pobierz - Przegląd Zachodniopomorski

Transkrypt

U n i w e r s y t e t
S z c z e c i ń s k i
przegląd
zachodniopomorski
k
w
a
r
t
a
l
n
i
k
szczecin 2015 – rocznik XXX (LIX) – zeszyt 4
Komitet Redakcyjny
Radosław Gaziński (redaktor naczelny), Eryk Krasucki (zastępca redaktora naczelnego),
Radosław Skrycki (sekretarz redakcji)
Rada Naukowa
Tadeusz Białecki (Szczecin, przewodniczący),
Ihor Cependa (Iwano-Frankiwsk), Roman Drozd (Słupsk), Stanisław Jankowiak (Poznań),
Danuta Kopycińska (Szczecin), Kazimierz Kozłowski (Szczecin),
Czesław Osękowski (Zielona Góra), Martin Schoebel (Greifswald),
Józef Stanielewicz (Szczecin), Eugeniusz Z. Zdrojewski (Koszalin)
Lista recenzentów znajduje się na stronie www.przegladzachodniopomorski.pl
Redaktor naukowy
prof. dr hab. Radosław Gaziński
Redaktor językowy
Katarzyna Maziarz
Korektor
Joanna Grzybowska
Okładkę projektował
Ludwik Piosicki
Skład komputerowy
Iwona Mazurkiewicz
Adres redakcji:
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych
ul. Krakowska 71–79, 71-017 Szczecin
e-mail: [email protected]
www.przegladzachodniopomorski.pl
Wersja papierowa jest wersją pierwotną
Streszczenia opublikowanych artykułów są dostępne online
w międzynarodowych bazach danych
The Central European Journal of Social Sciences and Humanities, http://cejsh.icm.edu.pl
oraz CEEOL
© Copyright by Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2015
ISSN 0552-4245
WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
Ark. wyd. 10,5. Ark. druk. 13,7. Format B5. Nakład 91 egz.
Cena zł 22,0 (w tym 5% VAT)
Spis treści
ARTYKUŁY
Monika Ślęzak – Struktura narodowościowa województwa zachodniopomorskiego.................................................................................................. 5
Renata Knap, Halina Nakonieczna-Kisiel – Charakterystyka wymiany
towarowej województwa zachodniopomorskiego z zagranicą.................. 25
Zbigniew Głąbiński – Projektowane Centrum Nauki i Techniki „Energia”
w Karlinie – nowa atrakcja turystyczna na Pomorzu Zachodnim............ 43
Katarzyna Zawadzka – Działalność społeczna w III sektorze
na przykładzie szczecińskiego stowarzyszenia Równość na Fali............. 61
Eugeniusz Zdrojewski – Czołowa pozycja województwa zachodnio
pomorskiego w ruchu turystycznym w Polsce.......................................... 79
KRONIKA
Zbigniew Szafkowski – Kronika sportowa Szczecina.
