Czy to dobry czas na sprzedaż spółek

Czy to dobry czas na sprzedaż
spółek?
Rafał Błędowski, Partner
Holon Consultants
22 września 2010
Warszawa
1
Dlaczego Holon Consultants
2
Czy to dobry czas na sprzedaŜ spółek
2
Dlaczego Holon Consultants?
•
Holon
Consultants
jest
niezaleŜną
firmą
doradczą
świadczącą
usługi
w zakresie doradztwa strategicznego i kapitałowego. Holon Consultants została załoŜona w 2001 r.
przez menadŜerów wywodzących się z międzynarodowych funduszy inwestycyjnych private equity
oraz firm doradczych obsługujących duŜe spółki krajowe i zagraniczne.
•
Jako jedna z niewielu firm doradczych łączymy ekspertyzę z dziedziny doradztwa kapitałowego
i doradztwa strategicznego. Pozwala to nie tylko przeprowadzić transakcje kapitałowe, ale równieŜ
pomóc naszym Klientom właściwie się do nich przygotować.
•
Posiadamy szerokie relacje inwestorskie wśród instytucji finansowych (banki, fundusze private
equity, fundusze mezzanine), a takŜe firm i inwestorów kapitałowych w kraju i za granicą. Wielu
pomagaliśmy inwestować w Polsce. Dlatego znamy i rozumiemy ich oczekiwania i sposób działania.
Wiedzą tą dzielimy się z naszymi Klientami.
•
Opracowujemy rozwiązania z punktu widzenia właścicieli i zarządu firmy, ale z niezaleŜnością
zewnętrznego konsultanta. Traktujemy wyzwania, przed którymi staje Klient jak nasze własne.
3
1
O nas – Holon Consultants
2
Czy to dobry czas na sprzedaŜ spółek
4
Czy to dobry czas na sprzedaż spółek?
to znaczy:
Czy to dobry czas na sprzedaż spółek
za wysoką cenę?
5
Czy to dobry czas na sprzedaż spółek za wysoką cenę?
Trzy główne czynniki decydujące o wycenie Spółki:
• Stan gospodarki
• Perspektywy rozwoju danego sektora
• Sama spółka i jej kondycja
6
Czy to dobry czas na sprzedaż spółek za wysoką cenę?
Czynnik nr 1:
Stan gospodarki
7
Czy to dobry czas na sprzedaż spółek za wysoką cenę?
Stan gospodarki:
• Odbicie koniunktury
• Polepszenie nastrojów na rynkach finansowych
• Spadek niepewności wśród inwestorów
• Łatwiejszy dostęp do finansowania
8
Stabilizacja koniunktury i polepszenie nastrojów na rynku
• Pozytywne sygnały płynące z gospodarki w 2010 roku oraz widoczna obecnie stabilizacja
koniunktury znajdują wyraz w oczekiwanych przez fundusze PE zmianach ogólnego klimatu
ekonomicznego.
• Przeprowadzone w pierwszej połowie 2010 roku przez firmę Deloitte badanie pokazuje wyraźny
wzrost optymizmu zarządzających funduszami PE w stosunku do oczekiwań w roku ubiegłym.
• Obecnie zaledwie 4% respondentów spodziewa się pogorszenia klimatu ekonomicznego.
Oczekiwane zmiany ogólnego klimatu ekonomicznego w Europie Centralnej przez zarządzających funduszami PE:
Pogorszenie
4%
10%
31%
26%
4%
27%
7%
13%
36%
18%
44%
37%
28%
51%
53%
74%
Utrzymanie się
tego samego
poziomu
74%
69%
70%
69%
56%
43%
13%
Wrz.
2004
93%
47%
26%
Mar.
2004
57%
67%
64%
53%
Wrz.
2003
61%
64%
Poprawa
Mar.
2003
4%
Mar.
2005
Wrz.
2005
Mar.
2006
Źródło: Deloitte, Central Europe Private Equity Survey, Maj 2010
9
Paź.
2006
Kwi.
2007
32%
39%
18%
Paź.
2007
5%
7%
6%
Kwi.
2008
Paź.
2008
Kwi.
2009
Paź.
2009
Kwi.
