ na
osiągane finansowe efekty działalności tych przedsiębiorstw. Tabele 3 i 4
4
Liczba uprawnień do wykorzystania obcych rozwiązań naukowo-technicznych oraz doświadczeń produkcyjnych, w tym m.in.: wynalazki, wzory użytkowe, znaki towarowe, wyniki
prac badawczych, know-how (GUS, 2010).
AUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
Magdalena Jasiniak
60
przedstawiają wybrane wskaźniki opisujące finansową działalność przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce.
Tabela 3. Wskaźniki rentowności majątku i kapitału własnego przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce w 2010 r.
Rentowność brutto
Wskaźniki
Majątku
Kapitału własnego
Przedsiębiorstwa krajowe
6,30%
11,40%
Przedsiębiorstwa zagraniczne
6,60%
14,90%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS.
Z przedstawionych w powyższej tabeli wskaźników rentowności opisujących działalność przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce w 2010 r.
wynika, że poziom rentowności przedsiębiorstw zagranicznych jest nieco wyższy niż przedsiębiorstw krajowych. O ile poziom rentowności majątku krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw jest porównywalny (ROA dla przedsiębiorstw zagranicznych wynosi 6,6%, dla przedsiębiorstw krajowych 6,3%), to
w przypadku rentowności kapitału własnego stopa zwrotu z kapitału własnego
przedsiębiorstw zagranicznych jest o 3,5 punktu procentowego wyższa niż ma
to miejsce w przypadku przedsiębiorstw krajowych.
Interesujących obserwacji dostarczają natomiast osiągane przez krajowe
i zagraniczne przedsiębiorstwa wartości wybranych wskaźników przedstawionych w poniższej tabeli, opisujących poziom zadłużenia i płynność finansową
przedsiębiorstw.
Tabela 4. Poziom zadłużenia i płynności finansowej przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce w 2010 r.
Wskaźniki
Przedsiębiorstwa
krajowe
Przedsiębiorstwa
zagraniczne
Poziom ogólnego Relacja zobowiązań ogózadłużenia
łem do kapitału własnego
Udział zobowiązań długookresowych w
zobowiązaniach ogółem
Bieżąca
płynność
36,30% 65,40% 28,50% 1,47 48,80% 109,90% 34,90% 1,42 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS.
Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce są bardziej zadłużone niż przedsiębiorstwa krajowe. W przypadku przedsiębiorstw zagranicznych blisko połowa
(tj. 48,8%) majątku przedsiębiorstw jest finansowana kapitałem obcym.
Natomiast w przypadku przedsiębiorstw krajowych udział zobowiązań w finansowaniu majątku stanowi 36,3%. Wskaźnik relacji zobowiązań ogółem do kapitału własnego przedsiębiorstwa jest znacząco wyższy w przypadku przedsiębiorstw zagranicznych. Wartość zobowiązań jest w grupie tych przedsiębiorstw
wyższa niż wartość kapitału własnego (wartość wskaźnika wynosi 109,9%). Re-
AUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
Wybrane wskaźniki charakteryzujące działalność przedsiębiorstw krajowych…
61
lacja zobowiązań ogółem do kapitału własnego w przedsiębiorstwach krajowych wynosi natomiast 65,4%. Przedsiębiorstwa zagraniczne w większym
stopniu niż krajowe finansują swoją działalność długookresowym kapitałem
obcym. Udział zobowiązań długookresowych w kapitale obcym ogółem wynosi
w przedsiębiorstwach zagranicznych 34,5%, a w przedsiębiorstwach krajowych
28,5%. Interesujące jest to, że przy relatywnie wysokim poziomie zadłużenia
przedsiębiorstw zagranicznych w stosunku do przedsiębiorstw krajowych
przedsiębiorstwa zagraniczne osiągają porównywalną do przedsiębiorstw krajowych płynność finansową i nie tracą zdolności do bieżącego regulowania
swoich zobowiązań krótkoterminowych.
Wyższy poziom zadłużenia przedsiębiorstw zagranicznych w relacji do
przedsiębiorstw krajowych oraz wyższe wartości wskaźników rentowności
osiąganych przez zagraniczne przedsiębiorstwa pokazują, że przedsiębiorstwa
zagraniczne prowadząc dość ryzykowną politykę zadłużenia, prawdopodobnie
lepiej niż przedsiębiorstwa krajowe wykorzystują efekt dźwigni finansowej.
Uwzględniając udział długookresowego kapitału obcego w zobowiązaniach
ogółem w przypadku przedsiębiorstw zagranicznych, można przypuszczać, że
przedsiębiorstwa te w szerszym stopniu niż przedsiębiorstwa krajowe realizują
działalność inwestycyjną. Przez zasilenie przedsiębiorstwa dodatkowym kapitałem obcym ma ono możliwość zwiększenia zakresu prowadzonej działalności
i osiągnięcie lepszych wyników. Zwiększa się tym samym efektywność wykorzystania kapitału własnego, co prawdopodobnie nie byłoby możliwe bez pozyskania dodatkowych funduszy zewnętrznych5.