Część XIX: rok 2014.................................................................................. 97
BIBLIOGRAFIE
Sylwia Wesołowska – Bibliografia historii Pomorza Zachodniego
za rok 2014 (wybór)................................................................................... 137
RECENZJE
Maciej Strutyński – Nacjonalizmy różnych narodów: perspektywa politologiczno-religioznawcza, red. Bogumił Grott, Olgierd Grott, Kraków:
Księgarnia Akademicka 2012.................................................................... 217
TABLE OF CONTENTS
ARTICLES
Monika Ślęzak – The Ethnic Structure of the West Pomeranian Voivodship............................................................................................................. 5
Renata Knap, Halina Nakonieczna-Kisiel – The Commercial Exchange
with Foreign Countries of the West Pomeranian Voivodship................... 25
Zbigniew Głąbiński – The Planned Centre of Science and Technology
‘Energy’ in Karlino – a New Tourist Attraction of West Pomerania........ 43
Katarzyna Zawadzka – The Social Activity in the Third Sector Exemplified
with the Szczecin Association ‘Równość na Fali’..................................... 61
Eugeniusz Zdrojewski – The Prominent Position of the West Pomeranian
Voivodship in the Polish Tourism.............................................................. 79
Chronicle
Zbigniew Szafkowski – Sports Chronicle of Szczecin. Part 19: Year 2014... 97
Bibliography
Sylwia Wesołowska – Selection of the Bibliography of the History
of Western Pomerania, Year 2014.............................................................. 137
REVIEWS
Maciej Strutyński – Nacjonalizmy różnych narodów: perspektywa politologiczno-religioznawcza, eds. Bogumił Grott, Olgierd Grott, Kraków:
Księgarnia Akademicka 2012.................................................................... 217
DOI: 10.18276/pz.2015.4-01
p r z e g l ą d z a c h o d n i o p o m o r s k i
ROCZNIK X X X ( LI X ) R o k 2 01 5 z e s z y t 4
ARTYK U Ł Y
Monika Ślęzak
Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie
Struktura
narodowościowa
województwa zachodniopomorskiego
Słowa kluczowe: struktura narodowościowa, mniejszości, cudzoziemcy
Keywords: ethnic structure, minorities, foreigners
Wprowadzenie
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie struktury narodowościowej województwa zachodniopomorskiego w XXI wieku. Głównym źródłem wykorzystanym do dokonania analizy są dane ze spisów powszechnych z lat 2002 i 2011.
Ludność województwa została scharakteryzowana pod kątem kraju urodzenia,
deklarowanej identyfikacji etniczno-narodowej, języka ojczystego oraz języka
używanego w domu. Całość poprzedzono informacjami na temat struktury narodowościowej kraju.
Struktura narodowościowa Polski
W Polsce przedwojennej dane na temat struktury narodowościowej Polski ze
spisów powszechnych zgromadzono w latach 1921 i 1931. Teren dzisiejszego
województwa zachodniopomorskiego nie znajdował się wówczas w granicach
państwa polskiego. Dopiero ustalenia mocarstw światowych zmieniające granice
państwa sprawiły, że interesujący nas obszar stał się częścią Polski. Zatem polskie
spisy powszechne ujmują ten teren dopiero po II wojnie światowej. W czasach
PRL został przeprowadzony jeden spis powszechny, w którym zadano pytanie
6
Monika Ślęzak
o narodowość – było to w roku 1946. Spis ten nie jest uznawany za wiarygodny,
dlatego nie przytacza się uzyskanych w nim danych dotyczących struktury narodowościowej ówczesnej Polski. W efekcie tego dopiero w XXI wieku zebrano
dane statystyczne dotyczące struktury narodowościowej województwa zachodniopomorskiego.
W roku 2002 w formularzu Narodowego Spisu Powszechnego (NSP) zawarte były pytania dotyczące przynależności etniczno-narodowej oraz języka używanego w kontaktach domowych. W pytaniu o narodowość należało najpierw
określić, czy jest się narodowości polskiej, i dopiero po wybraniu odpowiedzi
negatywnej można było wskazać inną narodowość. Pytań dotyczących wyznania
wówczas nie postawiono1. W tabeli 1 przedstawiono dane dotyczące struktury
narodowościowej Polski w roku 2002. Z zawartych w niej informacji wynika, że
kraj był wówczas zamieszkiwany przez ponad 38,2 mln ludności, z czego osób
o niepolskiej narodowości było prawie 471,5 tys. W tej liczbie blisko 447,2 tys.
osób to ludność autochtoniczna deklarująca niepolską tożsamość narodową,
etniczną lub regionalną, a ok. 24,5 tys. osób to allochtoni2.
Rozróżnienie na ludność rodzimą i napływową jest wynikiem zapisów prawa polskiego, które odrębnie traktuje ludność autochtoniczną i allochtoniczną,
przyznając tej pierwszej status mniejszości narodowej lub etnicznej, czyli takiej,
którą stanowią obywatele deklarujący tożsamość niepolską, a których społeczność zamieszkuje co najmniej 100 lat na terenie państwa polskiego. Każda osoba
deklarująca jedną z tożsamości wyliczonych w Ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, migrująca do Polski, po uzyskaniu
obywatelstwa polskiego zasila liczebnie społeczność autochtoniczną. Przedstawiciele wszystkich innych narodów zgodnie z obowiązującym obecnie prawem nie
uzyskują prawnego statusu przedstawiciela mniejszości narodowej czy etnicznej
nawet po uzyskaniu obywatelstwa polskiego3.
