opracowanie ekofizjograficzne

Transkrypt

OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE
sporządzone na potrzeby
Zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego
Gminy i Miasta Krajenka
luty 2007 r.
Opracowanie ekofizjograficzne składa się z:
1) części opisowej,
2) części kartograficznej, obejmujące następujące mapy w skali 1:25 000:
- Rzeźba terenu, hydrografia,
- Litologia, hydrologia,
- Elementy środowiska przyrodniczego, kulturowego i ich ochrona,
- Ogólna ocen przydatności terenów.
autor opracowania:
dr Andrzej Kucharczyk
EKOFIZJOGRAFIA do Zmiany studium ...
gm. Krajenka
Spis treści
1. Wstęp
2. Podstawy prawne
3. Postępowanie metodyczne
4. Położenie
5. Charakterystyka wybranych elementów środowiska przyrodniczego
6. Ogólna diagnoza stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego
7. Wstępna prognoza dalszych zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym
8. Ogólna ocena przydatności terenów dla różnych sposobów zagospodarowania
9. Rola elementów środowiska przyrodniczego w kształtowaniu struktury funkcjonalnoprzestrzennej gminy
10. Materiały źródłowe
3
gm. Krajenka
1 . Wst ęp
Opracowanie ekofizjograficzne w skali 1:25 000 zostało wykonane na potrzeby
sporządzenia Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka.
Zrównoważony rozwój i ochrona środowiska to jedne z podstawowych zasad,
które powinny być przestrzegane przy przyszłym zagospodarowaniu gminy. Zasady te
powinny być realizowane między innymi poprzez:
a) zapewnienie warunków utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalnej gospodarki
zasobami środowiska;
b) zachowanie prawidłowych proporcji przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele
oraz przy określaniu zadań związanych z ich zagospodarowaniem, pozwalające na
zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidłowych
warunków życia;
c) określenie sposobów zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku
działalności człowieka i klęsk żywiołowych.
Wyżej wymienione wymagania w stosunku do Zmiany studium, powinny być
określone na podstawie niniejszego opracowania ekofizjograficznego. Realizacja
wymienionego celu będzie realizowana poprzez przeprowadzenie na obszarze gminy
Krajenka diagnozy stanu i funkcjonowania poszczególnych elementów środowiska
przyrodniczego, określenie wstępnej prognozy dalszych ich zmian, a w dalszej kolejności
poprzez przedstawienie ogólnej oceny przydatności terenów dla różnych sposobów
zagospodarowania i ich roli w kształtowaniu struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy.
2. Podstawy prawne
Obowiązek prawny sporządzenia opracowania ekofizjograficznego dla Zmiany
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta
Krajenka wynika z art. 72 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony
środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627, z późniejszymi zmianami, j.t. z dnia 4 lipca 2006 r., Dz.
U. Nr 129 poz. 902). Zakres opracowania określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z
dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155
poz.1298).
4
3.
gm. Krajenka
Postępowanie metodyczne
Postępowanie metodyczne niniejszego opracowania zostało podzielone
na cztery etapy:
a) prace kameralne polegające na przestudiowaniu między innymi następujących
materiałów archiwalnych:
- materiałów planistycznych – głównie miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego oraz dotychczas obowiązującego Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka,
- map topograficznych w skalach 1:10 000 i 1:25 000 oraz map zasadniczych
w skalach 1:1000,
- mapy kompleksów glebowo-rolniczych w skali 1:5 000,
- map hydrograficznych w skali 1:50 000,
- map geośrodowiskowych w skali 1:50 000,
- map hydrogeologicznych w skali 1:50 000,
- map sozologicznych w skali 1:50 000,
- dokumentacji geologicznych i geotechnicznych,
- raportów o stanie środowiska WIOŚ,
- prognoz oddziaływania ustaleń miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego na środowisko przyrodnicze,
- programów ochrony przyrody,
- innych opracowań branżowych i naukowych;
b) wizję w terenie, inwentaryzację przyrodniczą i urbanistyczną umożliwiającą weryfikację
uzyskanych wcześniej danych archiwalnych w zakresie aktualizacji stanu
poszczególnych
elementów
środowiska
przyrodniczego
oraz
sposobu
zagospodarowania;
c) opracowanie tekstowe ujmujące diagnozę stanu i funkcjonowania elementów
środowiska przyrodniczego, zidentyfikowanych w granicach opracowania, w którym
znalazła się ocena ogólna terenów dla różnych sposobów użytkowania;
d) przedstawienie problematyki uwarunkowań ekofizjograficznych na 4 planszach
tematycznych wykonanych na aktualnej kopii mapy topograficznej w skali 1:50 000,
zmienionej do skali 1:25 000, ujmujących w sposób syntetyczny zagadnienia ujęte w
części tekstowej.
5
gm. Krajenka
4. Położenie
Gmina Krajenka położona jest w północnej części województwa wielkopolskiego, w
południowej części powiatu złotowskiego. W obrębie powiatu, gmina Krajenka graniczy od
północnego zachodu – z gminą Tarnówka, a od północnego wschodu - z gminą Złotów. Od
strony południowej gmina Krajenka graniczy z gminami powiatu pilskiego: Szydłowem,
Piłą, Kaczorami i Wysoką. Łączna powierzchnia gminy wynosi 19118 ha, w tym miasta 376
ha1. Gminę Krajenka składa się z 20 miejscowości: w tym 1 miasta, 16 wsi tworzących
sołectwa oraz 2 integralnych części miejscowości i 1 osady.
Według podziału fizycznogeograficznego J. Kondrackiego, gmina Krajenka
położona jest w podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego (314), w makroregionie
Pojezierzy Południowopomorskich (314.6) i w granicach dwóch mezoregionów: Doliny
Gwdy (314,68) oraz Pojezierza Krajeńskiego (314,69).
Według podziału geomorfologicznego Niziny Wielkopolskiej (B. Krygowskiego 1961), gmina Krajenka w całości znajduje się w granicach regionu Wysoczyzny Krajeńskiej
(XIV).
1
wg stanu na dzień 01.01.2006 r.
6
gm. Krajenka
5. Charakterystyka wybranych elementów środowiska przyrodniczego
5.1. Rzeźba terenu
Cały obszar gminy Krajenka mieści się w przedziale wysokościowym 55,0 – 125 m
n.p.m. Najniżej położony punkt w gminie znajduje się w jej części południowo-zachodniej,
przy brzegu rzeki Gwdy. Tereny najwyżej położone znajdują się północno-wschodniej
części gminy, na północ od miejscowości Barankowo. W granicach gminy wyróżnić można
przynajmniej trzy główne strefy wysokościowe nawiązujące do rozmieszczenia głównych
jednostek geomorfologicznych: strefę dolin rzecznych (55,0 - 65 m n.p.m.), strefę
powierzchni sandrowych (80,0 – 100,0 m n.p.m.) oraz strefę wysoczyzny morenowej
(100,0 – 125 m n.p.m.).
Gmina Krajenka charakteryzuje się mało urozmaiconą rzeźbą terenu. Kształtowana
była ona w przeszłości w wyniku różnych procesów morfogenetycznych. Główne elementy
rzeźby gminy powstały w okresie ostatniego zlodowacenia północnopolskiego
(bałtyckiego). Z okresu fazy poznańsko-dobrzyńskiej (subfazy krajeńskiej) pochodzi obszar
wysoczyzny i wyższy poziom sandrowy Głomi, a z okresu fazy pomorskiej niższy poziom
sandrowy Gwdy. Większość elementów rzeźby jest pochodzenia wodno-lodowcowego i
lodowcowego oraz rzecznego. W okresie peryglacjalnym i holocenie poszczególne
elementy rzeźby modelowane były przez procesy eoliczne, denudacyjne, erozyjne i
akumulacyjne.
Najbardziej rozległą powierzchniowo formą rzeźby jest kompleks równin
sandrowych (42). Są one genetycznie związane z odpływem wód fluwioglacjalnych z
kolejnych postojów recesyjnych lądolodu. W obrębie tego kompleksu wyróżnić można dwa
główne poziomy sandrowe (4a i 4b) połączone ze sobą sandrem dolinnym Głomi (2).
Pierwszy, wyższy poziom sandrowy (4a) obejmuje centralną część gminy oraz tworzy
izolowaną powierzchnię na wschód od miasta Krajenki. Powierzchnia ta w części
zachodniej gminy ograniczona jest od góry rzędną ok. 100 m n.p.m., a w części wschodniej
– 110 m n.p.m. Zachodnia część tej powierzchni (większa) rozciąga się na północny zachód
od Jeziora Wapieńskiego i osiąga zasięg od 4,5 km w części południowej do ponad 9 km w
północnej części gminy. Powierzchnia ta obniża się w kierunku południowym i południowozachodnim. Charakteryzuje się stosunkowo niewielkimi spadkami terenu, rzadko
przekraczającymi 5 %. W południowej jej części występują mało widoczne w terenie
powierzchnie piasków przewianych, a w centralnej części głębokie do 10 m obniżenie
doliny Głomi. Północna część tej powierzchni rozcięta jest stosunkowo płytkimi, do kilku
metrów, dolinami (4c) rzeki Pankawy i cieku okresowego przepływającego przez wieś
Paruszka. Na północny zachód od tej wsi znajduje się jedna z nielicznych w tej części
2
Oznaczenia te odnoszą się do mapy p.t. „Rzeźba terenu i hydrografia”.
7
gm. Krajenka
opracowania forma wypukła – kulminacja wzniesienia kemowego (3g) o wysokości
względnej ok. 10 m. Wschodnia część wyższego poziomu terasowego, na wschód od
miasta Krajenki, tworzy w granicach gminy niewielką powierzchnię o szerokości od 1 km w
rejonie osady Leśnickiego Młyna do ponad 3 km w rejonie wsi Łońsko. Powierzchnia ta od
góry ograniczona jest rzedną 110 m n.p.m. Opada ona bardzo łagodnie w kierunku
południowo-zachodnim i południowym. Analizowana powierzchnia sandrowa w części
południowej i od strony wschodniej przylega do doliny Głomi, głębokiej w tym miejscu na 5
m.
Elementem łączącym wszystkie fragmenty wyższego poziomu sandrowego jest
wąski pas sandru dolinnego usytuowanego wzdłuż obecnego biegu rzeki Głomi, od doliny
rzeki Kocuni do wsi Dolnik (2). Powierzchnia ta tworzy wąski pas o zmiennej szerokości
od 1,0 km w rejonie wsi Dolnik i doliny Kocuni do 2 km w rejonie miasta Krajenki.
Powierzchnia ta łagodnie opada w kierunku południowo-zachodnim, zgodnie z biegiem
rzeki Głomi, od 101 m n.p.m. w części wschodniej do 96 m n.p.m. w rejonie wsi Dolnik.
Powierzchnia ta rozcięta jest licznymi płytkimi dolinami, okresowo wykorzystywanymi
przez cieki o układzie równoległym do rzeki Głomi.
Niższy poziom sandrowy (sandr rzeki Gwdy - 4b) tworzy powierzchnia obejmująca
swoim zasięgiem południowo-zachodnie krańce gminy, ograniczona od zachodu doliną
Gwdy (1), a od wschodu załomem wyższego poziomu terasowego, biegnącego
południkowo na zachód od wsi Skórka. Powierzchnia ta, ograniczona od góry rzedną ok.
95 m n.p.m. opada w kierunku południowymi w mniejszym stopniu w kierunku
południowo-zachodnim. Ten fragment sandru jest powierzchnią stosunkowo płaską, o
spadkach rzadko przekraczających 5 %, sporadycznie urozmaiconą formami wklęsłymi obniżeniami powytopiskowymi (4d) oraz niewysokimi wałami wydmowymi (4e). W obrębie
tych ostatnich form nachylenie powierzchni może się zwiększać do 10 – 15 %.
Powierzchnia ta w centralnej części rozcięta jest doliną Głomi (2), głęboką na ponad 20 –
30 m. W południowej części tej powierzchni sandrowej występuje natomiast system
obniżeń, będących pozostałością po dawnych szlakach wód roztopowych (4c), mający
połączenie z obniżeniem rynnowym Jeziora Wapieńskiego (3f). Część z tych obniżeń
wykorzystywana są obecnie przez lokalny system hydrograficzny – cieki okresowe oraz
niewielkie zbiorniki wodne – np. Jezioro Czarne.
Innym charakterystycznym elementem rzeźby gminy Krajenka jest powierzchnia
wysoczyznowa (3a). mająca w granicach gminy charakter moreny pagórkowatej, falistej i i
rzadziej płaskiej. W granicach gminy Krajenka wysoczyzna morenowa rozczłonkowana jest
przez dolinę Głomi na dwie nierówne części. Mniejsza z nich usytuowana jest na północ od
miasta Krajenki. Rozszerza się ona od 3 km w rejonie miasta do 4,5 km przy północnej
granicy gminy. Powierzchnia ta obniża się w kierunku południowym od rzędnej 125 m
n.p.m. w części północnej do 106, m n.p.m. w rejonie miasta Krajenki. Ten fragment
wysoczyzny rozcięty jest przez dwie doliny rzeczne (3d): dolinę biegnącą południkowo z
8
gm. Krajenka
Barankowa do Krajenki oraz dolinę Pankawy biegnącą z Tarnówczyna w kierunku
miejscowości Pogórze. Południowa części wysoczyzny w granicach gminy tworzy
powierzchnię o szerokości ponad 13 km. Mieści się ona w przedziale wysokościowym 100 110 m n.p.m. Cechą charakterystyczną tej formy jest obecność w jej wschodniej części
rozległej niecki zastoiskowej (3c) o szerokości ponad 4 km. Forma ta ciągnie się od Kocuni
aż do rejonu wsi Śmiardowo Krajeńskie. Ograniczona jest ona rzędnymi 101 i 105 m n.p.m.
i charakteryzuje się licznymi drobnymi koncentrycznymi obniżeniami. W obrębie
wysoczyzny występują nieco mniejsze płaskie powierzchnie będące obecnie równinami
biogenicznymi powstałymi na obszarach o ograniczonej przepuszczalności podłoża (3e). Od
strony północnej wysoczyzna rozcięta jest dolinami rzecznymi obniżającymi się w kierunku
doliny Głomi. Wśród innych charakterystycznych elementów powierzchni wysoczyznowej
należy wymienić obecność w jej granicach systemu obniżeń o charakterze rynien
subglacjlalnych (3f), usytuowanych równoleżnikowo na południe od wsi Głubczyn i
Śmiardowo Krajeńskie. Dna tych obniżeń wypełniają zbiorniki wodne, między innymi
jeziora Głubczyn Mały i Wielki oraz Jezioro Wapieńskie. W sąsiedztwie systemu obniżeni
rynnowych (rejon wsi Podróżna) znajduje się długie na ponad 4 km i szerokie na 700 m
wzniesienie (3g1) o wysokościach względnych 10-12 m. Są to najprawdopodobniej
wzniesienia kemowe z akumulacyjnymi pokrywami piasków lodowcowych związane z
procesami deglacjacji w okresie recesji lądolodu3). Innym elementem rzeźby tej części
wysoczyzny są wzniesienia kemowe (3g) pochodzące z tego samego okresu, położone na
zachód od drogi Głubczyn-Dolnik. Są one bardzo widoczne w przestrzeni ze względu na
duże wysokości względne, które osiągają ich kulminacje (15-20 m).
Stopień antropogenicznych przekształceń rzeźby na terenie gminy jest bardzo mały.
Największe zmiany rzeźby występują w obrębie samego miasta Krajenka, gdzie istnieją
liczne nasypy pod budynkami i terenami komunikacyjnymi, a w niektórych przypadkach
niwelacje pierwotnie bardziej stromych powierzchni, najczęściej w sąsiedztwie rzeki Głomi.
Niewielkie zmiany powierzchni związane są obecnie z byłym obszarem eksploatacji
kruszywa naturalnego we wsi Żeleźnica. Pewne zmiany rzeźby obserwowane są również w
obrębie zrekultywowanego wysypiska śmieci na terenach położonych na południowy
zachód od miasta Krajenki, gdzie istnieje w miejscu byłego wysypiska nasyp ziemny.
Antropogeniczne zmiany rzeźby istnieją także wzdłuż linii kolejowej Piła-Chojnice,
biegnącej przez centralną część gminy. Występują tu najczęściej różnej wysokości, w
zależności od warunków naturalnych, niewysokie nasypy, a w kilku miejscach wcięcia.
Innym przykładem zmiany rzeźby terenu są wykopy pod stawy, realizowane w dolinie
Głomi i w sąsiedztwie niektórych jezior.
3
W niektórych opracowaniach formy te są zaliczane do moren czołowych akumulacyjnych.
9
5.2.
gm. Krajenka
Geologia
Gmina Krajenka usytuowana jest w centralnej części jednostki strukturalnogeologicznej - Wału (antyklinorium) Kujawsko-Pomorskiego. Antyklinorium to posiada
nierówną powierzchnię, co dało podstawę do wydzielenia jednostek niższego rzędu w
granicach gminy Krajenka (począwszy od południowego zachodu): antykliny Piły, synkliny
Skórki i antykliny Złotowa. Powyższe antykliny zbudowane są z drobnoziarnistych słabo
spojonych szarych piaskowców jury dolnej. Ich strop znajduje się na rzędnych od 100 m
p.p.m. w rejonie południowo-wschodniej granicy gminy, do 50 m p.p.m. w rejonie miasta
Krajenki. Wymieniona wyżej synklina zbudowana jest natomiast z mułowców jury
środkowej.
Rozmieszczenie osadów trzeciorzędowych nawiązuje do morfologii starszego
podłoża. Górny (stropowy) poziom osadów trzeciorzędowych zalega na rzędnych 10 – 60
m n.p.m., a w kopalnych depresjach do 30 m p.p.m. Najwyżej osady trzeciorzędowe
występują w rejonie południowo-wschodniej granicy gminy oraz w rejonie miasta Krajenki.
Powierzchnia trzeciorzędowa najbardziej obniżona jest w rejonie Skórki i Maryńca. Osady
trzeciorzędowe w granicach gminy Krajenka osiągają miąższość od 40 do 100 m i
reprezentowane są przez dwa główne kompleksy litologiczne. Najstarszy z nich, kompleks
eoceńsko-oligoceński, wypełnia synklinę Skórki. Składa się on z osadów piaszczystomułkowych (mułowców i gruboziarnistych piasków ze żwirem i glaukonitem) oraz piasku
mułkowatego z łyszczykami i detrytusem roślinnym) o miąższości od 40 do 80 m.
Kompleks mioceński o zróżnicowanej miąższości (od kilku do 70 m) zbudowany jest w
granicach gminy z serii drobnoziarnistych piasków i pyłów w części spągowej oraz z serii
mułkowo-ilastej z wkładkami węgla brunatnego w części stropowej. W północnej części
gminy może występować także formacja iłów plioceńskich (tzw. poznańskich) o miąższości
do 40 m.
Utwory czwartorzędowe w granicach gminy Krajenka tworzą poziom o zmiennej
miąższości, w dużej mierze uzależnionej od morfologii podłoża podczwartorzędowego,
wynikającego z budowy wgłębnej, erozji lodowcowej, glacitektoniki oraz erozji wgłębnej.
Miąższość osadów czwartorzędowych, tworzących w granicach gminy ciągłą warstwę,
zmienia się w kierunku południkowym. Najmniejsza jest w części północnej gminy – ok. 30
m, a największa w jej części południowej – ok. 120 m (w rejonie wsi Maryniec wynosi
nawet 132 m). Duża miąższość osadów czwartorzędowych obserwowana jest również w
sąsiedztwie obecnej doliny Gwdy (do 90 m). Poziom czwartorzędowy tworzą trzy lub
cztery poziomy glacjalne.
10
gm. Krajenka
Najstarszy poziom (zlodowacenia południowopolskiego) występuje w rejonie Skórki
i Maryńca. Składa się on z interglacjalnych piasków i żwirów oraz glin zwałowych
zlodowacenia Sanu II o miąższości 30-40 m.
Źródło: H. Pomianowska, „Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polski, 1 :50 000”, arkusz Krajenka, Warszawa 2004 r.
