Plan zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód
Transkrypt
Plan zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód
Załącznik do Zarządzenia nr 19/2011 z 27 grudnia 2011 r. PLAN ZWALCZANIA ZAGROŻEŃ I ZANIECZYSZCZEŃ WÓD PORTOWYCH DLA ZARZĄDU MORSKIEGO PORTU GDYNIA S.A. (zatwierdzony 7 listopada 2011 roku Decyzją Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni, Nr 8201/05/11) -wyciąg- 1 1.1 Wprowadzenie Podstawa prawna i zakres opracowania Podstawą do wykonania „Planu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód portowych dla Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A” jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zagrożeń1 i zanieczyszczeń na morzu2 (Dz. U. z 2002 r. Nr 239, poz. 2026) wraz z Ustawą z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 99, poz. 692). Zgodnie z par. 15 ust. 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu plan ten stanowi integralną część Planu Krajowego. […] 1.2 Zasięg terytorialny opracowania Zasięg terytorialny opracowania obejmuje wody basenów portowych stanowiące infrastrukturę portową, wyszczególnioną w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie określenia akwenów portowych oraz ogólnodostępnych obiektów, urządzeń i instalacji wchodzących w skład infrastruktury portowej dla każdego portu o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (Dz. U. 2010 r. Nr 169, poz. 1139). [...] 1 Zagrożenie – rozumie się przez to zdarzenie wynikające m.in. z rozwoju cywilizacyjnego nie będące pożarem a stanowiące niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska naturalnego. Przez zagrożenie zanieczyszczeniem wód basenów portowych, których dotyczy niniejszy plan należy rozumieć zanieczyszczenie wody substancjami olejowymi oraz substancjami stałymi (śmieci). W przypadku substancji innych niż ropopochodne oraz śmieci, na terenie ZMPG S.A. obowiązuje postępowanie zgodnie z „Planem ratownictwa” oraz innymi przepisami Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni i instrukcjami obowiązującymi na terenie poszczególnych terminali. 2 W świetle definicji przyjętych w Konwencji Helsińskiej zanieczyszczeniem morza jest wprowadzanie przez człowieka bezpośrednio lub pośrednio do morza, łącznie z ujściem rzek, substancji lub energii, które mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia człowieka, niszczyć żywe zasoby i morskie ekosystemy, stwarzać utrudnienie w dozwolonym użytkowaniu morza łącznie z rybołówstwem, pogarszać jakość wody morskiej oraz prowadzić do zmniejszenia walorów rekreacyjnych morza. Zanieczyszczenie morza może pochodzić ze statków przewożących towary masowo lub w opakowaniach, paliwa bunkrowego oraz przemysłowych instalacji przybrzeżnych, jak również w niektórych przypadkach z przemysłowych instalacji lądowych. Zgodnie z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki oraz o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary z dnia 05 lipca 2011 roku „substancje zanieczyszczające” oznaczają substancje objęte załącznikami I (olej) i II (szkodliwe substancje ciekłe) do Konwencji MARPOL 73/78 T. Strona 1 z 20 Rysunek nr 1. Mapa obszaru objętego planem zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód portowych Źródło: ZMPG S.A. […] 2 2.1 Ogólna charakterystyka morskiego Portu Gdynia Oznaczenie podmiotu zarządzającego portem Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. 81-337 Gdynia; ul. Rotterdamska 9 […] 2.3.3 Ogólna charakterystyka wpływu działalności gospodarczej na zanieczyszczenie wód portowych 2.3.3.1 Działalność przeładunkowa i transport towarów Działalność na terenie morskiego portu w Gdyni polega głównie na świadczeniu usług związanych z korzystaniem z infrastruktury portowej przez podmioty zależne, stocznie oraz inne podmioty gospodarcze, zajmujące się bezpośrednio przeładunkiem towarów i obsługą statków. W warunkach normalnej pracy urządzeń eksploatowanych na terenie portu nie występuje zagrożenie zanieczyszczenia wód portowych. Takie zdarzenie jest możliwe w wyniku awarii, kolizji środków transportu na nabrzeżu, kolizji między statkami lub uszkodzeń statków, jak również w wyniku kolizji statku z instalacjami portowymi. Należy także wziąć pod uwagę świadomy, nielegalny zrzut zanieczyszczeń do basenów portowych zarówno z instalacji jak i ze statków. Do podmiotów, których działalność na terenie portu może stwarzać zagrożenie wystąpienia zanieczyszczenia wód portowych w wyniku awarii instalacji, kolizji lub skutków wybuchu, ze względu na ilość i rodzaj przeładowywanych towarów, należy zaliczyć: Strona 2 z 20 • MTMG Morski Terminal Masowy Gdynia Sp. z o. o. (w dalszej części opracowania nazywane MTMG); • BBM Bałtycka Baza Masowa Sp. z o. o. (w dalszej części opracowania nazywane BBM); • Morski Terminal LPG - PETROLINVEST Sp. z o.o. (zagrożenie pośrednie); • Baza Przeładunku Paliw Płynnych ZMPG. S.A. przy falochronie; • Bałtycki Terminal Drobnicowy Gdynia Sp. z o. o. (w dalszej części opracowania nazywane BDTG); • BCT – Bałtycki Terminal Kontenerowy Gdynia Sp. z o. o. (w dalszej części opracowania nazywane BCT); • Westway Terminal Poland Sp. z o. o. Ponadto na terenie portu działają podmioty, w których przeładowywane są ładunki masowe, które również mogą stanowić zagrożenie dla wód portowych w postaci substancji stałych (śmieci): • • • • Bałtycki Terminal Zbożowy Sp. z o. o.; Górażdże Cement S.A.; Vistal Olvit Sp. z o. o.; Rol – Ryż Sp. z o. o. Reasumując: wszystkie w/w zakłady stanowią zagrożenie dla wód, tylko różnica polega na skali zagrożenia i rodzaju potencjalnych substancji. 2.3.3.2. Działalność stoczniowa Jednocześnie, na terenie morskiego portu w Gdyni funkcjonują podmioty gospodarcze zajmujące się budową i remontami jednostek pływających, a także montażem wielkogabarytowych konstrukcji stalowych. W ramach prowadzonych prac wykonywane są czynności piaskowania, malowania, spawania oraz prace konserwacyjne kadłubów i konstrukcji stalowych. Podczas normalnej pracy oraz w przypadku zastosowania zabezpieczeń3 nie występuje zagrożenie zanieczyszczenia wód portowych. Takie zdarzenie może mieć miejsce w przypadku braku szczelnego oplandekowania, nie stosowania urządzeń filtrujących powietrze, braku zabezpieczeń studzienek kanalizacji deszczowej oraz w wyniku wycieku olei i smarów wskutek awarii urządzeń, podczas prac piaskowania i malowania. Podmioty gospodarcze, których działalność lądowa prowadzona na terenie portu może spowodować zagrożenie zanieczyszczenia wód portowych ze względu na brak należytego zabezpieczenia prac stoczniowych, to: • Euro Industry Sp. z o. o.; • „Magra” Zakład Produkcyjno – Usługowo – Handlowy; • „Damen” Shipyards Gdynia S.A. 2.3.3.3 Odbiór odpadów statkowych, ich transport i utylizacja Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. zgodnie z ustawą z dnia 12 września 2002 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów oraz pozostałości ładunkowych ze statków (Dz. U. Nr 166, poz. 1361 z późn. zm.), posiada „Portowy plan gospodarowania odpadami oraz pozostałościami ładunkowymi ze statków” zatwierdzony przez Wojewodę Pomorskiego decyzją z 10 grudnia 2007 r. (znak: ŚR/Ś.III.EŻ/6621-6/07) oraz aneks nr ŚR.II.KG/662112/08. 