Ocena stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków

Żaba C
Probl
Hig
i wsp.
Epidemiol
Ocena 2010,
stanu trzeźwości
91(2): 291-297
ofiar śmiertelnych wypadków samochodowych w rejonie Poznania ...
291
Ocena stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków
samochodowych w rejonie Poznania na podstawie materiału
sekcyjnego ZMS UM w Poznaniu w latach 2000-2009
Analysis of sobriety status in casualties of fatal car accidents in the Poznan area based on
autopsy protocols from the Chair and Department of Forensic Medicine, Poznan University
of Medical Sciences between 2000-2009
Czesław Żaba 1/, Zbigniew Żaba 2/, Jerzy T. Marcinkowski 3/, Celina Helak 1/, Łukasz Łapaj 1/,
Ewa Stachowiak 1/
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Klinika Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Leczenia Bólu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
3/
Zakład Higieny Katedry Medycyny Społecznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
1/
2/
W pracy dokonano analizy stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków
samochodowych sekcjonowanych w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej
Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
w latach 2000-2009. Analiza protokołów sekcyjnych dotyczyła wypadków
samochodowych, czasu, wieku, płci i stanu trzeźwości.
W analizowanym okresie stwierdzono 483 śmiertelnych ofiar wypadków
samochodowych; najczęściej byli to mężczyźni (78,5%), w wieku 21-30
lat. Co trzecia ofiara była pod wpływem alkoholu.
Słowa kluczowe: wypadki drogowe, stan trzeźwości
The aim of this study was to analyze the sobriety status in casualties
of fatal car accidents in the Poznan area according to gender, age and
alcohol intake. From among the autopsy protocols between 2000-2009
from the Chair and Department of Forensic Medicine, Poznan University
of Medical Sciences, 483 regarding car accidents were scrutinized, and
the data regarding accident circumstances such as time, site of the crash,
type of the accident, a casualty’s gender, injuries and presence of alcohol
in blood or urine samples were analyzed. The majority of the casualties
were aged 21-30 years. In 1/3 of the cases the alcohol concentration in
blood and urine samples obtained during autopsies exceeded the limit
legal in Poland.
Key words: car accidents, sobriety status
© Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 291-297
www.phie.pl
Nadesłano: 11.04.2009
Zakwalifikowano do druku: 18.05.2010
Wstęp
Polska należy do krajów o wysokiej konsumpcji
alkoholu wynoszącym 10-11 litrów czystego etanolu na rok na 1 dorosłego mieszkańca. Taki poziom
konsumpcji sprzyja dużemu odsetkowi wypadków
drogowych z udziałem osób pod wpływem alkoholu.
Wynika to z faktu, że wielu kierowców zasiada za
kierownicą będąc pod wpływem alkoholu nie zdając
sobie sprawy, że stanowią poważne zagrożenie dla
siebie i innych użytkowników dróg. Ustawą z dnia
14 kwietnia 2000 r. (Dz. U. Nr 48, poz. 548) wprowadzono do kodeksu karnego paragraf uznający jako
przestępstwo prowadzenie pojazdu (mechanicznego
– § 1 albo innego – § 2) w stanie nietrzeźwości, tzn. gdy
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr n. med. Czesław Żaba
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Święcickiego 6, 60-781 Poznań, e-mail: [email protected]
zawartość alkoholu we krwi przekracza do 0,5 promila
albo prowadzi do stężenia przekraczającego tą wartość
lub gdy zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg, albo prowadzi do stężenia
przekraczającego tą wartość (zgodnie z art. 115 § 16
k.k.) lub jest pod wpływem środka odurzającego (art.
178a k.k.).
Cele pracy
Ocena stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków samochodowych poszerzona o analizę płci
i wieku ofiar oraz dni tygodnia i miesięcy, w których
miały miejsce te wypadki.
292
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 291-297
Materiały i metody
Analizie poddano śmiertelne wypadki komunikacyjne z udziałem wyłącznie pojazdów samochodowych
w mieście Poznaniu i przyległych gminach w latach
2000-2009. Spośród 3765 protokołów sekcji zwłok
z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu
Medycznego im Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
z lat 2000-2009 wyselekcjonowano 1143 ofiar wypadków komunikacyjnych (30,3 % ogółu ofiar), w tym
483 ofiar wypadków samochodowych (1,3% ogółu
i 42,2 % ofiar wypadków komunikacyjnych). Dane
dotyczące płci, wieku, daty i okoliczności wypadku
uzyskano z postanowień prokuratury, kart sekcyjnych,
a także historii chorób.