Źródło: J. Kachnic, T. Kotowski, „Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polski”, 1:50 000, arkusz Wysoka, Warszawa 2004 r.
11
gm. Krajenka
Młodszy poziom glacjalny (zlodowacenia środkowopolskiego) osiąga wartość 30 40 m. Obecny jest on prawie w granicach całej gminy, oprócz terenów w sąsiedztwie doliny
Gwdy, gdzie został rozmyty. Najmłodszy kompleks glacjalny (zlodowacenia
północnopolskiego) składa się z serii piaszczysto-żwirowej (miąższość 30-50 m) i serii glin
zwałowych (miąższość do 30 m). Ostatnia wymieniona seria tworzy powierzchnię
wysoczyzny morenowej (Wysoczyzny Krajeńskiej). W niektórych miejscach gliny zwałowe
przykryte są pokrywami piaszczystymi akumulacji lodowcowej. W południowej i
zachodniej części wysoczyzny występują wzniesienia kemowe zbudowane najczęściej z
piasków średnio i drobnoziarnistych z częstymi przewarstwieniami piasków pylastych i
żwirów. Natomiast na wschód od miejscowości Czajcze i Leśnik rozciąga się rozległa
równina zastoiskowa zbudowana z osadów (iłów warwowych, mułków ilastych, piasków
pylastych) o miąższości do 3,0 m.
Zachodnia część gminy pokryta jest kilkunastometrowa warstwą osadów wodnolodowcowych (seria piaszczysto-żwirowa) tworzącą dwa poziomy sandrowe wzdłuż doliny
Gwdy, pochodząc z okresu fazy poznańskiej i pomorskiej ostatniego zlodowacenia. Osady
sandrowe zbudowane są najczęściej z różnoziarnistych piasków, rzadziej z
drobnoziarnistych piasków przewarstwionych żwirem. Ich miąższość zmienia się od 7,5 m
w rejonie Skórki do ponad 20 w rejonie zachodniej granicy gminy. Z okresu schyłkowego
plejstocenu (bolling – dryas) pochodzą piaski, żwiry i mułki budujące terasy nadzalewowe
Gwdy i Głomi. Z tego tez okresu pochodzą osady i pokrywy deluwialne (piaski i gliny o
grubości do kilku metrów) powstające u zboczy stromych zboczy wysoczyzny oraz
wzniesień czołowo-morenowych.
Utwory holoceńskie reprezentowane są przez osady rzeczne (aluwialne)
piaszczysto-żwirowe) oraz osady bagienno-torfowe. Osady piaszczyste występują w
sąsiedztwie doliny Gwdy oraz w mniejszych dolinach jej dopływów (Głomi, Pankawy). Są
to najczęściej różnoziarniste piaski z domieszką żwirów warstwowane skośnie lub poziomo,
jasnoszare lub żółte, o miąższości do kilku metrów. Osady bagienno-torfowe występują w
różnych miejscach na terenie gminy: dolinach ważniejszych rzek, małych dolinach
erozyjnych w obrębie wysoczyzny, równinach zastoiskowych, zagłębieniach
powytopiskowych rynnach subglacjalnych. Z okresu peryglacjalnego (najprawdopodobniej
starszego dryasu) pochodzą piaski eoliczne budujące niewielkie wały i powierzchnie
piasków przewianych w południowo-zachodniej części gminy.
12
gm. Krajenka
Profil archiwalny
Krajenka
102,7 m n.p.m. (profil uproszczony)
były PGR, przy drodze Krajenka-Buntowo
m
p.p.t.
0,0
- 0,4
gleba
0,4
-
1,4
piasek różnoziarnisty
1,4
-
2,5
piasek drobnoziarnisty
2,5
-
25,0
glina zwałowa
25,0
-
31,0
bruk morenowy – otoczaki z gliną
31,0
-
35,0
glina zwałowa z otoczakami
35,0
-
39,0
piasek drobnoziarnisty
39,0
-
51,0
ił plioceński
Trzeciorzęd - pliocen
51,0
-
53,0
węgiel brunatny
Trzeciorzęd - miocen
53,0
-
59,0
ił
59,0
-
71,0
mułek
71,0
-
89,0
mułek z łyszczykami
89,0
-
100,0
mułek z węglem
100,0
-
112,0
mułek laminowany
112,0
-
132,0
ił
132,0
-
148,0
mułek z węglem
148,0
-
164,0
mułek węglisty
164,0
-
166,0
piasek gruboziarnisty
166,0
-
183,0
piaskowiec porowaty
Trzeciorzęd - oligocen
Jura - lias
nawiercone zwierciadło wody
31 m p.p.t.
ustabilizowane zwierciadło wody
10 m p.p.t.
I poziom
nawiercone zwierciadło wody
164 m p.p.t.
ustabilizowane zwierciadło wody
1,0 m p.p.t.
II poziom
13
gm. Krajenka
5.3. Gospodarka surowcami
Obecnie na obszarze gminy Krajenka brak jest miejsc, gdzie odbywa się wydobycie
kopalin w oparciu o ważną koncesję. Jedynym eksploatowanym złożem w przeszłości było
złoże piasków „Żeleźnica” o powierzchni 2,2 ha, zarejestrowane w systemie MIIDAS pod
numerem 3654. Złoże to od dawna nie jest eksploatowane i nie jest planowana na nim nowa
działalność wydobywcza. Oprócz wymienionego złoża, w przeszłości eksploatacja
surowców odbywała się bez ważnego pozwolenia (koncesji) w rejonie miejscowości
Krajenka i Skórka.
Na terenie gminy Krajenka występują potencjalne złoża torfów i gytii. Ich stan
rozpoznania jest bardzo niekompletny i mało aktualny. Najbardziej zasobne w torfy i gytie
obszary znajdują się w dolinie Głomi, w rejonie Głubczyna oraz w sąsiedztwie Jeziora
Wapieńskiego. Ze względu na położenie większości tych torfowisk w granicach obszarów
objętych ochroną konserwatorską (obszar chronionego krajobrazu, planowany obszar w
ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000) oraz wysokie walory przyrodnicze i
ekologiczne, ich gospodarcze wykorzystanie staje się niemożliwe. Według mapy
geogospodarczej Polski w skali 1:50 000 (arkusz Krajenka), w granicach gminy istnieją dwa
obszary perspektywiczne dla złóż kruszywa naturalnego. Jedno z nich położone jest na
południe od Głomi, w obrębie powierzchni sandrowej na wysokości osady Stara Kuźnia.
Również w tym przypadku względy ochrony środowiska przyrodniczego nie pozwalają na
rozpoczęcie działalności wydobywczej. Drugi obszar perspektywiczny wyznaczony został
na granicy gminy, na południe od wsi Maryniec. Także i w tym przypadku eksploatacja jest
mało prawdopodobna ze względu na małe zasoby. Sąsiedztwo terenów cennych
przyrodniczo (jeziora: Wapieńskie, Głubczyn Mały i Wielki) oraz korzystne warunki
glebowe wykluczają ten obszar z eksploatacji.
5.4.
Wody podziemne
Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym kraju (wg Paczyńskiego), obszar gminy
Krajenka znajduje się w granicach regionu pomorskiego (V), makroregionu północnozachodniego (b). Według mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:200 000, teren ten
należy do makroregionu zachodniego Niżu Polskiego, regionu pilskiego.
W granicach gminy zasoby wód podziemnych występują w trzech głównych
poziomach wodonośnych: w utworach jury dolnej (liasu), trzeciorzędu i czwartorzędu.
14
gm. Krajenka
Zestawienie złóż geologicznych w gminie Krajenka.
Lp.
Nazwa rejonu złoża
Rodzaj opracowania
Rodzaj kopaliny
Szacowane zasoby
Uwagi
karta rejestracyjna
piaski
zasoby bilansowe:
224 tys. m3
złoże zarejestrowane,
zaniechane, brak koncesji
dokumentacja torfowiskowa "Skórka"
torf’gytia
11 tys. m3
7 tys. m3
złoże nie jest zewidencjonowane,
brak koncesji, nieeksploatowane,
rodzaj przydatności nieokreślony
1.
Żeleźnica
2.
Skórka i Głubczyn
3.
rejon Krajenki
dokumentacja torfowisk "Wąsosz"
torf
7 tys. m3
4.
Żeleźnica
dokumentacja torfowisk"Dolnik"
torf
gytia
30 tys. m3
4 tys. m3
5.
rejon J. Wapieńskiego
dokumentacja geologiczna złóż torfu
"Brodna"
torf
gytia
331 tys. m3
1167 tys. m3
Źródło:
Inwentaryzacja surowców mineralnych województwa pilskiego, gmina Krajenka., Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu, Oddział w Poznaniu, Poznań 1989 r.,
Objaśnienia do mapy geologiczno-gospodarczej, 1:50 000, arkusz Krajenka, Warszawa 2001 r., dane zweryfikowane o informacje PIG-u (system MIDAS).
15
gm. Krajenka
Najbardziej zasobny jest poziom czwartorzędowy (50-100 m3/24*km2)4), mniej
zasobne są poziomy trzeciorzędowy (5-20 m3/24*km2) i jurajski (poniżej 20 m3/24*km2).
Według A.S. Kleczkowskiego w granicach gminy istnieją dwa główne zbiorniki wód
podziemnych (GZWP). Pierwszy z nich to zbiornik Wałcz-Piła nr 125 w utworach
czwartorzędowych. Obejmuje on swoim zasięgiem południowo-zachodnią część gminy. W
obrębie utworów czwartorzędowych poziom wodonośny tworzą osady piaszczystożwirowe o miąższości 15-58 m, charakteryzujące się średnim współczynnikiem filtracji – 0,9
m/h i przewodnością od 24 do 3500 m2/24h. Średnia głębokość ujęć wykorzystujących
wody tego zbiornika to 65 m p.p.t. Szacunkowe zasoby tego zbiornika wynoszą ok. 169
tys. m3/d. Drugi zbiornik o nazwie Złotów-Piła-Strzelce Krajeńskie nr 127 składa się z wód
występujących w utworach trzeciorzędowych. W jego zasięgu mieści się cały obszar gminy
Krajenka. Zasoby tego zbiornika tworzą dwa poziomy występujące w osadach mioceńskich
i oligoceńskich. Wody oligoceńskie występujące w granicach gminy pozostają w
hydraulicznej więzi z wodami utworów jury dolnej. Średnia głębokość ujęć
wykorzystujących wody tego zbiornika to 100 m p.p.t. Szacunkowe zasoby tego zbiornika
wynoszą ok. 186 tys. m3/d. Poziom trzeciorzędowy ujmowany jest między innymi w
Krajence.
W obrębie osadów czwartorzędowych wyróżnić można dwa główne poziomy
wodonośne. Najpłytszy z nich (poziom wód gruntowych), charakteryzujący się swobodnym
zwierciadłem wody, występuje głównie w piaszczysto-żwirowych osadach sandru Gwdy i
drenowany jest przez Gwdę oraz jej dopływy. Strefa przypowierzchniowa osadów
wodonośnych w obrębie wysoczyzny nie jest ciągła, ogranicza się ona do zasięgu
powierzchni piasków lodowcowych i osadów zastoiskowych. Najpłycej (do 2,0 m p.p.t.)
wody gruntowe występują w obrębie dolin rzecznych, równin zastoiskowych i w
sąsiedztwie jeziora. Na pozostałych powierzchniach w obrębie wysoczyzny poziom ten
występuje najczęściej do 5,0 m p.p.t. Najgłębiej wody gruntowe występują w obrębie
powierzchni sandrowych, gdzie obserwowane są na poziomie większym niż 10,0 m p.p.t.
Ze względu na wysokie zagrożenie zanieczyszczeniami, wody tego poziomu mogą
być ujmowane przez studnie kopane jedynie w obrębie powierzchni sandrowych.
W rozkładzie średnich miesięcznych stanów wód gruntowych obserwuje się jeden
okres wzniosu, występujący w kwietniu, wywołany głównie zasilaniem wodami
roztopowymi. Po osiągnięciu wiosennego maksimum, w przebiegu stanów wód zaznacza
się tendencja spadkowa zwierciadła, która utrzymuje się do końca roku hydrologicznego. W
sezonie letnim wpływ opadów na zmiany położenia zwierciadła wód podziemnych jest
niewielki, a nasilenie procesów ewapotranspiracji i odpływu podziemnego wzmaga recesję
ich zwierciadła. Średnie roczne amplitudy wahań wód gruntowych w obrębie powierzchni
sandrowych nie przekraczają 0,5 m, a na obszarach wysoczyznowych są nieco większe.
4
Wskaźniki zasobności wód podziemnych.
16
Średnie miesięczne i ekstremalne stany wód gruntowych.
Posterunek P.z.m. nad Kr. (m)
Dorzecze Wys. zn. miern. nad XI XII I
II III IV
Lata
teren (cm)
Krępsko
75,94
Gwda
1966-2000 60
WWW
SSW
NNW
gm. Krajenka
V
VI VII VIII IX
X
Rok
115
215 209 200 194 186 180 183 188 194 201 210 215 198
274
Drugi poziom wodonośny piętra czwartorzędowego tworzą osady wodonośne
międzyglinowe (piaski drobno i średnioziarniste). Wody tego poziomu w obrębie głębokich
dolin rzecznych (Głomi i Gwdy) łączą się z wodami gruntowymi. Poziom ten występuje w
przedziale od 15 do 58 m p.p.t. i posiada napięte zwierciadło wody. Miąższość tego
poziomu wynosi od 10 do 40 m. Charakteryzuje się ona także dobrą przewodnością (nawet
powyżej 500m/24h). Poziom ten tworzy wspomniany już wyżej GZWP nr 125, dla którego
ustanowiono obszar wysokiej ochrony (OWO).
W obrębie tego poziomu występują okna hydrologiczne zlokalizowane w miejscu
przebiegu na powierzchni dolin rzecznych, głównie Gwdy i Głomi. W ich granicach może
dochodzić do skażenia tych wód. Czas potencjalnego przenikania zanieczyszczeń z
powierzchni do tego poziomu wynosi od 0,5 do 5 lat. Jest on w różnym stopniu związany
jest hydraulicznie z innymi poziomami. Większość ujęć wód podziemnych zlokalizowanych
w granicach gminy wykorzystuje wody tego piętra. Głębokość studni waha się od 30 do 80
m p.p.t. a ich wydajność wynosi 70-120 m3/h.
Na szczególną uwagę zasługuje obecny w granicach gminy fragment doliny kopalnej o
bardzo korzystnych warunkach hydrologicznych. Dolina ta, ukierunkowana
równoleżnikowo, biegnie od Dobrzycy przez Skórkę i Maryniec, poza wschodnie granice
gminy. W obrębie tego obniżenia poziom wodonośny występuje najczęściej na głębokości
ok. 50 m p.p.t.
Wody piętra trzeciorzędowego występują w obrębie dwóch poziomów
wodonośnych. Pierwszy z nich, wyżej leżący, występuje w piaszczystych osadach miocenu
(piaskach drobno i średnioziarnistych, lokalnie z domieszką żwiru lub piasków
mułkowatych), na obszarze prawie całej gminy z wyjątkiem wymienionej wyżej doliny
kopalnej. Zwierciadło wody tego poziomu jest napięte, a w rejonie doliny Gwdy wykazuje
charakter artezyjski. Poziom ten lokalnie tworzony jest przez 2-3 mniejsze warstwy
wodonośne. Zawodnione warstwy mioceńskie charakteryzują się współczynnikiem filtracji
w granicach 3,8 – 11,8 m/24h, przewodnością wodną w przedziale 58 – 194 m2/24h.
Poziomy te zasilane są dodatkowo przez przesączanie się wody z poziomów
17
gm. Krajenka
czwartorzędowych (ok. 0,14 l/s km2), z którymi zachodzi silna więź hydrauliczna przez
liczne okna hydrologiczne5.
Niżej leżący oligoceński poziom wodonośny tworzą różnoziarniste szare piaski o
miąższości do 24 m. Głębokość występowania tego poziomu wynosi od 139 do 181 m
p.p.t. Występuje on między innymi w rejonie miasta Krajenka oraz przy zachodniej granicy
gminy. Jest to poziom o napiętym zwierciadle wody; warstwę napinającą stanowią mułki i
iły miocenu. Zasilanie tego poziomu przez wyższy poziom mioceński wynosi ok. 0,21 l/s
km2. Wydajność studni ujmujących wody pięter trzeciorzędowych wynoszą od 30 do 70
m3/h.
Najgłębszy poziom wodonośny stwierdzony w granicach gminy Krajenka – poziom
jury dolnej (liasu) tworzą drobnoziarniste, mało zwięzłe piaskowce. Poziom ten występuje
w zachodniej części gminy na głębokości ok. 140 m p.p.t. i obniża się w kierunku
wschodnim do 160 m p.p.t. w rejonie miasta Krajenka. Poziom ten charakteryzuje się
współczynnikiem filtracji w granicach 2,2 – 4,8 m/24h, przewodnością 90-105 m2/24h.
Poziomy wodonośne oligoceńskie i jury dolnej tworzą w rejonie Krajenki połączone
hydraulicznie zbiorniki artezyjskie o zasięgu lokalnym. W Krajence zwierciadło wody tych
poziomów stabilizuje się na poziomie 2,7 m n.p.t.
Najczęściej wykorzystywane na obszarze gminy wody piętra czwartorzędowego
charakteryzują się małym stopniem mineralizacji (wody wodorowęglanowo-wapniowe).
Niski stopień antropopresji gminy Krajenka oraz korzystny układ warstw izolacyjnych i
poziomów wodonośnych decydują o niskim stopniu degradacji wód podziemnych
poziomów użytkowych. Dodatkowym czynnikiem chroniącym wody podziemne przed
skażeniem jest obecność rozległych kompleksów leśnych. Okna hydrologiczne dla
niektórych poziomów wodonośnych ograniczają się do zasięgu doliny Gwdy i Głomi.
Jedynie w rejonie miasta Krajenka wody piętra czwartorzędowego wykazują silne
zanieczyszczenie i nie stanowią poziomu użytkowego. Wśród obiektów stanowiących
potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych należy wymienić: stacje paliw płynnych w
Krajence, Dolniku, Śmiardowie Krajeńskim, oczyszczalnie w Krajence i Dolniku, zamknięte
składowiska w Krajence i Śmiardowie Krajeńskim oraz ferma bojlerów w tej samej
miejscowości i Rolniczy Kombinat Spółdzielczy we wsi Czajcze. Ze względu na ochronę
wód podziemnych zbiornika nr 125 (Wałcz-Piła) ustanowiono strefę ochrony – obszar
wysokiej ochrony (OWO).
Na terenie miasta Krajenka, w obszarze zabudowanym znajduje się punkt kontrolnopomiarowy wód podziemnych ujęty w sieci regionalnej. Prowadzone są tam przez WIOŚ
badania jakości trzeciorzędowych wód wgłębnych z głębokości 165 m (w granicach GZWP
nr 127). W roku 2004 wody z tego otwory zostały zakwalifikowane do III klasy czystości.
5
Miejsca pozbawione warstw izolacyjnych, nieprzepuszczalnych.
18
gm. Krajenka
19
gm. Krajenka
W latach wcześniejszych wody tego otworu klasyfikowane były do Ib (2002 – 203 ) i II
klasy czystości (2001 r.).
Przy południowo-zachodniej granicy gminy znajdują się dwa zasięgi obszarów
zasobowych dla ujęć komunalnych w Pile. Jeden z nich obejmuje niewielki fragment
powierzchni gminy, między Gwdą i Głomią. Jest to część obszaru zasobowego poziomu
trzeciorzędowego
(decyzja
Prezesa
Centralnego
Urzędu
Geologii,
znak:
KDH/013/3731/W/73 z dnia 7.12.1973 r.) dla ujęć w Pile. Obecnie wody z tego poziomu
nie są ujmowane ze względu na funkcjonowanie nowego ujęcia wody w rejonie Dobrzycy i
Starej Łubianki. Właśnie granica obszaru zasobowego tego ujęcia z poziomu
czwartorzędowego
(decyzja
Prezesa
Centralnego
Urzędu
Geologii,
znak:
KDH/013/5078/H/85 z dnia 24 maja 1985 r.) przylega do wschodniej granicy gminy
Krajenka; granicę stanowi prawy brzeg rzeki Gwdy.
5.5.
Hydrografia
Wody powierzchniowe w granicach gminy zajmują powierzchnię 270 ha6, w tym 7
ha w granicach miasta Krajenka. Składają się na nie wody płynące (200 ha7), wody stojące
(5 ha), oraz rowy 65 ha. W obrębie samego miasta Krajenka występuje 5 ha wód płynących
i 2 ha rowów.
Rozmieszczenie wód powierzchniowych w poszczególnych sołectwach gminy Krajenka.
Wp9
ha
–
W
Ws
–
2,71
3,3
–
2,91
6,21
Maryniec
–
–
–
0,00
Głubczyn
1,74
0,1979
65,1443
67,0822
Podr óżna
9,87
1,62
20,81
32,3
Augustowo
9,587
–
–
9,587
Żeleźnica
2,17
–
5,12
7,29
Skórka
0,107
–
89,33
89,437
Dolnik
2,24
–
5,27
7,51
Paruszka
2,34
–
2,65
4,99
Obręby8
Śmiardowo
Czajcze
Wody ogółem
2,71
6
Dane według zestawienia zbiorczego ewidencji gruntów na dzień 01.01.2007 r.
Większość jezior, ze względu na swój przepływowy charakter została zaliczona do wód płynących.
8
Dane według zestawienia zbiorczego ewidencji gruntów na dzień 01.01.2006 r.
9
Oznaczenia z ewidencji gruntów: W – rowy, Ws – wody stojące, Wp – wody płynące.
7
20
Krajenka10
17,5386
gm. Krajenka
–
3,33
20,8686
Należy pamiętać, że część nieużytków obecnych w granicach gminy, to także tereny
podmokłe. Łączna długość wszystkich cieków podstawowych w granicach gminy wynosi
53 km. Sieć hydrograficzną uzupełnia system rowów melioracyjnych i skanalizowanych
cieków o łącznej długości 108,9 km.
5.5.1. Elementy sieci hydrograficznej
