Wybrane archiwalia dotyczące pierwszego etapu reorganizacji

Czesław Tokarz
WYBRANE ARCHIWALIA DOTYCZĄCE
PIERWSZEGO ETAPU REORGANIZACJI POKOJOWEJ
LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO W 1945 R.
Zgromadzone w Centralnym Archiwum Wojskowym akta stanowią poważną
bazę źródłową do poznania dziejów i przemian organizacyjnych LWP w pierwszych
latach powojennych.
Z chwilą zakończenia wojny władze naczelne LWP przystąpiły do realizacji
koniecznych poczynań związanych ze stopniowym przechodzeniem wojska na
organizację czasu pokojowego. Wiązało się to ze zmianą dyslokacji jednostek,
opracowaniem nowych etatów czasu pokojowego, demobilizacją, opracowaniem
nowych
form
szkolenia
i
dowodzenia
zgodnych
z
nowymi
zadaniami,
zorganizowaniem aparatu zaopatrzenia, a także uruchomieniem produkcji na rzecz
wojska.
Poczynania te miały również duże znaczenie dla dalszego rozwoju wojska,
gdyż stały się punktem wyjściowym do dalszego rozwoju sił zbrojnych i stworzenia
armii nowego typu.
Chronologicznie, przedsięwzięcia organizacyjne można podzielić na trzy
etapy. W pierwszym na czoło zadań LWP wysuwa się problem przedyslokowania
jednostek z terenu Niemiec i Czechosłowacji, gdzie zakończyły działania bojowe. W
dalszej kolejności przystąpiono do częściowej demobilizacji starszych roczników. W
okresie tym wydzielone jednostki wkroczyły do walki z reakcyjnym podziemiem oraz
brały udział w akcji przesiedleńczej Niemców z Ziem Odzyskanych, akcji
osiedleńczej, ochronie granic i rozminowywaniu kraju. Następuje też dalsze
umocnienie władz naczelnych WP i terenowej administracji wojskowej.
W następnym okresie obejmującym jesień 1945 — wiosna 1946 rok prowadzi
się dalszą demobilizację, zmniejszając ilość jednostek, ustala się nową strukturę wojsk
lądowych, opracowuje się nowe formy szkolenia. Przystępuje się do formowania
Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a także Wojsk Ochrony Pogranicza i
Marynarki Wojennej. Następuje wzrost walki ze zbrojnym reakcyjnym podziemiem, a
także kontynuuje się intensywne prace przy rozminowaniu. Ogólnie rzecz biorąc jest
to okres szczególnie trudny nie tylko dla kraju, ale i dla jego sił zbrojnych. Natomiast
w okresie od kwietnia 1946 roku do stycznia 1947 roku prowadzono dalszą
demobilizację starszych roczników, ukształtowano korpus oficerski oraz opracowano
doskonalsze formy szkolenia. Nadal prowadzona jest walka z reakcyjnym
podziemiem, wojsko bierze udział w życiu politycznym kraju (referendum,
przygotowanie do wyborów do Sejmu), a także udział w akcji osiedleńczej i
repatriacyjnej.
W ciągu 1947 roku przechodzenie sił zbrojnych na stopę pokojową dobiega
końca, w wyniku czego ukształtowane zostają trzy rodzaje wojsk: lądowe, lotnictwo i
Marynarka Wojenna. Obok istniejących dowództw Wojsk Lotniczych i Marynarki
Wojennej powołane zostaje do życia Dowództwo Wojsk Lądowych. Okręgi wojskowe
otrzymały jednolite kierownictwo jakim było Dowództwo Wojsk Lądowych. W
konsekwencji
związki
taktyczne
i
samodzielne
oddziały
podporządkowano
dowództwom okręgów wojskowych. Demobilizacja w tym okresie wkracza w
końcową fazę, co w rezultacie doprowadza do systemu dwuletniej służby wojskowej,
niezbędnej do szkolenia rezerw poborowych. Przez stworzenie sieci szkolnictwa
wojskowego
łącznie
z
Akademią
Sztabu
Generalnego
powstaje
nowa
wyspecjalizowana kadra oficerska. W tym też okresie dobiega końca walka z
reakcyjnym podziemiem i wojsko przechodzi do normalnych zajęć czasu pokojowego,
tj. do szkolenia i umacniania obronności kraju1.