2010
Spadek niepewności wśród inwestorów
• Dynamiczny wzrost indeksu
optymizmu wśród funduszy PE
jest notowany od początku 2009
roku.
Indeks optymizmu funduszy PE w Centralnej Europie
• W kwietniu 2010 roku jego
poziom zbliżył się do wartości
osiąganych przed kryzysem.
120
160
156
140
100
154
148
149
155 153
159
140
139
118
100
117
102
80
78
60
48
40
20
ar
.2
W 003
rz .
2
M 00 3
ar
.2
W 004
rz .
2
M 00 4
ar
.2
W 005
rz .
2
M 00 5
ar
.2
0
Pa 0 6
ź.
20
Kw 0 6
i. 2
0
Pa 0 7
ź.
20
Kw 0 7
i. 2
0
Pa 0 8
ź.
20
Kw 0 8
i. 2
0
Pa 0 9
ź.
20
Kw 0 9
i. 2
01
0
0
M
• Obecnie głównym wyzwaniem
dla inwestorów jest przełożenie
pozytywnych nastrojów na
zamknięte transakcje, które
będą stymulować dalszy rozwój
rynku.
180
Źródło: Deloitte, Central Europe Private Equity Survey, Maj 2010
10
Łatwiejszy dostęp do finansowania
• Poprawa dostępności finansowania dłużnego w roku bieżącym wpłynęła na zwiększenie
optymizmu wśród inwestorów.
• 39% respondentów badania przeprowadzonego przez Deloitte oczekuje dalszej poprawy
dostępności długu, co stanowi powrót optymizmu do poziomu z przed kryzysu.
• Liberalizacja polityki banków powinna przełożyć się na liczbę zawieranych transakcji na rynku
fuzji i przejęć w najbliższych miesiącach oraz na systematyczne wzrosty osiąganych wycen.
Oczekiwany dostęp do finansowania dłużnego:
Pogorszenie
4%
11%
40%
48%
Utrzymanie się
tego samego
poziomu
7%
19%
42%
67%
50%
39%
62%
46%
52%
61%
67%
78%
84%
75%
67%
36%
Poprawa
47%
46%
Wrz.
2003
Mar.
2004
Wrz.
2004
48%
38%
33%
Mar.
2003
61%
60%
52%
Mar.
2005
Wrz.
2005
39%
33%
Mar.
2006
Źródło: Deloitte, Central Europe Private Equity Survey, Maj 2010
11
Paź.
2006
16%
18%
Kwi.
2007
Paź.
2007
22%
Kwi.
2008
Paź.
2008
14%
18%
Kwi.
2009
Paź.
2009
Kwi.
2010
Czy to dobry czas na sprzedaż spółek za wysoką cenę?
Czynnik nr 2:
Perspektywy sektora/rynku
12
Stały wzrost inwestycji w Europie Centralnej szansą dla rynku M&A
• W Europie Centralnej
zanotowano stały wzrost
inwestycji w latach 2007-2009
• Sektorami o trwale rosnącej
popularności wśród inwestorów
w tym okresie były: Handel
detaliczny (ponad 35% udział w
inwestycjach w 2009 roku),
Energia i środowisko (10,7%)
oraz Elektronika (7,1%).
• Sektor o największym udziale w
2007 roku, IT/Telekomunikacja,
mocno stracił na znaczeniu dla
inwestorów w czasie kryzysu.
• Wyżej wymienione,
najdynamiczniejsze sektory są
szansą dla rynku fuzji i przejęć w
nadchodzących latach.
Zmiana udziałów inwestycji w Europie Centralnej w podziale na sektory dla lat 2007-2009
45%
Rolnictwo
40%
Produkcja
przemysłowa
Usługi dla przemysłu i
biznesu
Chemia i materiały
35%
IT/Telekomunikacja
30%
Elektronika
25%
Budownictwo
Handel detaliczny
20%
Usługi komercyjne
15%
Energia i środowisko
Usługi finansowe
10%
Medycyna
5%
Nieruchomości
Transport
0%
2007
Źródło: EVCA/PEREP_Analytics
13
2008
2009
Sektory o największej aktywności M&A w Europie Centralnej
• Obecnie najbardziej aktywne w Europie sektory na polu fuzji i przejęć pod względem liczby
zawartych transakcji to: przemysł i chemia (21%), dobra konsumpcyjne (16%) i telekomunikacja
(13%).