Formularz spisowy NSP 2002, GUS, dnia 18.07.2015, http://stat.gov.pl/gfx/portalinformacyjny/userfiles/_public/spisy_powszechne/nsp2002-form-a.pdf.
1 2 M. Ślęzak, Zróżnicowanie etniczne i wyznaniowe społeczeństwa polskiego w świetle spisów
powszechnych, w: Europa Środkowo-Wschodnia w procesie transformacji i integracji. Wymiar
społeczny, red. H. Chałupczak, M. Pietraś, E. Pogorzała, Zamość 2013, s. 520–521.
3 M. Ślęzak, Prawa mniejszości narodowych w Polsce w świetle ustawodawstwa wewnętrznego, „Актуальнi Проблеми Вiтчизняної та Всесвiної Iсторiї” [Równe, Ukraina] 2006, вип. 7,
s. 252; Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, Dz.U. 2005,
nr 17, poz. 141 z późn. zm.
7
Struktura narodowościowa województwa zachodniopomorskiego
Tabela 1. Ludność Polski według narodowości w 2002 roku
Deklarowana narodowość
Liczba
Ogółem
38 230 080
pozostałe
Polska
36 983 720
niepolska – nieustalona
Niepolska ogólnie
czeska
litewska
niemiecka
Identyfikacja
narodowa
Identyfikacja
regionalna
Identyfikacja
regionalna*
Razem
*
4 227
Allochtoniczne + cudzoziemcy
48 737
831
5 846
152 897
narodowości kaukaskie
narodowości bałkańskie (bez tureckiej)
turecka
inne narodowości europejskie
241
4 178
232
6 370
rosyjska
6 103
australijska
słowacka
2 001
narodowości Ameryki Północnej
2 150
ukraińska
30 957
6 269
żydowska
1 133
narodowości Ameryki Łacińskiej
narodowości krajów Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej
narodowości Azji Centralnej
2 313
wietnamska
1 808
ormiańska
Identyfikacja
etniczna
324
471 475
Autochtoniczne + cudzoziemcy
białoruska
Liczba
1 082
romska
12 855
tatarska
495
karaimska
45
łemkowska
5 863
kaszubska
5 062
śląska
narodowości Afryki Czarnej
Razem
224
543
133
24 461
173 153
mazurska
46
rusińska
62
447 168
Zgodnie z ustawą o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym.
Źródło: M. Ślęzak, Zróżnicowanie etniczne..., s. 520.
W roku 2011 na ponad 38,5 mln mieszkańców kraju narodowość niepolską
deklarowało 1 467 743 osoby4. Szczegółowe dane przedstawiono w tabeli 2 – również z podziałem na ludność autochtoniczną i allochtoniczną. Pamiętać należy, że
podczas spisu z omawianego roku formularz zawierał pytania dotyczące przynależności etniczno-narodowej podstawowej oraz dodatkowej (drugiej) – wskazywano tu tożsamości: narodową, etniczną, etniczno-regionalną, regionalną,
4 M. Ślęzak, Zróżnicowanie etniczne..., s. 520–525.
8
Monika Ślęzak
a nawet lokalną. Ponadto pytano o język ojczysty, język używany w domu oraz
o wyznanie5.