3 Zarządzenie Nr 12 Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni z dnia 14 czerwca 2005r. Przepisy Portowe (Dz. U. Woj. Pomorskiego Nr 69, poz. 1312, Dz. U. Woj. Warmińsko – Mazurskiego Nr 78, poz. 110) Strona 3 z 20 Zgodnie z powyższym planem odbiorem odpadów na terenie portu zajmują się przedsiębiorstwa zewnętrzne i wewnętrzne posiadające uprawnienia do odbioru i/lub utylizacji określonych grup odpadów. Odpady olejowe i ich mieszaniny […] Głównym operatorem, obsługującym odbiór odpadów zaolejonych jest firma CTL „Trans-Port” Sp. z o.o., posiadająca procedurę postępowania w momencie rozlewu olejowego wynikającego z winy samochodu, np. rozszczelnienie węży. Zagrożenie zanieczyszczenia wód występuje zawsze, jednakże w trakcie normalnej obsługi statku i transportu odpadów do punktów ich zagospodarowania zagrożenie zanieczyszczenia wód portowych jest minimalne. W trakcie odbioru odpadów ze statków mogą wystąpić następujące zdarzenia awaryjne: a) pęknięcie węża odbiorczego, rozszczelnienie złączy kołnierzowych, przelanie się medium ze zbiornika autocysterny itp., b) rozrzucenie odpadów na skutek awarii zbiorników. CTL „Trans-Port” Sp. z o.o. posiada wdrożoną i zatwierdzoną przez Urząd Morski w Gdyni instrukcję „odbioru odpadów płynnych, w tym wód zaolejonych ze statków wpływających do Portu w Gdyni”, w celu wyeliminowania wyżej opisanych zagrożeń dla wód portowych. Śmieci Zgodnie z załącznikiem nr V do Konwencji MARPOL 73/78 i wytycznymi do wdrożenia załącznika nr V śmieci to wszystkie rodzaje odpadów produktów spożywczych, odpadów gospodarczych eksploatacyjnych z wyjątkiem świeżych ryb i ich części, które to powstają w wyniku normalnej eksploatacji statku i podlegają usuwaniu w sposób ciągły lub okresowo. […] Podobnie jak odpady olejowe i ich mieszaniny również śmieci odbiera ze statków na terenie portu głównie CTL „Trans – Port” Spółka z o.o. Ścieki (sanitarne) […] Ścieki odbiera z terenu portu Przedsiębiorstwo Portowe Sieć Sp. z o.o. Odbiór polega na przepompowaniu ścieków (pompami statkowymi) do podstawionych autocystern, a następnie przewiezienia do jednego z punktów zlewnych i zrzucania do portowej kanalizacji sanitarnej. Nabrzeże Helskie II zostało wyposażone w przyłącza umożliwiające bezpośredni odbiór ścieków z promów Stena Line Sp. z o. o. do kanalizacji portowej. […] 3 Identyfikacja zagrożeń [...] 3.2 Identyfikacja zagrożeń wynikających z przeładunku i magazynowania substancji niebezpiecznych na terenie Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. Na terenach podmiotów gospodarczych działających w Porcie Gdynia, w ramach ich normalnej działalności magazynowej, przeładunkowej i transportowej zidentyfikowano następujące grupy substancji niebezpiecznych: • substancje palne, łatwopalne i skrajnie łatwopalne, mogące w wyniku parowania tworzyć mieszaninę wybuchową z powietrzem. Substancje te są rozpuszczalne (metanol, aceton, Strona 4 z 20 butanol) lub nie są rozpuszczalne w wodzie (olej napędowy, olej opałowy, gaz płynny, benzyna, eter), • substancje toksyczne i bardzo toksyczne (w tym również rakotwórcze i mutagenne), które są rozpuszczalne (brom, hydrochinon, kwas chlorooctowy) lub nie są rozpuszczalne w wodzie (nitroanilina, fenylenodiamina, disiarczek węgla, dinitrotoluen). Niektóre z substancji nierozpuszczalnych w wodzie mają gęstość wyższą od wody i mogą zalegać w osadach dennych, powodując powstanie strefy martwej. • substancje określane jednoznacznie jako szkodliwe, toksyczne i bardzo toksyczne dla organizmów wodnych (brom, bromek metylu, hydrochinon, kwas chlorocotowy, azotan potasowy). Niektóre z tych substancji mogą powodować długotrwałe niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Wymienione powyżej substancje mogą zostać uwolnione do wód portowych m. in. w następujących przypadkach: • uszkodzenie ładunku w wyniku kolizji, • uszkodzenie zbiorników paliwowych statku w wyniku kolizji, • uszkodzenie połączeń elastycznych pomiędzy statkiem a instalacją odbiorczą na nabrzeżu, • uszkodzenie zbiorników i kontenerów transportowych np: w przypadku awarii suwnicy nabrzeżowej, • uszkodzenie zbiorników magazynowych na nabrzeżu i przelanie się magazynowanego medium poza wanny przeciwrozlewowe i szczelne tace, • podczas awarii następuje również przerwanie zapór przeciwrozlewowych. Przyczyną uszkodzeń instalacji skutkującymi zanieczyszczeniem wód portowych, mogą być zarówno błędy operatorów, zmęczenie materiału, przekroczenie dopuszczalnych ciśnień i naprężeń, jak również silne eksplozje na sąsiadujących obiektach (w pobliżu niektórych stanowisk przeładunku chemikaliów znajdują się stanowiska rozładunku i magazynowania gazu płynnego). Eksplozje mogą powstać w wyniku uszkodzenia kontenerów, zawierających materiały wybuchowe. Potencjalnie, prawdopodobne eksplozje zbiorników magazynowych gazu płynnego lub paliw płynnych albo materiałów wybuchowych mogą - oprócz uwolnienia niebezpiecznych substancji - spowodować również zatopienie jednostek pływających oraz odrzucenie do basenu portowego zniszczonych fragmentów instalacji portowych (dane literaturowe wskazują na pomijalne prawdopodobieństwo takich zdarzeń, poniżej 10-6 – ostatni głośny przypadek to eksplozja gazowca w Nowym Jorku). Na podstawie zestawienia, ilości i rodzajów składowanych oraz przeładowywanych substancji niebezpiecznych, jak również związanych z tymi operacjami scenariuszy zdarzeń awaryjnych, wyróżniono następujące miejsca stanowiące szczególne zagrożenia dla wód portowych w wyniku awarii: • Instalacje magazynowe, przeładunkowe i transportowe wykorzystywane przez Morski Terminal Masowy Gdynia Sp. z o. o., Bałtycką Bazę Masową Sp. z o. o., oraz Morski Terminal LPG – PETROLINVEST Sp. z o. o., zlokalizowane na Nabrzeżu Duńskim (szczególnie Pirs Południowy), Nabrzeżu Szwedzkim, Nabrzeżu inż. T. Wendy, Nabrzeżu Holenderskim oraz Nabrzeżu Śląskim. Na obszarze tym występuje