Wyniki
W latach 2000-2009 w Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu przeprowadzono 3765 sekcji
zwłok, z których wyodrębniono 1143 ofiar wypadków
komunikacyjnych (30,3 % ogółu ofiar) – w tym:
483 ofiar wypadków samochodowych (11,3%).
W analizowanych latach zauważa się spadek liczby
wykonywanych sekcji. Na wyraźną uwagę zasługuje
rok 2000, kiedy to sekcjonowano aż 429 osób. Także
liczba sekcjonowanych ofiar wypadków drogowych
samochodowych co roku maleje od 67 w 2000 r. do
34 w 2009 r. (tab. I).
Tabela I. Liczby sekcji zwłok wykonanych w latach 2000-2009
Table I. Number of autopsies between 2000-2009
Liczba sekcji/number of autopsies
Rok/year
Ogółem/total
ofiar wypadków drogowych samochodowych/Number of car accident casualties
N
%
N
%
2000
429
100,0
67
15,6
2001
351
100,0
67
19,1
2002
344
100,0
56
16,3
2003
342
100,0
58
16,9
2004
379
100,0
44
11,6
2005
395
100,0
49
12,4
2006
392
100,0
39
9,9
2007
378
100,0
35
9,3
2008
389
100,0
34
8,7
2009
366
100,0
34
9,3
Razem
3765
100,0
483
12,8
Wśród ogółu 483 (100,0%) ofiar śmiertelnych
wypadków drogowych samochodowych obserwuje
się wyraźną przewagę mężczyzn – było ich aż 379
(78,5%), podczas gdy kobiet jedynie 104 (21,5%).
We wszystkich latach analizowanego okresu zdecydowanie przeważali mężczyźni. Szczególnie ta dominacja zauważalna była w latach 2002 i 2004. Z kolei
w 2000 r. i 2003 r. prawie co trzecia ofiara wypadków
drogowych samochodowych była kobietą. (tab. II).
Tabela II. Wypadki drogowe samochodowe z ofiarami śmiertelnymi w latach
2000-2009 – wg płci
Table II. Car accidents with fatalities between 2000-2009 – according to
gender
Rok/year
Kobiety/women
n
%
Mężczyźni/men
n
%
Razem/total
N
%
2000
19
28,5
48
71,6
67
100,0
2001
17
25,4
50
74,6
67
100,0
2002
7
12,5
49
87,5
56
100,0
2003
16
27,6
42
72,4
58
100,0
2004
5
11,4
39
88,6
44
100,0
2005
9
18,4
40
81,6
49
100,0
2006
7
17,9
32
82,1
39
100,0
2007
9
25,7
26
74,3
35
100,0
2008
8
23,5
26
76,5
34
100,0
2009
7
20,6
27
79,4
34
100,0
Ogółem/total
104
21,5
379
78,5
483
100,0
Śmiertelnymi ofiarami wypadków drogowych samochodowych najrzadziej były osoby powyżej 70 r.ż. i dzieci
do 10 lat a najczęściej osoby w wieku 21-30 lat (29,6%).
Biorąc pod uwagę płeć ofiar wypadków drogowych samochodowych zauważa się, że co trzeci mężczyzna liczył
21-30 lat (32,2%); natomiast wśród kobiet – co piąta
była w wieku 21-30 lub 31-40 lat. Dziewczynki w wieku
poniżej 10 r.ż. w porównaniu z chłopcami w tym wieku
były 8-krotnie częściej śmiertelnymi ofiarami wypadków drogowych samochodowych. Podobnie było wśród
dziewcząt w wieku 11-20 lat i wśród kobiet w wieku
61‑70 lat, które to 2-3 krotnie częściej były ofiarami tych
wypadków aniżeli mężczyźni w ich wieku. Najmłodsza
dziewczynka liczyła 3 lata, najstarsza kobieta miała 78
lat; wśród mężczyzn najmłodszy był chłopiec 2-letni,
a najstarszy liczył 77 lat (tab. III).
Tabela III. Wiek (w latach) ofiar wypadków drogowych samochodowych – wg
płci
Table III. Age (in years) of the car accident casualties – according to gender
Wiek (w latach)
/Age (in years)
Kobiety/women
n
%
Mężczyźni/men
n
%
Ogółem/total
n
%
0-10
4
3,8
2
0,5
6
1,2
11-20
19
18,3
44
11,6
63
13,0
21-30
21
20,2
122
32,2
143
29,6
31-40
21
20,2
86
22,7
107
22,2
41-50
14
13,5
68
17,9
82
17,0
51-60
15
14,4
40
10,6
55
11,4
61-70
8
7,7
11
2,9
19
3,9
> 70
2
1,9
6
1,6
8
1,7
Razem/total
104
100,0
379
100,0
483
100,0
Najczęściej ofiarami wypadków drogowych samochodowych były osoby w przedziałach wieku 21-30
i 31-40 lat. Analizując jednak ofiary wypadków drogowych samochodowych – wg wieku – w poszczególnych
latach można zauważyć, że prawie wszystkie dzieci do
10 r.ż. uległy wypadkom drogowym samochodowych
Żaba C i wsp. Ocena stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków samochodowych w rejonie Poznania ...