• Sektory które mają największy udział pod względem wartości przeprowadzanych transakcji to:
Energia i górnictwo (19%), ochrona zdrowia (15%) oraz przemysł i chemia (14%).
Sektory o największej aktywności M&A w Europie pod względem liczby i wartości transakcji
Wartość transakcji
Liczba transakcji
Przemysł i chemia
2%4%
Usługi finansowe
14%
5% 2%
Usługi biznesowe
11%
Energia i górnictwo
Telekomunikacja
6%
21%
7%
Dobra konsumpcyjne
15%
3%
4%
Rozrywka
6%
2%
Transport
9%
13%
Ochrona zdrowia
11%
9%
19%
11%
Budownictwo
Nieruchomości
8%
16%
Obrona
Rolnictwo
Źródło:Deal drivers EMEA H1 2010, Mergermarket
14
Najbardziej pożądane przez inwestorów sektory w Europie Centralnej
• Badanie przeprowadzone przez Mergermarket wykazało, że w Europie Centralnej największa
aktywność na polu fuzji i przejęć planowana jest w sektorach energetycznym i górniczym, dóbr
konsumpcyjnych, telefonii i mediów oraz przemysłu i chemii.
• Wynika to z ich stabilności i stosunkowo małej wrażliwości na zmiany cykli koniunkturalnych.
Podział sektorów ze względu na stopień pożądania przez inwestorów w Europie Centralnej
141
132
Najbardziej
pożądane
98
>80
58
50
43
40
30
35
31
28
16
5
15
so
En
w
yc
er
h
ge
ty
cz
ny
ig
ór
Dó
ni
br
cz
ko
y
ns
um
pc
yjn
yc
Te
h
le
fo
ni
ii
m
ed
Pr
ió
ze
w
m
ys
łu
ic
he
m
iii
Us
łu
izn
es
ow
gb
gf
in
an
ki
ry
w
Us
łu
ia
w
dr
o
rto
w
Oc
hr
on
yz
Tr
an
sp
o
la
ny
ow
Bu
d
oś
ci
cz
y
om
Ni
er
uc
h
ni
Ro
l
y
Ob
ro
n
y
w
do
Rz
ą
st
ał
e
Po
zo
Źródło: Deal drivers EMEA H1 2010, Mergermarket
yc
h
2
Ro
z
1
<30
35
20
y
Najmniej
pożądane
136
Sektory o największym potencjale dla kupujących
• Na przestrzeni ostatnich 5 lat
widać zwrot kupujących w
kierunku sektorów
antycyklicznych takich jak:
energetyka, produkcja,
spożywczy, ochrona zdrowia,
czy handel detaliczny.
Sektory o największym potencjale dla kupujących w okresie następnych 6 miesięcy
26%
25%
21%
19%
Wrz.
2005
13% 13%
13%
13%
9%
9%
9%
6%
Kwi.
2010
4%
Sp
oż
Oc
yw
hr
cz
on
a
az
dr
Ha
ow
nd
ia
el
de
ta
lic
zn
y
Po
zo
sta
łe
0%
uk
cja
Pr
od
ztw
o
rg
ia
0%
Do
ra
d
En
e
e
fin
an
so
w
Us
łu
gi
ek
o
m
un
ika
c ja
0%
Te
l
• Najpopularniejsza w 2005 roku
telekomunikacja, jest obecnie
sektorem o największym spadku
potencjału dla kupujących.
13%
Źródło: Deloitte, Central Europe Private Equity Survey, Maj 2010
16
9%
Czy to dobry czas na sprzedaż spółek za wysoką cenę?
Czynnik nr 3:
Sama Spółka i jej kondycja
17
Duże i średnie przedsiębiorstwa mają potencjał inwestycyjny
• Największe możliwości inwestycyjne są oczekiwane wśród liderów rynku. Takie spółki mogą
spodziewać się wysokich wycen ponieważ przetrwały kryzys i wykorzystały go do wzrostu
efektywności swojego funkcjonowania co będzie skutkować wzrostem marż.