Cały obszar gminy jest częścią dorzecza Noteci. Odwadniany jest on przez rzekę
Gwdę – prawy dopływ Noteci, oraz jej lewe dopływy. Przed wkroczeniem na obszar gminy
Krajenka całkowita powierzchnia zlewni Gwdy wynosi 4004,5 km2; po minięciu obszaru
gminy, powierzchnia zlewni wzrasta do 4574,5 km2. Przeważająca część gminy znajduje się
w granicach mniejszej zlewni Głomi o powierzchni 206, 6 km2 (do Kocuni), ograniczonej
działem wodnym V- rzędu. Składa się ona ze zlewni niższej rangi, odwadnianych przez
rzeki Stróżnicę (zlewnia o powierzchni 99,8 km2) i Kocunię (zlewnia o powierzchni 172,0
km2), ograniczonych działami wodnymi VI-rzędu. Jedynie północne i południowozachodnie krańce gminy znalazły się w zasięgu innych zlewni. Tereny położone w północnej
części gminy odwadniane są przez rzekę Pankawę, zachodnie krańce gminy są częścią
zlewni bezpośredniej rzeki Gwdy, a tereny między doliną Gwdy i Jeziorem Wapieńskim
odwadniane są przez okresowy ciek bez nazwy. Na północ od jezior Głubczyn Wielki i
Mały istnieją także topograficzne działy wodne oddzielające lokalne kierunki spływu wód
powierzchniowych.
Na obszarze gminy istnieją również obszary bezodpływowe, skupione głównie w
obrębie powierzchni sandrowej, w południowo-zachodniej części gminy, między doliną
Gwdy, Głomi i Jeziorem Wapieńskim. Największą powierzchnię zajmują obszary
bezodpływowe ewapotranspiracyjne, w obrębie których wody infiltrują przepuszczalne
podłoże. W granicach gminy obecne są również obszary bezodpływowe chłonne,
występujące wokół niewielkich zbiorników wodnych np. Jez. Czarnego. Duża liczba małych
obszarów bezodpływowych (koncentrycznych zagłębień – tzw. oczek wodnych), zarówno
chłonnych, jak ewapotranspiracyjnych znajduje się w obrębie powierzchni wysoczyznowych
w północno-wschodniej i południowej części gminy.
Gmina Krajenka charakteryzuje się bardzo rozbudowanym systemem
hydrograficznym składającym się z rzek, mniejszych cieków, jezior oraz systemu rowów i
kanałów. Sieć cieków i rowów zagęszcza się na obszarach wysoczyznowych. Część cieków
poprzez pogłębienie i wyprostowanie ma obecnie charakter rowów. Najważniejszą rzeką
pod względem hierarchii jest rzeka Gwda – prawy dopływ Noteci. Płynie wzdłuż zachodniej
10
Obręb Krajenka obejmuje Krajenkę – obszar wiejski, Pogórze, Tarnówczyn, Barankowo, Łońsko i
Wąsoszki. Podział ten będzie także stosowany we wszystkich zestawieniach z podziałem na obręby w
dalszej części opracowania.
21
gm. Krajenka
granicy gminy na odcinku ok. 4,0 km (31,5 – 35,5 km biegu). Peryferyjne położenie Gwdy
w stosunku do obszaru gminy powoduje, że jej znaczenie w sieci hydrograficznej gminy nie
jest tak istotne.
Głównym elementem sieci hydrograficznej na terenie gminy Krajenka jest rzeka
Głomia. Płynąc w kierunku południowo-zachodnim przez obszar gminy na długości 36 km
(długość całkowita 51,8 km) dzieli go na dwie prawie równe części. Głomia, jak na rzekę
nizinną charakteryzuje się bardzo dużym spadkiem. Północną granicę gminy przekracza na
poziomie ok. 103 m n.p.m., a rzędna jej ujścia do Gwdy przy zachodniej granicy to 61,0 m
n.p.m. Rzeka na obszarze gminy przyjmuje głownie dopływy lewostronne. Najważniejsze z
nich to Kocunia i Struźnica. Rzeka Kocunia (lewy dopływ Głomi), nazywana w górnym
biegu Skicką Strugą, płynie na krótkim odcinku ok. 5 km (długość całkowita 41 km)
wzdłuż wschodniej granicy gminy. Jest to rzeka o bardzo skomplikowanym układzie,
przepływająca między innymi przez takie jeziora jak: Ostrowite. Moczadło i Sławianowskie
Wielkie.11 Do Kocuni przy wschodniej granicy wpada częściowo skanalizowany ciek
nazywany Kanałem Wielkim. Do wschodniej granicy gminy dochodzi jeszcze inny cieki. Jest
nim rzeka Śmiardówka wpadająca do Głomi ok. 2,0 km w kierunku północno-wschodnim
od leśnictwa Mały Borek (29 km biegu Głomi). Również ten ciek posiada skomplikowany
układ połączeń z gęstą siecią rowów melioracyjnych. Kolejnym ważnym lewostronnym
dopływem Głomi w granicach gminy jest rzeka Stróżnica, płynąca na długości ok. 4,5 km,
przepływająca przez jeziora Głubczyn Wielki i Głubczn Mały. Cieki ją zasilające biorą
początek na terenach położonych na południe od wsi Podróżna. Około 2 km w kierunku
zachodnim Stróźnica łączy się z innym ciekiem Kanałem Augustowskim. Ciek ten odwadnia
podmokłe tereny wschodniej części gminy w rejonie osady Leśnik i przepływa przez jezioro
Głubczyn. Ze względu na przebieg w obrębie terenów użytkowanych rolniczo, został on
częściowo skanalizowany – wyprostowany i pogłębiony. Swój naturalny charakter ciek
zachował na krótkim odcinku poniżej wsi Głubczyn. Innym dopływem Głomi w granicach
gminy jest ciek płynący na długim odcinku ok. 6 km, od Krajenki do Dolnika równolegle do
niej, w odległości ok. 500 m. Ciek ten „zbiera” mniejsze cieki spływające z wysoczyzny. Z
północnej części gminy Głomia przyjmuje tylko dwa dopływy. Są to cieki o małych
przepływach, które w okresie letnim mogą zanikać. Pierwszy z nich spływa południkowo z
rejonu wsi Barankowo, drugi przepływa przez wieś Paruszkę.
Przez gminę przepływa jeszcze inny dopływ Gwdy, który jednak ze względu na małe
przepływy i peryferyjne płożenie nie odgrywa znaczącej roli w sieci hydrograficznej gminy.
Chodzi tu o rzekę Pankawę, płynącą wzdłuż północnej granicy gminy na długości ok. 8 km,
która często w swoim górnym biegu nazywana jest Kanałem Sokoleńskim. Część tej rzeki
na odcinku ok. 3 km została przekształcona w kanał. Istotny dla sieci hydrograficznej gminy
jest ciek wypływający z Jeziora Wapieńskiego, przepływający przez Jezioro Czarne i
11
Wymienione jeziora znajdują się już poza granicami gminy Krajenka.
22
gm. Krajenka
płynący bezpośrednio w kierunku doliny Gwdy (już poza granicami gminy Krajenka). W
porach suchych ciek ten okresowo zanika.
Pomimo położenia gminy Krajenki w pasie obszarów pojeziernych, występuje w jej
granicach mała liczba jezior (7). Wszystkie z nich mają charakter naturalny. Skupione są
one w południowej części gminy, brzegi niektórych z nich stanowią naturalne granice
gminy. Większość z tych jezior to zbiorniki niezbyt duże, płytkie, o powolnej wymianie
wody. Największe jezioro w gminie, położone przy południowo-zachodniej jej granicy to
Jezioro Wapieńskie; inne jego nazwy to Wapińskie, Wakuntern, Okuntern, Zelgniewskie,
Okunite. Misa tego jeziora wypełnia fragment rynnowego obniżenia biegnącego wzdłuż
południowej granicy gminy. Jest to jezioro o wydłużonym kształcie, stosunkowo płytkie, o
słabej wymianie wody. Przestrzeń w obrębie zlewni bezpośredniej tego zbiornika zajmują
głównie tereny leśne (ponad 80 % powierzchni) oraz w niewielkim stopniu grunty rolne. Od
strony północno-wschodniej do jeziora przylegają tereny zabudowy rekreacyjnej. Między
wsiami Głubczyn i Maryniec znajdują się kolejne dwa jeziora: Głubczyn Mały i Głubczyn
Wielki. Również one wypełniają fragment obniżenia o charakterze rynnowym. Jeziora te są
także stosunkowo płytkie, o średnich głębokościach nie przekraczających 5 m. Należy
dodać, że jeziora te mają charakter przepływowy, przepływa przez nie rzeka Stróżnica.
Zlewnia bezpośrednia tych jezior w przeciwieństwie do Jeziora Wapieńskiego,
zagospodarowana jest pod użytki rolne. Jedynie niewielki obszar leśny zajmuje
powierzchnię między jeziorami od strony północnej. Sposób zagospodarowania zlewni tych
jezior stanowi poważne zagrożenie dla stanu sanitarnego ich wód. W kierunku wschodnim,
w obrębie tego samego obniżenia znajduje się zbiornik bez nazwy, charakteryzujący się
wysokim stopniem eutrofizacji wód. Zbiornik ten, o wydłużonym kształcie jest bardzo
płytki. Przepływający przez nie ciek Stróżnicy nie zapewnia wystarczającej ilości wymiany
wody. Obecność terenów rolnych w obrębie tego zbiornika sprzyja jego zarastaniu.
Interesującym jeziorem, ze względu na swe położenie w obrębie terenów zabudowanych
jest jezioro Głubczyn. Brzegi tego zbiornika z każdej strony otaczają tereny zabudowane
wsi o tej samej nazwie. Jezioro to jest także płytkie i silnie zanieczyszczone. Oprócz
zanieczyszczeń o charakterze antropogenicznych (niekontrolowane zrzuty ścieków i
nieszczelne szamba), dużo substancji biogenicznych dostarczanych jest przez płynący przez
jezioro Kanał Augustowski, odwadniający tereny rolne i torfowiska ze wschodniej części
gminy. Na koniec należy jeszcze wymienić dwa małe jeziora o powierzchni do 5 ha.
Pierwsze z nich znajduje się w obrębie terenów rolnych na wschód od wsi Podróżna i nosi
tą samą nazwę co wieś. Jezioro Podróżna wypełnia zachodnie krańce obniżenia rynnowego
w którym położone jest Jezioro Sławianowskie i posiada z nim połączenie przez mały
okresowy ciek. W granicach zlewni bezpośredniej jeziora Podróżna występują jedynie
grunty role co stwarza pewne zagrożenie dla stanu czystości jego wód. Zupełnie inny
23
gm. Krajenka
charakter ma zlewnia Jeziora Czarnego12, znanego także pod nazwą Skórka. Jezioro to ma
charakter śródleśny i jest częścią obszaru bezodpływowego chłonnego. Do jeziora wpada
niewielki okresowy ciek, natomiast żaden ciek z niego nie wypływa. Zalesiony charakter
zlewni bezpośredniej gwarantuje zachowanie pewnej równowagi przyrodniczej
gwarantującej stabilny stan sanitarny wód jeziora. Zmiany czystości wody tego zbiornika
mogą zachodzić tylko w wyniku naturalnych procesów.
Na obszarze gminy, najczęściej w obrębie powierzchni wysoczyznowych, występują
małe naturalne zbiorniki wodne położone w zagłębieniach bezodpływowych oraz sztuczne
zbiorniki najczęściej w sąsiedztwie cieków lub jezior, powstałych po eksploatacji żwiru lub
torfu. W granicach gminy obserwowane są również liczne powierzchnie podmokłe z
roślinnością bagienną. Najwięcej takich powierzchni obserwuje się w obrębie doliny Głomi i
Kocuni, a także w sąsiedztwie Kanału Augustowskiego i rzeki Pankawy.
Wykaz jezior i większych zbiorników wodnych na obszarze gminy Krajenka i na jej granicy.
L.p.
Nazwa Jeziora
Wys. w m
Powierzchnia
V
lub zbiornika
n.p.m.
(ha)
[tys. m3]
Głęb.
Głęb.
max.
[m]
śr.
[m]
1.
Wapieńskie
89,7
84,5
4 171,1
12,4
4,9
2,
Głubczyn
93,0
4,3
–
–
–
3,
Głubczyn Wielki
92,0
35,0
1448,2
6,1
4,1
4.
Głubczyn Mały
92,0
22,7
868,1
5,9
3,8
5.
Podróżna
101,4
4,5
–
–
–
6.
Jez. Czarne
88,0
2,2
–
–
–
7.
bez nazwy
97,0
10,3
–
–
–
5.5.2. Charakterystyka hydrologiczna
Przedstawiona niżej charakterystyka hydrologiczna odnosić się będzie głównie do
rzeki Gwdy oraz Głomi oraz w mniejszym stopniu do rzeki Pankawy, Kocuni i Stróżnicy.
Cechy hydrologiczne rzeki Gwdy są szczególnie istotne dla zachodniej części gminy
Krajenki. Rzeka ta charakteryzuje śnieżno-deszczowym reżimem zasilania z jednym
głównym maksimum wiosną (w marcu i kwietniu) oraz jednym minimum zimą. Wysokie
stany wody w okresie wiosennym związane są z roztopami. Maksimum przepływów
przypada najczęściej na miesiąc kwiecień, a maksymalne stany wody występują o jeden
miesiąc wcześniej. Reżim odpływu na rzece Gwdzie jest wyraźnie zaburzony poprzez
12
Jezioro o tej same nazwie znajduje się w granicach gminy Kaczory, na północ od wsi Jeziorki.
24
gm. Krajenka
regulacje przy poszczególnych sztucznych zbiornikach (nabliższy w Dobrzycy), przez co nie
jest obserwowana na rzece charakterystyczna fala wezbrania roztopowego. Wezbranie
letnie związane z maksimum opadowym zaznacza się bardzo słabo. Wyjątkiem się
krótkookresowe wezbrania związane z opadami nawalnymi. Dla rzeki Gwdy bardziej
charakterystyczne są niżówki jesienno-zimowe od niżówek letnio-jesiennych. W latach o
niskich letnich opadach niżówki letnio-jesienne przedłużają się i przechodzą w
uwarunkowaną ujemnymi temperaturami niżówkę zimową trwającą nawet do połowy
lutego. W okresie zimowym przepływy rzeki mogą być ograniczane przez zjawiska lodowe,
które mogą się pojawiać w połowie grudnia i trwać 30 - 60 dni. Na rzece Gwdzie nie
występują katastrofalne niżówki, dzięki obecności zbiorników retencyjnych przy
elektrowniach oraz dużemu udziałowi zasilania rzek przez wody podziemne.
Cechą charakterystyczną rzeki Gwdy są bardzo wyrównane przepływy, świadczące
o wysokiej zdolności retencyjnej jej zlewni (współczynnik zmienności przepływów poniżej
0,20). W cyklu rocznym największa zmienność przepływów na Gwdzie obserwowana jest w
styczniu, gdy mogą występować wówczas, zarówno niżówki zimowe, jak i wezbrania
roztopowe. Najbardziej wyrównane przepływy występują w przypadku Gwdy od września
do listopada. Najmniejsze wartości amplitud wahań stanów wody w poszczególnych
miesiącach na Gwdzie przypadają na okres od października do grudnia (około 105 cm), a
największe przypadają natomiast na miesiące wiosenne (140 cm).
Charakterystyczne miesięczne i roczne stany wody (W - cm) oraz przepływy (Q - m3/s) na Gwdzie.
Rzeka, Km biegu,
profil, pow. zlewni,
lata
m n.p.m.
Gwda
21,2
Piła
miesiące
Rok
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII VIII
IX
X
WWW
214
234
260
246
274
306
234
218
244
219
181
210
306
SWW
157
170
174
180
189
188
170
156
157
149
145
148
214
SSW
135
144
146
151
158
158
144
133
131
127
126
127
140
SNW
117
121
122
127
135
133
123
113
111
110
110
112
99
NNW
86
95
80
98
90
102
98
84
82
84
82
82
80
4704,3
(1961-
WWQ
58,2 64,6 82,2 74,3 83,9
114
65,6 67,4 68,8 49,8 44,5 47,8
114
SWQ
32,9 38,8 39,7 41,3 46,3 46,4 38,2 32,2 30,8 28,0 27,1 29,0 55,1
SSQ
26,0 29,2 30,0 31,6 34,6 34,6 29,1 24,6 23,0 21,6 21,7 22,6 27,4
SNQ
20,6 21,6 22,7 24,0 26,6 22,6 22,4 19,0 17,8 17,2 17,6 18,6 14,4
NNQ
11,4 12,5 10,1 9,90 11,9 17,0 14,0 10,4 10,5 10,6 9,72 10,6
54,43
2000)
9,7
25
gm. Krajenka
Południowa część zlewni Gwdy położona jest w strefie przeciętnych odpływów.
Średnia wartość odpływu jednostkowego dla zlewni wynosi ok. q = 5,55 dm3s-1km-2.
Odpływy ekstremalne dla zlewni Gwdy są bardziej wyrównane i osiągają zbliżone wartości
qmax = 25,5 dm3s-1km-2 a qmin= 1,6 dm3s-1km-2. Większa część średniego rocznego odpływu
w rzece przypada na okres wiosennych wezbrań – odpływ półrocza zimowego w przypadku
Gwdy wynosi 60% odpływu całego roku. W strukturze odpływu obserwuje się wyraźną
przewagę odpływu podziemnego – 60% odpływu całkowitego. Niski wskaźnik
nieregularności przepływów i wysoki odpływu podziemnego świadczy o dużej zdolności
retencyjnej zlewni tych cieków, a tym samym o dużej zasobności wodnej.
Charakterystyczne stany wód z wielolecia (1948-2000)
dla wodowskazu w m. Piła na rzece Gwdzie.
stany
rzędna w m n.p.m.
stan ostrzegawczy
180 cm
56,2
stan alarmowy
200 cm
56,4
SW
141 cm
55,8
WW
306 cm
57,5
abs.max.
464 cm
59,1
abs.min.
80 cm
55,2
Dla zjawisk hydrologicznych występujących w granicach gminy najważniejsze
znaczenie ma rzeka Głomia. Rzeka ta, podobnie jak Gwda, charakteryzuje się śnieżnodeszczowym reżimem zasilania. W rocznym rozkładzie stanów wody i przepływów
wyróżnia się jeden wyraźny okres wezbraniowy od grudnia do kwietnia. Maksimum
przepływów w przypadku Głomi przypada najczęściej na marzec, a maksymalne stany wody
występują o jeden miesiąc wcześniej. Fale wezbrań roztopowych na Głomi i jej dopływach
trwają maksymalnie do 20 dni. Fale roztopowe osiągają najczęściej wyższe kulminacje od
krótszych, występujących w okresie letnio-jesiennym, fal opadowych. Na rzekach w
granicach gminy obserwuje się stosunkowo szybkie przejście od kulminacji wiosennych do
znacznie dłuższych letnio-jesiennych okresów niżówkowych, które powstają w wyniku
długotrwałego braku opadów atmosferycznych oraz wyższej temperatury i związanym z nią
większym parowaniem wody. Minimalne stany wody na Głomi i jej dopływach najczęściej
pojawiają się w okresie późnej jesieni i zimy. Dotyczy to szczególnie lat o niskich letnich
opadach atmosferycznych. Niżówki zimowe Głomi pojawiają się najczęściej na początku
stycznia i kończą w połowie lutego. W tym okresie na rzece mogą się pojawiać zjawiska
lodowe na czas 30-60 dni. Zjawiska lodowe mogą doprowadzać do poważnego
ograniczenia lub okresowego zaniku przepływów w niektórych mniejszych dopływach
26
gm. Krajenka
Głomi. Zjawiska lodowe najczęściej pojawiają się w trzeciej dekadzie grudnia i trwają do
ostatniej dekady lutego. Rzeka Głomia z dopływami charakteryzuje się stosunkowo dużą
nieregularnością przepływów. W ciągu roku największa zmienność przepływów na Głomi
obserwowana jest w lipcu. Wskazuje to na możliwość wystąpienia w tym czasie, zarówno
letnich niżówek, jak i wezbrań opadowych. Najbardziej wyrównane przepływy występują w
okresie wiosennym, od września do listopada. Amplitudy wahań stanów wody w rozkładzie
wieloletnim wynoszą średnio (149 cm). W rozkładzie rocznym najmniejsze amplitudy
zmienności stanów wody występują w miesiącach jesiennych (wrzesień – 37 cm), a
największe w okresie zimowym (styczeń i 143 cm). Zlewnia Głomi charakteryzuje się
średnią wielkością odpływu powierzchniowego (q = 5,02 dm3s-1km-2). Zlewnia ta
charakteryzuje się także dużymi różnicami w skrajnych wartościach odpływu (qmax= 40,4
dm3s-1km-2 i qmin= 0,25 dm3s-1km2). W obrębie tej zlewni obserwuje się także duży udział
wód podziemnych (ponad 60 %) w odpływie powierzchniowym, który największy jest w
półroczu zimowym (66 %).
Charakterystyczne miesięczne i roczne stany wody (W - cm) oraz przepływy (Q - m3/s) na Głomi.
Rzeka, Km biegu,
profil, pow. zlewni,
lata
m n.p.m.
Głomia
1,1
Dobrzyca
miesiące
Rok
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII VIII
IX
X
WWW
243
294
323
324
288
285
268
245
278
235
225
240
324
SWW
216
234
254
248
234
224
215
210
209
205
206
209
267
SSW
209
217
229
231
222
214
208
203
202
201
201
204
211
SNW
204
207
211
212
208
207
201
197
197
196
196
198
191
NNW
192
194
180
194
176
194
190
186
180
188
188
187
175
WWQ
7,04 14,8 23,0 18,0 20,3 19,3 6,55 7,43 17,1 5,92 4,60 6,11 23,0
568,7
(197162,79
2000)
SWQ
3,4
6,01 6,53 6,82 6,22 5,38 3,60 2,56 2,64 1,96 2,00 2,40 9,71