1
Część wstępną omówiono na podstawie opracowania K. F r o n t c z a k a, Siły Zbrojne Polski
Ludowej. Przejście na stopę pokojową 1945—1947, Warszawa 1974.
*
Zachowane w Centralnym Archiwum Wojskowym materiały źródłowe, a
szczególnie zespoły 1 i 2 armii WP, Sztabu Głównego, Sztabu Generalnego,
Szefostwa Mobilizacji i Uzupełnień, Departamentu Poboru i Uzupełnień, Głównego
Kwatermistrzostwa WP i Naczelnego Dowództwa WP zawierają wyczerpujące dane o
procesie dalszego tworzenia polskich sił zbrojnych w końcowym okresie wojny, po jej
zakończeniu i w pierwszych latach powojennych. Pierwszy okres formowania
zakończony został w 1944 roku, plany powiększenia liczebności WP w 1945 roku
zawierały już elementy umożliwiające samodzielne istnienie wojska po zakończeniu
działań bojowych.
Konieczność utworzenia jednostek, instytucji i zakładów wojskowych
mogących obsługiwać Wojsko Polskie zarówno w okresie wojny, jak i po jej
zakończeniu rozpatrywana była już pod koniec 1944 roku tj. w okresie opracowania
zamierzeń organizacyjnych na 1945 rok. Powzięte w tej dziedzinie decyzje rozpoczęto
realizować już od lutego 1945 roku.
W związku z wyzwoleniem znacznej części terytorium Polski polecono
rozkazem NDWP nr 23/org. z dnia 1 lutego 1945 roku2 sformować w terminie do dnia
1 kwietnia sześć okręgów wojskowych, dokonując jednocześnie podziału terytorium
kraju między poszczególne okręgi. Opracowano także statut dowództwa okręgu
określany jako „prawa i obowiązki dowódcy okręgu wojskowego”3, normujący zakres
działania dowódcy i strukturę organizacyjną okręgu.
6 lutego 1945 roku ukazał się rozkaz NDWP4 nr 29/org. polecający
przekazanie roboczych batalionów łączności Ministerstwu Poczt i Telegrafów w
terminie do 15 lutego 1945 roku. W tym dniu też ukazał się rozkaz NDWP5 nr 30/org.,
który w związku z organizacją okręgów i garnizonów na wyzwolonych terenach
Polski, polecał sformowanie sześciu szpitali okręgowych i trzech garnizonowych.
2
CAW, III-446-18, k. 43.
Tamże, k. 44.
4
Tamże, k. 41.
5
Tamże, k. 42.
3
Szpitale okręgowe sformowano w Warszawie, Lublinie, Krakowie, Łodzi, Poznaniu i
Toruniu, garnizonowe w Radomiu, Przemyślu i Chełmie.
7 lutego 1945 roku w rozkazie szefa Mobilizacji i Uzupełnień nr 21 uznano za
sformowane Dowództwo Lubelskiego Okręgu Wojskowego6. Była to pierwsza
instytucja wojskowa, która istniała również w okresie pokojowym. 10 kwietnia tegoż
roku dokonano tymczasowego podziału istniejących rejonowych komend uzupełnień
między poszczególne DOW. Wykaz opracowany przez Szefostwo Mobilizacji i
Uzupełnień7 informował jakie rejonowe komendy uzupełnień podlegały DOWWarszawa.
Krótko po tym, bo 13 kwietnia 1945 roku ukazał się rozkaz NDWP8 nr
0092/org. stanowiący uzupełnienie rozkazu nr 023/org. z dnia 1 lutego 1945 roku.
Rozkaz ustalał granice okręgów wojskowych, włączając jednocześnie województwo
rzeszowskie do Krakowskiego Okręgu Wojskowego.
Podczas gdy granice okręgów przez dłuższy czas pozostawały niezmienione,
podległość jednostek wchodzących w skład okręgów uległa zmianie już z końcem
kwietnia 1945 roku. Zachowując podział terytorialny, określony rozkazem 0092/org.