293
Tabela IV. Wiek (w latach) ofiar wypadków drogowych samochodowych w latach 2000-2009
Table IV. Age (in years) of car accident casualties between 2000-2009
Wiek(w latach)
/Age (in years)
2000
2001
2002
n
%
n
%
4
6,0
1
1,5
11-20
12
17,9
4
6,0
11
19,6
6
10,3
21-30
18
26,9
23
34,3
13
23,2
14
31-40
9
13,4
18
29,9
9
16,1
10
41-50
10
14,9
7
10,4
17
30,4
51-60
10
14,9
8
11,9
5
61-70
3
4,5
4
6,0
1
1
1,5
2
3,0
>70
%
n
2004
0-10
Razem/total
n
2003
%
n
%
%
n
%
2007
n
%
2008
n
Ogółem
/total
2009
%
n
%
n
%
6
1,2
2,3
7
14,3
3
7,7
6
17,1
3
8,8
5
14,7
63
13,0
24,1
6
13,6
12
24,5
13
33,3
7
20,0
15
44,1
12
35,5
143
29,6
17,2
16
36,4
14
28,6
10
25,6
8
22,9
11
32,4
7
20,6
107
22,2
12
20,7
11
25,0
9
18,4
7
17,9
8
22,9
3
8,8
3
58,8
82
17,0
8,9
9
15,5
6
13,6
5
10,2
3
7,7
5
14,3
7
20,6
55
11,4
1,8
6
10,3
3
6,8
1
2,0
1
2,6
19
3,9
1
1,7
1
2,3
1
2,0
2
5,1
8
1,7
2
1
5,9
2,9
67 100,0 67 100,0 56 100,0 58 100,0 44 100,0 49 100,0 39 100,0 35 100,0 34 100,0 34 100,0 483 100,0
trzeźwych, jak i nietrzeźwych. Największy odsetek
osób nietrzeźwych odnotowano w 2005 r. – prawie
połowa osób objętych badaniami. Z kolei w latach
2000- 2002, i 2007 r. ponad 50% nie była pod wpływem alkoholu (tab. V).
Tabela V. Stan trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków drogowych samochodowych w latach 2000-2009
Table V. Sobriety status of the car accident casualties between 2000-2009
Stan trzeźwości/sobriety status
Trzeźwi
/sober
Nietrzeźwi
nie badano
/intoxicated /Not examined
Razem
/total
N
%
N
%
n
%
N
%
2000
37
55,2
20
29,8
10
15,0
67
100,0
2001
37
55,2
15
22,4
15
22,4
67
100,0
2002
32
57,1
20
35,7
4
7,2
56
100,0
2003
24
41,4
17
29,3
17
29,3
58
100,0
2004
19
43,2
17
38,6
8
18,2
44
100,0
2005
22
44,9
24
48,9
3
6,2
49
100,0
2006
20
51,3
11
28,2
8
20,5
39
100,0
2007
19
54,8
7
20,0
9
25,2
35
100,0
2008
12
35,5
13
38,2
9
26,5
34
100,0
2009
15
44,1
16
47,1
3
8,8
34
100,0
237 49,1 160
33,1
86
17,8
483
100,0
Ogółem/total
n
2006
1
w 2000 r. i 2001 r. Zdecydowana większość osób po
70 r.ż. ginęła w latach 2003-2007, natomiast wśród
ofiar w wieku 61-70 lat w latach 2000-2004; wśród
ofiar w innych przedziałach wiekowych odsetki ofiar
wypadków w poszczególnych latach różniły się nieznacznie (tab. IV).