SSQ
2,59 3,60 4,21 4,35 4,48 3,75 2,63 1,86 1,85 1,50 1,58 1,83 2,84
SNQ
2,00 2,43 2,86 2,80 2,93 2,62 1,79 1,43 1,32 1,15 1,16 1,38 0,88
NNQ
0,95 1,10 0,68 1,14 1,38 1,52 0,74 0,60 0,19 0,14 0,49 0,65 0,14
Inne większe rzeki płynące przez obszar gminy Krajenka (Pankawa, Strużnica,
Kocunia) pod względem hydrologicznym wykazują duże podobieństwo do reżimu
hydrologicznego rzeki Głomi. Charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania z
jednym maksimum i z jednym minimum w ciągu roku, z niekiedy drugorzędną kulminacją w
miesiącach letnich, związaną z długotrwałymi opadami. Wykazują one długotrwałe
występowanie wysokich stanów wody na wiosnę, będących efektem roztopów i następnie
27
gm. Krajenka
powolne obniżanie się stanów aż do jesieni, Zdecydowana większość wód odpływających
ciekami spływa w półroczu zimowym. Należy zaznaczyć, że część cieków o najmniejszych
przepływach ma charakter okresowy i w czasie braku opadów może ulegać zanikowi.
Dotyczy to między innymi cieku wypływającego z Jez. Wapieńskiego.
Zestawienie pomiarów przepływów chwilowych.
Profil
Wartość objętości
przepływu
[m3 s-1]
Data pomiaru
Głomia
Dolnik
4,28
24.09.2000 r.
Głomia
Mały Borek
1,79
27.08.2000 r.
Pankawa
droga DobrzycaKrępsko
0,36
24.09.2000 r.
Kocunia
Skic
0,46
27.08.2000 r.
Rzeka
W granicach gminy Krajenka tylko niewielki obszar zagrożony jest
niebezpieczeństwem wystąpienia powodzi. Dotyczy to małych terenów usytuowanych w
bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Gwdy oraz w strefie przyujściowej rzeki Głomi. Według
„Studium granic bezpośredniego zagrożenia powodzią dla zlewni rzeki Gwdy”
sporządzonego przez RZGW w Poznaniu (OKI – 5221/1/2007), strefę zalewową od tej
rzeki (1 %) ograniczają rzędne 61,94 m n.p.m. w części północnej i 61,11 m n.p.m w
południowej części gminy. Należy zaznaczyć, że niebezpieczeństwo wystąpienia powodzi na
tych terenach jest bardzo małe ze względu na sąsiedztwo zapory na Gwdzie w Dobrzycy,
która reguluje stany wody w rzece.
5.5.3. Ochrona wód powierzchniowych
Rzeka Głomia prowadzi przez gminę Krajenkę wody pozaklasowe i III klasy
czystości. Na odcinku od północnej granicy gminy do ujścia rzeki Kocuni prowadzi ona
wody pozaklasowe. Na ten stan rzeczy istotny wpływ mają zrzuty zanieczyszczeń z
miejscowości wyżej położonych (Złotowa, Zakrzewa, Świętej, Stawnicy, Starej Wiśniewki i
Potulic). Dla stanu sanitarnego rzeki istotny jest również stan czystości i obieg materii w
jeziorach, przez które przepływa oraz wielkość zanieczyszczeń wnoszonych przez jej
dopływy. Łączna wielkość podczyszczonych ścieków wprowadzana do Głomi, jeszcze
przed wpłynięciem na obszar gminy Krajenka wynosi ok. 4000 m3/24h. Na terenie gminy
dokonywane są zrzuty podczyszczonych ścieków do rzeki w dwóch miejscach: w Krajence i
28
gm. Krajenka
Dolniku. W oczyszczalni w Krajence (oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z
podwyższonym usuwaniem biogenów) podczyszczane są ścieki komunalne (85 %) i
przemysłowe (15 %); jej obecna wydajność to 1200 m3 na dobę. W Dolniku funkcjonuje o
wiele mniejsza oczyszczalnia, do której odprowadzane są ścieki z Rolniczej Spółdzielni
Produkcyjnej i osiedla mieszkaniowego. Wielkość wprowadzanych do rzeki
podczyszczonych ścieków jest tu o wiele mniejsza i wynosi ok. 30-40 m3 na dobę
(oczyszczalnia biologiczna kaskadowa). W innych miejscowościach, przez które przepływa
Głomia (Żeleźnica, Skórka), brak jest urządzeń zabezpieczających wody powierzchniowe
przed zanieczyszczeniem; ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych. Za
pośrednictwem dopływów Głomi i rowów otwartych, do rzeki odprowadzane są ścieki
wyprodukowane także poza wschodnimi i południowymi granicami gminy (Wąsosz,
Sławianowo, Bądecz, Rudna). Poniżej wsi Żeleźnica wody rzeki Głomi stają się czystsze spełniają wymagania III klasy czystości. Również dopływy Głomi, w jej środkowym biegu
prowadziły wody III klasy czystości (Śmiardówka i Kocunia).
Docelowo I klasa czystości wód planowana jest dla fragmentu rzeki Gwdy płynącej
wzdłuż zachodniej granicy gminy, dla odcinka rzeki Głomi od jej ujścia do rzeki Kocuni
(0,0 – 2,5 km biegu) oraz dla dolnego biegu Kocuni (0,0 – 9,0 km biegu). W przyszłości II
klasa czystości ma obowiązywać fragment Głomi na odcinku od ujścia do niej Kocuni do
północnej granicy gminy Krajenka.
Stan czystości badanych powierzchniowych wód płynących na terenie gminy Krajenka.
Lp.
Rzeka
Punkt
pom.-kontr.
(km biegu rz.)
Klasa czystości
Rok
badań istniejąca planowana
Główne zanieczyszczenia
Rodzaj
monitoringu
1.
Gwda
Krępsko (37,9)
2003
III
I
2.
Głomia
Dobrzyca (0,4)
2003
III
I
3.
Głomia
Dobrzyca (1,1)
2002
III
I
4.
Głomia
Żeleźnica (19,2)
2002
III
I
5.
Głomia
Wąsosz (29,4)
2002
poza
klasą
II
azot azotynowy
regionalny
6.
Śmiardówka
Wąsosz (0,4)
2002
III
–
azot azotynowy,
fosfor ogólny
regionalny
7.
Kocunia
przy ujściu do
Głomi (2,5)
2002
III
I
tlen rozpuszczony, mangan
regionalny
miano Coli
azot azotynowy, fosfor
ogólny, miano Coli
ogólny, miano Coli
ogólny, miano Coli
regionalny
regionalny
regionalny
regionalny
Na obszarze gminy jedno jezioro zostało objęte regionalnym systemem monitoringu
regionalnego prowadzonym przez WIOŚ – Jezioro Wapieńskie. Jest to jedno z nielicznych
jezior w północnej Wielkopolsce, którego wody posiadają I klasę czystości. Większą część
otoczenia jeziora (jej zlewni bezpośredniej) stanowią lasy; jezioro nie przyjmuje również
29
gm. Krajenka
żadnych punktowych zrzutów zanieczyszczeń. Jezioro posiada II kategorię podatności na
degradację. Utrzymywaniu wysokiej jakości wody w jeziorze sprzyjają warunki zlewniowe
oraz niewielka wymiana wody w ciągu roku. Należy zauważyć, że w ostatnich 20 latach
jakość wód w jeziorze wyraźnie się poprawiła – w roku 1987 wody jeziora klasyfikowane
były do III klasy czystości.
5.5.4. Obiekty hydrotechniczne
W granicach gminy brak jest dużych urządzeń hydrotechnicznych. Funkcjonują
jedynie na niektórych rzekach zastawkami (na Pankawie - 2, Strużnicy - 4) i jazy (na Głomi
- 3), regulujące ich przepływy. Innym elementem hydrotechnicznego urządzenia są
faszynowe umocnienia brzegów ważniejszych rzek w gminie: Głomi, Pankawy oraz Kocuni.
Istotny wpływ na warunki hydrologiczne panujące w gminie ma funkcjonowanie
zapory na Gwdzie przy elektrowni w Dobrzycy (500 m w kierunku zachodnim od ujścia
Głomi do Gwdy). Zapora w Dobrzycy jako element większego systemu retencji
obejmującego całą Gwdę, ma pośredni wpływ na stany i przepływy wody rzekach płynących
przez obszar gminy. Zapora ta znajduje się na 34 km biegu rzeki Gwdy, o wysokości 5 m i
długości 230 m piętrzy jezioro o powierzchni 92 ha na maksymalną wysokość 9,5 m.
5.6.
Warunki klimatyczne i aerosanitarne
W podziale rolniczo-klimatycznym R. Gumińskiego, gmina Krajenka znalazła się w
granicach VI dzielnicy - bydgoskiej (nazywanej także nadnotecką). Oś strony północnej w
bliskim sąsiedztwie gminy przebiega zasięg IV dzielnicy - pomorskiej13.
Obszar gminy Krajenka wg podziału Niziny Wielkopolskiej na regiony klimatyczne
W. Wosia, jest częścią regionu Środkowowielkopolskiego. Występują tu często dni z
pogodą bardzo ciepłą i jednocześnie pochmurną bez opadu (38,7 dni w roku). Częste są
także dni z pogodą umiarkowaną mroźną i jednocześnie pochmurną bez opadu.
Stosunkowo rzadko pojawiają się tu dni umiarkowane ciepłe i słoneczne bez opadu (9,4 dni
w roku), a także dni umiarkowane ciepłe z dużym zachmurzeniem bez opadu (11,8 dni w
roku).
Gmina Krajenka leży w tej części kraju, gdzie warunki klimatyczne kształtowane są
głównie przez masy powietrza polarno-morskiego, polarno-kontynentalnego oraz
kontynentalnego. Najczęściej napływające na ten obszar powietrze polarno-morskie
charakteryzuje się stosunkowo dużą zawartością pary wodnej, czego efektem są
zmniejszone amplitudy temperatury powietrza oraz zwiększone zachmurzenie. Powietrze
13
Ze względu na regionalizację w skali całego kraju, podział ten w odniesieniu do poszczególnych gmin jest
mało precyzyjny.
30
gm. Krajenka
polarno-kontynentalne napływa ze wschodu i cechuje się małą wilgotnością. Udział mas
powietrza, zarówno arktycznego, jak i zwrotnikowego jest bardzo mały.
Średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza w oC
miesiące
Rok
Posterunki
Piła
(1977-86)
Szczecinek
(1951-80)
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
-2,6
-3,1
2,6
6,4
13,0
15,8
16,9
16,4
12,2
8,2
3,5
-0,2
7,4
-2,5
-2,2
1,1
6,2
11,5
15,7
16,8
16,2
12,5
7,9
3,4
-0,3
7,2
Obszar gminy charakteryzuje się średnią roczną temperaturą w granicach 7,0 - 7,5
C. Najzimniejszymi miesiącami są styczeń i luty. Średnia temperatura miesięczna spada
wówczas poniżej -2,5 oC. Najcieplejszymi miesiącami są lipiec i sierpień, ze średnimi
miesięcznymi temperaturami powyżej 16o C. W ciągu roku obserwuje się 80 dni mroźnych i
do 107 dni z przymrozkami.
o
Średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza w oC
miesiące
Posterunki
1992
1993
1994
1995
1996
Rok
1997
1998
Piła
343
558
512
637
439
511
762
537
Szczecinek
452
657
632
695
661
676
854
661
Obszar gminy charakteryzuje się stosunkowo niskimi wartościami opadów
atmosferycznych, poniżej 600 mm, które występują w ciągu 170 dni w roku. Najmniej
opadów występuje w południowo-zachodniej części gminy, najczęściej poniżej 550 mm.
Suma opadów wzrasta w kierunku wschodnim i północnym do 550-590 mm. Najwięcej
opadów przypada na miesiące letnie (lipiec i sierpień), w których opady przekraczają 60
mm. W latach najbardziej wilgotnych suma opadów może wzrastać do 750-800 mm. W
latach najbardziej suchych suma opadów może się wahać od 350 do 450 mm. Czas trwania
pokrywy śnieżnej najczęściej nie przekracza 50 dni. Największe zachmurzenie obserwuje się
w miesiącach jesienno-zimowych, od listopada do lutego (powyżej 6 %). W ciągu roku
31
gm. Krajenka
dominują wiatry z kierunków zachodnich, najsilniej wieją w okresie jesienno-zimowym.
Więcej dni wietrznych obserwuje się w obrębie wysoczyzny we wschodniej części gminy,
aniżeli w obrębie zalesionej powierzchni sandrowej w południowo-zachodniej jej części.
Okres wegetacyjny na obszarze gminy trwa maksymalnie 210 - 215 dni i wydłuża się w
południowej części gminy.
Zestawienie opadów w gminie Krajenka.
Posterunek
opadowy
H m n.p.m.
(lata)
Piła
miesiące
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII VIII
IX
X
N
43
44
37
30
35
34
53
62
71
55
46
40
549
(1967) W
28
57
57
65
33
28
46
113
35
90
88
43
683
(1982) S
60
36
35
8
21
27
43
37
29
15
16
18
345
N
46
47
38
32
38
37
55
62
79
58
49
43
586
(1967) W
32
73
46
72
54
28
83
98
53
156
95
35
825
(1982) S
92
55
54
10
22
28
44
45
36
24
8
22
440
N
43
43
36
30
35
35
51
59
75
57
49
40
553
(1967) W
34
74
54
67
44
24
49
94
45
71
106
36
698
(1982) S
68
52
47
15
45
21
40
68
34
19
11
23
443
72
(19612000)
Krajenka
Rok
XI
100
(19612000)
Wysoka
105
(19612000)
N – opady w roku normalnym, W – opady w roku wilgotnym, S – opady w roku suchym
Główną rolę w kształtowaniu warunków mikroklimatycznych na obszarze gminy
odgrywają czynniki naturalne, do których należą: deniwelacje terenu, zmienne ekspozycje
stoków i warunki wilgotnościowe podłoża, a także obecność rozległych powierzchniowo
zbiorników wodnych, różnorodność roślinności i odmienne sposoby zagospodarowania.
W zachodniej części gminy obserwuje się pewne oddziaływanie na klimat doliny
Gwdy. Obecność samej rzeki i znajdujących się w sąsiedztwie zbiorników zaporowych, a
także usytuowanie wzdłuż rzeki podmokłych łąk, wpływa na podwyższoną wilgotnością
powietrza w tej części gminy. Konsekwencją tej sytuacji są między innymi mniejsze
amplitudy temperatur powietrza, zarówno tych dobowych, miesięcznych, jak i rocznych.
Gromadzenie się wilgotnego powietrze w dolinie rzeki Gwdy powoduje także częstsze
występowanie mgieł i zamgleń. Podobne zjawiska mikroklimatyczne obserwowane są w
dolnym biegu rzeki Głomi, poniżej Skórki. Powietrze o podwyższonej wilgotności
32
gm. Krajenka
występuje także w obrębie płaskich podmokłych powierzchni wzdłuż rzeki Pankawy,
Kocuni i Kanału Augustowskiego.
Tereny wysoczyzny morenowej we wschodniej części gminy, szczególnie te, na
których prowadzona jest działalność rolnicza, charakteryzują się bardzo korzystnymi
warunkami do przewietrzania, że względu na wysokie rzędne jakie osiągają (100-125 m
n.p.m.). W okresie późnego lata, gdy warstwa glebowa nie jest jeszcze pokryta roślinnością,
w okresach silnego przesuszenia gruntów i silnych wiatrów, dochodzi do silnego zapylenia
powietrza. Szczególnie narażone na zapylenie są powierzchnie w obrębie kulminacji
wzniesień morenowych, np. w rejonie Tarnówczyna i Barankowa na północy oraz
Podróżnej i Maryńca na południu gminy. Długotrwałe stagnowanie wilgotnych mas
powietrza może się pojawiać także w obrębie obniżenia o charakterze rynnowym z
jeziorami Głubczyn Wielki i Mały. Zjawisko to w okresie zimowym może przyczyniać się do
powstawania inwersji termicznych powietrza na tym obszarze. Równoleżnikowy układ
analizowanego obszaru ma również istotny wpływ na powstawanie i charakter cyrkulacji
wiatrów lokalnych. Wiatry modyfikowane są na powierzchniach o dużej ekspozycji i
urozmaiconej rzeźbie. Na powierzchniach o dużych deniwelacjach (w dolinie Gwdy i
Głomi) oraz w obrębie obniżeń rynnowych mogą się pojawiać cyrkulacje o charakterze
wiatrów dolinnych. Pewne znaczenie dla warunków mikroklimatycznych gminy ma również
Ważniejsze emitory zanieczyszczeń do atmosfery
Lp. Miejscowość
1.
Krajenka
2.
Krajenka
3.
Krajenka
4.
Żeleźnica
5.
Skórka
6.
Krajenka
Zakład
Pilskie Przedsięb.
Wielobranżowe „Matbud”
Komunalny Zakład
Użyteczności Publicznej
Pilskie Przeds. Przem.
Drzewnego S.A. w
Złotowie
PPHU „Drewmet” s.c.
PHUS „Transpil
Spedition” W.Bocheński
Zakład Meblarski
“Christianpol”
Emisja [t / rok]
gazy bez
gazy
pyły
CO2
Emitor hałasu
–
–
2.355
+
268.582
14.947
0.572
–
–
–
3.334
–
–
–
0.428
–
12.952
0.350
0.092
–
–
–
–
+
Pogarszanie
warunków
aerosanitarnych
spowodowane
działalnością
antropogeniczną obserwuje się między innymi w sąsiedztwie terenów komunikacyjnych.
Tereny położone w sąsiedztwie dróg wojewódzkich Piła – Złotów (nr 188) i KrajenkaWysoka (nr 190) narażone są na większy hałas oraz zanieczyszczenie powietrza spalinami.
Problem ten dotyczy głównie drogi wojewódzkiej nr 188 i miejscowości przy niej
33
gm. Krajenka
usytuowanych (Skórki, Dolnika, Żeleźnicy i Krajenki). Ruch na tej drodze jest prawie
cztery razy większy niż na drodze nr 190. O wiele mniejszy hałas obserwowany jest wzdłuż
linii kolejowej Piła-Chojnice, między innymi ze względu na małą na niej intensywność
przejazdów. Na obszarze gminy zakłady, które są emitorami intensywnego hałasu
zlokalizowane są jedynie w Krajence. Innym zjawiskiem obniżającym stan sanitarny
powietrza są tzw. niskie emisje związane z funkcjonowaniem indywidualnych systemów
grzewczych. Problem ten pojawia się cyklicznie w okresie zimowym i dotyczy wszystkich
miejscowości na obszarze gminy. Obecność niskich emisji jest szczególnie uciążliwa dla
mieszkańców miejscowości położonych w obniżeniach i dolinach rzek (Krajenka, Skórka,
Głubczyn). W granicach gminy większe emitory zanieczyszczeń znajdują się w obrębie
zakładów produkcyjnych.
W jednym przypadku stwierdzono zagrożenie związane z nadmierną emisją
uciążliwych odorów (Śmiardowo Krajeńskie).
5.7.
Warunki glebowe
Na obszarze gminy Krajenka występuje duże zróżnicowanie warunków glebowych,
na które wpływ ma: litologia, rzeźba terenu oraz warunki wilgotnościowe podłoża. Większą
część gminy zajmują gleby mineralne wykształcone na osadach lodowcowych,
wodnolodowcowych, aluwialnych i zastoiskowych. Zasięg gleb organicznych ogranicza się
głównie do terenów w sąsiedztwie ważniejszych rzek.
W obrębie wysoczyzny na osadach lodowcowych występują gleby brunatnoziemne –
gleby brunatne. Powstają one na piaskach gliniastych i glinach o różnym stopniu
spiaszczenia. Gleby brunatnoziemne w granicach gminy tworzą dwie rozległe powierzchnie.
Pierwsza z nich obejmuje grunty południowej części gminy położone między Głubczynem,
Podróżną i Krajenką, a druga obejmuje grunty położone między Pogórzem i Barankowem.
Najbardziej żyzne są gleby brunatne właściwe występujące na płaskich powierzchniach
wysoczyznowych. Gleby te zaliczane są do wyższych klas bonitacyjnych (powyżej IV) i 2
pszennego kompleksu glebowo-rolniczego. Na powierzchniach o większym nachyleniu i
niejednorodnym litologicznie podłożu występują gleby płowe i brunatne kwaśne. Gleby te
najczęściej klasyfikowane są do III i IV klasy bonitacji rolniczej, do żytnio-ziemniaczanego
bardzo dobrego i dobrego kompleksu glebowo-rolniczego.
Gleby bielicoziemne w granicach gminy Krajenka reprezentowane są głównie przez
jeden typ – gleby rdzawe. Gleby te tworzą się między innymi na piaskach sandrowych, które
są obecne w zachodniej części gminy. Większość z tej powierzchni glebowej występuje pod
lasami. Gleby rdzawe najczęściej porośnięte są siedliskami boru suchego, świeżego i
wilgotnego. Występują również na piaskach rzecznych, na powierzchniach wyżej
wyniesionych, tworząc wąskie wydłużone powierzchnie wzdłuż poszczególnych rzek. Gleby
te obecne są również w obrębie wałów wydmowych oraz powierzchni piasków przewianych
34
gm. Krajenka
w południowo-zachodniej części gminy. Mogą się również one pojawiać obrębie
powierzchni piasków lodowcowych. Przydatność rolnicza gleb rdzawy jest stosunkowo
mała. Zaliczane są one najczęściej do V i VI klasy bonitacji oraz do 6 żytniego słabego i 7
żytniego najsłabszego (żytnio-łubinowego) kompleksu glebowo-rolniczego.
W granicach gminy stosunkowo mały jest udział gleb hydrogenicznych. Największe
ich powierzchnie występują w obrębie dolin rzecznych, głównie Głomi oraz w mniejszym