nagromadzenie ok. 40% masy wszystkich substancji niebezpiecznych, w tym ok. 65% destylatów ropy naftowej i 100% zasobów gazu płynnego, znajdujących się na terenie portu. Maksymalne prawdopodobieństwo wystąpienia awarii i uwolnienia substancji niebezpiecznej do wód portowych na tym obszarze wynosi 5*10-4 (sporadyczne), przy czym Morski Terminal LPG – PETROLINVEST Sp. z o.o. kwalifikuje się do zakładów Strona 5 z 20 grupy ZDR, natomiast Bałtycka Baza Masowa Sp. z o. o. i Westway Terminal Poland do grupy ZZR. Zgodnie z prawem polskim wszystkie zakłady zakwalifikowane jako: • ZDR - „Zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej” - winny posiadać opracowane i wdrożone, zatwierdzone przez Państwową Straż Pożarną „Programy zapobiegania awariom”, „Raporty o bezpieczeństwie” oraz „Wewnętrzne plany operacyjno – ratownicze na wypadek wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia”. • ZZR - „Zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej” - winny posiadać opracowane i wdrożone, zatwierdzone przez Państwową Straż Pożarną „Programy zapobiegania awariom”. 3.3 Identyfikacja zagrożeń wynikających z działalności stoczniowej podmiotów gospodarczych mieszczących się na terenie ZMPG S.A. 3.3.1 Zestawienie substancji stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego Na obszarze podmiotów gospodarczych działających w granicach Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A., których działalność polega na remoncie lub budowie jednostek pływających lub poszczególnych ich części, zidentyfikowano następujące grupy zanieczyszczeń: a) Ścierniwo, powstające w wyniku prac piaskarskich. W momencie przedostania się do środowiska morskiego może osadzać się w osadach dennych, powodując kumulację między innymi metali ciężkich (np. miedzi) i wpływać niekorzystnie na florę i faunę. b) Farby, służące do malowania i konserwacji kadłubów – możliwość bioakumulacji metali ciężkich w fito- i zooplanktonie, a także osadzania w osadach dennych. W sytuacji niekontrolowanego przedostania się farb do wody mogą one stwarzać zagrożenie dla organizmów bentosowych, tworząc przy dnie strefy beztlenowe. c) Substancje palne, łatwopalne, nierozpuszczalne w wodzie (oleje i smary) – niekontrolowany wyciek z urządzeń lub z jednostek remontowanych. d) Urządzenia i odpady powstałe w wyniku prac przeprowadzanych na doku, które nie zostały usunięte przed dokowaniem, zawierające substancje niebezpieczne dla środowiska. Powyższe grupy zanieczyszczeń mogą zostać uwolnione do wód portowych wówczas, gdy: • • • • brak szczelnego zakrycia (oplandekowania) piaskowanych i malowanych części statków, brak urządzeń filtrujących powietrze typu odpylacze, wibromaty, brak osłon studzienek kanalizacji deszczowej, nastąpi uszkodzenie połączeń elastycznych między remontowaną jednostką a instalacją odbiorczą na nabrzeżu, • wystąpi awaria, podczas której może nastąpić przerwanie zapór przeciwrozlewowych, • podczas piaskowania i malowania nie utrzymywano placu/ doku w należytej czystości. Przyczyną zanieczyszczenia wód portowych mogą być błędy operatorów, zmęczenie materiału, niestosowanie należytych zabezpieczeń, a także świadome usunięcie odpadów do wody. W celu ochrony środowiska morskiego, obowiązkiem wykonawcy prac piaskarskich i malarskich jest każdorazowe zgłoszenie prac do Kapitanatu Portu Gdynia, w celu uzyskania zezwolenia na ich wykonywanie oraz warunków jakie należy spełnić, aby powyższe prace wykonywać. Obowiązkiem przedstawiciela Kapitanatu Portu Gdynia jest kontrolowanie skuteczności stosowanych zabezpieczeń. [...] Strona 6 z 20 3.4 System oczyszczania wód opadowych na terenie ZMPG S.A. W celu ochrony wód portowych przed lekkimi zanieczyszczeniami płynnymi (o gęstości mniejszej niż woda) uwolnionymi do gruntu w wyniku awarii, stosowane są separatory koalescencyjne z wkładem lamelowym lub odstojniki trójkomorowe z matami sorbentowymi, które umieszczone są przed wylotami kanalizacji deszczowej. W komorach olejowych separatorów wytrąceniu ulegają substancje ropopochodne, które następnie są wynoszone ku powierzchni. Czyszczenie separatów wykonuje się z częstotliwością zależną od szybkości gromadzenia się zanieczyszczeń, lecz nie rzadziej niż dwa razy do roku i powinno być wykonywane zgodnie z instrukcją. […] Czyszczeniem wszystkich separatorów na terenie portu w Gdyni zajmuje się specjalistyczna firma CTL „Trans-Port” Sp. z o. o., posiadająca wymagane prawem zezwolenia, z którą ZMPG S.A. ma podpisaną umowę. Wyloty sieci kanalizacji deszczowej są monitorowane pod względem zawartości substancji ropopochodnych i stężenia zawiesiny zgodnie z wytycznymi zawartymi w pozwoleniach wodno - prawnych dla poszczególnych wylotów. […] 4 […] 5 Określenie granic akwenów portowych szczególnie wrażliwych na skutki awarii instalacji portowych, kolizje statków oraz zrzuty awaryjne i nielegalne ze statków 5.1 5.2 [...] Zdefiniowanie obszarów o najwyższym narażeniu na zanieczyszczenie wód portowych − obszary wymagające szczególnej ochrony i monitoringu Na podstawie analizy rodzaju działalności poszczególnych podmiotów gospodarczych na terenie zarządzanym przez Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A., częstotliwości ruchu statków oraz ilości wykrytych rozlewisk w rejonie ich działania wody portowe podzielono na cztery strefy/obszary wrażliwości na skutki zdarzeń awaryjnych, zbliżonych do awaryjnych oraz kolizji. STREFA I Obejmuje obszar Basenów VI, VII oraz VIII wraz z przyległymi nabrzeżami i odcinkiem kanału portowego do wysokości Nabrzeża Słowackiego – Nabrzeża Gościnnego. Względna ilość wykrytych rozlewów w latach 2006 – 2010 [%] = 7 STREFA II Obejmuje obszar Basenów IV i V wraz z przyległymi nabrzeżami i odcinkiem kanału portowego od Nabrzeża Słowackiego do Nabrzeża Portowego ( Ostrogi Oksywska i Pilotowa). Względna ilość wykrytych rozlewów w latach 2006 – 2010 [%] = 39 STREFA III Obejmuje obszar Basenu III i Awanportu od Nabrzeża Portowego wraz z przyległymi nabrzeżami i falochronem (granica z wodami zatoki) do wysokości Nabrzeża inż. T. Wendy – Falochron. Względna ilość wykrytych rozlewów w latach 2006 – 2010 [%] = 43 STREFA IV Obejmuje obszar Basenów I i II od Nabrzeża inż. T. Wendy wraz z przyległymi nabrzeżami i falochronem (granica z wodami zatoki). Względna ilość wykrytych rozlewów w latach 2006 – 2010 [%] = 11 Strona 7 z 20 W ramach ww. stref można wyróżnić miejsca prowadzenia operacji technologicznych, związanych z przeładunkiem substancji niebezpiecznych oraz ich magazynowaniem stwarzającym podwyższone lub wysokie zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej, z bezpośrednim uwolnieniem substancji niebezpiecznej do wód portowych: • Baza Przeładunku Paliw Płynnych ZMPG S.A. przy falochronie – maksymalne możliwe uwolnienie substancji zanieczyszczającej wynosi 115 Mg (paliwa)4, • Bałtycka Baza Masowa Sp. z o. o. (Nabrzeże Szwedzkie) – maksymalne możliwe uwolnienie substancji zanieczyszczającej wynosi 1,5 Mg (paliwa)5. • MTMG Morski Terminal Masowy Gdynia Sp. z o. o. (Nabrzeże Duńskie, Szwedzkie, Holenderskie) – maksymalne możliwe uwolnienie substancji zanieczyszczającej (w tym bardzo niebezpiecznej dla wszystkich organizmów wodnych) wynosi 1,5 Mg6 (m. in. epichlorohydryna, acetonocyjanohydryna, acetonu, paliwa), • Morski Terminal LPG - PETROLINVEST Sp. z o. o. (Nabrzeże Śląskie) – możliwość uwolnienia szybko parującego gazu płynnego i eksplozja chmury gazowej o dużej sile niszczącej. Maksymalna przewidywana ilość uwolnionego gazu wynosi 700 Mg7, • BCT – Bałtycki Terminal Kontenerowy Gdynia Sp. z o. o. (Nabrzeże Helskie) – maksymalne uwolnienie substancji niebezpiecznej wynosi 20 Mg8 (disiarczek węgla), z czego 30% substancji wlewa się do wód kanału portowego. […] Zestawione powyżej podsumowanie przypadków zanieczyszczenia wód portowych (ok. 80 % wykrytych rozlewisk) oraz wyniki identyfikacji zagrożeń wraz ze scenariuszami zdarzeń awaryjnych wskazuje jednoznacznie na konieczność objęcia wzmożonym monitoringiem wód portowych oraz portowych instalacji na nabrzeżach w STREFIE II oraz STREFIE III. […] Jednocześnie, przeładunek i składowanie wysoce niebezpiecznych dla środowiska wodnego substancji wymaga objęcia szczególnym, indywidualnym monitoringiem terenów składowych i punktów przeładunku Bałtyckiego Terminalu Kontenerowego (Nabrzeża Helskie i Oksywskie) w STREFIE I, gdzie w wyniku awarii może nastąpić uwolnienie od 6 do 20 Mg substancji wysoce niebezpiecznych i toksycznych dla wszystkich organizmów środowiska wodnego jak disiarczek węgla, bromek metylu, hydrochinon, kwas chlorooctowy, epichlorohydryna, fenylenodiaminy, dinitrotoluen oraz nitroaniliny. […] 4 „Program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym dla stanowiska Przeładunków Paliw Płynnych na Falochronie” 5 „Program zapobiegania awariom”- Bałtycka Baza Masowa Sp. z o. o. 6 „Raport bezpieczeństwa” dla zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii” – Morski Terminal Masowy Gdynia Sp. z o. o. 7 „Program zapobiegania awariom” – Morski Terminal LPG PETROLINVEST 8 „Raport bezpieczeństwa” dla Zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii” – Bałtycki Terminal Kontenerowy Sp. z o. o. Strona 8 z 20 5.4 Zwalczanie zanieczyszczenia na wodach basenów portowych Portowa Straż Pożarna9 zajmuje się likwidacją zagrożeń na obszarze zarządzanym przez ZMPG S.A. mogących powstać w wyniku stosowanych technologii i materiałów oraz instalacji funkcjonujących na tym terenie. Zagrożeniami mogą być oprócz pożarów, rozlewy cieczy ropopochodnych i chemicznych na wodach portowych, a także przemieszczanie się obłoków toksycznych oraz wybuchy i awarie chemiczne. Portowa Straż Pożarna współpracuje z Komendą Miejską Państwowej Straży Pożarnej w Gdyni. W ramach tej współpracy organizowane są wspólne ćwiczenia koordynujące działania poszczególnych jednostek ratowniczych. Portowa Straż Pożarna posiada, poprzez bezpośrednią łączność z Komendą Miejską PSP w Gdyni, połączenie z ogólnopolskim systemem ratowniczym. Ćwiczenia Portowej Straży Pożarnej Źródło: ZMPG SA 5.4.1. Sposób prowadzenia akcji na akwenach portowych Na wodach portowych akcję zwalczania rozlewów można podzielić na niżej podane etapy. 1. Lokalizacja i odgrodzenie rozlewu. Zaporę należy ustawić tak by nie stworzyć problemów z odpompowywaniem mieszaniny wodno-olejowej i umożliwić spływanie oleju do miejsca jego zbierania. W przypadku cofki należy uwzględnić kierunek wiatru, prędkość wiatru, kierunek nurtu. Istnieje również ryzyko przedostawania się zanieczyszczeń na ląd poprzez kanały burzowe, które należy w takiej sytuacji zabezpieczyć i dalej postępować tak jak w przypadku powodzi. (Koszty usuwania zanieczyszczeń pochodzących z wód portowych, a przedostających się na ląd ponosi sprawca zanieczyszczenia). W przypadku dużego rozlewu należy ustawić dodatkowe zapory zabezpieczające szczególnie po stronie zawietrznej (kilka linii zapór). Zaporę należy holować z właściwą prędkością, tzn. taką, która nie spowoduje jej przerwania, bądź podtapiania. W przypadku rozlewów ze statków należy ustawić zaporę tak by odległość zapory, od statku była taka by olej nie wypływał poza zaporę. Zalecana jest długość zapory wynosząca przynajmniej 3 długości statku. Przy rozlewach benzyny zapór nie stosuje się. 2. O ile to jest możliwe usunięcie z miejsca rozlewu wszystkich jednostek pływających mogących utrudniać prowadzenie akcji zwalczania rozlewu (nie usuwa się statków będących w centrum rozlewu, wskazane jest usunięcie pracowników tych statków oraz przerwanie wszelkich prac przeładunkowych w strefie zagrożenia). W przypadku rozlewu niebezpiecznych substancji chemicznych lub zagrożenia wybuchem lub pożarem konieczna jest ewakuacja pracowników, okolicznych użytkowników portu lub mieszkańców z pobliża strefy zanieczyszczenia. 9 Organizacja działań ratowniczych Portowej Straży Pożarnej wraz z schematami została ujęta w „Planie ratownictwa”, wprowadzony do użytku Zarządzeniem nr 07/2006 z dnia 28 marca 2006 r. Strona 9 z 20 3. 4. 5. 6. Zabezpieczenie rozlewu przed ewentualnym zapłonem. Usuwanie plam o największym zagęszczeniu frakcji olejowej (najgrubszej warstwie oleju). Oczyszczanie miejsc trudnodostępnych zawierających znaczną ilość oleju. Usunięcie pozostałych plam olejowych, czyszczenie urządzeń portowych hydrotechnicznych, nabrzeży, statków. 7. Oczyszczenie sprzętu użytego w czasie akcji, zakończenie akcji. 8. Stosowanie do zwalczania zanieczyszczeń na polskich obszarach morskich innych metod niż mechaniczne może mieć miejsce wyłącznie za zgodą Dyrektora Urzędu Morskiego. W sytuacji gdy do miejsca rozlewu nie można dotrzeć sprzętem kołowym zaporę ustawia się dwojako: • segmenty zapory transportuje się przy pomocy łodzi motorowych w pobliże rozlewu, gdzie łączy się je i odgradza rozlew (operacja transportu segmentów zapory na miejsce rozlewu jest czasochłonna), lub • zaporę w całości transportuje się łodziami motorowymi na Strażaka-14, który dostarcza ją na miejsce rozlewu; zapora rozstawiana za pomocą łodzi motorowych, (przewiezienie zapory na miejsce cumowania Strażaka 14 – operacja czasochłonna). 