Szefostwo Mobilizacji i Uzupełnień anulowało wszystkie swoje rozkazy w
przedmiocie podległości jednostek okręgom wojskowym i w rozkazie nr 54 z dnia 21
kwietnia 1945 roku9 ustaliło nową przynależność jednostek do poszczególnych
dowództw okręgów wojskowych.
Już pod koniec działań wojennych, w dniu 7 maja 1945 roku ukazał się rozkaz
NDWP nr 116/org. o przeformowaniu 1 brygady kawalerii na 1 dywizję kawalerii10,
zaś 11 maja rozkaz 1 AWP nr 194 o Sformowaniu 5 dywizji artylerii11. Fakty te nie
mają wprawdzie związku z przejściem wojska na stopę pokojową, będą jednak istotne
przy omawianiu przeformowania poszczególnych jednostek na pokojowe etaty. O
dalszym rozszerzeniu kompetencji dowództw okręgów wojskowych świadczy rozkaz
NDWP12 nr 118/org. z dnia 7 maja 1945 roku, na podstawie którego włączono w skład
6
CAW, III-368-849, k. 49.
CAW, III-1-199, k. 289.
8
CAW, III-1-62, k. 323.
9
CAW, III-1-77, k. 109.
10
CAW, III-446-18, k. 152.
11
CAW, III-4-123, k. 72.
12
CAW, III-446-18, k. 154.
7
DOW — oddział drogowy okręgu.
Dnia 15 maja 1945 roku ukazał się rozkaz NDWP nr 122/org.13 będący
uzupełnieniem rozkazu 116/org. z dnia 7 maja 1945 roku, który nakazywał
sformowanie 1 dywizji kawalerii wg etatów nr K 3/1-K 3/17. Tenże rozkaz ustalał jej
nazwę, która brzmiała: „1 Warszawska Dywizja Kawalerii”.
Niemal jednocześnie 1 DK przeszła do dyspozycji Naczelnego Dowództwa
WP, wraz z nią ze składu 1 AWP do dyspozycji NDWP przeszły 1 i 3 DP14. W maju
1945 roku również dalsze jednostki i związki taktyczne zostały wyłączone ze składu 1
AWP. I tak: zgodnie z rozkazem dowódcy 1 AWP nr 0227 z dnia 29 maja 1945 roku15
4 DP przeszła pod rozkazy 1 AWP celem użycia jej do formowania Korpusu
Bezpieczeństwa. Do ważniejszych posunięć organizacyjnych w tym okresie należało
formowanie 1 Korpusu Wojsk Wewnętrznych. Rozkaz organizacyjny NDWP nr
012816 wydany 25 maja 1945 roku w myśl uchwały Rady Ministrów nakazywał
sformowanie korpusu. Na formowanie korpusu obok 4 DP, o czym wspomniano
wyżej, wykorzystano 1 i 2 brygadę zaporową oraz jednostki podporządkowane
ministrowi Spraw Wewnętrznych.
25 maja 1945 roku została uregulowana przez Naczelne Dowództwo WP
sprawa kompetencji dowódców okręgów wojskowych i dowódcy 2 AWP. W tym dniu
ukazał się rozkaz nr 028317, który w związku z obsadzeniem przez WP linii Odry
wszystkie jednostki rozlokowane na tej linii i na głębokości 50 km od niej
podporządkował dowódcy 2 AWP gen. broni Karolowi Świerczewskiemu. Natomiast
wszystkie formacje ochrony wewnętrznej, rejonowe komendy uzupełnień oraz
instytucje wojskowe o charakterze administracyjnym podlegać miały dowódcom
okręgów wojskowych. Wyjątek stanowił jedynie dowódca Garnizonu Poznań, który
podlegał bezpośrednio dowódcy 2 AWP. Wreszcie 3 czerwca 1945 roku ukazał się
rozkaz operacyjny NDWP nr 00304/op.18, będący niejako podsumowaniem wszystkich
poprzednich posunięć organizacyjnych i zmian w strukturze sił zbrojnych. Przede
13
Tamże, k. 160.
Rozkaz nr 0031 1 AWP z dnia 17.05.1945 r. CAW, III-4-123, k. 93.
15
Tamże, k. 84.