stopniu w sąsiedztwie Kocuni, Pankawy i Kanału Augustowskiego. W obrębie doliny Głomi
gleby hydrogeniczne reprezentowane są głównie przez gleby bagienne – torfowe i mułowe.
Dotyczy to terenów, gdzie przez cały rok utrzymuje się wysoki poziom wód gruntowych,
np. przy rzekach i w sąsiedztwie zarastających starorzeczy. Na wyższych powierzchniach,
tylko okresowo zalewanych przez wody, występują gleby pobagienne - murszowe i
murszowate. Gleby hydrogeniczne spotykane są również w sąsiedztwie jezior np.
Głubczyna Wielkiego i Małego, a także zbiornika położonego na zachód od wsi Podróżna.
Tworzą one powierzchnie w miejscach dawnego zarastania jezior oraz w miejscach gdzie
został obniżony poziom wody w jeziorze. Wysoki poziom wód gruntowych w tych
miejscach utrzymywany jest dzięki przepływającym przez jeziora ciekom. Gleby
hydrogeniczne spotykane są również w obrębie wysoczyzny morenowej, w miejscach
występowania w podłożu warstw nieprzepuszczalnych ograniczających infiltrację wód
opadowych. Do takich miejsc należy zaliczyć między innymi równiny biogeniczne w rejonie
Kanału Augustowsiego, rzeki Kocuni i Pankawy. Na obszarach tych w części peryferyjnej w
miejscach mniej mokrych występują czarne ziemie.
Należy jeszcze wspomnieć o glebach deluwialnych, które mają bardzo ograniczony
zasięg przestrzenny; występują głównie u podnóża stromych zboczy na pokrywach
deluwialnych, gdzie w przeszłości zachodziły obsunięcia, najczęściej u podnóża wzniesień
czołowo-morenowych lub wzniesień kemowych. Gleby takie występują lokalnie w rejonie
Głubczyna i Maryńca. Interesujące są również gleby występujące w obrębie kompleksu
leśnego w granicach rozległego zastoiska, na wschód od drogi wojewódzkiej nr 190, w
rejonie miejscowości Leśnik. Oprócz wymienionych wyżej gleb mineralnych, bagiennych i
pobagiennych można spotkać tu gleby opadowo glejowe, powstające w warunkach silnego
uwilgotnienia na nieprzepuszczalnym podłożu.
Tereny z glebami wykorzystywanymi jako grunty rolne zajmują w gminie obszar
8928 ha, w tym 212 ha w granicach miasta Krajenka. W grupie tych terenów dominują
powierzchnie, na których występują gleby brunatnoziemne zaliczane do III, IV (ponad 50 %
użytków rolnych) i o wiele rzadziej V klas bonitacyjnych (niecałe 30 %). Najlepsze warunki
glebowe dla prowadzenia działalności rolniczej występują w obrębie powierzchni
wysoczyznowych, zarówno na północ, jak i na południe od miasta Krajenka. Zróżnicowanie
warunków glebowych w tych częściach gminy umożliwia głównie intensywną produkcję
roślinną. Wypas zwierząt na łąkach i pastwiskach ma ograniczony charakter, ze względu na
małą ich powierzchnię w gminie (niecałe 12 % powierzchni użytków rolnych). Wskaźnik
35
gm. Krajenka
jakości rolniczej przestrzeni przyrodniczej dla gminy Krajenka wynosi 63,7 pkt. Pod lasami
znalazły się głównie tereny występowania gleb rdzawych, zaliczanych najczęściej do V i VI
klasy bonitacji.
Klasyfikacja użytków rolnych wg klas bonitacyjnych w gminie Krajenka (stan na 01.01.2006 r.).
Obręby
(sołectwa)
Śmiardowo
RIIIa
RIIIb
RIVa
RIVb
RV
RVI
R ogółem
ha
123,4475
70,8056
408,931
114,9436
170,0484
30,087
918,2631
Czajcze
–
–
94,3988
141,8573
71,159
34,036
341,4511
Maryniec
–
5,0477
51,9829
22,7327
24,3076
6,4258
110,4967
Głubczyn
–
31,2
212,1946
424,6504
454,3098
40,79 1163,1448
103,4856
156,1272
286,5203
171,7676
26,07
749,9707
34,57
182,2106
270,3465
48,8482
535,9753
24,103
60,3621
88,1581
111,3451
288,5183
13,9425
44,1346
183,7766
103,2388
345,0925
66,9605
81,4749
115,7232
66,5733
362,2746
31,6663
92,574
201,8313
55,557
382,2086
6,00
Podróżna
Augustowo
–
Żeleźnica
–
Skórka
–
–
4,55
–
12,92
Dolnik
18,6227
Paruszka
0,58
Krajenka
13,91
343,0464
781,9706
161,1901
593,9026
333,4976 2227,5173
156,8575
576,758
1876,847
1612,651
2345,331
856,4688
razem
–
7424,913
5.8. Zagospodarowanie terenów
5.8.1. Tereny zurbanizowane
Gmina Krajenka jako gmina o dominującej funkcji rolniczej, charakteryzuje się
małym udziałem terenów zurbanizowanych w ogólnej swojej powierzchni (3 %). Prawie 79
% powierzchni zurbanizowanej gminy znajduje się w granicach miasta Krajenka. Oprócz
miasta Krajenka, tereny zurbanizowane skupiają się w 16 wsiach, 2 integralnych częściach
miejscowości oraz 1 osadzie. Ponad 70 % powierzchni zurbanizowanej przypada na tereny
komunikacyjne, głównie drogowe. Największy udział w nich mają pasy drogowe dróg
wojewódzkich nr 188 i 190. Przestrzeń zurbanizowaną tworzą dodatkowo zabudowane
grunty rolne – 131 ha. W gminie bardzo mały jest udział terenów przemysłowych, które w
większości skupiają się w granicach miasta Krajenki. W poszczególnych wsiach najwięcej
terenów mieszkaniowych jest w Śmiardowie Krajeńskim, Skórce i Głubczynie (średnio
ponad 20 ha). Największe powierzchnie zabudowy innej niż mieszkaniowa (np. usługowa)
na obszarach wiejskich istnieją w Skórce i Głubczynie (średnio ok. 2,5 ha). Najwięcej
36
gm. Krajenka
terenów rekreacyjnych zlokalizowanych jest w sołectwach Głubczyn (3,3 ha) oraz
Śmiardowo Krajeńskie (2,6 ha). Terenów o tej funkcji brak w obrębach Czajcze, Maryniec,
Krajenka. W pozostałych sołectwach powierzchnia terenów przeznaczonych pod funkcje
rekreacyjne i wypoczynkowe nie przekracza 1,5 ha.
użytki kopalne
grunty rolne
zabudowane
457
47
1
9
4
11
320
60
5
118
miasto Krajenka
122
35
6
24
10
7
27
13
0
13
ogółem
579
82
7
33
14
18
347
73
5
131
inne tereny
zabudowane
obszar wiejski
Gmina Krajenka
Grunty zab.
i zurb. razem
tereny
kolejowe
tereny
komunikacyjne
drogi
tereny rekr. i wypocz.
zurb. tereny niezabud.
tereny przemysłowe
tereny mieszkaniowe
Tereny zurbanizowane w gminie Krajenka.
ha
Wśród terenów zabudowanych wyróżniają się te, gdzie występują historyczne
założenia przestrzenne (urbanistyczne) pałacowe, dworsko-parkowe (Maryniec, Krajenka,
Augustowo) lub folwarczne (Zimna Kępa). Przy części z nich zachowały się kompleksy
zabudowy folwarcznej, które obecnie wykorzystywane są do działalności gospodarczej,
turystycznej lub edukacyjnej.
Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków w gminie Krajenka.
Rodzaj
L.p. Miejscowość
Opis
obiektu
sakralne
Kościół p.w. Św. Trójcy z XIX w., dzwonnica z
1. Głubczyn
pocz. XX w., kaplica - koniec XIX w.
założenie
2.
3.
Krajenka
4.
5.
Maryniec
rezydencjonalne
dwór z parkiem z pocz. XIX w.
założenie
sakralne
Kościół parafialny p.w. św. Anny z XVIII w.
założenie
sakralne
założenie
stanowisko
archeologiczne
Kościół pomocniczy p.w. św. Józefa
cmentarzysko kultury pomorskiej
Nr rejestru
160/Wlkp/A
A-20/502
A-19/182
A-738
A-340/1620
37
gm. Krajenka
rezydencjonalne
pałac z parkiem z XIX/XX w.
założenie
6.
A-447
Na terenie gminy zachowało się stosunkowo mało obiektów cennych historycznie.
Na listę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wpisanych jest ponad 340 obiektów. Z
grupy tej tylko 6 pojedynczych lub zespołów obiektów znalazło się w rejestrze zabytków, a
pozostałe zostały objęte ochroną konserwatorską. Najczęściej ochronie podlegają
pojedyncze domy, zabudowa zagrodowa, kościoły, cmentarze oraz obiekty gospodarcze
(młyny, stodoły, zabudowa folwarczna). Najwięcej obiektów objętych ochroną
konserwatorską znajduje w mieście Krajenka (prawie 140).
Cechą charakterystyczną osadnictwa na terenie gminy jest zabudowa rozproszona.
Jest ona wynikiem historycznej przeszłości związanej z kolonizacją niemiecką tych terenów
oraz parcelacją niektórych ziem w okresie międzywojennym (Maryniec).
5.8.2. Tereny niezabudowane
Niezabudowana przestrzeń w granicach gminy zajmuje 18 539 ha, co stanowi 97 %
jej ogólnej powierzchni. Na przestrzeń ta składają się tereny leśne, grunty rolne, wody
powierzchniowe oraz inne tereny, w tym nieużytki.
Powierzchnia terenów trwale pokrytych roślinnością wynosi 10 205 ha, co stanowi
prawie 53,4 % powierzchni gminy. Powierzchnię przyrodniczą w granicach gminy tworzą
tereny leśne (9096 ha), tereny zadrzewione i zakrzewione (61 ha), łąki trwałe (626 ha) i
pastwiska trwałe (422).
Największą powierzchnię w tej grupie kategorii zajmują tereny leśne stanowiące 49
% udziału. W granicach gminy tereny te tworzą cztery duże kompleksy leśne: dwa we
wschodniej części gminy, jeden w centralnej części i największy, obejmujący swoim
zasięgiem południowo-zachodnią część gminy. Przeważająca część terenów leśnych w
gminie jest własnością Lasów Państwowych. Pozostałe lasy (293 ha) tworzą niewielkie
kompleksy na południe od miasta Krajenka oraz koncentrują się w południowej części
gminy, w obrębie rolniczej przestrzeni produkcyjnej, między Głubczynem a Podróżną.
lasy
gr. zadrz. i zakrz.
Grunty pod wodami
grunty pod rowami
wody płynące
wody stojące
Grunty leśne razem
grunty rolne zabud.
pastwiska trwałe
łąki trwałe
sady
Krajenka
grunty orne
Gmina
Użytki rolne razem
Tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej i przestrzeni leśnej oraz grunty pod wodami.
21
3
7
2
5
0
ha
miasto
212
157
9
14
17
13
24
38
tereny wiejskie 8716 7427
gm. Krajenka
91
612
405
118 9133 9075
58
263
63
195
5
ogółem 8928 7584 100
626
422
131 9157 9096
61
270
65
200
5
Duży udział w przestrzeni niezabudowanej stanowią grunty rolne (48,2 %) tworzące
rolniczą przestrzeń produkcyjną. Przeważająca część tych gruntów to grunty orne (84,9 %).
Powierzchnia gruntów rolnych tworzy dwie powierzchnie położone w centralnej i
wschodniej części gminy. Tereny łąk i pastwisk skupione są głównie w strefie peryferyjnej
rolniczej przestrzeni oraz wzdłuż wybranych cieków wodnych np. Kanału Augustowskiego,
czy Pankawy. Część łąk znajduje się także w dolinie Głomi oraz Gwdy oraz w sąsiedztwie
linii brzegowej niektórych jezior (Głubczyn Wielki i Mały).
Klasyfikacja użytków zielonych wg klas bonitacyjnych w gminie Krajenka (stan na 01.01.2006 r.).
Sołectwo
Ł
ŁIII
ŁIV
ŁV
ŁVI
Ps
PsIII
PsIV
PsV
PsVI
PsVIz
ha
171,03 3,82
Śmiardowo
24,5455
–
Czajcze
–
0,389
Maryniec
4,95
–
Głubczyn
148,7777
–
Podróżna
0,21
–
Augustowo
–
40,8192
Żeleźnica
–
50,2264
Skórka
35,76 0,78
Dolnik
53,4574
–
Paruszka
16,3032
81,7555
Krajenka
137,02
26,04
4,15
24,79
1,99
11,06
11,58
–
14,96
7,7257
1,8598
32,1442
–
14,0642
16,63
1,45
–
–
0,1696
0,2194
1,54
–
0,57
0,97
4,95
–
–
28,0887
–
49,12
78,0477
21,61
29,6545
0,06
0,15
–
44,4537
–
14,4501 15,8591
9,28
15,1739
–
40,3764
9,2
0,65
45,3073
–
5,62
29,36
–
16,9563
–
1,77 14,3463
44,64
8,8174
45,5479
–
38,0376 25,9947
razem 611,9207 22,1332 349,2341 201,3642
–
1,42
0,16
4,8788 15,5699
–
–
7,64
–
5,75
3,11
–
24,9979 16,5558
2,35
0,1 20,6945
3,707
9,3769
0,55
2,09
–
10,396 23,8709 11,0404
–
0,84
–
18,28 16,2779
10,99
–
120,5932 12,9816 49,4558 50,7752
7,3806
–
39,1892 404,2497
13,2416 150,8042 181,1829
58,471
0,55
Jedną z cech charakterystycznych powierzchni użytków rolnych w gminie Krajenka
jest stosunkowo duża powierzchnia sadów (101 ha). Największe ich powierzchnie położone
są w rejonie Tarnówczyna i Śmiardowa Krajeńskiego.
5.9. Elementy systemu przyrodniczego
5.9.1. Zieleń naturalna
Według geobotanicznego podziału kraju Pawłowskiego i Szafera, gmina Krajenka
znalazła się w granicach okręgu Wysoczyzny Złotowskiej (6b), w Krainie Pomorskiego
Południowego Pas Przejściowego (6), który z kolei jest częścią Poddziału Pasa Równin
39
gm. Krajenka
Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich (A1), w Dziale Bałtyckim (A). W podziale
geobotanicznym kraju Matuszkiewicza omawiana gmina znajduje się w granicach trzech
podokręgów: Pilskim, Złotowskim i Śmiłowskim. Według podziału kraju na regiony
przyrodniczo-leśne wg Tramplera, Kliczkowskiej, Dmyterko i Degórskiej, obszar gminy
znalazł się w Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej (III), Dzielnicy Pojezierza Krajeńskiego
(III.2), w granicach dwóch mezoregionów. Wschodnia część gminy, gdzie znajduje się
zalesiony fragment sandru Gwdy włączony został do mezoregionu Równiny Wałeckiej
(III.2.a), a pozostała część gminy stała się częścią mezoregionu Wysoczyzny Krajeńskiej
(III.2.b).
Obszar gminy jest bardzo zróżnicowany pod względem potencjalnej roślinności
naturalnej. Występują na nim duże płaty siedlisk środkowoeuropejskich grądów dębowograbowych (Galio silvatici-Carpinetum), grądów subatlantycki (Stellario Carpinetum)
subkontynentalnych borów mieszanych dębowo-sosnowych (Pino-Quercetum) i
środkowoeuropejskiego boru sosnowego (Leucobryo-Pinetum). Bardziej suche siedliska
zajmuje wilgotny bór sosnowy (Molinio-Pinetum), w tym także bór chrobotkowy
(Cladonio-Pinetum). Fragmentarycznie występuje na tym terenie siedlisko boru bagiennego
(Vaccinio uliginosi-Pinetum). Doliny rzeczne stanowią siedliska łęgów jesionowoolszowych (Circaeo-Alnetum).
Tereny zalesione, zakrzewione i zadrzewione w granicach gminy zajmują
powierzchnię 9157 ha, w tym 24 ha w granicach samego miasta Krajenka, co stanowi 48 %
jej całkowitej powierzchni. Same tereny zadrzewione i zakrzewione zajmują obszar 61 ha.
Większość lasów w granicach gminy (8863 ha, co stanowi 97 % wszystkich terenów
zalesionych) jest własnością Lasów Państwowych, administrowanych obecnie przez
nadleśnictwa Złotów (obręb Krajenka) i Zdrojową Górę (obręb Skórka).
Istniejące w granicach gminy kompleksy leśne są częścią Borów Krajeńskich. Wśród
siedlisk leśnych zdecydowanie dominuje bór świeży, bór mieszany świeży i bór suchy.
Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna. Wśród pozostałych gatunków na uwagę
zasługują dąb, brzoza, świerk i olcha. Średni wiek drzew to około 50 lat.
Wykaz terenów leśnych w gminie Krajenka z podziałem na sołectwa.
Obręby
(sołectwa)
Ls
LsIV
LsVI
41,47
2,42
Czajcze
91,68
4,3347
–
0,99
–
Lz
3,74
1,2896
–
2,3491
2,58
–
1,47
2,36
–
4,392
–
–
8,37
3,2897
–
1,81
5,92
8,01
Podróżna
852,38
10,55
8,888
–
44,88
3,0751
112,0385
9,5
–
0,09
Głubczyn
Augustowo
Lsog
ha
Śmiardowo
Maryniec
LsV
2,3286
40
Żeleźnica
gm. Krajenka
325,0412
2,77
4,8346
14,588
347,2338
3,59
Skórka
6037,0676
1,19
20,9555
2,93
6062,143
3,87
Dolnik
35,4
–
3,4
Paruszka
589,7991
–
16,9081
0,06
Krajenka
822,9674
8,94
16,9865
22,6
8917,3438
36,2147
83,3764
49,6973
razem
–
38,8
–
606,7672
–
–
7099,824
15,4263
45,0174
Lasy obrębu Krajenka zajmują wschodnią i centralną część gminy. Składają się z
trzech dużych kompleksów. Pierwszy z nich usytuowany jest na wschód od miejscowości
Łońsko i Wąsoszki; ograniczony jest on od wschodu rzeką Głomią. Dominują tu siedliska
boru świeżego. Siedlisko to tworzy głównie sosna przy niewielkim udziale brzozy. W strefie
podszytu występuje jarząb pospolity, kruszyna pospolita oraz młode drzewa dębów
bezszypułkowego i buków zwyczajnych. W runie występują pola borówek, wrzos
zwyczajny i murawy trawiaste.
Drugi kompleks położony jest na wschód od miejscowości Leśnik; od strony
wschodniej ograniczony jest rzeką Kocunią. Składa się on z siedlisk boru wilgotnego, boru
mieszanego dębowo-sosnowego i lasów mieszanych. Na terenach okresowo podtapianych
występują siedliska boru bagiennego i boru mieszanego bagiennego. Również w tych
siedliskach dominującym drzewostanem jest sosna, a zmienia się głównie skład gatunków
uzupełniających (brzozy, świerka, dębu, olszy). W siedliskach wilgotnych w podszycie,
oprócz jarząbu i kruszyny, występują podrosty brzozy i świerku. Ich runo zdominowane jest
przez rośliny trawiaste, krzewinki (borówka, wrzos) oraz paprocie (orlica pospolita). W
siedliskach bagiennych pojawia się olsza, w podszycie występują najczęściej kruszyna i
podrosty świerku, a ich runo zdominowane jest przez mchy - płonnik i torfowce oraz
łochynię i bano zwyczajne. W sąsiedztwie doliny Kocuni występują jeszcze łęgi olchowojesionowe. W drzewostanie tego siedliska dominuje olsza czarna przy mniejszym udziale
brzozy, jesionu i jaworu. W warstwie podszytu występuje leszczyna, czeremchy i wierzby, a
w warstwie runa zespoły turzyc. W tej części terenów leśnych siedliska grądów należą do
rzadkości.
Trzeci kompleks znajduje się na zachód od Krajenki, w rejonie wsi Żeleźnica.
Kompleks ten jest silnie rozczłonkowany. W rejonie Paruszki część lasów tego obręby
przylega do większego kompleksu lasów ciągnących się aż do doliny Gwdy. Dominują tu
siedliska boru świeżego i wilgotnego.
Lasy obrębu Skórki zajmują południowo-wschodnią część gminy. Dominują tu
siedliska boru suchego i boru świeżego. W miejscach podmokłych przy rzekach Głomi i
Gwdzie pojawiają się siedliska łęgów jesionowo-olszowych, a w rejonie zarastających
zbiorników także siedliska olsów.
41
gm. Krajenka
Innym przykładem zieleni naturalnej w gminie są łąki. Najważniejsze dla środowiska
przyrodniczego są łąki śródleśne oraz łąki położone w sąsiedztwie większych rzek i jezior.
Na powierzchniach niższych teras, okresowo zalewanych, występują dwukośne łąki
wilgotne, trzęślicowe. W sąsiedztwie rzeki Głomi, Kocuni, Kanału Augustowskiego, gdzie
występują uwilgotnione grunty przez cały rok, pojawiają się także bardzo zróżnicowane
gatunkowo zbiorowiska mszarno-turzycowe; spotkać tu można między innymi szuwary
turzyc oraz zbiorowiska łąk bagiennych. Zbiorowiska szuwarów turzycowych występują
także w obrębie mniejszych dolin rzecznych (Pankawy), a także w sąsiedztwie zarastających
jeziorek śródleśnych w południowo-zachodniej części gminy. Na terenach w obrębie
wysoczyzny występują zbiorowiska żyzne – świeżych łąk kośnych. Część z tych łąk
wykorzystywana jest pod pastwiska.
5.9.2. Zieleń urządzona
Zieleń urządzona w granicach gminy Krajenka reprezentowana jest przez parki
podworskie, zieleń na cmentarzach, park miejski, a także nasadzenia szpalerowe, ogrody
działkowe i inne tereny rekreacyjne.
Najważniejsze pod względem walorów przyrodniczych i krajobrazowych są parki
stanowiące część większych założeń dworsko-pałacowych. Zachowały się one w dwóch
miejscowościach - Krajence i Maryńcu.
Park w Krajence, pochodzący z przełomu XVIII i XIX w., zajmuje powierzchnię