W analizowanym okresie aż co trzecia ofiara
śmiertelnego wypadku drogowego samochodowego
(33,1%) w chwili wypadku znajdowała się pod wpływem alkoholu; co druga (49,1%) była trzeźwa. U pozostałego odsetka (17,8%) nie oznaczano zawartości
alkoholu we krwi z uwagi na co najmniej 24 godziny
pobyt w szpitalu, a ponadto nie oznaczano alkoholu
u małych dzieci. W poszczególnych latach analizowanego okresu zmieniały się odsetki, zarówno osób
Rok/year
2005
Analizując stan trzeźwości ofiar wypadków drogowych samochodowych pod względem płci zauważa się,
że częściej kobiety (52,9%) niż mężczyźni (48,0%)
nie znajdowały się w chwili wypadków drogowych
samochodowych w stanie po spożyciu alkoholu; z kolei
mężczyźni prawie 3-krotnie częściej niż kobiety ulegali tym śmiertelnym wypadkom będąc pod działaniem
alkoholu (tab. VI).
Tabela VI. Stan trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków drogowych samochodowych – wg płci
Table VI. Sobriety status of car accident fatalities – according to gender
Stan trzeźwości
/Sobriety status
Kobiety/women Mężczyźni/men Ogółem/total
n
%
n
%
n
%
Trzeźwi/sober
55
52,9
182
48,0
237
49,0
Nietrzeźwi/intoxicated
16
15,4
144
38,0
160
33,1
nie badano/Not examined
33
31,7
53
14,0
86
17,9
Razem/total
104
100,0
379
100,0
483 100,0
Ofiary śmiertelne wypadków drogowych samochodowych, u których stwierdzono alkohol miały najczęściej jego zawartość w organizmie od 1 do 2‰ (32,5%),
a co czwarta ofiara miała stężenie nie przekraczające
1‰ (23,8%) lub między 2 a 3‰ (28,1%). Zdarzały
się też wypadki, gdy kierowca prowadził samochód
będąc w stanie upojenia alkoholowego, gdzie zawartość
alkoholu przekraczała nawet 4‰ (tab. VII).
Analizując stężenie alkoholu u ofiar wypadków
drogowych samochodowych pod względem płci można
zauważyć, że w przypadku kobiet obserwowano jedynie
stężenie alkoholu do 3‰; największe stężenie u kobiety wynosiło 3‰, a u mężczyzn przekraczało ono nawet
5‰ i wyniosło 5,45‰. U połowy kobiet, u których
stwierdzono obecność alkoholu w organizmie – jego
stężenie nie przekraczało 1‰. Z kolei u mężczyzn
znacznie częściej obserwowane były wyższe stężenia alkoholu niż 1‰ tzn. w przedziale 1-3‰ (tab. VIII).
294
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 291-297
Tabela VII. Zawartość alkoholu we krwi ofiar wypadków drogowych samochodowych w latach 2000-2009
Table VII. Alcohol content in blood of car accident casualties between 2000-2009
Ogółem
/total
Zawartość alkoholu (‰)/Alcohol content
N
%
n
%
N
%
n
%
n
%
n
%
N
%
n
%
n
%
N
%
n
%
do 1,00
6
30,0
6
40,0
6
30,0
2
11,8
3
17,6
4
16,7
3
27,2
2
28,6
1
7,7
5
31,2
38
23,8
1,01-2,00
4
20,0
4
26,7
6
30,0
4
23,5
11
65,0
7
29,2
4
36,4
3
42,8
4
30,8
5
31,2
52
32,5
2,01-3,00
9
45,0
3
20,0
5
25,0
6
35,3
1
5,9
6
25,0
3
27,2
2
28,6
7
53,8
3
18,8
45
28,1
3,01-4,00
1
5,0
4
23,5
2
11,8
5
20,8
1
9,0
3
18,8
16
10,0
2
8,3
6
3,8
3
1,8
2000
2001
4,01-5,00
2
2002
13,3
>5
Ogółem/total
2003
2
10,0
1
5,0
1
2004
2005
2006
2007
5,9
1
20 100,0 15 100,0 20 100,0 17 100,0 17 100,0 24 100,0 11 100,0
Analizując częstość wypadków drogowych samochodowych z ofiarami śmiertelnymi wg poszczególnych
dni tygodnia wynika, że najczęściej do takich wypadków dochodziło w piątki i soboty – po 33,6%. Najmniej
wypadków miało miejsce w czwartki (11,2%).