16
CAW, III-446-18, k. 169.
17
CAW, III-1-36, k. 175.
18
Tamże, k. 206.
14
wszystkim podporządkował on wszystkie jednostki i formacje WP z wyjątkiem 1
AWP bezpośrednio Naczelnemu Dowódcy WP.
Jednocześnie z tymi tak ważnymi przedsięwzięciami kontynuowano w tym
okresie formowanie dalszych jednostek i instytucji wojskowych zgodnie z planem
formowań na 1945 rok. Między innymi w dniu 3 czerwca 1945 roku ukazał się rozkaz
NDWP nr 0135 o formowaniu 15 DP19, zaś 7 czerwca 1945 roku nastąpiła
reorganizacja instytucji centralnych sił zbrojnych. Tego dnia ukazał się rozkaz NDWP
nr 0140/org.20 o organizacji Ministerstwa Obrony Narodowej. Zgodnie z tym
rozkazem, do dnia 20 czerwca 1945 roku polecono sformować I Wiceministerstwo
Obrony Narodowej według etatu nr 1/29, zgodnie z którym skład organizacyjny
Wiceministerstwa wyglądał następująco:
1. Departament Piechoty i Kawalerii
2. Departament Poboru i Uzupełnień
3. Departament Wojskowo-Inżynieryjny MON
4. Departament Zaopatrzenia Artyleryjskiego MON
5. Departament Łączności MON
6. Departament Chemiczny MON.
Jednocześnie rozformowane zostały istniejące do tej pory instytucje centralne,
bądź
stan
osobowy
ich
wykorzystano
na
formowanie
nowo
powstałych
departamentów. Rozkaz ten regulował także podległość poszczególnych instytucji,
mianowicie
dowództwa
okręgów
wojskowych
podporządkowane
zostały
I
Wiceministrowi, zaś ich zarządy Pol-Wych. Głównemu Zarządowi Pol-Wych.
Ponadto rozkazem tym ustalono kompetencje poszczególnych departamentów.
Kolejny rozkaz NDWP nr 0141/org. z dnia 7 czerwca 1945 roku21 nakazywał
rozformowanie Oddziału Topograficznego Sztabu Głównego i sformowanie na jego
bazie Wojskowego Instytutu Geograficznego. Rozkaz NDWP nr 146/org. z dnia 12
czerwca 1945 roku22 zalecał odpowiednią reorganizację Głównego Zarządu Pol-Wych.
WP oraz utworzenie komórek politycznych w poszczególnych departamentach I
19
CAW, III-446-18, k. 176.
Tamże, k. 188.
21
Tamże, k. 189.
22
Tamże, k. 194.
20
Wiceministerstwa ON.
Na podstawie rozkazu NDWP nr 156/org. z dnia 29 czerwca 1945 roku23
rozpoczęto formowanie dwóch dalszych dywizji piechoty, całkowicie według nowych
etatów pokojowych. Były to 16 DP formowana na bazie 4 zapasowego pułku piechoty
i 17 DP formowana na bazie 2 zapasowego pułku piechoty.
Tak więc w ciągu maja i czerwca 1945 roku stworzono już realne podstawy do
przejścia wojska na stopę pokojową. W tym okresie utworzono sieć okręgów
wojskowych, podzielono między te dowództwa obszar kraju, z grubsza ustalono
kompetencje dowódców okręgów oraz sformowano pierwsze jednostki według
nowych, pokojowych etatów. Dodać należy, iż mimo że w tym okresie nadal istniały
dowództwa 1 i 2 armii, oba te związki operacyjne wykonywały zadania związane z
ochroną granic państwowych i nie podlegały dowództwom okręgów. Konieczność
ochrony i obrony granicy państwa przez jednostki 1 i 2 armii spowodowała, że już w
dniu 1 lipca 1945 roku — 8 DP wyłączona ze składu 2 AWP do dyspozycji NDWP
włączona została w skład 1 AWP na podstawie rozkazu 1 AWP nr 152/op.24 i
szyfrogramu NDWP. Dywizja rozlokowana została w Krośnie z zadaniem ochrony
granicy z Czechosłowacją na odcinku Piwniczna—Użok. Także i 10 DP na podstawie
rozkazu Sztabu Głównego nr 00370/org. i rozkazu dowódcy 1 AWP nr 00153/op. z
dnia 3 lipca 1945 roku25 podporządkowana została dowódcy 1 AWP i skierowana na
ochronę granicy z Czechosłowacją.