1,48 ha. Park wraz z pałacem jest częścią zespołu tworzącego charakterystyczną
kompozycję przestrzenną o łącznej powierzchni 4,96 ha. Walory krajobrazowe tego zespołu
wynikają z jego położenia w strefie krawędziowej doliny Głomi. Park przylega do pałacu od
strony zachodniej, a drzewa go tworzące skupione są przy dwóch ścieżkach. Stwierdzono
tu 12 gatunków drzew liściastych, 5 gatunków drzew iglastych i 9 gatunków krzewów. W
drzewostanie parkowym dominują drzewa liściaste: jesiony, lipy szerokolistne i klony;
wśród innych drzew obecne są także świerki i dęby. Średni wiek drzewostanu to ponad 70
lat. Założenie parkowe od strony południowej zamyka amfiteatr miejski. Zieleń w tym
założeniu uzupełnia klomb przed fasadą pałacu, gdzie rosną dwie bardzo wiekowe lipy.
Drugie założenie parkowe zachowało się we wsi Maryniec. Do dnia dzisiejszego
zachował się tylko niewielki fragment rozległego kiedyś parku o charakterze
krajobrazowym, założonego w połowie XIX w. Większość zachowanego parku tworzy
ponad stuletni drzewostan. Stwierdzono tu ponad 23 gatunki drzew liściastych, 9 gatunków
drzew iglastych i 7 gatunków krzewów.
W granicach miasta Krajenka znajduje się kilka powierzchni zieleni urządzonej o
wysokich walorach estetycznych i przyrodniczych. Najbardziej okazały jest Park Miejski im.
Księżnej Anny Sułkowskiej, położony w północnej części miasta przy drodze do Złotowa.
Park tworzy 11 gatunków drzew. Dominują w nim lipy drobno i szerokolistne, dęby,
42
gm. Krajenka
kasztanowce zwyczajne oraz klony zwyczajne. Pojedynczo występują dęby szypułkowe,
świerki pospolite, jesiony i wiązy. Na zapleczu parku od strony zachodniej znajduje się
stadion miejski. Zieleń parkowa znajduje przedłużenie po drugiej stronie ulicy, w miejscu,
gdzie kiedyś znajdował się cmentarz.
Kolejną powierzchnią zieleni urządzonej w mieście jest ogród i park szkolny
położony przy ulicy Bydgoskiej. Cały kompleks szkoły zajmuje powierzchnię prawie 3 ha.
Park w granicach szkoły tworzą drzewa wysokie usytuowane wzdłuż wytoczonych 5 alei.
Każda aleja obsadzona jest innymi gatunkami drzew. Rosną tu między innymi: lipa drobno i
szerokolistna, klon pospolity i klon jawor, jodła biała, robinia pseudoakacjowa, żywotnik.
Szczególną uwagę zwracają takie drzewa jak: sosna Weymutha, limba, czy jarząb brekinia.
Przy ścieżkach rosną także różne gatunki krzewów, między innymi: róża fałdzistolistna,
liliowiec amerykański, berberysy, irgi, tamaryszki, rokitnik pospolity, tawuły. We
wschodniej części całego kompleksu szkolnego znajdują się niewielkie zadrzewienia
tworzone przez las liściasty (sosna pospolita, świerk pospolity) i mieszany (dąb
bezszypułkowy, buk pospolity, grab pospolity, brzoza brodawkowata).
Interesująca kompozycyjnie jest również zieleń w rejonie dworca kolejowego. Wraz
z budynkami kolejowymi i mieszkalnymi tworzy bardzo charakterystyczne założenie
urbanistyczne. Bardzo charakterystyczny układ tworzy również skwer zieleni w rejonie
ulicy Winiary, z wyeksponowanym w centralnej jego części drzewem pomnikowym –
okazałym dębem.
Zieleń urządzona występuje również w granicach cmentarzy, szczególnie tych
historycznych. Najczęściej w ich granicach spotkać można świerki pospolite, bluszcz
zwyczajny dęby, klony pospolite, robinie pseudoakacjowe, bez lilak. Na szczególną uwagę
zasługuje również historyczny cmentarz ewangelicko-augsburski (obecnie nieczynny),
zlokalizowany północno-wchodniej części miasta, gdzie oprócz licznych krzewów
zachowały się dwa bardzo okazałe szpalery lip. Pozostałe większe skupiska zielenie w
granicach cmentarzy występują na cmentarzach w następujących miejscowościach:
Podróżnej, Śmiardowie Krajeńskim, Skórce, Paruszce i Dolniku.
Wzdłuż większości ważniejszych dróg w granicach gminy występują szpalery drzew.
Szpalery drzew najczęściej tworzą takie gatunki jak: dęby szypułkowe i bezszypułkowe,
klony zwyczajne, lipy drobno i szerokolistne, rzadziej brzozy, kasztanowce zwyczajne i
topole włoskie. Z krajobrazowego punktu widzenia na uwagę zasługują szpalery starych
drzew wzdłuż dróg gminnych o mniejszym ruchu, które w ciągu ostatnich lat nie były
poszerzane, np. w rejonie Augustowa, Dąbrowy, czy Wąsoszek.
Należy jeszcze wspomnieć o ogrodach działkowych z dużymi skupiskami drzew
owocowych. Ogrody występują głównie w mieście Krajenka, w północno-wschodniej jego
części, na powierzchni 8,4 ha.
43
gm. Krajenka
5.9.3. Świat zwierzęcy
Na obszarze gminy Krajenka bioróżnorodność gatunkowa zwierząt związana jest z
siedliskami leśnymi oraz w mniejszym stopniu z siedliskami nadrzecznych łąk (łęgów).
Obszarem skupiającym największą liczbę zwierząt są lasy położone w dolinie Gwdy i
Głomi. Największe skupiska ptaków, szczególnie tych rzadkich i chronionych obserwuje się
w kompleksie leśnym w rejonie miejscowości Leśnik.
W różnych kompleksach leśnych na obszarze gminy, oprócz drobnych ssaków
(wiewiórki, jeże) i nieco większych, jak borsuki, lisy i jenoty, występuje bardzo licznie
zwierzyna łowna – jeleń europejski (Cervus eraphus), daniel (Dama dam), sarna
(Capreolus capreolus) dzik (Sus scrofa). Wśród ptaków nie objętych ochroną gatunkową
występuje czapla siwa (Ardea cinerea), kaczka krzyżówka (Anas plathyrynchos), słonka
(Scolopax rusticola). Należy wspomnieć jeszcze o dużych mrowiskach mrówek z gatunku
Rudnicy (Formica rufa).
Duża część gatunków zwierząt obserwowanych w granicach gminy objęta jest
ochroną gatunkową, ich szczegółowy wykaz został przedstawiony w dalszej części
opracowania.
5.9.4. Powiązania ekologiczne
Część terenów przyrodniczych występujących w granicach gminy pełni ważne
funkcje w powiązaniach ekologicznych różnego szczebla. Według Koncepcji Krajowej Sieci
Ekologicznej Econet-Polska, najwyższą rangę w powiązaniach tych w granicach gminy
pełni zalesiony fragment sandru wraz z doliną Gwdy i odcinkiem ujściowym rzeki Głomi.
Jest to część obszaru węzłowego o znaczeniu krajowym (5K – obszar rzeki Gwdy). Dolina
Gwda wraz z terenami przyległymi pełni funkcje korytarza ekologicznego łączącego
obszary pojezierne z Pradoliną Noteci, która z kolei pełni funkcję korytarza ekologicznego
o znaczeniu międzynarodowym (13 m). Zalesiona doliny Gwdy umożliwia przemieszczanie
się zwierzętom w kierunku południkowym.
Na obszarze gminy znajdują się również tereny ochrony gniazd ptaków ujęte w
systemie Corine. Należą do nich Lasy Wałeckie (135) oraz obszar o nazwie Leśnik (140).
Ten pierwszy obszar stanowi strefę buforową dla obszaru Gwdy. Jego łączna powierzchnia
to ponad 73 tys. ha. Kryterium jego wyznaczenia była ochrona siedlisk, zbiorowisk
roślinnych, fauny (płazów, ptaków i ssaków) oraz krajobrazu. Drugi, obecny w granicach
gminy obszar systemu Corine nosi nazwę Leśnik. Swoim zasięgiem obejmuje on kompleks
leśny we wschodniej części gminy nad rzeką Kocunią. Znajdują się tu stanowiska
gniazdowe rzadkich ptaków, takich jak kania ruda, bocian czarny, czy czapla biała.
Powierzchnia tego obszaru w granicach gminy wynosi 850 ha.
44
gm. Krajenka
Analizując rozmieszczenie terenów przyrodniczych w granicach gminy i odnosząc je
do układu powiązań ekologicznych wyżej opisanych, wyznaczono dodatkowo kierunki
powiązań ekologicznych o znaczeniu ponadlokalnym i lokalnym. W powiązaniach
ponadlokalnych istotną rolę odgrywa dolina Głomi. Z jednej strony jest ona tzw. sięgaczem
ważniejszych obszarów ekologicznych, stanowi przestrzeń życiową dla dziko żyjących
zwierząt w obrębie terenów użytkowanych rolniczo i w końcu pełni funkcję łącznika między
doliną Gwdy a systemem jezior w rejonie Złotowa i Borami Kujańskimi.
45
gm. Krajenka
W granicach gminy zauważono jeszcze dwa szlaki, które umożliwiają łatwiejsze
przemieszczanie się dziko żyjącym zwierzętom, szczególnie tym związanym ze
środowiskiem wodnym, między kompleksami leśnymi w zachodniej i wschodniej części
gminy. Chodzi tu przed wszystkim o tereny położone wzdłuż Kanału Augustowskiego oraz
Stróżnicy wraz z jeziorami, przez które przepływa. Kierunki tych powiązań, mają znaczenie
lokalne i umożliwiają w miarę bezpieczne przemieszczanie się zwierzętom na tereny
sąsiednich gmin. Funkcję ponadlokalne lub lokalne w powiązaniach ekologicznych pełnią
także doliny rzek Kocuni i Śmardówki. Dzięki tym ciekom zapewnione jest połączenie
doliny Głomi i przylegających do niej terenów leśnych z takimi jeziorami jak Jez.
Sławianowskie, Ostrowite, czy nawet Borówno.
Należy jeszcze wspomnieć o lokalnych korytarzach ekologicznych funkcjonujących
w strefach granicznych gminy. Jednym z nich jest dolina Pankawy, stwarzająca warunki do
migracji zwierząt wzdłuż północnej granicy gminy. Natomiast w południowej części gminy
funkcjonują ekologiczne powiązania między jeziorami Głubczyn Mały i Wielki z jeziorami
znajdującymi się już poza jej granicami - jeziorami Kleszczynek i Starym. Na pewną uwagę
zasługuje również położenie ponadlokalnych korytarzy ekologicznych w rejonie wsi
Podróżna. Trwałe powiązanie między obniżeniem z jeziorami Glubczyn Mały i Wielki i
bezimiennym zbiornikiem z jednej strony, a jeziorami Podróżna i Sławianowskim z drugiej
strony, ogranicza rolnicza przestrzeń i droga wojewódzka nr 190. Należy jednak brać pod
uwagę penetrację obszaru ograniczającego przez zwierzęta głównie w okresie nocnym.
5.10. Ochrona prawna
Wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe terenów gminy Krajenka
znalazły odzwierciedlenie w różnych formach ochrony powierzchniowej i punktowej
środowiska przyrodniczego określonych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody (Dz. U. z 2004 Nr 92 poz. 880, z późn. zmianami).
5.10.1. Użytki ekologiczne
Na obszarze gminy łączna powierzchnia użytków ekologicznych wynosi 22,79 ha.
Ustanowione zostały one na podstawie dwóch dokumentów prawnych: Rozporządzenia Nr
8/96 Wojewody Pilskiego z dnia 9 grudnia 1996 r. (21,33) oraz uchwały nr 14/99 Rady
Miejskiej w Krajence z dnia 26.02.1999 r. (1,46 ha). W pierwszym przypadku celem
ochrony były siedliska roślinne (łąki i pastwiska), w drugim ochrona miejsca bytowania
bobrów europejskich (Castor fiber) wraz z bazą żerową. Tereny objęte tą formą ochrony
powierzchniowej, składające się z kilku mniejszych powierzchni, położone są w obrębie
dolnego odcinka doliny Głomi, poniżej wsi Skórka.
46
gm. Krajenka
Dla użytków ekologicznych, ustanowionych na podstawie dwóch różnych
dokumentów prawnych, obowiązują podobne zakazy dotyczące: pozyskiwania i niszczenia
drzew, zbioru dziko rosnących roślin, odprowadzania odpadów i nieczystości, zmiany
stosunków wodnych, kopania torfu i niszczenia gleb, zakłócania ciszy i palenia ognisk,
ruchu pojazdów. W rozporządzeniu wojewody dodatkowo znalazły się zakazy dotyczące
polowania na ptactwo, wędkowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących
zwierząt, niszczenia nor i legowisk, gniazd ptasich i wybierania jaj, a także wstępu na teren
użytku poza miejscami wyznaczonymi, z wyjątkiem służb leśnych i ochrony przyrody oraz
myśliwych.
5.10.2. Obszary chronionego krajobrazu
Przez obszar gminy przebiega zasięg obszaru chronionego krajobrazu o nazwie
„Pojezierze Wałeckie i dolina Gwdy” (Rozporządzenie Nr 212/06 Wojewody
Wielkopolskiego z dnia 29 listopada 2006 r. W sprawie obszaru chronionego krajobrazu
Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy – Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 201 poz. 4770). Został on
ustanowiony dla terenów wyróżniających się krajobrazowo, o zróżnicowanych
ekosystemach, wartościowych ze względu na możliwości zaspokajania potrzeb związanych
z turystyką i wypoczynkiem, pełniących także ważne funkcje korytarzy ekologicznych. W
jego granicach znalazło się między innymi Jezioro Wapieńskie ze swoją zlewnią
bezpośrednią oraz tereny leśne położone na południowych zachód od dróg Rogoźnica Skórka oraz Skórka-Plecemin.
Głównym celem ustanowienia tego obszaru jest czynna ochrona ekosystemów
leśnych, łąkowych i wodnych. Szczegółowe rozwiązania dotyczące sposobu
zagospodarowania tych terenów określa wymienione wyżej rozporządzenie. Ochrona ta
polega między innymi na wspieraniu procesów sukcesji naturalnej, utrzymaniu naturalnych
procesów kształtowania koryt rzek i starorzeczy, ograniczaniu prac melioracyjnych, a także
zachowanie w dotychczasowym stanie cieków, mokradeł, torfowisk, wrzosowisk, oczek
wodnych i muraw napiaskowych. W ochronie tej szczególną rolę zwraca się na zachowanie
terenów przyrodniczych pełniących ważne funkcje w różnych systemach powiązań
ekologicznych (krajowych, regionalnych, lokalnych).
5.10.3. Obszary Natura 2000
W ostatnim czasie pojawiła się propozycja objęcia nową formą ochrony, włączenia
do systemu Natura 2000, południowo-zachodniej części gminy (DLOPiK-op/n/41412/32/06mż-w). Włączone tereny stałyby się częścią bardzo rozległego obszaru „Puszczy nad
47
gm. Krajenka
Gwdą” (PLB300012) i znalazłyby się w zasięgu obszaru specjalnej ochrony ptaków.
Obecnie projekt ten jest na etapie opiniowania.
W granicach tego obszaru występuje co najmniej 8 gatunków ptaków z Załącznika I
Dyrektywy Ptasiej i 5 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. W okresie lęgowym obszar
zasiedla 1 % populacji krajowej takich ptaków, jak: dzięcioł czarny, gągoł, kania czarna,
kania ruda, lelek, lerka, nurogęś, puchacz i rybołów.
Zasięg obszaru Natura 2000 w granicach gminy Krajenka.
48
gm. Krajenka
Główny zakaz dotyczący obszarów tej kategorii ochrony to zabranianie działań
mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w
znaczący sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony obszar ten został
wyznaczony. Na obszarach tych dopuszcza się działalność związaną z utrzymywaniem
urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu, działalność
gospodarczą, rolną, leśną, łowiecką lub rybacką dostosowaną do wymogów ochrony tego
obszaru.
5.10.4. Lasy ochronne
Ochronie prawnej podlegają również wybrane powierzchnie kompleksów leśnych –
lasy ochronne ogólnego przeznaczenia ustanowione zgodnie z art. 16 ust.1 ustawy o lasach
z dnia 28 września 1991 r (j.t. Dz. U. z 2000 r. Nr 56 poz. 679 z późn. zmian.). Część
lasów, objętych tą kategorią ochronności znajduje się również w granicach gminy Krajenka.
Zasięg i kategorie ochronności obszarów zostały określone odrębnymi decyzjami Ministra
Środowiska w poszczególnych nadleśnictwach.:
– dla Nadleśnictwa Zdrojowa Góra – Decyzja DLlp-0233-1/02 z dnia 10 kwietnia 2003 r.,
– dla Nadleśnictwa Złotów – Zarządzenie Nr 94 Ministra Ochrony Środowiska, zasobów
Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 listopada 1993 r. W sprawie uznania za ochronne
lasów stanowiących własność Skarbu Państwa.
Wykaz powierzchni lasów ochronnych w gminie Krajenka.
Lasy ochronne
Nadleśnictwo Zdrojowa
Góra, Obręb Skórka
Nadleśnictwo Podanin,
Obręb Krajenka
ha
glebochronne
55,57
14
–
wodochronne
201,86
–
–
218,48
3629,26
–
ostoje zwierząt
wokół miast
Konieczność ochrony wybranych terenów leśnych wynika ze specjalnych ich
walorów przyrodniczych i funkcji ekologicznych. Największą powierzchnię w granicach
gminy zajmują lasy ochronne ze względu na sąsiedztwo granic administracyjnych miasta
14
Wielkości powierzchni dla Obrębu Skórka są szacunkowe.
49
gm. Krajenka
Piły. Lasy tej kategorii ochronności ciągną się od południowo-zachodniej granicy gminy aż
do Jeziora Wapieńskiego i wsi Skórka oraz drogi leśnej Skórka - Plecemin. Lasy
wodochronne skupiają się przy północnych brzegach Jeziora Wapieńskiego, w obrębie
dolnego odcinka doliny Głomi oraz na południowy zachód od Jeziora Czarnego. Gleby
glebochronne obejmują tereny leśne występujące w obrębie powierzchni o dużym
nachyleniu powierzchni. Tą kategorią ochronności objęte są głównie fragmenty terenów
leśnych w dolinach Gwdy oraz Głomi. Na obszarze gminy wyznaczono również ostoje
zwierząt, składające się z dwóch powierzchni. Pierwsza z nich obejmuje podmokłe tereny
leśne usytuowane w zakolu rzeki Głomi, przy północno-wschodniej granicy gminy. Drugą
powierzchnię tworzy część terenów leśnych usytuowanych na południe od drogi Krajenka Buntowo.
5.10.5. Pomniki przyrody
Na obszarze gminy znajduje się 20 pomników, w tym 4 w granicach miasta
Krajenka. Ustanowione zostały one w okresie 1982 – 1989 r. jeszcze decyzjami wojewody
pilskiego.
W gminie wszystkie pomniki przyrody to pojedyncze drzewa lub grupy drzew o
liczbie ponad 42 obiektów. Wśród drzew objętych ochroną dominują lipy drobnolistne i
dęby szypułkowe. Największe nagromadzenie drzew pomnikowych znajduje się w obrębie
kompleksu leśnego w rejonie miejscowości Leśnik. Drzewa te występują również w
granicach parków i założeń pałacowo-dworskich w Maryńcu i Krajence. Większość z nich
jest w dobrym stanie zdrowotnym, chociaż zdarzają się także suchostany (4 dęby i 1
modrzew). Największe zgrupowanie drzew zapisane jest pod nr rejestru 722 i znajduje się
w granicach terenów Leśnictwa Leśnik. Większość drzew pomnikowych to obiekty
stuletnie i starsze; najstarsze z nich (lipy drobnolistne w Krajence) osiągają wiek ponad 250
lat.
Wykaz planowanych pomników przyrody w Nadleśnictwie Złotów, w obrębie Krajenka.
L.p.
Leśnictwo
Oddz.
45h
.
Leśnik
Rodzaj
klon zwyczajny – 3 drzewa
obw.
wys.
(cm)
(m)
262
35
247
35
241
33
45z
buk
278
31
47k
wiąz
244
33
63b
topola
39
32
50
gm. Krajenka
51
gm. Krajenka
Wykaz pomników przyrody w gminie Krajenka.
L.p.
Pozycja
z rejestru
Obiekt
1
2
3
Położenie
Charakterystyka
Rok uznania za
pomnik przyrody
4
5
6
Nadleśnictwo Zdrojowa Góra,
leśnictwo Sosnowo, oddz. 153h
Nadleśnictwo Złotów, leśnictwo
Leśnik, oddz. 45z
1.
326
lipa drobnolistna
2.
354
lipa drobnolistna
3.
482
lipa drobnolistna (2 drzewa)
Miasto Krajenka, ul. Szkolna
4.
483
klon srebrzysty (2 drzewa)
park w Maryńcu
5.
484
cis pospolity
park w Maryńcu
6.
485
dąb szypułkowy