W analizowanym okresie nie odnotowano ani
jednego dnia, w którym nie zdarzyłby się jakikolwiek
wypadek drogowy samochodowy z ofiarami śmiertelnymi; 1 wypadek drogowy samochodowy odnotowano
Tabela VIII. Zawartość alkoholu we krwi ofiar wypadków drogowych samochodowych – wg płci
Table VIII. Alcohol content in blood of car accident casualties – according to
gender
Zawartość alkoholu (‰) Kobiety/women Mężczyźni/men Ogółem/total
/Alcohol content
n
%
n
%
n
%
do 1,00
8
50,0
30
20,8
38
23,8
1,01-2,00
4
25,0
48
33,3
52
32,5
2,01-3,00
4
25,0
41
28,5
45
28,1
3,01-4,00
16
11,1
16
10,0
4,01-5,00
6
4,2
6
3,8
>5
3
2,1
3
1,8
144
100,0
160
100,0
Razem/total
16
100,0
2008
7
2009
7,7
100,0 13 100,0 16 100,0 16 100,0
w poniedziałek 2006 r. i w czwartek 2008 r. Z kolei
w piątki 2008 r. wydarzył się aż co trzeci wypadek
w tym roku (29,4%) (tab. IX).
Analizując wypadki drogowe samochodowe wg
płci wynika, że kobiety najczęściej ulegały wypadkom
drogowym samochodowym w środy i piątki (17,3%),
a najrzadziej w niedzielę (10,6%). Mężczyzn najwięcej uczestniczyło w wypadkach drogowych samochodowych w soboty (17,2%), a najmniej w czwartki
(11,1%) (tab. X).
W październiku i listopadzie (po 11%), a najrzadziej w kwietniu (5,0%) dochodziło do śmiertelnych
wypadków drogowych samochodowych. W 2002 r.
nie odnotowano żadnego śmiertelnego wypadku drogowego samochodowego, aż w 3 miesiącach (marcu,
lipcu i grudniu), natomiast w roku 2003 i 2006 – tylko
w jednym miesiącu, a w 2007 i 2009 r. – w 2 miesiącach. Najbardziej równomiernie rozłożyła się liczba
śmiertelnych wypadków drogowych samochodowych
w 2000 r., 2001 r. oraz 2005 r., w którym jedynie
w listopadzie tego roku wydarzyło się 2-3-krotnie
więcej wypadków drogowych samochodowych niż
w pozostałych miesiącach (tab. XI).
Tabela IX. Wypadki drogowe samochodowe z ofiarami śmiertelnymi w poszczególne dni tygodnia w latach 2000-2009
Table IX. Car accidents with fatalities in consecutive days of the week between 2000-2009
Dzień tygodnia/Day of
the week
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Ogółem
/total
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
Poniedziałek
/Monday
3
4,5
16
23,9
9
16,1
5
8,6
7
15,9
10
20,4
1
2,5
3
8,6
2
5,9
5
14,7
61
12,6
Wtorek
/Tuesday
6
8,9
9
13,4
4
7,2
7
12,1
9
20,4
10
20,4
6
15,5
9
25,7
5
14,7
3
8,8
68
14,1
Środa
/Wednesday
15
22,4
7
10,4
8
14,3
11
18,9
6
13,6
6
12,2
4
10,3
5
14,3
5
14,7
5
14,7
72
14,9
Czwartek
/Thursday
9
13,4
10
14,9
5
8,9
6
10,5
2
4,5
4
8,1
7
17,9
4
11,4
1
2,9
6
17,6
54
11,2
Piątek/Friday
10
15,0
8
11,9
12
21,4
7
12,1
2
4,5
9
18,6
11
28,2
8
22,8
10
29,4
4
11,8
81
16,8
Sobota
/Saturday
12
17,9
12
17,9
13
23,2
11
18,9
11
20,2
4
8,1
5
12,8
4
11,4
2
5,9
7
20,6
81
16,8
Niedziela
/Sunday
12
17,9
5
7,6
5
8,9
11
18,9
7
15,9
6
12,2
5
12,8
2
5,8
9
26,5
4
11,8
66
13,6
Razem/total
67 100,0 67 100,0 56 100,0 58 100,0 44 100,0 49 100,0 39 100,0 35 100,0 34 100,0 34 100,0 483 100,0
Żaba C i wsp. Ocena stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków samochodowych w rejonie Poznania ...