5.4.2. Usuwanie zanieczyszczeń powstałych na skutek rozlewu chemikaliów lżejszych od wody i nie mieszających się z wodą […] Produkty przerobu ropy naftowej trwale zanieczyszczające środowisko morskie to głównie: benzyny, nafty, oleje napędowe, opałowe, smarowe lekkie i ciężkie, parafiny, asfalty. Znajomość zjawiska zachodzących po rozlaniu się oleju na powierzchni morza jest jednym z podstawowych warunków przeprowadzenia skutecznej akcji ratunkowej. Brak rozeznania w tym zakresie może doprowadzić do podjęcia błędnych decyzji. […] W Tabeli nr 4. podane zostały przybliżone grubości oraz objętość rozlewów w zależności od barwy plamy olejowej. Tabela nr 4. Kalkulacja wielkości rozlewu w zależności od barwy plamy olejowej10 Barwa rozlewu olejowego Srebrzysta Szara Tęczowa Niebieska Niebiesko − brązowa Brązowo − czarna Ciemnobrązowo − czarna Grubość rozlewu [µm] Przybliżona objętość rozlewu [m3/km2] 0.02 ÷ 0.05 0.0 0.1 0.3 1.0 5.0 0.1 0.3 1.0 5.0 15.0 ÷ 25.0 15.0 ÷ 25.0 powyżej 100 powyżej 100 Grubość warstwy po rozlewie ma istotne znaczenie przy jego zbieraniu. Trudniej zbiera się rozlewy cienkowarstwowe, o małej lepkości i niskich temperaturach płynności. Rozlewy, których temperatura płynności jest wysoka i wynosi w granicach 200°C tworzą gęstą trudną do zebrania maź. Najlepszy efekt uzyskuje się przy dodatkowym zastosowaniu zapór ograniczających powierzchnię rozlewu i zwiększających jej grubość. W przypadku zagrożenia wybuchowego, czy pożarowego należy rozważyć, czy postawienie zapory nie zwiększy tych zagrożeń. 10 Źródło: Kurc B., Chrzanowski J., Abramowska E. „Zagrożenia rozlewami szkodliwych chemikaliów oleistych na morzu”, Zeszyty Naukowe nr 5 (77) Akademii Morskiej w Szczecinie, Szczecin 2005 Strona 10 z 20 […] Tabela nr 6. Charakterystyka zagrożeń wybranych substancji oleistych i metody zwalczania rozlewów 11 Nazwa substancji chemicznej (inne stosowane nazwy) Identyfikacja zagrożeń Zachowanie się substancji niebezpiecznej na morzu po rozlewie Zwalczanie rozlewów substancji oleistych 1 2 3 4 Akroleina (2-propenal, aldehyd akrylowy, akrylaldehyd stabilizowany hydrochinonem) Produkt wysoce łatwo palny, działa bardzo toksycznie na drogi oddechowe, powoduje oparzenia. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne. Akroleina z kwasami, aminami, wodorotlenkiem potasu i dwutlenkiem siarki daje silnie egzotermiczne, wybuchowe reakcje i eksplozje. Pod wpływem promieniowania UV sama może ulegać polimeryzacji. Należy unikać kontaktu z rozlaną cieczą. Rozpuszcza się w wodzie. Rozlewy rozcieńczać wodą. Do neutralizacji można użyć glikolu polietylenowego 400, nie stosować zapór − substancja wysoce łatwo palna (Tzapłonu= − 26°C). Anilina (aminobenzen, fenyloamina) Ciecz palna, z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe. W czasie pożaru wydzielają się silnie toksyczne tlenki azotu, działa toksycznie przez drogi oddechowe, ograniczone dowody działania rakotwórczego. Rozpuszcza się w wodzie, tonie. Stosować substancje niepalne, absorbujące ciecze, uważać z ogniem, nie wdychać par i aerozoli (toksyczne, rakotwórcze). Do dekontaminacji używać 5% HC1 i rozcieńczać dużą ilością wody. Małe ilości niszczyć przez spalanie po rozcieńczeniu alkoholem. Tetrachloroetylen (czterochloroetylen, perchloroetylen, 1,1,2,2tetrachloroeten) W trakcie pożaru mogą wydzielać się niebezpieczne pary: chlorowodoru, chloru, fosgenu. Nie rozpuszcza się w wodzie, tonie. Używać absorbentów tonących, można neutralizować węglem drzewnym oraz siarczanem (VI) sodu. Pływają po powierzchni morza, odparowują. Stosować absorbenty niepalne, np. węgiel drzewny. Nie wskazane stosowanie zapór ograniczających wyciek ze względu na palność substancji (Tzapłonu = + 24°C). Oleista, słabo rozpuszczalna w wodzie ciecz, tonie. W temp. 218°C następuje wybuch. Wycieki i pary rozcieńczać rozproszonymi prądami wodnymi. Małe ilości przysypywać materiałami chłonnymi. Ksyleny (mieszanina izomerów) (dwumetylobenzeny) Nitrogliceryna (triazotan(V) gliceryny, trinitrogliceryna) Nitrobenzen (nitrobenzol, olejek lub esencja mirbanowa) Nafta n-Heptan Olej hydrauliczny Ropa naftowa Produkt łatwo palny, z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe, działa szkodliwie na drogi oddechowe. Z kwasami dają niebezpieczne, silnie egzotermiczne, reakcje wybuchowe Palna, wybuchowa, toksyczna ciecz. Przy spalaniu wydzielają się b. toksyczne tlenki azotu. Niebezpieczne jest spalanie dużych ilości, bo przebiega z detonacją. Przewożona jako nitrogliceryna flegmatyzowana, w stężeniu ok. 40% lub w roztworze alkoholowym o stężeniu do 1%. Substancja palna, toksyczna. Pary tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Podczas spalania wydzielają się toksyczne tlenki azotu. Produkt o średniej temperaturze zapłonu −10° ÷ +23°C. Produkt wysoce łatwo palny, tworzy z powietrzem mieszaniny wybuchowe, działa drażniąco na skórę, pary mogą wywoływać uczucie senności. Unikać wdychania par. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne. Wiele frakcji olejowych posiada własności toksyczne. Rozlewy ropopochodne ograniczają między innymi dostęp światła słonecznego i powodują degradację środowiska morskiego. Oleista ciecz, słabo rozpuszczalna w wodzie, pływa po jej powierzchni. Nie rozpuszcza się w wodzie. Zanurza się w wodzie. Krzepnie w temperaturze −40°C. Stosować substancje niepalne, absorbujące ciecze. Substancja posiada niską temperaturę samozapłonu (48°C) oraz topnienia (6°C). Do likwidacji rozlewów stosować sorbenty. Usunąć źródło ognia. Zakaz używania otwartego ognia i palenia. Nie stosować strumieni wody na powierzchnie cieczy. Pływa po powierzchni morza, nie rozpuszcza się w wodzie, odparowuje. Posiada b. niską temperaturę zapłonu (minus 4°C). Pary rozcieńczać prądami wodnymi rozproszonymi. Nie stosować zwartych strumieni wody na rozlaną powierzchnię cieczy. Pływa po powierzchni morza. Ograniczać zaporami. Pływa po powierzchni morza. Ograniczać zaporami. Zbierać za pomocą urządzeń mechanicznych. Wyjątkowo dopuszczalne jest spalanie. 11 Źródło: Kurc B., Chrzanowski J., Abramowska E. „Zagrożenia rozlewami szkodliwych chemikaliów oleistych na morzu”, Zeszyty Naukowe nr 5 (77) Akademii Morskiej w Szczecinie, Szczecin 2005 Strona 11 z 20 Sposoby usuwania zanieczyszczeń Ograniczanie rozlewu − celem takiego działania jest zmniejszenie obszaru dna akwenu portowego, które będzie wymagało usunięcia powstałego zanieczyszczenia. Jeżeli zanieczyszczająca substancja tonie szybko, to nie będzie konieczności stosowania zapór mechanicznych. Należy w tym przypadku określić obszar (biorąc pod uwagę kierunek i prędkość prądu wody) na dnie którego osadziły się zanieczyszczenia w celu ich późniejszego usunięcia. Na wodach płytkich możliwe jest stosowanie mechanicznych i pneumatycznych urządzeń wydobywczych, jak również manualne z wykorzystaniem ekip nurkowych. W każdym przypadku są to operacje żmudne i kosztowne. Unoszące się frakcje oleju ciężkiego po odgraniczeniu zaporą, są zbierane i usuwane przez tzw. „łapaczkę” bądź czerpakami12. 