7.
486
dąb szypułkowy
8.
487
dąb szypułkowy
9.
492
jesion wyniosły
obwód: 370 cm, wys.: 31 m
1982
1982
obwód: 355 cm, wys.: 25 m,
1986
1986
obwód: 63 cm, wys.: 12 cm
1986
1986
1986
1986
Krajenka, ul. Bydgoska
1988
Leśnik, oddz. 45y
1988
Leśnik, oddz. 54j
Leśnik, oddz. 44d
Leśnik, oddz. 43a
modrzew europejski (2 drzewa)
10.
494
11.
495
dąb szypułkowy
Leśnik, oddz. 53a
1988
12.
556
dąb szypułkowy
Krajenka, ul. Winiary
1992
dąb szypułkowy (2 drzewa)
52
1
2
3
13.
557
wiąz
14.
604
wiąz
15.
717
dąb szypułkowy
gm. Krajenka
4
Nadleśnictwo Zdrojowa Góra,
leśnictwo Plociczno, oddz. 153h
Leśnik, oddz. 57b
Leśnik, oddz. 57d
Leśnik, oddz. 43g
16.
718
dąb szypułkowy (4 drzewa)
17.
719
dąb szypułkowy
18.
720
dąb szypułkowy (2
drzewa)
19.
721
wiąz (4 drzewa)
Leśnik, oddz. 47g
20.
722
dąb szypułkowy (11
drzewa)
Leśnik, oddz. 57g
Leśnik, oddz. 57i
Leśnik, oddz. 56b
5
6
1992
1994
1998
obwód: 416, cm, wys.: 32 m
1998
1998
obwód: 265, cm, wys.: 27 m
obwód: 250-440 cm,
wys.: 26-29 m
53
1998
1998
1998
gm. Krajenka
5.10.6. Ochrona siedlisk
Na terenie gminy Krajenka znajdują się również siedliska przyrodnicze podlegające
ochronie, ujęte w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r.
w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie (Dz.U. Nr
92 poz.1029). Należą do nich między innymi:
- grąd subatlantycki (Stellario Carpinetum),
- łęg jesionowo-olszowy (Circaeo-Alnetum),
- niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatheretum medioeuropaeum,
Gladiolo-Agrostietum, Anthyllidi-Trifolietum montani),
- olsy i łozowiska (Alnete aglutinosae)
- starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki (Nymphaeion i Potamogetonion),
- śródlądowy bór chrobotkowy (Cladonio-Pinetum).
- torfowiska przejściowe i trzęsawiska (Caricon lasiocarpae).
5.10.7. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
W granicach gminy Krajenka, w obrębie obszarów leśnych, zinwentaryzowano
szereg stanowisk roślin rzadkich i chronionych15, które zostały ujęte Rozporządzeniu
Ministra Ochrony Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. Nr 168 poz. 1764) i Rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących
grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168 poz. 1765). Najważniejsze z nich zestawiono
poniżej:
a) rośliny objęte ochroną ścisłą:
- barwinek pospolity (Vinca minor),
- bluszcz pospolity (Hedera helix),
- chrobotek koralkowy (Cladonia coccifera),
- chrobotek kubkowaty (Cladonia pyxidata),
- chrobotek mniejszy (Cladonia fimbriata),
- chrobotek reniferowy (Cladonia rangiferina),
- grążeł żółty (Nuphar Lutea),
- grzybień biały (Nymphaea alba),
- mącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursi),
- lilia złotogłów (Lilium martagon),
- rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia),
15
W wykazie wykorzystano wyniki inwentaryzacji przyrodniczej tylko terenów nale żących do lasów
państwowych.
54
-
gm. Krajenka
sromotnik bezwstydny (Phallus impudicus),
szmaciak Gałęzisty (Sparassis crispa),
śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis),
widłak (Lycopodium sp.),
widłak jałowcowaty (Lycopodium annotinum),
widłak spłaszczony (Lycopodium complanatum),
widłak goździsty (Lycopodium clavatum),
zimoziół północny (Linnaea borealis),
b) rośliny objęte ochroną częściową:
- konwalia majowa (Convallaria maialis),
- kruszyna pospolita (Frangula alnus),
- przytulia (marzanka) wonna (Galium odoratum),
- gajnik lśniący (Hylocomium splendens),
- płonnik pospolity (Polytrichum commune),
- torfowiec (Sphagnum),
- szmaciak Gałęzisty (Sparassis crispa),
- porzeczka czarna (Ribes nigrum),
- kruszyna pospolita (Frangula alnus),
- bagno zwyczajne (Ledum plaustre),
- kopytnik pospolity (Asarum europaeum),
- pierwiosnka lekarska (Primula offcinalis),
- kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium),
- przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis),
- rokietnik pospolity (Pleurozium schreberi).
Na obszarze gminy znajdują się również gatunki zwierząt objętych ochroną prawną,
ujętych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących
zwierząt objętych ochroną (Dz. U. Nr 220 z 2004 r. poz. 2237).
Najważniejsze z nich zestawiono poniżej:
a) owady (ochrona ścisła):
- biegacz skórzasty (Carabus coriaceus),
- biegacz fioletowy (Carabus violaceus),
- biegacz ogrodowy (Carabus hortensis),
- trzmiel leśny (Bombus pratorum),
- trzmiel rudy (Bombus pascuorum),
- trzmiel ziemny (Bombus terrestris) - ochrona częściowa;
b) mięczaki (ochrona częściowa):
- ślimak winniczek (Helix pomatia);
55
gm. Krajenka
c) ryby (ochrona częściowa):
- jelec (Leuciscus leuciscus),
- kleń (Leuciscus cephalus),
- karp (Cyprinus carpio),
- lin (Tinca, tinca),
- pstrąg potokowy (Salmo trutta),
- szczupak (Esox locius),
- węgorz (Anguilla anguilla);
d) płazy (ochrona ścisła):
- traszka zwyczajna (Triturus vulgaris),
- traszka grzebieniasta (Triturus cristatus),
- kumak nizinny (Bombina bombina),
- ropucha szara (Bufo bufo),
- rzekotka drzewna (Hyla arborea),
- żaba moczarowa (Rana arvalis),
- żaba trawna (Rana temporaria),
- żaba wodna (Rana esculenta),
- żaba jeziorkowa (Rana lessonae);
e) ptaki (ochrona ścisła):
bocian biały (Ciconia ciconia), bocian czarny (Ciconia nigra), błotniak stawowy (Circus
aeruginosus), błotniak zbożowy (Circus cyaneus), czajka (Vanellus vanellus), drozd
śpiewak (Turdus philomelos), dzięcioł czarny (Dryocopus martius), dzięcioł duży
(Dryocopus major), dzięcioł średni (Dryocopus medius), gągoł krzykliwy (Bucephala
clangula), jastrząb (Accipiter gentilis), kania ruda (Milvus milvus), kokoszka wodna
(Gasllinula chloropus), kopciuszek (Phoenicurus ochruros), kowalik (Sitta europea), kos
(Turdus merula), kukułka (Cuculus canorus), krogulec (Accipiter nisus), kruk (Corvus
corax), łabędź niemy (Cygnus olor), mazurek (Passer montanus), mewa śmieszka (larus
ridibundus), myszołów (Buteo buteo), perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus), perkozek
(Tachybaptus ruficolis), pliszka siwa (Motacila alba), płaskonos (Anas clypeata),
płomykówka (Tyto alba), puchacz (Bubo Bubo), puszczyk (Strix aluco), sierpówka
(Streptopelia decaoto), sikora bogatka (Parus major), sikora modra (Parus caeruleus),
sikora sosnówka (Parus ater), sikora czubatka (Parus cristatus), sikora uboga (Parus
palustris), skowronek polny (Alauda arvensis), sójka (Garrulusglandarius), strzyżyk
(Troglodytes troglodytes), szpak (Sturnus vulgaris), trzciniak (Acrocephalus
arundinaceus), świergotek drzewny (Anthus trivialis), trzcinniczek (Acrocephalus
scirpaceus), wróbel (Passer domesticus), zimorodek (Alcedo atthis), żuraw (Grus grus);
56
gm. Krajenka
f) ssaki (ochrona ścisła):
- jeż zachodni (Erinaceus europeus),
- kret (Talpa europea),
- ryjówka aksamitna (Sorex araneus),
- wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris),
- łasica (Mustela nivalis),
- bóbr europejski (Castor fiber) – ochrona częściowa,
- wydra (Lutra lutra) - ochrona częściowa.
6. Ogólna diagnoza stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego
Kompleksowa analiza wybranych elementów środowiska przyrodniczego
przeprowadzona dla obszaru gminy Krajenka, pozwoliła zebrać informacje dotyczące
funkcjonowania systemu przyrodniczego w relacji z przestrzenią antropogeniczną. Obecny
stan środowiska przyrodniczego nawiązuje do sposobu zagospodarowania przestrzennego
rozpatrywanego w skali całej gminy. Pod tym względem jest to obszar dwudzielny. W
centralnej i wschodniej części gminy dominują powierzchnie użytkowania rolniczego przy
mniejszym udziale małych kompleksów i enklaw leśnych. W zachodniej części przeważają
obszary leśne, miejscami przecięte powierzchniami użytkowania rolniczego. Walory
środowiska przyrodniczego podkreśla urozmaicona rzeźba terenu, obecność doliny Głomi i
Gwdy oraz system rynien subglacjalnych wypełnionych jeziorami, a także hydrotopy
użytków zielonych.
Na obszarze gminy powierzchnie przekształcone antropogenicznie zajmują bardzo
mały obszar. Formy wklęsłe ograniczają się głównie do wyrobisk związanych z prowadzoną
w przeszłości działalnością górniczą w rejonie wsi Żeleźnica. Pewne przekształcenia
antropogeniczne w postaci niewielkich wyrobisk, obecnie nieczynnych, obserwowane są na
obszarze całej gminy. W obrębie Głomi i zatorfionych dolin sporadycznie występują stawy.
Wśród form wypukłych o charakterze antropogenicznym należy wymienić nasyp linii
kolejowej (Piła-Chojnice), nasypy pod drogami oraz powierzchnię zrekultywowanego
wysypiska.
W granicach gminy stopień degradacji naturalnych powierzchni terenu jest bardzo
niewielki i ogranicza się on najczęściej się do przeznaczania nowych terenów pod zabudowę
oraz denudację powierzchni stromo nachylonych. Na obszarze gminy istnieje kilka miejsc,
gdzie może zachodzić ten drugi rodzaj degradacji. Denudacja dotyczy powierzchni o dużym
nachyleniu powierzchni i może mieć charakter naturalny (denudacja naturogeniczna) lub
uprawowy. Denudacja powierzchni, w tym również gleb, o charakterze naturalnym,
obserwowana jest na stromych zboczach dolnego odcinka doliny Głomi oraz doliny Gwdy.
Denudacja uprawowa występuje w obrębie wzniesień czołowo-morenowych w rejonie
Maryńca oraz w rejonie Podróżnej.
57
gm. Krajenka
W granicach opracowania, ze względu na małą ilość opadów, gleby
wykorzystywane rolniczo zagrożone są przesuszaniem i erozją eoliczną. Z powyższych
zagrożeń wskazane jest zachowanie przydrożnych szpalerów drzew oraz niewielkich
zadrzewień i terenów leśnych występujących w obrębie rolniczej przestrzeni. Utrzymywanie
korzystnych dla wilgotności gleb warunków gruntowo-wodnych możliwe jest dzięki
utrzymywaniu drożności kanałów i rowów oraz zachowaniu oczek wodnych w obrębie
bezodpływowych obniżeń zapewniających.
Wśród elementów mało odpornych na postępującą antropopresję należy wymienić
wody powierzchniowe i podziemne. W ramach funkcjonowania monitoringu regionalnego
wody płynące obserwowane są w czterech punktach, a wody podziemne i jeziora w
pojedynczych punktach. W przypadku wód powierzchniowych obserwowana jest poprawa
ich stanu sanitarnego. Dotyczy to głównie rzeki Głomi oraz Gwdy, które obecnie przez
obszar gminy prowadzą głównie wody III klasy; jeszcze kilka lat wcześniej były to wody
pozaklasowe. Należy pamiętać, ze stan czystości tych wód w dużej mierze zależy od działań
ochronnych prowadzonych w granicach całej zlewni rzek, a nie tylko w zasięgu
poszczególnych gmin. Zmodernizowana w 2006 r. oczyszczalnia ścieków w Krajence daje
gwarancję poprawy czystości wody Głomi w przyszłości.
Głównym zagrożeniem dla wód podziemnych są niekontrolowane zrzuty ścieków
oraz nieszczelne zbiorniki bezodpływowe. Dotyczy to głównie terenów położonych w
obrębie powierzchni przepuszczalnych, gdzie infiltracja zanieczyszczeń może mieć bardzo
duży zasięg. Zanieczyszczenia wód gruntowych występują w sąsiedztwie terenów
zabudowanych większych miejscowości. W celu likwidacji lokalnych systemów sanitarnych,
w gminie podjęto działania dotyczące rozbudowy sieci sanitarnej. W pierwszym etapie
zmodernizowana została oczyszczalnia ścieków, mogąca obecnie odbierać ścieki z całej
gminy. W tym celu konieczna jest rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej, szczególnie na
obszarach wiejskich. Oprócz miasta Krajenki, która jest skanalizowana w 70 %, na
obszarach wiejskich istnieje tylko odcinek takiej sieci (Paruszka – Dolnik).
Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych powinna także polegać na
ograniczeniu stosowania nawozów i środków ochrony roślin w bezpośrednim sąsiedztwie
cieków i jezior. Działania te powinny ograniczyć spływ z terenów rolniczych związków
biogennych. Szczególnie podatne na te zagrożenia są jeziora, których zlewnie bezpośrednie
użytkowane są rolniczo. Sytuacja ta dotyczy prawie wszystkich jezior oprócz jeziora
Wapieńskiego. Stan sanitarny tych jezior dodatkowo jest pogarszany przez cieki do nich
wpadające, niosące dodatkowo substancje biogenne. Nie bez znaczenia są również cechy
morfometryczne jezior (płytkie i małe zbiorniki), które uniemożliwiają pełną i efektywną
wymianę wody. W przypadku jeziora Wapieńskiego I klasa czystości jego wód jest
wynikiem, nie tylko jego otoczenia, na które składają się głównie lasy, ale także dużej
infiltracji wód podziemnych zasilających to jezioro. Dla ochrony wód podziemnych duże
58
gm. Krajenka
znaczenie ma sposób zagospodarowania powierzchni, pod którą występują. Najlepszą
naturalną ochronę stanowią tereny leśne.
Zagrożenie powodziowe dotyczy w gminie jedynie nielicznych terenów
przylegających do rzeki Gwdy. Jego zasięg w granicach gminy, ograniczony jest rzędnymi
61,11 – 61, 94 m n.p.m. w najszerszym miejscu nie przekracza 200 m. Zagrożenie
powodziowe w granicach gminy jest bardzo małe, ze względu na regulowanie poziomu
wody w rzece Gwdzie przez zaporę przy elektrowni w Dobrzycy. W granicach gminy
funkcje wału ochronnego przed wodami powierzchniowymi pełni jedynie południowa część
nasypu zrekultywowanego wysypiska odpadów, na południe od Krajenki. Większość
urządzeń hydrotechnicznych na ciekach wodnych funkcjonuje poprawnie.
Obszar gminy generalnie charakteryzuje się dobrym stanem sanitarnym powietrza.
Większość dużych emitorów zanieczyszczeń powietrza położonych jest w granicach miasta
Krajenka. Zagrożeniem dla powietrza, szczególnie w obrębie poszczególnych wsi, są tzw.
źródła niskiej emisji zanieczyszczeń, którymi najczęściej są indywidualne systemy grzewcze.
Sytuacja ta jest możliwa do poprawienia poprzez stosowanie ekologicznych źródeł energii.
Obecnie, oprócz miasta Krajenka, tylko do czterech miejscowości doprowadzona jest sieć
gazowa (Podróżna, Śmiardowo Krajeńskie, Głubczyn i Augustowo). Liniowym źródłem
zanieczyszczeń powietrza i hałasu są również drogi wojewódzkie. W najbliższym czasie
ruch samochodowy będzie szybko rósł głównie na drodze nr 188.
Na obszarze gminy Krajenka obserwuje się niski stopień antropopresji. Wśród
zabudowy dominują obiekty zagrodowe oraz domy mieszkalne jednorodzinne. Większość
zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, przemysłowej i usługowej skupiona jest w mieście
Krajence. Na obszarze gminy duży udział w zabudowie wiejskiej ma osadnictwo
rozproszone, obserwowane głównie na północnych i południowych krańcach gminy oraz w
sąsiedztwie terenów leśnych. Walory środowiska kulturowego podkreślają liczne obiekty
cenne historycznie. Najbardziej atrakcyjne przestrzennie są zabytkowe kościoły w Krajence,
Głubczynie, Paruszce, i Skórce. Przestrzeń uatrakcyjniają również założenia pałacowoparkowe w Krajence i Maryńcu. W granicach gminy istnieje również bardzo dużo
powierzchni zieleni urządzonej. Są to nie tylko parki, ogrody przyszkolne, skwery, ale także
zieleń na licznych najczęściej nieczynnych już starych cmentarzach.
Rozwój przestrzenny na obszarze gminy ograniczony jest w dużej mierze zasięgiem
obszarów przyrodniczych, z których większa część objęta jest różnymi formami ochrony
prawnej. Przestrzeń przyrodniczą w granicach gminy tworzą głównie tereny leśne
składające się z czterech głównych różnej wielkości kompleksów oraz terenów łąk
skupionych w dolinach rzek (Gwdy, Głomi, Kocuni, Pankawy).
Część z tych lasów objęta jest ochroną poprzez włączenie ich do obszarów lasów
ochronnych. Dla funkcji ekologicznych najważniejsze znaczenie mają lasy skupione między
Głomią i Gwdą. Są one częścią bardzo rozległego kompleksu leśnego rozciągającego się
wzdłuż Gwdy i jej dopływów. Cały ten kompleks leśny i dolina Gwdy tworzą obszar
59
gm. Krajenka
węzłowy i jednocześnie korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym. Obszar ten jest cenny
również ze względu na cenne przyrodniczo siedliska oraz rzadkie gatunki roślin i zwierząt.
Dlatego też trwają prace nad włączeniem całego tego kompleksu leśnego, w tym także
części lasów z gminy Krajenka, do Europejskiej Sieci Ekologicznej - Natura 2000 pod
nazwą „Puszcza nad Gwdą”.
Lasy są najmniej zdegradowanym elementem środowiska przyrodniczego na
omawianym obszarze. Głównym zagrożeniem dla lasów w gminie Krajenka są czynniki
abiotyczne, takie jak silne wiatry powodujące złomy i wykroty, nadmierne opady śniegu
powodujące łamanie gałęzi, czy skrajne warunki meteorologiczne (susze) oraz pożary.
Pewnym zagrożeniem są również czynniki biotyczne: wzrost populacji szkodników drzew,
pojawienie się pasożytniczych grzybów, czy niszcząca działalność zwierzyny łownej.
Tereny łąk swój naturalny charakter zachowały jedynie w obrębie powierzchni
śródleśnych oraz w na terenach podmokłych w obrębie Głomi i Kocuni. Łąki, w obrębie
których w obrębie których ustanowiono użytki ekologiczne nabierają coraz więcej cech
naturalnych siedlisk.
7. Wstępna prognoza dalszych zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym
Na obszarze gminy Krajenka ogólnie obserwuje się stabilny stan poszczególnych
elementów systemu przyrodniczego gminy. Posiadają one obecnie odpowiednią odporność i
możliwość do samoregulacji w ramach funkcjonowania całego systemu przyrodniczego
gminy. Obszar gminy przedstawia interesujący pod względem środowiskowym
geoekosystem o znacznej bioróżnorodności wynikającej z widocznej przemienności
użytkowania oraz o znacznej georóżnorodności będącej wynikiem morfogenezy i budowy
geologicznej.
Przeprowadzona wyżej analiza wykazała, że niektóre elementy posiadają różną
odporność na zmiany zachodzące środowisku, spowodowane postępującymi procesami
urbanizacji, nie tylko w granicach samej gminy, ale także na terenach sąsiednich.
Przykładem zachodzący zmian w środowisku przyrodniczym jest degradacja
uprawowa i naturogeniczna stoków o dużym nachyleniu oraz zmiany przypowierzchniowe
gruntów, w tym gleb. Najprostszym rozwiązaniem dotyczącym ograniczenia lub