Tabela X. Wypadki drogowe samochodowe z ofiarami śmiertelnymi w poszczególne dni tygodnia – wg płci
Table X. Car accidents with fatalities in consecutive days of the week – according to gender
Kobiety/women
Dzień tygodnia
/Day of the week
Mężczyźni/men
Ogółem/total
n
%
n
%
n
%
Poniedziałek/Monday
13
12,5
48
12,7
61
12,6
Wtorek/Tuesday
16
15,4
52
13,7
68
14,1
Środa/Wednesday
18
17,3
54
14,2
72
14,9
Czwartek/Thursday
12
11,5
42
11,1
54
11,2
Piątek/Friday
18
17,3
63
16,6
81
16,8
Sobota/Saturday
16
15,4
65
17,2
81
16,8
Niedziela/Sunday
11
10,6
55
14,5
66
13,6
Razem/total
104
100
379
100
483
100
Tabela XII. Wypadki drogowe samochodowe z ofiarami śmiertelnymi
w poszczególnych miesiącach – wg płci
Table XII. Car accidents with fatalities in consecutive months – according to
gender
Kobiety/women Mężczyźni/men
Miesiąc/month
Ogółem/total
n
%
n
%
n
%
Styczeń/January
13
12,5
34
8,9
47
9,7
Luty/February
6
5,8
23
6,1
29
6,0
Marzec/March
7
6,7
20
5,3
27
5,6
Kwiecień/April
4
3,8
20
5,3
24
5,0
Maj/May
3
2,9
31
9,8
34
7,0
Czerwiec/June
8
7,7
33
8,7
41
8,5
Lipiec/July
9
8,7
29
7,7
38
7,9
Sierpień/August
11
10,6
34
8,9
45
9,3
Wrzesień/September
11
10,6
36
9,5
47
9,7
Październik/October
6
5,8
47
12,4
53
11,0
11,2
Listopad/November
9
8,7
45
11,9
54
Grudzień/December
17
16,2
27
5,5
44
9,1
Razem/total
104
100,0
379
100,0
483
100,0
295
Kobiety najczęściej w śmiertelnych wypadkach
drogowych samochodowych uczestniczyły w miesiącu grudniu (16,2%), a najrzadziej w maju (2,9%).
Mężczyźni najczęściej byli ofiarami śmiertelnych
wypadków drogowych samochodowych w październiku i listopadzie (ok. 12%), a najrzadziej w marcu
i kwietniu (po 5,3%) (tab. XII).
Dyskusja
Analiza protokołów sekcji zwłok wykazała, że
częściej ofiarami wypadków drogowych samochodowych byli mężczyźni (78,5%), aniżeli kobiety
(21,5%). Najwięcej było ofiar w wieku 21-30 lat
(29,6%), najmniej w wieku powyżej 70 lat, oraz dzieci
do 10 r.ż. W okresie objętym analizą najczęściej ofiarami byli mężczyźni w wieku: 21-30 lat (32,2%).
W analizowanym okresie najczęściej do wypadków drogowych samochodowych dochodziło
w piątki i soboty (po 33,6%), a najmniej miało miejsce w czwartki (11,2%). Kobiety najczęściej ulegały
wypadkowym w środy i piątki (17,3%), a mężczyźni
w soboty (17,2%).
Dokonując analizy poszczególnych miesięcy
zauważa się, że najwięcej ofiar było w październiku
i listopadzie po 11%, a najmniej w kwietniu (5,0%).
Kobiety najczęściej ulegały w grudniu (16,2%), a mężczyźni w październiku i listopadzie (około 12%).
Co trzecia ofiara śmiertelna (33,1% w chwili
wypadku znajdowała się pod wpływem alkoholu, a co
druga (49,1%) była trzeźwa. Częściej kobiety (52,9%)
niż mężczyźni (48,0%) nie znajdowały się w chwili
wypadku w stanie po spożyciu alkoholu. Mężczyźni
prawie 3-krotnie częściej niż kobiety ulegali śmier-
Tabela XI. Wypadki drogowe samochodowe z ofiarami śmiertelnymi w poszczególnych miesiącach w latach 2000-2009
Table XI. Car accidents with fatalities in consecutive months between 2000-2009
Miesiąc
/month
Rok/year
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Ogółem
/total
2009
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
I
9
13,4
5
7,5
6
10,7
2
3,4
2
4,5
5
10,2
4
10,
2
5,7
7
20,6
5
14,7
47
9,7
6
10,7
2
4,5
4
8,2
3
7,7
6
17,6
29
6,0
4
6,8
5
11,4
3
6,1
3
7,7
1
2,9
4
11,8
27
5,6
11,4
2
4,1
2
5,1
24
5,0
II
3
4,5
5
7,5
III
3
4,5
4
5,5
IV
5
7,5
5
7,5
2
3,6
2
3,4
5
V
5
7,5
6
9,0
7
12,5
3
5,2
2
4,5
2
4,1
2
5,1
VI
8
12,9
5
7,5
6
10,7
4
6,8
6
13,6
4
8,2
6
15,
VII
7
10,4
3
4,5
11
19,0
3
6,8
4
8,2
4
10,3
VIII
4
5,5
5
7,5
10
17,9
7
12,1
9
20,7
6
12,2
IX
5
7,5
6
9,0
7
12,5
10
16,3
1
2,3
2
4,1
4
10,3
X
7
10,4
12
18,0
8
14,2
6
10,4
4
9,0
3
6,1
4
10,3
XI
7
10,4
5
7,5
4
7,2
3
5,2
3
6,8
10
20,3
2
XII
4
5,5
6
9,0
6
10,4
2
4,5
4
8,2
5
Razem/total
3
8,6
1
2,9
1
2,9
3
8,8
34
7,0
1
2,9
1
2,9
41
8,5
1
2,9
3
8,8
2
5,9
28
7,9
2
5,7
1
2,9
1
2,9
45
9,3
3
8,6
1
2,9
8
23,6
47
9,7
4
11,4
3
8,8
2
5,9
53
11,0
5,1
8
22,8
9
26,8
3
8,8
54
11,2
12,7
11
31,4
1
2,9
5
14,7
44
67 100,0 67 100,0 56 100,0 58 100,0 44 100,0 49 100,0 39 100,0 35 100,0 34 100,0 34 100,0 483
9,1
100,0
296
telnym wypadkom drogowym samochodowym będąc
pod działaniem alkoholu.