5.4.3 Likwidacja rozlewów w warunkach zimowych Obserwując coraz mroźniejsze zimy i zakładając drastyczną sytuację możliwości zamarznięcia (np. częściowego) kanału istnieje możliwość zaistnienia warunków utrudniających z jednej strony prowadzenie akcji ratowniczych, ale też niekiedy je ułatwiających. Niskie temperatury zmniejszają zagrożenie pożarowe i wybuchowe. Oleje i chemikalia zwiększając swą lepkość stają się mniej ruchliwe. Mniejsza ilość substancji lotnych paruje do atmosfery. Zmarznięta gleba nie przepuszcza zanieczyszczeń, a tam, gdzie powierzchnia akwenów pokryta jest litą warstwą lodu, zanieczyszczenia nie mają możliwości przedostania się pod lód, gdy zostaną rozlane z góry, zaś nie mogą wydostać się na powierzchnię, gdy dostaną się na nie zamarzniętą powierzchnię cieku. Śnieg pełni funkcję sorbentu. Aby przechwycić uwiązane w nim zanieczyszczenie, należy całą zanieczyszczoną masę zebrać i przewieźć w wyznaczone miejsce, celem wydobycia z niej oleju lub chemikaliów. Dokonać tego można poprzez stopienie masy w odpowiednio przygotowanych i podgrzewanych zbiornikach. Olej lub chemikalia, które przedostały się do wód powierzchniowych pomiędzy kryształy lodu i śniegu, w części zostają tam zatrzymane, a w części rozprzestrzeniają się na powierzchni wody. Zdolność do rozprzestrzeniania się ogranicza wzrastająca lepkość. Przechwytywanie takiej masy lodu, śniegu i zanieczyszczeń wymaga oczyszczenia sporego akwenu z lodu i ustawienia konwencjonalnych zapór pływających, z uwzględnieniem zjawiska swobodnego przemieszczania się zanieczyszczonego lodu w toni. Z reguły wymaga to dublowania a nawet potrajania systemu przechwytującego zanieczyszczenia13. 5.4.4 Sposób postępowania z odpadami 1. 2. 3. Nasączone substancjami sorbenty, zapakowane w worki polipropylenowe lub pojemniki metalowe winny być odwożone - po wcześniejszym uzgodnieniu - do zakładu unieszkodliwiającego – przez firmę posiadającą stosowne pozwolenia. Wszystkie odpady powstałe w wyniku usuwania zanieczyszczeń z wód portowych winny być odpowiednio zebrane i przekazane wyłącznie firmom posiadającym wymagane prawem pozwolenia. Każdy z zakładów, w których istnieje ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej winien posiadać określony sposób postępowania z powstałymi w wyniku awarii odpadami. Odpady, powstałe w wyniku likwidacji zanieczyszczeń na wodach portowych, odbierane są przez: 12 W Polsce stosowanie środków dyspergujących jest ustawowo zakazane; mówią o tym również przepisy portowe wydane przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni 13 Źródło: „Ekologiczne Aspekty Funkcjonowania Jednostek Pływających Marynarki Wojennej, Statków i Portów Morskich”, Tadeusz Kasperek, Gdynia 2000 Strona 12 z 20 a) b) c) d) e) „Port – Service” Sp. z o. o., tel. (58) 343-79-77, Przedsiębiorstwo Portowe „Sieć” Sp. z o. o., tel. (58) 627-45-15, CTL „Trans-Port” Sp. z o. o., tel. (58) 627-44-28, Eko –Dolina Sp. z o. o. Łężyce, 84-207 Koleczkowo (stałe zanieczyszczenia), Przedsiębiorstwo COMAL Sp. z o. o. – odpady olejowe, odbierane własnym specjalistycznym transportem, tel. (58) 324-91-56/ 0 506-083-596. 6 Zestawienie sił i środków do zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na wodach portowych pozostających w dyspozycji Zarządu Morskiego Portu Gdynia (ZMPG) S.A. Likwidacja zanieczyszczeń na wodach basenów portowych realizowana jest przez specjalistyczne służby Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. (Tabela nr 7.). Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. mając w obowiązku dbanie o czystość wód basenów portowych, poza własnymi środkami zawarł umowę ze specjalistyczną firmą DELFIN R.M. Firma Usługowa Jarosław Kryszewski, z siedzibą: 80-646 Gdańsk, ul. Kutnowska 8/1 w celu 24 godz. zabezpieczenia akwenów portowych na wypadek wystąpienia zanieczyszczenia wód, w tym usuwania rozlewów olejowych z wód basenów portowych. W celu usunięcia zanieczyszczeń ropopochodnych z wód basenów portowych firma posiada łódź motorową „DELFIN II”, stacjonującą przy Nabrzeżu Portowym w Porcie Gdynia. Ponadto firma dysponuje łodzią motorową „ŁM – Delfin I” do sprzątania substancji stałych z akwenu. Dodatkowo, w celu spójnego monitoringu bezpieczeństwa i ochrony obszaru portu powstał system telewizji dozorowanej, który poprzez zamontowanie ok. 60 kamer na obszarze ponad 240 ha, umożliwia m. in. obserwację bram wjazdowych do portu, nabrzeży portowych, wejść do portu, miejsc przeładunków ładunków, także niebezpiecznych oraz miejsc przebywania pasażerów. System ten umożliwia również wykrywanie sytuacji powodujących zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Monitoring ten jest narzędziem pomocnym w zapobieganiu i szybkim wykrywaniu zanieczyszczaniu wód basenów portowych, w szczególności substancjami ropopochodnymi. Tabela nr 7. Wykaz sił i środków do zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na wodach portowych Miejsce składowania Wykaz sił i środków własnych Portowa Straż Pożarna ZMPG S.A. Ciężki samochód ratowniczo – gaśniczy GCBA 5/32 Scania P344x2 Średni samochód ratownictwa chemicznego SRCh Lekki samochód operacyjny SLOp Lekki samochód operacyjny SLOp Statek pożarniczy Łódź hybrydowa Strażak 14/A Stan zapór typu EZL – 1400 mb Rękawy sorbcyjne – 20 szt. Poduszki sorpcyjne: 30x30 – 16 szt. 60x60 – 20 szt. Preparat dyspergująco – myjący BM – 32 – 10 litrów Środek pianotwórczy, ograniczający parowanie substancji chemicznych – 800 kg Trociny w workach – 6 szt. 30 szt. (50 l) Wapno chlorowane proszkowe w workach Damolin/Ikasorb – środek sorbcyjny mineralny – 30 kg/60 kg Miejsce stacjonowania/przechowywania Garaż ZSP Garaż ZSP Garaż ZSP Garaż ZSP Gdynia - Nab. Duńskie/ Wendy Gdynia - Nab. Duńskie/ Wendy Garaż ZSP, Nab. Duńskie, Strażak-14 Magazyn wężowy ZSP Magazyn ZSP Magazyn ZSP Magazyn ZSP Magazyn ZSP BCT – Bałtycki Terminal Kontenerowy Sp. z o. o. BCT – Bałtycki Terminal Kontenerowy Sp. z o. o. BCT – Bałtycki Terminal Kontenerowy Sp. z o. o. Magazyn ZSP Strona 13 z 20 cd. tabeli nr 7. Wykaz sił i środków do zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na wodach portowych Dane dotyczące jednostki pożarniczej Strażak 14 − − − − − − − − szerokość długość zanurzenie wysokość ciężar jednostki rozwijana szybkość moc silnika wyposażenie specjalistyczne: 9,22 m, 37,34 m, od 2,6 do 3,1 m i 14,5 m (od linii wodnej do podstawy wieży), 275,91 BRT, do 14 węzłów, 2700 KM. 2 pompy o wydajności 10.000 l/min, działko wodno-pianowe, 1 szt. rękawa sorbcyjnego, 4 szt. poduszek sorpcyjnych (30x30), tryskacze wodne, stała instalacja gaśnicza CO2, 2 zbiorniki na środki pianotwórcze o pojemności 5000 l każdy zapory przeciwrozlewowe – 2 x 200mb Parametry jednostki pływającej − łódź motorowa „DELFIN II” − PRS – 62927414 − − − − − − długość szerokość zanurzenie rozwijana szybkość moc silnika wyposażenie specjalistyczne: 8,20 m, 2,55 m, 0,66 m, do 9 węzłów, 55 KM. urządzenie do zbierania zanieczyszczeń ropopochodnych z powierzchni wody LAMOR_LBC-2 C2700 M: • długość 2700 mm, • szerokość 480 mm, • szerokość zgarniania 3000 mm, • wysokość 600 mm, • wydajność 32 m3/h, • prędkość czyszczenia 1-2 węzły, • wydajność nominalna 82 m3/h, • dwie pompy o wydajności – 1000 l/min, • węże do przepompowywania wód zaolejonych, • 7 zbiorników na zebrane wody zaolejone o pojemności 1000 litrów każdy, • zapasowy komplet szczotek do urządzenia LAMOR_LBC-2 C2700 M, rękawy sorbentowe – 35 sztuk, maty sorbentowe – 20 kg, sorbent sypki – granulat mineralny – 60 kg. Parametry jednostki pływającej − łódź motorowa „ŁM – DELFIN I” − PRS – 629121 − − − − − − długość szerokość zanurzenie rozwijana szybkość moc silnika wyposażenie specjalistyczne: 6,62 m, 2,43 m, 0,70 m, do 9 węzłów, 36 KM. sprzęt do usuwania zanieczyszczeń stałych, zbiornik na zebrane zanieczyszczenia stałe o pojemności V = 1,5 m3. 7 Zadania i obowiązki podmiotów odpowiedzialnych za organizację i przebieg akcji zwalczania zanieczyszczenia na wodach basenów portowych 1. Kapitan Portu: • ocenia wielkość oraz rodzaj zagrożenia lub zanieczyszczenia; 14 łodzie motorowe „DELFIN II” I „ŁM – DELFIN I” stanowią własność DELFIN R.M. Firma Usługowa Jarosław Kryszewski Strona 14 z 20 • organizuje i kieruje akcją zwalczania zanieczyszczenia na obszarze portu, w tym ustala metody i technikę prowadzenia działań ratowniczych oraz określa ilość sił i środków koniecznych do przeprowadzenia działań ratowniczych; • ustala sprawcę zanieczyszczenia i wdraża przewidziane prawem postępowanie administracyjne. 2. Dyrektor Urzędu Morskiego: • monitoruje przebieg akcji ratowniczej i posiada uprawnienia do interwencji i przejęcia kontroli nad prowadzeniem akcji. 3. Oficer dyżurny portu: • powiadamia Kapitana Portu o zagrożeniu i zanieczyszczeniu; • uruchamia procedurę alarmowania sił i środków przewidzianych planem zapobiegania zagrożeniu i zanieczyszczeniu na wodach portowych. 4. Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. wykonuje wszystkie działania po wydaniu dyspozycji przez Kapitana Portu: • likwiduje rozlewy olejowe na wodach portowych, realizowane poprzez specjalistyczny sprzęt firmy „DELFIN R.M.” Firma Usługowa Jarosław Kryszewski; • ustawia i zdejmuje zapory - realizowane przez Portową Straż Pożarną; • rozkłada rękawy i maty sorbcyjne - realizowane przez Portową Straż Pożarną; • zabezpiecza zaporą miejsca przeładunku płynnych materiałów nierozpuszczalnych w wodzie i lżejszych od wody - realizowane przez Portową Straż Pożarną. 5. Służba SAR wykonuje działania po wydaniu dyspozycji przez Kapitana Portu: • udostępnia posiadane siły i środki niezbędne na potrzeby działań ratowniczych wg Krajowego Planu Ratowniczego; • organizuje łączność na potrzeby akcji. 6. Państwowa Straż Pożarna: • alarmuje i udostępnia siły i środki na potrzeby działań ratowniczych zgodnie z Krajowym Systemem Ratowniczo − Gaśniczym; • organizuje łączność na potrzeby akcji; • prowadzi i zabezpiecza logistycznie działania ratownicze. 7. Policja: • odpowiada za organizację i kontrolę ruchu drogowego na drogach ewakuacji ludności; • informuje ludność o zagrożeniu. 8. Pogotowie Ratunkowe: • dysponuje siłami i środkami na potrzeby działań; • prowadzi działania ratownicze wg ustalonych metod. 7.1 Współdziałanie poszczególnych służb w ramach akcji SAR Podstawą współdziałania krajowego podczas prowadzenia akcji SAR jest artykuł 43. Ustawy o bezpieczeństwie morskim, w którym zapisano, że przy wykonywaniu zadań związanych z poszukiwaniem i ratowaniem życia na morzu z Służbą SAR współpracują jednostki organizacyjne Marynarki Wojennej, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej, Policji, opieki zdrowotnej oraz inne jednostki będące w stanie udzielić pomocy15. Koszty prowadzenia tych akcji pokrywane są z budżetu państwa. 15 Ustawa o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 109, poz. 1156), Rozdział 5, Art. 42 Strona 15 z 20 Po otrzymaniu sygnału w niebezpieczeństwie lub sygnału wzywania pomocy z jakiegokolwiek źródła (środki łączności radiowej i satelitarnej, telefonia komórkowa lub środki pirotechniczne) Morskie Ratownictwo Centrum Koordynacyjne (w dalszej części opracowania nazywane MRCK) musi określić rodzaj żądanej pomocy podając jednocześnie, w miarę możliwości, pełną informację określającą rodzaj wypadku morskiego lub zagrożenia, akwen działań, środki skierowane do akcji, ich rozmieszczenie i dotychczasowy wynik działań. Następnie inspektor operacyjny dokonuje wyboru współdziałającej jednostki organizacyjnej, która jest w stanie udzielić żądanej pomocy. Osobami upoważnionymi do bezpośredniego zwracania są o uruchomienie sił i środków do współdziałania w akcjach SAR są: • ze strony Portu Gdynia – Służba SAR – wykonuje działania po wydaniu dyspozycji przez Kapitana Portu; • ze strony Marynarki Wojennej – Oficer Dyżurny Operacyjny Ratownictwa. Marynarka Wojenna RP współdziała z Morską Służbą Poszukiwania i Ratownictwa w zakresie prowadzenia obserwacji optycznej i technicznej16, kierowania okrętów lub statków powietrznych17 do poszukiwań lub działań ratowniczych, pomocy w przekazywaniu informacji dotyczących prowadzenia akcji ratowniczych za pomocą środków łączności Marynarki Wojennej, oraz innych działań, przy pomocy dostępnych środków, jakie okażą się konieczne w danej akcji ratowniczej; • ze strony Morskiego Oddziału Straży Granicznej – Oficer Dyżurny Operacyjny Morskiego Oddziału Straży Granicznej lub Pomorskiego Dywizjonu Straży Granicznej. Morski Odział Straży Granicznej współdziała z Morską Służbą Poszukiwania i Ratownictwa w zakresie prowadzenia obserwacji optycznej i technicznej, kierowania okrętów lub statków powietrznych