Przeprowadzona w ramach niniejszego artykułu analiza porównawcza wybranych wskaźników opisujących działalność przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce opiera się na danych zagregowanych, gromadzonych
przez Główny Urząd Statystyczny. Wyniki przeprowadzonej analizy dostarczyły interesujących wniosków, aczkolwiek dane zagregowane nie dostarczają zadowalających informacji w zakresie efektów działalności krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw i czynników je różnicujących.
Wyniki badania własnego przeprowadzonego w 2011 r. przez autorkę referatu wśród krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw przemysłowych regionu
łódzkiego pokazują jednak, że istnieją także pewne zależności, których nie
można określić, korzystając wyłącznie z danych zagregowanych.
Badanie było przeprowadzone w dwóch etapach. W pierwszym etapie badanie zostało przeprowadzone za pomocą kwestionariusza ankietowego wśród
100 losowo wybranych przedsiębiorstw ze stuprocentowym kapitałem krajowym i 100 losowo wybranych przedsiębiorstw ze stuprocentowym udziałem
5
Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE) to relacja zysku netto do wartości kapitału
własnego. Zwiększenie zyskowności przedsiębiorstwa, dzięki dodatkowym zasobom kapitałowym pozyskanym w formie kapitału obcego, przy niezmienionym poziomie kapitału własnego
powoduje wzrost wartości tego wskaźnika, co jest zjawiskiem pozytywnym.
AUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
62
Magdalena Jasiniak
kapitału zagranicznego, działających w sekcji przetwórstwa przemysłowego na
obszarze województwa łódzkiego. Uzyskano zwrot ankiet od 118 przedsiębiorstw, w tym od 42 przedsiębiorstw zagranicznych i 76 przedsiębiorstw krajowych. Spośród badanych przedsiębiorstw krajowych udało się wyróżnić te,
których produkcja w całości przeznaczona jest na rynek krajowy (47 przedsiębiorstw) i te, które produkują zarówno na rynek krajowy, jak i rynki zewnętrzne
(29 przedsiębiorstw). W drugim etapie badania zgromadzono dane ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstw biorących udział w badaniu ankietowym. Niestety nie udało się pozyskać danych ze wszystkich badanych przedsiębiorstw,
dlatego analiza danych finansowych została przeprowadzona zaledwie wśród
kilku przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych, jednakże zachowano podobieństwo co do struktury badanych przedsiębiorstw pod względem wielkości
(mierzonej liczbą zatrudnionych) oraz roku powstania przedsiębiorstwa.
W konsekwencji wyniki przeprowadzonych badań należy traktować poglądowo
i nie uogólniać ich na całą populację.
Wyniki badań autorki referatu pokazały m.in., że istnieją różnice w efektach
działalności osiąganych przez przedsiębiorstwa krajowe produkujące wyłącznie
na rynek krajowy oraz przez przedsiębiorstwa produkujące na rynek krajowy
oraz rynki zagraniczne. Przedsiębiorstwa krajowe działające na arenie międzynarodowej częściej niż przedsiębiorstwa krajowe produkujące wyłącznie na rynek krajowy mogą osiągać efekty działalności co najmniej zbliżone do efektów
osiąganych przez przedsiębiorstwa zagraniczne.
Wyniki badań ankietowych oraz analizy sprawozdań finansowych pokazały,
że krajowe przedsiębiorstwa produkujące na rynki zewnętrzne w relacji do
przedsiębiorstw krajowych produkujących wyłącznie na rynek wewnętrzny:
− są bardziej zadłużone,
− osiągają lepszy poziom rentowności sprzedaży,
− częściej stosują innowacyjne rozwiązania oparte na patentach, licencjach
lub ekspertyzach i certyfikatach jakości.
W tabeli 5 przedstawiono wybrane wskaźniki finansowej działalności badanych
przedsiębiorstw.
Porównując rezultaty działalności krajowych przedsiębiorstw produkujących wyłącznie na rynek wewnętrzny i krajowych przedsiębiorstw działających
w skali międzynarodowej można przypuszczać, że czynnik, jakim jest zakres
prowadzonej działalności (rynek wewnętrzny, a rynek wewnętrzny i rynki zagraniczne), może mieć istotny wpływ na finansowe i pozafinansowe efekty
działalności krajowych przedsiębiorstw. Wartości wybranych wskaźników opisujących finansową działalność sygnalizują, że przedsiębiorstwa krajowe produkujące na rynek wewnętrzny i rynki zewnętrzne mogą być bardziej rentowne
niż przedsiębiorstwa zagraniczne. Wydaje się również, że krajowe przedsiębiorstwa realizujące działalność w skali międzynarodowej mogą być również bardziej zadłużone niż przedsiębiorstwa zagraniczne. Należy jednak pamiętać, że
porównaniu podlegają w tym przypadku krajowe spółki macierzyste i spółki
AUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
Wybrane wskaźniki charakteryzujące działalność przedsiębiorstw krajowych…
63
córki przedsiębiorstw zagranicznych, co może mieć wpływ na zapotrzebowanie
tych przedsiębiorstw na kapitał obcy. Wyłonienie spośród krajowych przedsiębiorstw – tych produkujących na rynek wewnętrzny i rynki zagraniczne, może
mieć więc istotne znaczenie dla porównań dokonywanych wśród krajowych
i zagranicznych przedsiębiorstw.