Tabela 2. Ludność Polski według narodowości w 2011 roku
(I i II identyfikacja łącznie)
Liczba
Ogółem
38 511 824
Polska
37 393 651
Niepolska ogólnie
1 467 743
Autochtoniczne + cudzoziemcy
białoruska
46 787
czeska
–
litewska
–
niemiecka
147 814
rosyjska
13 046
Identyfikacja
narodowa
słowacka
–
ukraińska
51 001
żydowska
–
ormiańska
–
Identyfikacja
etniczna
Identyfikacja
regionalna
*
romska
tatarska
karaimska
łemkowska
kaszubska
śląska
17 049
–
–
10 531
232 547
846 719
Liczba
pozostałe
124 603
niepolska – nieustalona
521 869
brak przynależności
Allochtoniczne + cudzoziemcy* (w przybliżeniu)
Europa Zachodnia i Skandynawia
6 160
Europa Wschodnia
868
Bałkany
4 001
Kaukaz
290
Afryka Płn. i Bliski Wschód
5 460
Turcja
1 162
Ameryka Północna
2 150
Ameryka Południowa
428
Australia i Oceania
234
Azja Pd. i Wsch.
10 961
Dane nt. narodowości pochodzących z tych obszarów.
Źródło: M. Ślęzak, Zróżnicowanie etniczne..., s. 539–562.
Ludność województwa zachodniopomorskiego
według kraju urodzenia
Dane pochodzące ze spisu z roku 2002 wskazują, że 94,4% z 1689,2 tys. mieszkańców województwa zachodniopomorskiego, czyli 1603,3 tys. osób, urodziło
się w Polsce, a prawie 75,9 tys. (4,5%) – poza krajem. W przypadku 19,1 tys. osób
(1,1%) kraj urodzenia nie został ustalony. Oprócz Polski jako miejsce swojego
5 Formularz NSP 2011, dnia 19.07.2015, http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/kwestionariusze-nsp-2011.
9
urodzenia wskazywano 109 różnych krajów. Spośród tych, którzy nie urodzili się
w Polsce, 94,3% urodziło się w następujących państwach:
–– na Ukrainie – 24,2 tys. osób, tzn. 31,9% populacji urodzonych za granicą,
–– na Białorusi 16,9 tys. (22,3%),
–– na Litwie 12,5 tys. (16,4%),
–– w Niemczech 9,4 tys. (12,4%),
–– w Rosji 6,8 tys. (9,0%),
–– we Francji 1,8 tys. (2,3%).
Z krajów azjatyckich najczęściej wskazywanym krajem urodzenia był Kazachstan (420 osób = 0,6%), a z krajów półkuli zachodniej – USA (250 osób =
0,3%)6. Województwo zachodniopomorskie było czwartym w kraju pod względem odsetka osób urodzonych poza granicami Polski. Na pierwszym miejscu
w tym rankingu znalazło się województwo dolnośląskie (6,5% = 189,1 tys.)7,
a na kolejnych dwóch miejscach: lubuskie (6,4% = 64,2 tys.)8 i opolskie (5,5% =
59,0 tys.)9.
Narodowy Spis Powszechny z roku 2011 wykazał, iż województwo zachodniopomorskie było w tym roku zamieszkiwane przez 1 722 885 osób, z czego
96,5%, tj. 1662,2 tys. stałych mieszkańców, wskazało Polskę jako kraj urodzenia. Poza granicami Polski (59,3 tys.) urodziło się 3,4%, a w przypadku 0,08%
(1,4 tys.) osób kraj urodzenia jest nieustalony, aczkolwiek większość spośród
tych osób ma obywatelstwo polskie10. Oznacza to, że w porównaniu z wynikami
NSP z roku 2002 nastąpił spadek liczby ludności urodzonej poza granicami kraju
(z 75,9 tys.)11.
6 Ludność 2002. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna. Województwo
zachodniopomorskie, US Szczecin 2003, s. 39.
dolnośląskie, US Wrocław 2003, s. 33.
lubuskie, US Zielona Góra, 2003, s. 26–27.
opolskie, US Opole 2003, s. 44.
10 Ludność w województwie zachodniopomorskim. Stan i struktura demograficzno-społeczna,
NSPLiM 2011, Szczecin 2013, s. 77, 297.
zachodniopomorskie, Szczecin 2003, s. 39–40.