• Drugą grupą o wysokim potencjale inwestycyjnym są spółki średniej wielkości z uwagi na ich
duże możliwości wzrostu.
• Statystyki potwierdzają wzrost rynku M&A i wycen, zatem wchodzimy w dobry okres na
sprzedaż spółki, lub rozpoczęcie procesu i przygotowania się do sprzedaży.
Oczekiwane największe możliwości inwestycyjne:
Liderzy
rynku
65%
60%
Start-upy 35%
40%
69%
61%
53%
53%
68%
67%
32%
33%
56%
54%
53%
44%
43%
47%
65%
Spółki
średniej
wielkości
40%
31%
39%
47%
7%
35%
3%
Mar. 2004 Wrz. 2004 Mar. 2005 Wrz. 2005 Mar. 2006 Paź. 2006 Kwi. 2007 Paź. 2007 Kwi. 2008 Paź. 2008 Kwi. 2009 Paź. 2009
Źródło: Deloitte, Central Europe Private Equity Survey, Maj 2010
18
Czy to dobry czas na sprzedaż spółek za wysoką cenę?
Co mówią statystyki?
19
Rynek fuzji i przejęć w Europie ponownie rośnie
• Stabilizująca się gospodarka oraz postępująca liberalizacja polityki udzielania kredytów przez
banki są solidną podstawą powrotu wzrostu dynamiki w obszarze fuzji i przejęć w Europie.
• W pierwszej połowie 2010 widać niewielki wzrost liczby transakcji w stosunku do tego samego
okresu roku 2009. Bardzo wyraźny jest natomiast wzrost wartości zamkniętych transakcji w
2010, wyniósł on 38%.
Dynamika procesów fuzji i przejęć w Europie
11883
10632
1600
10240
9759
9724
8859
1400
1200
8042
8000
7298
1000
800
6000
600
4000
400
2000
200
0
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Źródło: Global M&A Monthly, August 2010 Baird
20
2008
2009
500
6188
6158
450
6000
400
5000
Liczba transakcji
10783
10000
Liczba transakcji
12075
Wartość transakcji (mld USD)
12000
7000
1800
Wartość transakcji
350
4000
38%
3000
300
250
200
150
2000
100
1000
50
0
0
1 poł 2009
1 poł 2010
Wartość transakcji (mld USD)
Liczba transakcji ogółem
14000
Rynek fuzji i przejęć w Polsce rośnie
Liczba i wartość transakcji fuzji i przejęć w Polsce
700
Liczba transakcji ogółem
600
9,8
500
▫ realizacja transakcji do których nie
doszło w 2009 roku,
▫ szerokie plany prywatyzacyjne oraz
▫ zmniejszenie rozbieżności
oczekiwań cenowych pomiędzy
kupującymi, a sprzedającymi.
Liczba transakcji
8,1
• Obecnie widać powrót do trendu z
przed 2009. Liczba i wartość transakcji
ponownie rośnie, przyczyniają się do
tego, oprócz wzrostu liczby
zawieranych nowych transakcji, także:
12
Wartość transakcji
8,3
10
8
7,8
7,4
400
6
5,3
300
4
200
2
100
0
0
2005
2006
2007
Źródło: Global M&A Monthly, August 2010 Baird
21
2008
2009
P2010
Wartość transakcji (mld EUR)
• Dynamiczny wzrost Polskiego rynku
fuzji i przejęć został na krótko
przerwany w 2009 roku, kiedy na rynku
dominowała niepewność i rozbieżne
oczekiwania cenowe pomiędzy
kupującymi, a sprzedającymi.
Wzrost cen transakcyjnych na rynku Polskim i Europy Centralnej
• Poprawa nastrojów rynkowych przyniosła poprawę wycen spółek w porównaniu do pierwszego
półrocza 2009 roku.
• Mnożniki dla „Polskich” transakcji były podobne do obserwowanych na rynkach Europy
Centralnej, ale lepsze niż obserwowane przed rokiem.
• W Europie ceny rosną, znajdują się obecnie w okolicach mediany dla lat 2000-2010.
Przeciętne wartości mnożników
transakcyjnych dla Polski
1 poł.
2009
9,8
8,9
Przeciętne wartości mnożników
transakcyjnych dla Europy Centralnej
9,15
EV/EBITDA
9
1 poł.