zahamowania denudacji jest zachowanie lub wprowadzenie na stromo nachylonych
powierzchniach trwałej roślinności, np. sadów, czy innych zadrzewień. Stopniowe
ograniczanie naturalnych powierzchni poprzez zmianę ich rzeźby lub prace ziemne
postępować będzie w dalszym ciągu w wyniku rozbudowy poszczególnych miejscowości i
infrastruktury technicznej, w tym także dróg. W najbliższym czasie istnieje konieczność
wytyczenia obejść drogowych na drodze nr 188 w wokół wsi Skórki oraz miasta Krajenki.
Nowe przebiegi tych dróg powinny być wyznaczone w obrębie przestrzeni o niskich
walorach glebowych i gdzie ich realizacja będzie związana z jak najmniejszymi
60
gm. Krajenka
przekształceniami rzeźby. Istniejące zróżnicowane warunków glebowych w granicach
gminy, stwarza duże możliwości do prowadzenia działalności rolniczej o różnej funkcji.
Bardzo niski stopień degradacji rolniczej przestrzeni daje również możliwości prowadzenia
produkcji rolniczej o charakterze ekologicznym.
W przypadku wód powierzchniowych i podziemnych należy brać pod uwagę
poprawę ich jakości, pomimo wzrostu powierzchni zabudowanych w ramach narastających
procesów urbanizacyjnych. Podstawę od takiego twierdzenia dają dotychczasowe
(modernizacja oczyszczalni) i planowane inwestycje związane infrastrukturą sanitarną.
Czyste wody, szczególnie jezior, dają duże możliwości dla rozwoju rekreacji i turystyki,
poprzez lokalizację nad nimi kąpielisk i przystani sprzętu wodnego. Możliwości takie
dotyczą Głubczyn Wielki i już częściowo zagospodarowanego Jeziora Wapieńskiego.
Parametry hydrologiczne (spadki) i sposób zagospodarowania zlewni (obszary prawne
chronione) rzeki Głomi, nie dają możliwości lokalizacji nowych elektrowni wodnych.
Natomiast naturalny charakter tej rzeki czyni ją atrakcyjną dla turystyki kwalifikowanej
(spływy kajakowe). Obserwowane zasoby wód podziemnych w granicach gminy, dają
również duże możliwości realizacji nowych ujęć wody.
Obecny stopień rozpoznania geologicznego gminy nie daje możliwości na
eksploatację jakiegokolwiek złoża kopalin. Prowadzane dotychczas prace penetracyjne za
złożami kruszywa naturalnego nie dały pozytywnych rezultatów. Również potencjalne do
eksploatacji złoża torfów, w większości przypadków znajdują się w granicach obszarów
objętych ochroną prawną, na których wyklucza się działalność wydobywczą.
Obowiązujące i planowane formy ochrony prawnej siedlisk oraz gatunków roślin i
zwierząt powinny być wystarczające do zachowania obecnej bioróżnorodności
obserwowanej w gminie. Brak większej ilości dużych zakładów mogących negatywnie
oddziaływać na środowisko oraz brak krajowych szlaków komunikacyjnych, czyni ten
obszar atrakcyjnym dla podnoszenia walorów przyrodniczych. Istnieje realna możliwość
poprzez nowe dolesienia zachować i utrwalić biegnące przez obszar gminy różnej hierarchii
korytarze ekologiczne. W najbliższym czasie na obszarze gminy powinny zostać
ustanowione nowe formy ochrony środowiska przyrodniczego. W najbliższym czasie
południowo-zachodnia część gminy stanie się elementem Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, wchodząc w granice zasięgu „Puszczy nad Gwdą”. Walory przyrodnicze,
zróżnicowanie krajobrazowe i liczne zabytki architektury, a także gęsta sieć dróg gminnych
stwarza możliwości rozwoju turystyki rowerowej.
8. Ogólna ocena przydatności terenów dla różnych sposobów zagospodarowania
Klasyfikacja na poszczególne kategorie terenów określające ich przydatność do
różnych sposobów zagospodarowania została wykonana w oparciu o analizę wybranych
elementów środowiska przyrodniczego. Na podstawie przedstawionych we wcześniejszej
61
gm. Krajenka
części niniejszego opracowania głównych uwarunkowań ekofizjograficznych, wydzielono 3
główne kategorie terenów (A, B i C) o różnych predyspozycjach dla ich przyszłego
zagospodarowania:
A. Tereny wyłączone z zabudowy
a) ze względu na sposób użytkowania i funkcje ekologiczne:
-
zbiorniki wodne naturalne lub sztuczne,
-
rzeki, mniejsze cieki, kanały, rowy stałe lub okresowe,
-
tereny podmokłe, zabagnione,
-
tereny izolowanych zagłębień bezodpływowych, wymagające ochrony ze
względu na funkcje ekologiczne i udział w retencji powierzchniowej, a także
wpływ na kształtowanie warunków wód gruntowych,
-
tereny leśne i większe zadrzewienia wszystkich form własności, gdzie
prowadzona jest gospodarka leśna,
-
lasy cenne przyrodniczo, objęte ochroną prawną, w sąsiedztwie których nie
powinny być lokalizowane inwestycje mogące negatywnie oddziaływać na
środowisko,
-
tereny łąk, które nie powinny być zainwestowane ze względu na funkcje
ekologiczne (sąsiedztwo rzek i zbiorników wodnych), dużą przydatność
rolniczą oraz niekorzystne warunki gruntowo-wodne (grunty organiczne);
b) ze względu na ochronę prawną:
-
tereny parków objętych ścisłą ochroną konserwatorską i zadrzewienia o
charakterze parkowym, podlegające ochronie jako skupiska zieleni wysokiej,
-
tereny cmentarzy będących pod ochroną konserwatorską, na których występują
skupiska zieleni wysokiej;
-
pomniki przyrody, wymagające ochrony również poprzez ograniczenia w
zagospodarowaniu terenów w ich sąsiedztwie,
-
tereny użytków ekologicznych, wymagające ochrony siedliskowej i gatunkowej,
c) ze względu na obecność obszarów perspektywicznych dla złóż kopalin:
-
tereny, które powinny być wyłączone z zabudowy ze względu na potencjalną
możliwość prowadzenia na nich działalności górniczej.
B. Tereny z ograniczeniami w zagospodarowaniu
a) ze względu na funkcje ekologiczne i ochronę prawną terenów przyrodniczych:
62
gm. Krajenka
-
tereny położone w granicach obszaru chronionego krajobrazu “Pojezierze
Wałeckie i dolina Gwdy”, wymagające ochrony przyrodniczej i krajobrazowej,
-
tereny położone w granicach planowanego obszaru Europejskiej Sieci
ekologicznej Natura 2000 – „Puszcza nad Gwdą”, dla których szczegółowy
sposób zagospodarowania powinien być określony w przyszłości w formie
specjalnego planu ochrony,
-
orientacyjny zasięg obszaru ostoi przyrody o znaczeniu europejskim w systemie
Corine – „Leśnik” (140), wymagający ochrony siedliskowej i gatunkowej;
b) ze względu na konieczność rekultywacji:
-
teren częściowo wyeksploatowanego złoża Żeleźnica,
-
teren byłego wysypiska;
c) ze względu na strefy ochronne i parametry techniczne:
-
tereny wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 188,
-
tereny wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 190,
-
tereny wzdłuż linii kolejowej Piła-Chojnice,
-
tereny wzdłuż linii wysokiego napięcia 220 kV,
-
tereny wzdłuż linii wysokiego napięcia 110 kV;
d) ze względu na ochronę ujęć wód podziemnych:
-
ujęcia wody wymagające strefy ochrony bezpośredniej;
e) ze względu na warunki gruntowo-wodne:
-
tereny charakteryzujące się płytkim poziomem wód gruntowych do 1,0 m
p.p.t.);
f) ze względu na zagrożenie powodzią:
-
tereny zagrożone powodzią (wody stuletnie – 1%), możliwość inwestowania
tylko w bardzo szczególnych przypadkach za zgodą RZGW;
g) ze względu na konfigurację terenu:
-
tereny o spadkach powyżej 10 %, podatne na denudację, na których realizacja
inwestycji powinna się odbywać w wyjątkowych sytuacjach i powinna być
poprzedzona szczegółowymi badaniami geotechnicznymi;
h) ze względu na działalność rolniczą:
-
tereny, predysponowane do wyznaczenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej, o
korzystnych warunkach glebowych, które powinny zostać niezabudowane,
predysponowane jedynie w swych strefach peryferyjnych do rozwoju zabudowy
zagrodowej.
63
gm. Krajenka
C. Pozostałe tereny korzystne dla zainwestowania
-
tereny zbudowane z gruntów mineralnych (piasków luźnych i gliniastych) o dużym
zróżnicowaniu warunków gruntowo-wodnych i geotechnicznych, korzystne dla
zabudowy z ograniczeniami,
-
tereny zbudowane z gruntów mineralnych (piasków gliniastych i glin), o warunkach
gruntowo-wodnych umożliwiających zainwestowanie oraz stosunkowo korzystnych
warunkach geotechnicznych,
-
tereny zbudowane z gruntów mineralnych (piaszczysto-żwirowych), bez ograniczeń
geotechnicznych, bardzo korzystne dla zabudowy,
-
tereny częściowo już zabudowane, w większości posiadające uzbrojenie techniczne,
korzystne do kontynuowania na nich nowych inwestycji.
9. Rola elementów środowiska przyrodniczego
funkcjonalno-przestrzennej gminy
w
kształtowaniu
struktury
Przeprowadzona wyżej analiza wybranych elementów środowiska przyrodniczego
pokazuje, że przestrzeń przyrodnicza w dużym stopniu determinuje rozwój przestrzenny i
funkcjonalny gminy Krajenka. W granicach gminy powierzchnie trwale pokryte roślinnością
zajmują ponad 54 % powierzchni gminy. Duży jest też udział w gminie powierzchni
gruntów rolnych (prawie 40 %). Układ wymienionych obszarów tworzy wyraźną
dwudzielność w strukturze funkcjonalnej gminy. Część południowo-zachodnia to strefa,
gdzie dominują funkcje związane z gospodarka leśną, ograniczone różnymi formami
ochrony prawnej środowiska przyrodniczego. Centralna i wschodnia część gminy, to przede
wszystkim rolnicza przestrzeń produkcyjna uzupełniona w części peryferyjnej terenami
leśnymi i dolinami mniejszych rzek. W tej części dominują funkcje związane z
prowadzeniem działalności rolniczych.
W najbliższym czasie charakter powiązań funkcjonalno-przestrzennych w gminie
będzie się powoli zmieniał w związku z postępującym rozwojem gospodarczym,
zauważalnym również na obszarze gminy Krajenka. Pomimo wielu zmian w przestrzeni, w
najbliższych latach zachowany zostanie dotychczasowy podział na dwie główne przestrzenie
funkcjonalne. Ze względu na postępujący rozwój miasta Krajenka, można powoli mówić o
kształtowaniu się trzeciej strefy funkcjonalnej związanej z samym miastem i jego strefą
podmiejską. Na zmiany w strukturze funkcjonalnej pewien wpływ mogą mieć także
zjawiska zachodzące poza granicami gminy. W ostatnich latach rozszerza się coraz bardziej
strefa podmiejska miasta Piły. W strefie jej oddziaływania znajduje się miejscowość Skórka,
w której w ostatnim czasie wyraźnie wzrosła liczba mieszkańców i zwiększyła się
powierzchnia terenów mieszkaniowych.
64
gm. Krajenka
Obecność obszarów cennych przyrodniczo i atrakcyjnych krajobrazowo oraz
zabytków kulturowych (zespołów pałacowo-parkowych) stwarza możliwości rozwoju
funkcji turystycznych, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji agroturystycznych.
Możliwości takie pojawiają się szczególnie dla miejscowości Maryniec, położonej w
sąsiedztwie trzech jezior. Przykładem wykorzystywania walorów przyrodniczych jest
rozwój przestrzenny zabudowy rekreacyjnej nad brzegami jeziora Wapieńskiego. Należy
jednak pamiętać, że rozwój funkcji turystycznych wymaga kompleksowej i ciągłej ochrony
obszarów przyrodniczych, w celu trwałego zachowania ich walorów.
Korzystne warunki fizjograficzne, w tym glebowe, dają możliwości do dalszego
rozwoju funkcji rolniczych, szczególnie na obszarach centralnej i wschodniej gminy.
Miejscowościami o funkcji rolniczej w dalszym ciągu powinny pozostać Podróżna,
Śmiardowo Krajeńskie, Głubczyn. Jednak w miejscowościach tych stopniowo powinny
pojawiać się działalności gospodarcze o charakterze nierolniczym.
Obecność w granicach gminy dróg wojewódzkich nr 188 i 190 powoli zaczyna
determinować rozwój przestrzenny terenów do niej przylegających (strefa przyspieszonego
rozwoju społecznego i gospodarczego). W miejscach tych (Skórka, Dolnik, Krajenka) coraz
częściej powstawać będą nowe tereny usługowe i przemysłowe.
Przez ostatnie lata przestrzeń gminy kształtowana była w oparciu o Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka z
2000 r. (uchwała Nr 15/2000 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 27 czerwca 2000 roku). W
studium tym wyróżniono trzy główne strefy funkcjonalne: leśną, rolniczą i usługową
(rekreacyjną). Obszar leśny podzielony został na trzy podstrefy, uwzględniające różne
sposoby wykorzystania terenów leśnych. Pierwsza z nich obejmuje tereny, gdzie może być
prowadzona gospodarka leśna bez ograniczeń (A), drugą tworzą tereny leśne mogące pełnić
funkcje rekreacyjne i turystyczne (A1) oraz trzecia skupia tereny leśne objęte ochroną
prawną o ograniczonej dostępności (A2). W obrębie strefy rolnej wyróżniono dwie
podstrefy (B i B1), których głównym kryterium wydzielenia była konieczność ochrony gleb
wysokich klas bonitacyjnych. Strefa rekreacyjna obejmuje tereny atrakcyjne krajobrazowo i
przyrodniczo, w sąsiedztwie których możliwa jest lokalizacja zabudowy letniskowej.
Podział na dwie podstrefy wynikał z różnych ograniczeń wynikających z ochrony
środowiska przyrodniczego.
Przedstawione wyżej w sposób ogólny predyspozycje, ograniczenia i kierunki
rozwoju przestrzennego gminy Krajenka nawiązują do głównych kierunków polityki
przestrzennej przedstawionych w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa
Wielkopolskiego. Zaproponowana w Planie nowa struktura funkcjonalno-przestrzenna
województwa, przewiduje na obszarze gminy rozwój przestrzenny w różnych odmiennych
kierunkach. Południowo-zachodnia i wschodnia część gminy znalazły się w strefie rolnorekreacyjnej z rolnictwem ekologicznym. Dla obszarów tej strefy przewiduje się rozwój
przestrzeni oparty na wykorzystaniu potencjału tradycyjnych małotowarowych
65
gm. Krajenka
gospodarstw, które wykorzystując walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe
otaczających je terenów, mogłyby się przekształcać w gospodarstwa ekologiczne i
agroturystyczne. Jednak najbardziej charakterystycznym kierunkiem rozwoju gminy,
wykorzystującym jego naturalny, społeczny i gospodarczy potencjał jest rozwój produkcji
rolno-leśnej, uzupełnionej wielofunkcyjną działalnością usługową i w mniejszym stopniu
przemysłową. Pozostała część gminy znalazła się w strefie intensywnej gospodarki rolnej.
Swoim zasięgiem strefa ta obejmuje tereny o wysokim wskaźniku jakości rolniczej
przestrzeni produkcyjnej. W strefie tej priorytetowym zadaniem jest ochrona przed
degradacją gleb wysokich klas bonitacyjnych. Obszary tej strefy traktowane są jako
zaplecze żywnościowe dla północnej Wielkopolski oraz baza surowcowa dla przemysłu
rolno-spożywczego, którego rozwój w tej strefie powinien być preferowany.
66
10.
gm. Krajenka
Materiały źródłowe:
1. Dane hydrologiczne z RZGW w Poznaniu.
2. Dane meteorologiczne IMGW.
3. Dane z Nadleśnictwa Złotów i Zdrojowa Góra.
4. Dane z Urzędu Gminy i Miasta w Krajence.
5.
„Econet” Polska 1995 - Koncepcja Krajowej Sieci Ekologicznej, Fundacja IUCN,
red. A. Liro, Warszawa [1998].
6. Geografia Polski, Środowisko przyrodnicze, L. Starkel 1999.
7. Geografia regionalna Polski, J. Kondracki [1998].
8. Gmina Krajenka, Mapa administracyjno-turystyczna, 1:50 000.
9. Inwentaryzacja surowców mineralnych woj. pilskiego – Gmina Krajenka.
10.
Jakość wód powierzchniowych w zlewni rzeki Gwdy na terenie województwa
wielkopolskiego w latach 1992-1998 r, WIOŚ w Poznaniu, Delegatura w Pile, 1999 Piła.
11.
Mapa ewidencyjne 1:5 000 dla gminy Krajenka.
12.
Mapa hydrograficzna, 1:50 000, arkusze: Krajenka, Wysoka, Złotów.
13.
Mapy kompleksów glebowo-rolniczych, gmina Krajenka, skala 1:5 000.
14.
Mapa topograficzna, 1:50 000, arkusze Krajenka, Wysoka, Złotów.
15.
Mapy geologiczno-gospodarcze Polski, skala 1:50 000, arkusze Krajenka i Wysoka,
PIG, Warszawa 2001 r.
16.
Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce
wymagających szczególnej ochrony A.S. Kleczkowski, Wyd. AGH Kraków [1990].
17.
Objaśnienia do mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w
Polsce wymagających szczególnej ochrony A.S. Kleczkowski, Wyd. AGH Kraków
[1990].
18.
Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Krajenka, H.
Pomianowska, PIG, 2004 r.
19.
Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Wysoka, J.
Kachnic, T. Kotowski, PIG, 2004 r.
20.
Objaśnienia do mapy geologicznej Polski 1:200 000, arkusz Piła, red. J.E. Mojski,
arkusze: Piła, Nakło, Warszawa 1978 r.
21.
Objaśnienia do mapy geologiczno-gospodarczej Polski, 1:50 000, arkusz Krajenka, J.
Lewandowska M. Rosa, PIG, Warszawa 2001 r.
22.
Objaśnienia do mapy geologiczno-gospodarczej Polski, 1:50 000, arkusz Wysoka, H.
Jakubiak, A. Piechówka, PIG, Warszawa 2001 r.
23.
Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy i Miasta Krajenka, Krajenka, czerwiec 2004 r.
24.
Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka, Krajenka, czerwiec 2004 r.
67
gm. Krajenka
25.
Plan Urządzania lasu Nadleśnictwa Złotów na okres 01.01.2003 r. – 31.12.2012 r.
26.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego, Poznań 2001 r.
27.
„Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego, Kierunki
Polityki Przestrzennej Synteza, J. Michałowski (red.), Wielkopolskie Biuro Planowania
Przestrzennego, Poznań 2001.
28.
Przyroda województwa pilskiego i jej ochrona – pod red. S. Króla, Piła-Poznań 1997.
29.
Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2005, WIOŚ 2006 r.
30.
Struktura przestrzenna północnej części Wielkopolski w okresie transformacji społecznogospodarczej, A. Kucharczyk, Kraków 2004 r.
31.
Studium
uwarunkowań
i
kierunków
Gminy Krajenka, Krajenka 1999-2000.
32.
Systematyka Gleb Polski – Roczniki Gleboznawcze 1989.
zagospodarowania
przestrzennego
68

opracowanie ekofizjograficzne

Transkrypt

Podobne dokumenty

Uchwała XXXVII.269.2014

Obszar gminy Krajenka obejmuje pokaźną część

W Y K A Z nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży w drodze

WNIOSEK o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów

ogółem różnica do poprzedn iego miesiąca kobiety w tym z prawem

Finanse dla pracodawców

Zestawienie danych dotyczących osób bezrobotnych w lipcu 2014

f-FN-01_08

ZJAZD ABSOLWENTÓW Z OKAZJI 70

Opis projektu - Chcemy pracować