Obok tych posunięć o charakterze operacyjno-organizacyjnym, które
stanowiły również pewien etap prac przygotowujących przeformowanie wojska na
etaty pokojowe na bazie jednostek 1 AWP i 2 AWP, sformowano następnie Wojska
Ochrony Pogranicza.
Według całkowicie nowych etatów rozpoczęto formowanie dowództwa
Marynarki Wojennej. Formowanie dowództwa nastąpiło na podstawie rozkazu NDWP
nr 00163/org. z dnia 7 lipca 1945 roku26.
Jednocześnie, w celu zapewnienia tworzącym się oddziałom Marynarki
23
Tamże, k. 208.
CAW, III-4-15, k. 15.
25
Tamże, k. 17—18.
26
CAW, III-446-18, k. 217.
24
Wojennej odpowiednio wyszkolonej kadry, Naczelny Dowódca WP wydał w dniu 9
lipca 1945 roku rozkaz specjalny nr 052427, polecający wszystkim jednostkom
nadesłanie spisu oficerów, którzy służyli przed wojną w Marynarce Wojennej.
W lipcu 1945 roku, obok przedstawionych już prac organizacyjnych mających
na celu formowanie nowych jednostek, nastąpiły pierwsze rozformowania i
przeformowania. Mianowicie, już 7 lipca na podstawie rozkazu NDWP28 nr
00164/org. rozformowana została 11 samodzielna brygada artylerii przeciwpancernej.
Stan osobowy brygady, jej uzbrojenia i sprzęt wykorzystano do formowania
pododdziałów artyleryjskich 16 i 17 dywizji piechoty.
10 lipca 1945 roku na podstawie rozkazu NDWP29 nr 00165/org. przystąpiono
do reorganizacji jednostek lotniczych WP. Także Dowództwo Wojsk Lotniczych
istniejące dotąd według etatu nr 015/467 na podstawie rozkazu NDWP nr 0180/org.30
z dnia 11 lipca 1945 roku przeformowane zostało na etat pokojowy nr 6/12
przewidujący stan osobowy dowództwa — 464 osoby wojskowe i 35 pracowników
kontraktowych.
Oba zacytowane rozkazy były zapowiedzią mających wkrótce nastąpić zmian
organizacyjnych w całej strukturze wojska. Wypada bowiem zasygnalizować, że tuż
po zakończeniu wojny Sztab Główny WP zalecił dowódcom rodzajów wojsk i służb
opracowanie orientacyjnych planów organizacji wojska na okres pokojowy (pismo
Oddziału Organizacyjno-Etatowego Sztabu Głównego nr 00852 z dnia 23 maja 1945
roku)31. Plany te rzecz oczywista ulegały częstym zmianom w rezultacie jednak
posłużyły do konkretnych założeń reorganizacji sił zbrojnych. Zamierzenia
organizacyjne
oparto
na
zasobach
mobilizacyjnych
poszczególnych
DOW,
opracowanych na dzień 10 lipca 1945 roku. Zestawienia opracowano z rozbiciem na
poszczególne roczniki oraz specjalności wojskowe.
Niezmiernie doniosły był rozkaz NDWP nr 0177/org. z dnia 18 lipca 1945
roku32. W związku z organizacją najwyższych władz wojskowych nakazano
27
CAW, III-4-123, k. 108.
CAW, III-446-18, k. 218.
29
Tamże, k. 219.
30
Tamże, k. 224.
31
Plany organizacji wojska na okres pokojowy patrz: CAW, III-1-75.
32
CAW, III-446-18, k. 234.
28
sformowanie w terminie do dnia 31 lipca 1945 roku Sztabu Generalnego według etatu
nr 1/48 na bazie Sztabu Głównego istniejącego według etatu nr 02/401 Dowództwa
Frontu33. Dalsze instytucje centralne wojska zorganizowano na podstawie rozkazu
Naczelnego Dowódcy WP nr 0189/org. z dnia 20 lipca 1945 roku34. Na podstawie tego
rozkazu zorganizowano Biuro Historyczne przy Głównym Zarządzie Pol-Wych WP.