Tabela 5. Wybrane wskaźniki finansowej działalności przedsiębiorstw krajowych produkujących na rynek wewnętrzny, przedsiębiorstw krajowych produkujących
na rynek wewnętrzny i rynki zagraniczne oraz przedsiębiorstw zagranicznych
(stan na 31.12.2009 r.)
Typ przedsiębiorstwa
Wskaźnik
ROA
ROE
ROS
Bieżącej płynności
Ogólnego zadłużenia
Udziału zobowiązań długoterminowych w zobowiązaniach ogółem
zagraniczne
krajowe, produkujące na rynek wewnętrzny
krajowe, produkujące na rynek wewnętrzny i rynki zewnętrzne
6,10%
6,60%
4,40%
1,93
52,80%
–1,60%
–2,10%
–0,20%
1,63
43,40%
13,60%
38,60%
8,00%
1,59
60,30%
14,50%
22,60%
5,40%
Źródło: opracowanie własne.
PODSUMOWANIE
Analiza porównawcza efektów działalności przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w Polsce potwierdza zaobserwowane w literaturze przedmiotu
wnioski, z których wynika, że:
− przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce są bardziej innowacyjne niż przedsiębiorstwa krajowe,
− przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce osiągają również wyższy poziom
rentowności niż przedsiębiorstwa krajowe,
− przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce są bardziej zadłużone niż przedsiębiorstwa krajowe, ale zachowują zdolność do bieżącego regulowania zobowiązań.
Natomiast wyniki badania własnego autorki referatu, przeprowadzonego
wśród krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw regionu łódzkiego, sygnalizują, że przedsiębiorstwa krajowe realizujące działalność w skali międzynarodowej mogą osiągać lepsze niż przedsiębiorstwa zagraniczne efekty działalności. Mogą również istnieć pewne różnice w efektach osiąganych przez krajowe
przedsiębiorstwa produkujące wyłącznie na rynek wewnętrzny w relacji do
przedsiębiorstw produkujących zarówno na rynek wewnętrzny, jak i rynki za-
AUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64
64
Magdalena Jasiniak
graniczne. Zasadne zatem wydaje się przeprowadzenie szerszych badań w tym
obszarze.
LITERATURA
Basti E., Bayyurti N., Akin A. (2011), A Comparative Performance Analysis of Foreign and Domestic Manufacturing Companies in Turkey, „European Journal of Economic and Political
Studies”, 2, 134–135.
Borregaard N., Dufey A., Winchester L. (2008), Effects of Foreign Investment versus Domestic
Investment on the Forestry Sector in Latin America (Chile and Brazil) – Demystifying FDI
effects related to the Environment, Working Group on Development and Environment in
the Americas, Discussion Paper, 15, 22–23.
Buckley A. (2002), Inwestycje zagraniczne. Składniki wartości i ocena, PWN, Warszawa.
Grasserii M. (2010), Domestic Multinationals and Foreign – Owned Firms in Italy: Evidence
from Quantile Regression, „The European Journal of Comparative Economics”, 7(1),
61–86.
Hallaward-Driemeier M., Iarossi G., Sokoloff K. L. (2002), Exports and Manufacturing Productivity in East Asia: a Comparative Analysis with Firm – Level Data, NBER Working Paper, 8894, 1–31.
Jaworek M. (2006), Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w prywatyzacji polskiej gospodarki,
TNOiK, Toruń.
Karaszewski W. (2004), Bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Polska na tle świata, TNOiK,
Toruń.
Kiyoji F., Ito K., Ug Kwon H. (2005), Do out-in M&As Bring Higher TFP to Japan? An Empirical Analysis Based on Micro – Data on Japanese Manufacturing Firms, „The Japanese
and International Economics”, 19, 272–301.
Nauka i Technika w Polsce (2010), GUS, 42.
Notta O., Vlachvei A. (2008), Foreign – Owned Versus Domestically- Oowned Firms: Evidence
from Greece, „New Medit”, 4, 17–18.
Różański J. (2010), Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce. Rozwój, finansowanie, ocena, PWE,
Warszawa.
World Investment Report (1992), UNCTAD, Transnational Corporations as Engines of Growth,
New York–Geneva, 311–316.
THE COMPARATIVE ANALYSIS OF CHOOSEN INDICATORTS
DESCRIBING FOREIGN AND DOMESTIC COMPANIES’ ACTIVITY
IN POLAND
A b s t r a c t. The purpose of this article is to compare the performance of domestic and foreign
companies in Poland. It is widely recognized that companies with foreign capital use more modern solutions, both technological and organizational than domestic companies in the host country
what may affect the effects of foreign companies’ activity. As a result foreign companies may
achieve relatively better financial results. The research findings present the areas and conditions
under which domestic companies achieve similar effects or in some cases better ones than foreign
companies.
K e y w o r d s: foreign companies, the effects of companies’ activity.
AUNC, EKONOMIA XLIV nr 1 (2013) 55–64