do poszukiwań lub działań ratowniczych, przekazywania informacji dotyczących zagrożenia życia na morzu i informacji dotyczących prowadzenia akcji poszukiwawczych i ratowniczych, oraz innych działań, przy pomocy dostępnych środków, jakie okażą się konieczne w danej akcji poszukiwawczej i ratowniczej; • ze strony Państwowej Straży Pożarnej - Oficer Dyżurny Wojewódzkiego Stanowiska Koordynacji Ratownictwa Państwowej Straży Pożarnej. Państwowa Straż Pożarna współdziała z Morską Służbą Poszukiwania i Ratownictwa w zakresie poszukiwania, ratowania i ewakuacji ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie na morzu, innych działaniach ratowniczych, które wymagają użycia specjalistycznego sprzętu znajdującego się na jej wyposażeniu, pomocy w przekazywaniu informacji dotyczących prowadzenia akcji ratowniczych za pomocą środków łączności Wojewódzkiego Stanowiska Koordynacji Ratownictwa Państwowej Straży Pożarnej, oraz zabezpieczenia lądowisk dla śmigłowców biorących udział w akcjach SAR; • ze strony Policji – służby dyżurne Komend Wojewódzkich Policji. Policja współdziała z Morską Służbą Poszukiwania i Ratownictwa w zakresie przekazywania informacji o zaistniałym lub potencjalnym zagrożeniu bezpieczeństwa ludzi na morzu, poszukiwania i ratowania ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie na morzu, innych działaniach związanych prowadzoną akcją SAR, w tym działania mające na celu weryfikację informacji i informatorów, poszukiwanie właścicieli jednostek, rodzin poszkodowanych lub zaginionych w celu uzyskania dodatkowych informacji mogących pomóc w poszukiwaniach, zabezpieczeniu lądowisk dla śmigłowców, oraz pomocy w przekazywaniu informacji dotyczących akcji SAR z pomocą środków łączności Policji; • ze strony Przedsiębiorstwa Poszukiwań i Eksploatacji Złóż Ropy i Gazu „PETROBALTIC” – dyspozytor „PETROBALTIC”. Przedsiębiorstwo współdziała z Morską Służbą Poszukiwania i Ratownictwa w zakresie kierowania statków do 16 Wykorzystując sieć rozlokowanych wzdłuż całego wybrzeża Punktów Obserwacji Wzrokowo-Technicznej i Łączności (POWTiŁ) 17 Współpracujące z Służbą SAR śmigłowce MW W3RM „Anakonda” i Mi-14 PS Strona 16 z 20 poszukiwań i działań ratowniczych, pomocy w przekazywaniu informacji dotyczących prowadzenia akcji poszukiwawczych i ratowniczych za pomocą środków łączności Przedsiębiorstwa „PETROBALTIC”, w szczególności za pomocą środków łączności zainstalowanych na platformach wydobywczych, oraz innych działań przy pomocy dostępnych środków, jakie okażą się konieczne w danej akcji ratowniczej; • ze strony Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa – dyżurny inspektor operacyjny Morskiego Ratownictwa Centrum Koordynacyjnego18. Zgodnie z postanowieniami Ustawy o bezpieczeństwie morskim Służba SAR współpracuje z jednostkami organizacyjnymi służby zdrowia. Do zadań tych jednostek należy udzielenie konsultacji dotyczących postępowania w przypadku otrzymania przez MRCK żądania udzielenia pomocy medycznej, oraz udzielenie kwalifikowanej pomocy medycznej ofiarom wypadków na morzu ewakuowanym na ląd19. […] 7.2 Spis adresów i telefonów sztabu akcji zwalczania zanieczyszczeń na wodach portowych Tabela nr 8. Spis adresów i telefonów sztabu akcji zwalczania zanieczyszczeń na wodach portowych Lp. Dział/ Stanowisko Adres służbowy 1. Kapitan Portu Gdynia ul. Polska 2 2. Oficer Dyżurny Kapitanat Portu Specjalista ds. Ochrony Środowiska Morskiego Kapitanat Portu Gdynia ul. Polska 2 3. Gdynia ul. Polska 2 Nr telefonu służbowego Łączność przez oficera służbowego/ Selektor dysp. (58) 627 49 42 (58) 621 07 05 (58) 620 69 11 w. 361 (+48) 609 909 614 Spis adresów i telefonów sztabu akcji zwalczania zanieczyszczeń na wodach portowych z ramienia Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. 1. Główny Dyspozytor Portu ZMPG S.A. Gdynia, Rotterdamska 9 2. Komendant PSP - ZMPG S.A. Gdynia Gdynia, Chrzanowskiego 15/17 3. Specjalista/ Inspektor Nadzoru Branży Mechanicznej i Awarii Gdynia, Rotterdamska 9 4. Dział Ochrony Środowiska ZMPG S.A Gdynia, Rotterdamska 9 (58) 627 40 38 (58) 627 40 40 (+48) 603-608-073 Łączność przez oficera dyżurnego (+48) 695 422 297 selektor dysp. (58) 627 46 04 (58) 620 68 86 bezpośrednio w godz. 07.00 – 15:00 (58) 621 56 00 (58) 627 45 08 0 603 776 648 (58) 621 52 69 (58) 627 45 16 (+48) 695 421 305 18 19 Plan SAR, MSPiR, ss. 53-58 Plan SAR, MSPiR, str. 60 Strona 17 z 20 7.3 Schemat powiadamiania awaryjnego (powiadamiać wg potrzeb) Rysunek nr 8. Schemat powiadamiania awaryjnego Źródło: ZMPG S.A. Strona 18 z 20 7.4 Podstawowy schemat ropopochodnych postępowania operacyjnego dla substancji Rysunek nr 9. Podstawowy schemat postępowania operacyjnego dla substancji ropopochodnych Źródło: ZMPG S.A. Strona 19 z 20 8. FINANSOWANIE AKCJI ZWALCZANIA ZANIECZYSZCZEŃ Sprawca zanieczyszczenia akwenu portowego jest zobowiązany do usunięcia zanieczyszczeń z basenu portowego. Akcja zwalczania zanieczyszczeń przeprowadzana jest na koszt zanieczyszczającego. Jeżeli zanieczyszczenie spowodował statek, kosztami jego usunięcia obciążany jest armator statku. W przypadku niemożliwości zidentyfikowania sprawcy zanieczyszczenia, koszty akcji usuwania zanieczyszczeń pochodzących ze statków, jak również koszty usuwania zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł lądowych pokrywane są z budżetu państwa. W przypadku, jeżeli zidentyfikowanie sprawcy jest niemożliwe i nie istnieją przesłanki, że zanieczyszczenie pochodzi ze źródeł lądowych, koszty akcji usuwania zanieczyszczeń pochodzących ze statków pokrywa Urząd Morski. Koszty prowadzenia akcji są następnie refundowane ze środków pochodzących z kar pieniężnych wymierzanych sprawcom zanieczyszczeń. Koszty prowadzenia akcji usuwania zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł lądowych w przypadku niemożności wskazania sprawcy zanieczyszczenia pokrywane są z rezerwy wydzielonej przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. 9. AKTUALIZACJA PLANU I SZKOLENIA 9.1. Aktualizacja planu Plan aktualizowany będzie w miarę potrzeb. Zmiany aktualizacyjne i uzupełnienia wprowadza do planu Dział Ochrony Środowiska ZMPG S.A. w porozumieniu z Portową Strażą Pożarną ZMPG S.A. Zaktualizowane informacje przesyłane będą do Urzędu Morskiego w Gdyni, a następnie po zaakceptowaniu poprawek do SAR, Państwowej Straży Pożarnej w Gdyni. […] Wyciąg został sporządzony przez Dział Ochrony Środowiska Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. na podstawie opracowania wykonanego przez Terra Consulting z siedzibą w Gdyni. Strona 20 z 20