W tym też czasie 1 armia WP rozkazem nr 0299 przekazała Kursy Wyszkolenia
Oficerów Armii do dyspozycji MON35.
Rozformowanie Głównego Kwatermistrzostwa, które istniało na podstawie
etatu nr 02/401 i wchodziło w skład Frontu, nastąpiło na podstawie rozkazu NDWP nr
0196/org. z dnia 27 lipca 1945 roku36. Na jego miejsce sformowano aparat III
Wiceministerstwa Obrony Narodowej.
Na podstawie rozkazu NDWP nr 0184/org. z dnia 28 lipca 1945 roku
przeniesiony został na etat czasu pokojowego Oddział Personalny WP ze zmianą
nazwy na Departament Personalny WP37. Jednocześnie rozformowana została Komisja
Weryfikacyjna przy Biurze Personalnym WP. Po reorganizacji Komisja weszła w
skład etatu Departamentu Personalnego WP.
Istotną zmianę w strukturze wojska wprowadzał rozkaz NDWP nr 0213/org. z
dnia 21 sierpnia 1945 roku38, na podstawie którego w terminie do dnia 15 września
1945 roku sformowano 36 rejonowych komend uzupełnień na terenach dawnych Prus
Wschodnich, województwa gdańskiego, Pomorza Zachodniego i Dolnego Śląska.
Jednocześnie zreorganizowano istniejące już rejonowe komendy uzupełnień.
Równolegle z tymi poczynaniami, na podstawie rozkazu NDWP nr 0208/org.
z dnia 22 sierpnia 1945 roku terytorium kraju podzielono na siedem okręgów
wojskowych39. Równocześnie nakazano rozformować dowództwo 1 i 2 armii WP oraz
dowództwo 1 korpusu piechoty, a skład osobowy dowództw, oddziałów, obsługi
specjalnej, jednostek i instytucji kwatermistrzowskich armii wykorzystać dla
33
Sztab Główny WP został powołany do życia rozkazem NDWP nr 3/org. z dnia 8.08.1944 r., CAW,
III-1-300, k. 6, 15, 157.
34
CAW, III-446-18, k. 254.
35
CAW, III-4-123, k. 115.
36
CAW, III-446-18, k. 254.
37
Tamże, k. 241.
38
Tamże, k. 273—283.
39
CAW, III-1-62, k. 377.
formowania Śląskiego i Poznańskiego OW, natomiast skład osobowy 1 korpusu
piechoty oraz Okręg Wojskowy — Bydgoszcz wykorzystać dla formowania
Pomorskiego Okręgu Wojskowego.
W początkach września przystąpiono do dalszego przeformowania na etaty
pokojowe
poszczególnych
rodzajów
wojsk
i
służb40.
Jako
konsekwencję
wymienionych przedsięwzięć organizacyjnych, Naczelny Dowódca WP wydał w dniu
5 września 1945 roku41 rozkaz nr 00510, w którym w związku z przejściem wojska na
strukturę pokojową oraz w celu usprawnienia dowodzenia przez dowództwa okręgów
wojskowych, polecił okręgom poczynić przygotowania do objęcia dowództwa nad
wszystkimi jednostkami stacjonującymi na ich terenie. Ponadto rozkaz określał
podległość poszczególnych jednostek okręgom.
Następnym z kolei był rozkaz NDWP nr 0236/org. z dnia 8 września 1945
roku określający zasady i tryb rozformowania i przeformowania jednostek artylerii42.
12 września 1945 roku ukazał się rozkaz nr 00183 dowódcy 2 AWP43, który
precyzował czynności zmierzające do sformowania dowództwa Okręgu Wojskowego
Poznań. W rozkazie podano m.in. wykaz jednostek wchodzących w skład okręgu.
W celu ochrony granic Polski w okresie pokojowym, w dniu 13 września 1945
roku Naczelny Dowódca WP wydał rozkaz nr 0245/ org.44 nakazujący w terminie do
15 października tegoż roku sformowanie Departamentu Wojsk Ochrony Pogranicza
według etatu nr 8/30. Departament podporządkowano I wiceministrowi ON.