2009
EV/S
8,2
8
7
6,65
1 poł
2010
Wartości mnożników transakcyjnych w Europie dla transakcji poniżej 100
milionów USD
7
7
7,4
7,4
6,8
6,5
6
1 poł
2010
6,8
6,2
5,7
5,5
5
Mediana = 6,8
4
2,2
1,45
1 1,1
2
1,45
1,151,2
3
2
1
0
P/S
P/EBITDA
Źródło: DealWatch
P/BV
P/S
P/EBITDA
Mediana = 0,74
P/BV
Źródło: DealWatch
0,95 0,69 0,59 0,63 0,84 0,74 0,81 0,78 0,78 0,63 0,71
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Źródło: Global M&M Monthly, Baird
22
Oczekiwana wysoka aktywność rynku M&A w Europie Centralnej
• Oczekiwania co do aktywności rynku fuzji i przejęć w Europie Centralnej najwyższe od sześciu i
pół roku.
• Ponad 65% funduszy PE oczekuje poprawy, a co więcej żaden fundusz nie spodziewa się
pogorszenia rynku.
Oczekiwana aktywność rynku fuzji i przejęć w Europie Centralnej
Pogorszenie
16%
6%
38%
52%
44%
3%
19%
19%
35%
44%
47%
31%
Poprawa
9%
26%
44%
Utrzymanie
się tego
samego
poziomu
5%
50%
58%
80%
64%
62%
65%
74%
56%
53%
62%
48%
56%
56%
65%
47%
37%
47%
27%
19%
12%
8%
Mar.
2003
Wrz.
2003
Mar.
2004
Wrz.
2004
Mar.
2005
Wrz.
2005
Mar.
2006
Źródło: Deloitte, Central Europe Private Equity Survey, Maj 2010
23
Paź.
2006
Kwi.
2007
Paź.
2007
Kwi.
2008
Paź.
2008
16%
Kwi.
2009
Paź.
2009
Kwi.
2010
Wzrost aktywności inwestycyjnej funduszy PE
• W okresie kryzysu fundusze PE skupiały się na zarządzaniu dotychczasowymi portfelami.
• Od ostatniego kwartału 2009 roku widać jednak zmianę tendencji. Obecnie ponad 70%
zarządzających funduszami planuje rozwijać nowe inwestycje.
Planowana aktywność zarządzających funduszami w roku 2010
Pozyskiwanie
funduszy
17%
7%
22%
12%
17%
12%
7%
7%
5%
16%
6%
3%
9%
14%
3%
3%
13%
24%
14%
31%
55%
29%
13%
68%
74%
Paź.
2009
Kwi.
2010
48%
53%
69%
Nowe
inwestycje
8%
19%
24%
Zarządzanie
dotychczasowy
m portfelem
4%
80%
74%
88%
77%
86%
79%
77%
62%
50%
42%
49%
30%
Mar.
2003
Wrz.
2003
Mar.
2004
Wrz.
2004
Mar.
2005
Wrz.
2005
Mar.
2006
Źródło: Deloitte, Central Europe Private Equity Survey, Maj 2010
24
Paź.
2006
Kwi.
2007
Paź.
2007
Kwi.
2008
Paź.
2008
Kwi.
2009
Wnioski
• Gospodarka rośnie, widać wyraźne polepszenie nastrojów na
rynkach i większą dostępność finansowania dłużnego, co zwiększa
potencjalne wyceny.
• Sektory o największym potencjale to sektory stabilne i odporne na
zmiany koniunktury, takie jak: energetyka, handel detaliczny/dóbr
konsumpcyjnych, przemysł i chemia, telefonia i media oraz ochrona
zdrowia.
• Spółki które przetrwały kryzys i zwiększyły efektywność swojego
działania mają największe szanse na sprzedaż po wysokich cenach.
Są to przede wszystkim liderzy rynku.
25
Dziękuję za uwagę
Rafał Błędowski
Partner
Holon Sp. z o.o.
Atrium International Business Center
Al. Jana Pawła II 23
00-854 Warszawa
tel.: +48 22 653 90 90
fax: +48 22 653 90 99
email: [email protected]
URL: http://www.holon.pl
26