Laminowane osady jeziorne w północnej Polsce
Transkrypt
Laminowane osady jeziorne w północnej Polsce
Laminowane osady jeziorne w północnej Polsce - możliwości wykorzystania w badaniach paleoklimatycznych i paleoekologicznych Powyższy temat badawczy realizowany jest w ramach dwóch grantów na badania własne (BW 1230-5-0107-5 i BW 1520-5-0073-6, kierownik dr Wojciech Tylmann). Laminowane osady jeziorne stanowią doskonały materiał wyjściowy do rekonstrukcji paleogeograficznych. Ich główna zaleta to możliwość uzyskania bezwzględnej, ciągłej skali czasowej umożliwiającej precyzyjną interpretację zmian badanych cech osadu w czasie oraz weryfikację różnych metod datowania. Biologiczna i chemiczna produktywność jeziora oraz dostawa materiału allochtonicznego zmienia się cyklicznie w ciągu roku tak, że w różnych sezonach deponowane są osady o różnym składzie. Pojedyncza warstwa osadu o specyficznym składzie i strukturze, będąca zapisem sedymentacji w jednym sezonie określana jest jako lamina, natomiast para lub zespół lamin odłożonych w ciągu roku nazywane są warwą. Jednakże sezonowa zmienność struktury osadu jest bardzo łatwo niszczona przez prądy wodne, bioturbację lub ruchy osadów wywołane uwalnianiem się gazów w trakcie mineralizacji osadu. Złożone uwarunkowania powstawania i przetrwania laminacji w osadach dennych powodują, że występują one bardzo rzadko. Na terenach pojezierzy młodoglacjalnych w północnej Polsce rozpoznanie występowania tego typu osadów jest szczątkowe. Tylko w jednym stanowisku (jez. Gościąż) stwierdzono roczną laminację za okres ostatnich około 12,5 tys. lat, co stanowi jedną z dłuższych chronologii warwowych na terenach objętych ostatnim zlodowaceniem w Europie. W kilku innych stanowiskach stwierdzono laminację tylko w częściach profili, zwykle obejmującą tylko stosunkowo krótki odcinek czasowy. Jak do tej pory nie udokumentowano w Polsce innych stanowisk osadów rocznie laminowanych, głównie ze względu na brak prac poszukiwawczych. Celem niniejszego projektu jest inwentaryzacja stanowisk występowania osadów laminowanych w północnej Polsce oraz wstępne rozpoznanie ich przydatności do badań paleogeograficznych. W związku z założonym celem badania realizowane są według następującego porządku: 1. Wybór jezior spełniających określone kryteria morfometryczne. Kryteria te (głębokość, długość i topografia niecki jeziornej) zostały sprecyzowane na podstawie istniejącej literatury tak, aby w wybranych obiektach istniały odpowiednie warunki do tworzenia się laminacji rocznej. Dla wszystkich wybranych zbiorników obliczone zostały podstawowe charakterystyki morfometryczne i następnie wprowadzone do bazy umożliwiającej statystyczną obróbkę danych. 2. Weryfikacja zbioru w oparciu o położenie geograficzne jezior i ich dostępność, analizę budowy geologicznej ich zlewni oraz możliwości finansowe (koszty transportu i prac terenowych). 3. Wyjazdy terenowe, w trakcie których prowadzone są prace na wyselekcjonowanych jeziorach. Polegają one na poborze rdzeni stropowych osadów dennych przy użyciu próbnika grawitacyjnego własnej konstrukcji. Pobrany materiał w nienaruszonym stanie poddany zostaje analizie występowania struktur typu laminacji, stanu zachowania lamin oraz zasięgu laminacji (całość rdzenia czy tylko powierzchniowa cześć). Sporządzana jest także dokumentacja fotograficzna. 4. Po opracowaniu statystycznym wyników badań terenowych wytypowane zostaną najbardziej obiecujące stanowiska (ze względu na swe położenie oraz jakość stwierdzonej laminacji), z których pobrane zostaną kompletne rdzenie osadów przeznaczone do szczegółowych analiz o charakterze interdyscyplinarnym.