Istotny jest również rozkaz NDWP nr 0248/org. z dnia 14 września 1945
roku45 o reorganizacji wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Zgodnie z wytycznymi
rozkazu polecono przenieść na etaty czasu pokojowego 1 Drezdeński Korpus
Pancerny.
Zasługującym na uwagę był rozkaz NDWP nr 0268/org. z dnia 25 września
1945 roku46, który polecał przeformowanie na etaty pokojowe I Wiceministerstwa
Obrony Narodowej.
40
CAW, III-446-18, k. 308.
CAW, III-263-49, k. 29—42.
42
CAW, III-1-62, k. 470—474.
43
CAW, III-5-171, k. 161.
44
CAW, III-1-62, k. 475.
45
CAW, III-446-18, k. 345.
46
Tamże, k. 385.
41
1 września 1945 roku opracowany został plan reorganizacji jednostek
kwatermistrzowskich Wojska Polskiego47. Zgodnie z tym planem całkowitemu
rozformowaniu ulec miało 129 jednostek obsługi, natomiast szereg innych jednostek
tego typu miało być przeformowanych na etaty pokojowe.
Do ważniejszych rozkazów tego okresu należy rozkaz NDWP nr 0278/org. z
dnia 9 października 1945 roku48 nakazujący rozformowanie 1 Korpusu Pancernego w
terminie do 1 listopada 1945 roku.
Ważny był także rozkaz NDWP nr 303/org. z dnia 30 października 1945 roku
o przemianowaniu I Wiceministerstwa na II Wiceministerstwo ON z tym samym
zakresem działania49.
W ślad za innymi rodzajami wojsk na podstawie rozkazu NDWP nr 0321/org.
z dnia 16 listopada 1945 roku50 zreorganizowane zostały redakcje gazet wojskowych i
instytucje kulturalno-oświatowe.
7 Rejon Baz Lotniczych, który już wcześniej przeformowany został na etaty
pokojowe ze zmianą nazwy na 1 Rejon Baz Lotniczych na podstawie rozkazu NDWP
nr 0326/org. z dnia 25 listopada 1945 roku51 został rozformowany.
Na uwagę zasługuje także rozkaz nr 0333/org. z dnia 30 listopada 1945 roku.
W związku z przybyciem floty z zagranicy rozkaz określał dalszą rozbudowę
Marynarki Wojennej RP52.
W ten sposób pod koniec 1945 roku większość jednostek i instytucji ludowego
Wojska Polskiego przeformowana już została na etaty pokojowe, bądź w ramach
ogólnej reorganizacji sił zbrojnych — rozformowana.
Na zakończenie wymienić jeszcze należy rozkaz NDWP nr 0342/ org. z dnia
27 grudnia 1945 roku53 nakazujący zmniejszenie stanów etatowych w niektórych
instytucjach centralnych MON oraz rozkaz NDWP nr 0343/org. z dnia 27 grudnia
1945 roku54, na podstawie którego rozformowano 13 i 17 dywizję piechoty.
47
CAW, III-446-27, k. 140.
CAW, III-446-18, k. 392.
49
Tamże, k. 419.
50
Tamże, k. 445.
51
Tamże, k. 453.
52
CAW, spis nr 1545/73, t. 8, k. 290.
53
CAW, III-446-18, k. 501.
54
CAW, spis nr 1545/73, t. 8, k. 320.
48
*
*
*
W artykule wymieniono jedynie materiały obrazujące najistotniejsze
przedsięwzięcia organizacyjne, przeprowadzone w ludowym Wojsku Polskim w 1945
roku. Nie uwzględniono natomiast szeregu dalszych rozkazów i zarządzeń
organizacyjnych dotyczących rozformowań, przeformowań i tworzenia szeregu
drobnych jednostek często o charakterze pomocniczym, których omawianie ze
względu na szczupłość miejsca nie wydaje się być celowym. Dodać należy, że
przedstawiona reorganizacja była podstawą do późniejszego rozwoju wojska i zadań,
jakie wyłoniły się przed siłami zbrojnymi w latach późniejszych.