rak macicy

Epidemiologia raka szyjki
W 2004 roku na raka szyjki macicy (kanału łączącego trzon macicy z
pochwą) zachorowało blisko 3 500 Polek, a prawie 2 000 zmarło z jego
powodu. Wśród wszystkich zachorowań kobiet na nowotwory złośliwe rak
szyjki macicy stanowił prawie 6% (6. miejsce) i był przyczyną niemal 5%
wszystkich zgonów spowodowanych u kobiet przez nowotwory złośliwe (7.
miejsce). W skali światowej Polska naleŜy do krajów o średniej częstotliwości
występowania raka szyjki macicy. Jednak w porównaniu z resztą Europy
zachorowalność na ten nowotwór w naszym kraju i spowodowana przez
niego umieralność naleŜą do najwyŜszych. Szanse przeŜycia ma zaledwie
niecałe 50% Polek, które zachorowały na raka szyjki macicy.
Czynniki ryzyka raka szyjki macicy
Inaczej
niŜ
w
przypadku
większości
nowotworów
złośliwych,
ryzyko
zachorowania na raka szyjki jest najwyŜsze w stosunkowo młodym wieku,
pomiędzy 40. a 59. rokiem Ŝycia. Wśród głównych czynników ryzyka
wymienia się:
• wczesne rozpoczęcie Ŝycia płciowego,
• duŜą liczbę partnerów seksualnych,
• duŜą liczbę porodów,
• występowanie stanów przedrakowych szyjki macicy,
• palenie tytoniu,
• zachorowania w rodzinie na raka szyjki macicy.
Stosunkowo wysokie ryzyko związane z aktywnością seksualną skłoniło do
przypuszczenia, Ŝe w powstawaniu tego nowotworu moŜe odgrywać rolę
czynnik przenoszony drogą płciową. Faktycznie, w ostatnich latach
udowodniono, Ŝe znakomita większość przypadków raka szyjki macicy jest
związana z zakaŜeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – Human
Papilloma Virus).
Wirus brodawczaka ludzkiego
Wirus brodawczaka ludzkiego (ang. Human Papiloma Virus) obejmuje ponad
100 typów HPV , które róŜnią się pomiędzy sobą tylko niektórymi
fragmentami DNA. Mogą wywoływać zarówno zmiany nowotworowe, jak i
łagodne typu brodawki płciowe (kłykciny kończyste).
Wśród wirusów HPV wyróŜniamy wirusy HPV niskiego ryzyka oraz wirusy HPV
wysokiego ryzyka.
Wirus
HPV
niskiego
ryzyka
ma
małą
zdolność
wywoływania
zmian
nowotworowych lub jest jej pozbawiony. Za typy niskiego ryzyka uwaŜa się
m.in. typ 6 i 11, które są związane z powstawaniem 90% przypadków
brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych), lecz nie powodują
istotnego zwiększenia ryzyka rozwoju raka u osób zakaŜonych.
Natomiast przewlekłe zakaŜenie wirusem HPV wysokiego ryzyka (m.in.
typem 16, 18, 31, 45) moŜe prowadzić do rozwoju raka (najczęściej szyjki
macicy). Typy 16 i 18 są odpowiedzialne za ponad 70% stanów rakowych i
przedrakowych szyjki macicy.
Szczepionka przeciwko HPV
Rok 2006 moŜemy nazwać przełomowym w walce z rakiem szyjki macicy,
bowiem pojawiła się na świecie szczepionka zapobiegająca wystąpieniu
zmian przedrukowych związanych zazwyczaj z zakaŜeniem wirusem
brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 16 i 18.
Zaleca się rutynowe podawanie szczepionki przeciw HPV dziewczętom w
wieku 11-12 lat . Szczepienia mogą być wykonywane takŜe u młodszych
dziewcząt, począwszy od ukończenia przez nie 9 roku Ŝycia oraz u chłopców
w wieku 9-15 lat.
Zalecane jest równieŜ szczepienie tych dziewcząt i kobiet w wieku 13-26 lat,
które nie zostały poddane szczepieniom przeciw HPV uprzednio oraz tych,
które nie zakończyły pełnego cyklu szczepień. Najkorzystniejsze jest
szczepienie kobiet przed potencjalną ekspozycją na zakaŜenie HPV, a więc
przed inicjacją seksualną.
Pełny cykl szczepień obejmuje podanie domięśniowe trzech dawek
szczepionki, przy czym druga i trzecia dawka powinny być podane
odpowiednio po 2 i po 6 miesiącach od dawki pierwszej.
Kobiety karmiące piersią mogą być poddawane szczepieniom z uŜyciem
szczepionki przeciw HPV.
Dopuszcza się szczepienia kobiet powyŜej 26 roku Ŝycia oraz szczepienia
męŜczyzn, przewidując wystąpienie w tych grupach efektu profilaktycznego
związanego z zastosowaniem szczepionki. Decyzja o podaniu szczepionki
pozostaje w tej sytuacji w gestii lekarza prowadzącego, który podejmuje ją
po analizie całokształtu indywidualnego stanu klinicznego oraz czynników
ryzyka zakaŜenia HPV.
Nie zaleca się stosowania szczepień kobiet cięŜarnych z uŜyciem szczepionki
przeciw HPV.
Zakończenie pełnego cyklu szczepień (podanie 2 i/lub 3 dawki) u kobiety,
która zaszła w ciąŜę po pierwszej lub drugiej dawce szczepionki powinno
zostać odroczone do czasu ukończenia ciąŜy.
Badania poprzedzające szczepienie
Nie są wymagane Ŝadne specjalistyczne badania poprzedzające podanie
szczepionki przeciw HPV, w tym takŜe badania cytologiczne, kolposkopowe
lub molekularne badania DNA HPV.
Wskazane jest, by wizyta związana z podaniem szczepionki powiązana była z
oceną stanu ginekologicznego kobiety.
Czas trwania odporności
NajdłuŜszy okres obserwacji osób poddanych szczepieniom szczepionką
przeciw HPV wynosi obecnie 5 lat. W tym okresie wykazano pełną
skuteczność ochronną szczepionki. W celu uzyskania długotrwałego efektu
ochronnego wskazane jest przyjęcie 3 dawek szczepionki.
Wczesne wykrywanie raka szyjki macicy
Głównym czynnikiem decydującym o szansach wyleczenia raka szyjki macicy
jest jego wczesne rozpoznanie. Szanse wyleczenia wczesnych stadiów tego
nowotworu
sięgają
niemal
100%.
Dlatego
tak
waŜne
jest
regularne
wykonywanie badań cytologicznych. Istotą badania jest ocena komórek
nabłonka szyki macicy znajdujących się w rozmazie pobranym przez lekarza
ginekologa.
U
kobiet,
które
rozpoczęły
współŜycie
płciowe,
prawidłowa cytologia moŜe być równieŜ wskazaniem do wykonania
szczepienia przeciwko HPV.
Minimalna częstotliwość wykonywania cytologii:
• pierwsze badanie – nie później niŜ po 3 latach od inicjacji seksualnej lub
w 21. roku Ŝycia
• do ukończenia 30. roku Ŝycia – raz w roku
• po 30. roku Ŝycia – raz na 3 lata (pod warunkiem, Ŝe wynik badania jest
prawidłowy)
Jeśli wyniki ostatnich badań były prawidłowe, wykonywania cytologii moŜna
zaprzestać po ukończeniu 70. roku Ŝycia.