W polskim prawodawstwie prowadzenie pojazdu
w stanie nietrzeźwości jest przestępstwem. Mimo
zaostrzenia przepisów prowadzenie pojazdów samochodowych pod wpływem alkoholu jest poważnym
problemem w Polsce jak również w innych krajach
[1, 3, 5]. W Polsce średnie stężenie alkoholu we
krwi ofiar wypadków osiąga wartości zbliżone do
obserwowanych w innych krajach Europy np. na Węgrzech 1,94 promila [2], Holandii 1,7-1,8 promila
[3], w Szkocji 1,3 promila [4]. Warto zwrócić uwagę
na różny dopuszczalny poziom alkoholu we krwi
kierowców we wspomnianych krajach, wynoszący
odpowiednio – dla Polski – 0,2‰, Węgier – 0,0‰, dla
Holandii – 0,5‰, a dla Szkocji – 0,8‰. Wynika z tego,
że niestety ograniczenia prawne, dotyczące dopuszczalnej zawartości alkoholu we krwi prowadzących
pojazdy, nie przekładają się na zawartość alkoholu we
krwi ofiar wypadków.
Analiza stężenia alkoholu we krwi ofiar wypadków
Polsce wskazuje, że u większości ofiar przekracza 1,0
promila. Podobne tendencje obserwuje się w Hiszpanii
[1], Grecji [5], Szkocji [4]. Wyniki z wielu krajów
[1, 2, 5] dowodzą, że im wyższy jest poziom alkoholu
w organizmie tym jest większe ryzyko wypadku. Kornobis [6] zwrócił uwagę na fakt, iż ilość wypadków
śmiertelnych zwiększa się wraz ze wzrostem poziomu
alkoholu we krwi tylko do pewnego poziomu 1-3 promila. Ten sam autor podaje, że w przypadku stężenia
alkoholu we krwi większego od 3 promila kierowcy
są zazwyczaj ograniczeni w czynnościach fizycznych,
tym samym stosunkowo rzadziej prowadzą samochód.
W naszym materiale zaobserwowaliśmy podobne granice.
Wyniki niniejszej pracy wskazują na fakt, że
u 1/3 ofiar wypadków drogowych samochodowych
w Polsce była pod wpływem alkoholu. Podobne wyniki obserwowano w Norwegii 28,3% [8], a niższe
w Szwecji – 20,3% [7]. W krajach tych jest to być
może spowodowane bardziej restrykcyjnym prawem,
dotyczącym prowadzenia pod wpływem alkoholu.
Częściej wypadki pod wpływem alkoholu mają miejsce
we Włoszech 49% [9], w Wielkiej Brytanii 45,5%
[10], na Węgrzech 46,8 % i w Hiszpanii 50,5% [1, 2].
Stosunkowo duży jest udział młodych osób (21-30 lat)
wśród ofiar wypadków śmiertelnych. Podobne dane
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 291-297
obserwuje się w USA. Najczęściej ofiarami wypadków
drogowych samochodowych były osoby w wieku 21-30
lat. Podobne wyniki obserwuje się w Grecji [5].
