Nr wniosku: 168905, nr raportu: 19721. Kierownik (z rap.): dr hab

Nr wniosku: 168905, nr raportu: 19721. Kierownik (z rap.): dr hab. Kamila Mitrowska
Miód utożsamiany jest z naturalnym i zdrowym produktem, jednak obecnie produkowany jest w obecności
zanieczyszczeń mających źródło zarówno w naturalnym środowisku jak i wynikających z praktyki pszczelarskiej. Leki
przeciwbakteryjne, takie jak sulfonamidy i nitroimidazole, mogą znaleźć się w miodzie głównie dlatego, że są one
wykorzystywane w pszczelarstwie do leczenia chorób bakteryjnych. Leki te po zastosowaniu u pszczół w głównej mierze
przechodzą do miodu, jednak ze względu na właściwości fizyko-chemiczne mogą również migrować do wosku i długo
tam pozostawać. W Unii Europejskiej stosowanie leków przeciwbakteryjnych w pszczelarstwie jest nielegalne, gdyż nie
ma dla nich wyznaczonych maksymalnych limitów pozostałości (MRLs, ang. Maximum Residue Limits) w miodzie, w
konsekwencji miód zawierający pozostałości tych leków nie może być sprzedawany. Pomimo tego, ostatnie raporty
Systemu Wczesnego Ostrzegania w Zakresie Żywności i Środków Żywienia Zwierząt (RASFF) pokazują, że pozostałości
sulfonamidów i nitroimidazoli nadal znajdowane są w miodzie. Jak ostatnio stwierdzono pozostałości substancji
chemicznych znajdujące się w wosku pszczelim mogą przechodzić do miodu w kolejnych sezonach pszczelarskich. W
rezultacie zła praktyka pszczelarska może prowadzić do gromadzenia się pozostałości tych substancji w organizmie
pszczół, środowisku, wosku i innych produktach pszczelich w wyniku migracji z plastrów wosku do przechowywanego w
nich miodu na drodze dyfuzji, co stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Mając powyższe czynniki na
uwadze, podjęto badania mające na celu sprawdzenie czy wosk pszczeli zawierający sulfonamidy i nitroimidazole może
być potencjalnym źródłem zanieczyszczenia miodu tymi substancjami.
Przed przystąpieniem do doświadczeń nad wybranymi lekami, w pierwszej kolejności opracowano i zwalidowano
odpowiednie metody analityczne do oznaczania sulfonamidów i nitroimidazoli w miodzie i wosku pszczelim z
zastosowaniem chromatografii cieczowej połączonej ze spektrometrią mas (LC-MS/MS). Założenia szczegółowych celów
badawczych obejmowały następnie przeprowadzenie trzech doświadczeń. W pierwszym doświadczeniu ramki z węzą
zawierającą badane leki zostały umieszczone w ulu w celu sprawdzenia, czy takie praktyki mogą prowadzić do
zanieczyszczenia produkowanego miodu. Drugie doświadczenie miało na celu zbadanie stopnia przechodzenia leków z
leczniczego syropu do wosku pszczelego. Natomiast trzecie doświadczenie miało dostarczyć informacji na temat
stabilności leków w wosku pszczelim podczas jego recyklingu.
Wyniki przeprowadzonych doświadczeń pokazały, że zarówno sulfonamidy jak i nitroimidazole przechodzą z węzy
zawierającej badane leki do miodu pozyskanego z plastrów zbudowanych na takiej węzie, przy czym stopień
przechodzenia leków z wosku do miodu był wyższy dla nitoimidazoli niż dla sulfonamidów. Również migracja leków z
syropu do wosku była wyższa dla nitoimidazoli niż dla sulfonamidów. Najskuteczniejszą metodą recyklingu wosku
pszczelego w kontekście zmniejszenia stężenia zarówno sulfonamidów jak i nitroimidazoli okazało się ogrzewanie wosku
w wodzie w temp. 80 °C przez 24 godz. Ilość badanych leków zmniejszyła się wówczas średnio o 95%.
Wykonane badania mają pionierski charakter, w Polsce nie były dotychczas przeprowadzane a na świecie dotyczyły
głównie pozostałości pestycydów i akarycydów. Wyniki tych badań są przydatne w zrozumieniu losów sulfonamidów i
nitroimidazoli w środowisku ula a w szczególności w wosku pszczelim i miodzie i w sposób pośredni przyczyniają się do
wzrostu stopnia zapewnienia bezpieczeństwa konsumentów. Otrzymane wyniki mają istotne znaczenie dla utrzymania
dobrej praktyki pszczelarskiej. W oparciu o nie pszczelarze będą mogli uniknąć niepożądanych zanieczyszczeń w miodzie
poprzez zastosowanie odpowiedniego sposobu recyklingu wosku pszczelego. Dodatkowo opracowane metody
LC/MS/MS mogą znaleźć zastosowanie w dalszych doświadczeniach badawczych obejmujących oznaczania pozostałości
sulfonamidów i nitroimidazoli w wosku pszczelim oraz w komercyjnych analizach wosku zamawianych przez
producentów i użytkowników wosku, który znajduje ważne zastosowanie w przemyśle spożywczym, kosmetycznym oraz
farmaceutycznym i dlatego wymaga wysokiej jakości i nie powinien zawierać żadnych pozostałości substancji obcych. W
dłuższej perspektywie uzyskane wyniki badań przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa żywności i ochrony zdrowia
konsumentów.