Z uwagi na powyższe wyniki, należałoby rozważyć w Polsce dalsze zmiany przepisów drogowych,
również wobec młodych kierowców, którzy powodują
stosunkowo dużo wypadków. Jednak nie powinno się
ono tylko ograniczać do obniżania dopuszczalnego
poziomu alkoholu we krwi. Zdaniem autorów trzeba
położyć nacisk na edukację społeczną, szczególnie
w zakresie zagrożeń związanych z wpływem alkoholu
na zdolności psychomotoryczne. Dobre efekty mogłoby też przynieść zaostrzenie kar i ich rygorystyczne
egzekwowanie. Przykłady możemy czerpać z innych
krajów. W Grecji kierowca zatrzymany pierwszy raz
pod wpływem alkoholu karany jest zawieszeniem
prawa jazdy. W przypadku powtórnego zatrzymania,
konfiskowany jest mu samochód [5]. W Kanadzie
grupa pod kierunkiem E. Manna przeprowadziła
wśród kierowców ankietę przed i po wprowadzeniu
zmian w przepisach drogowych. Okazało się, że po
wydłużeniu okresu zawieszenia prawa jazdy do 90 dni,
mniejszy odsetek kierowców deklarował prowadzenie
pojazdu pod wpływem alkoholu [11].
Podsumowanie i wnioski
1. Badanie to jest jednym z pierwszych w Wielkopolsce, dotyczącym lat 2000-2009. Tego rodzaju
badania powinny być kontynuowane i systematycznie odnotowywane, aby monitorować problem
prowadzenia pod wpływem alkoholu. Pomoże to
w edukacji społeczeństwa i ułatwi planowanie
środków zapobiegawczych i metod interwencji
prawnych w celu obniżenia liczby wypadków
powodowanych pod wpływem alkoholu.
2. Alkohol jest ciągle jednym z głównych czynników wypadków drogowych w Polsce; 1/3 ofiar
wypadków drogowych samochodowych była pod
wpływem alkoholu.
3. Znacznie częściej w wypadkach drogowych giną
mężczyźni. Większość wypadków powodują ludzie młodzi.
4. Średnie stężenia alkoholu we krwi u ofiar wypadków drogowych znacznie przekracza poziom
dopuszczalny; największa śmiertelność pod wpływem alkoholu notuje się w dni wolne od pracy
(soboty).
Żaba C i wsp. Ocena stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków samochodowych w rejonie Poznania ...
297
Piśmiennictwo / References
1. Carmen del Rio M, Javier Alvarez F. Alcohol use among fatally
injured drivers in Spain. Department of Pharmacology and
Therapeutics, Faculty of Medicine, University of Valladolid,
Spain 1999.
2. Varga T, Jeszenszky E, Simonka JA. Influence of alcohol 114
hospitalized victims of traffic accidents. Szeged, Hungary
1999.
3. Smink BE, Ruiter B, Lusthof KJ, Zweipfenning PMM.
Driving under the influence of alcohol and/or drugs in the
Netherlands 1995-1998 in view of the German and Belgian
legislation. Department of Toxicology, Netherlands Forensic
Institute, Rijswijk, The Netherlands 2001.
4. Seymour A, Oliver JS. Role of drugs and alcohol in impaired
drivers and fatally injured drivers in the Strathclyde police
region of Scotland, 1995-1998. Department of Forensic
Medicine and Science, University of Glasgow, Scotland, UK
C Chem, FRSC 1999.
5. Athanaselis S, Dona A, Papadodima S, Papoutsis G,
Maravelias C. Koutselinis, the use of alcohol and other
psychoactive substances by victims of traffic accidents in
Grece. Athens Greece, 1999.
6. Kornobis J. Stężenie alkoholu we krwi osób zmarłych śmiercią
gwałtowną. Katedra i Zakład Medycyny Sądowej AM,
Wrocław 1988.
7. Harmeet S, Bjornstig U, Eriksson A, Ohman U, Solarz A.
Drug and Alcohol Use Among Injured Motor Vehicle
Drivers in Sweden: Prevalence, Driver, Crash and Injury
Characteristics, Alcohol. Clin Exp Res 1997, 21: 968‑973.
8. Gjerde H, Beylich KM, Morland J. Incidence of alcohol and
drugs in fatally injured car drivers. Accid Anal Prec 1993,
25: 479-483.
9. Ferrara SD, Giorgetti R, Zancaner S. Psychoactive substances
and driving: state of the art and methodology. Alcohol and
Drugs and Driving 1994, 10: 1-55.
10. Maycock G. Drinking and Driving in Great Britain –
A Review, Transport Research Laboratory, Bekshire, 1997.
11. Mann RE, Smart RG, Stoduto G, Adlaf EM, Vingilis E,
Beirness D, Lamble R. Changing drinking-and-driving
behaviour: the effect of Ontario’s administrative driver’s
license suspension law. Centre For Addiction and Mental
Health, Ontario, Canada 2000.