10
Monika Ślęzak
Tabela 3. Powiaty województwa zachodniopomorskiego
z ludnością urodzoną poza granicami Polski – dane NSP z 2011 roku (%)
Powiat
Białogardzki
Choszczeński
Drawski
Goleniowski
Gryficki
Gryfiński
Kamieński
M. Świnoujście
Kołobrzeski
Koszaliński
M. Koszalin
Łobeski
Myśliborski
Policki
M. Szczecin
Pyrzycki
Sławieński
Stargardzki
Szczecinecki
Świdwiński
Wałecki
Razem
Ludność urodzona
poza granicami Polski
2,9
2,6
3,5
4,1
3,3
5,1
2,3
2,3
3,8
2,6
7,4
2,5
5,1
3,5
26,8
1,7
2,8
4,0
4,6
0,7
2,3
100,0
Źródło: Ludność w województwie zachodniopomorskim…, s. 88, 313–314.
Wskazując konkretne państwa, należy zauważyć, że liczba osób urodzonych
w poszczególnych krajach zmalała w roku 2011 w stosunku do danych z roku
2002:
–– na Ukrainie – z 24,2 tys. w roku 2002 do 16,6 tys. w roku 2011,
–– na Białorusi – z 16,9 do 12,8 tys.,
–– w Niemczech – z 9,4 do 8,5 tys.,
–– na Litwie – z 12,5 do 8,5 tys.,
–– w Rosji – z 6,8 do 5,1 tys.,
–– we Francji – z 1,8 do 1,3 tys.
11
Tabela 4. Liczba stałych mieszkańców województwa zachodniopomorskiego
urodzonych poza granicami Polski – dane z 2011 roku
Liczba mieszkańców
urodzonych za granicą
Afryka Północna i Bliski Wschód
wraz z Turcją
Afganistan
32
Algieria
26
Egipt
18
Iran
9
Kuwejt
4
Liban
18
Libia
4
Maroko
24
Syria
50
Zjednoczone Emiraty
5
Arabskie
Izrael
6
Turcja
58
Tzw. Czarna Afryka
Angola
7
Kamerun
3
Kenia
7
Mali
3
Namibia
3
Nigeria
22
RPA
35
Somalia
11
Uganda
3
Wybrzeże Kości Sło5
niowej
Azja Południowa i Wschodnia
Chiny
122
Filipiny
9
Indie
14
Japonia
20
Korea Południowa
5
Singapur
10
Tajwan
5
Wietnam
50
Azja Centralna
Kazachstan
415
Kirgistan
28
Uzbekistan
50
Ameryka Południowa
Argentyna
7
Brazylia
42
Gujana
11
Kolumbia
11
Nikaragua
3
Peru
4
Trynidad i Tobago
3
Urugwaj
5
Ameryka Północna
Kanada
85
USA
260
Kraj urodzenia
*
Liczba mieszkańców
urodzonych za granicą
Bałkany
Albania
8
Bośnia i Hercegowina
29
Bułgaria
36
Chorwacja
15
Cypr
4
Grecja
109
Kosowo
11
Serbia
16
Kaukaz
Armenia
64
Azerbejdżan
7
Gruzja
8
Europa Wschodnia
Białoruś
12 774
Czechy
91
Estonia
6
Litwa
8 496
Łotwa
186
Mołdawia
14
*
5 133
Rosja
Rumunia
106
Słowacja
60
Słowenia
3
Ukraina
16 614
Węgry
31
Europa Zachodnia i Skandynawia
Austria
146
Belgia
181
Dania
130
Finlandia
9
Francja
1 327
Hiszpania
168
Holandia
164
Irlandia
430
Islandia
19
Luksemburg
24
Monako
1
Niemcy
8 541
Norwegia
296
Portugalia
18
Szwajcaria
51
Szwecja
153
Wielka Brytania
1 787
Włochy
342
Australia i Oceania
Australia
46
Inne
ZSRR
52
Nieustalone
18
Kraj urodzenia
Należy pamiętać, że dane dotyczące Rosji zawierają też osoby urodzone na terenie Czeczenii.
Źródło: Ludność w województwie zachodniopomorskim…, s. 288–290.
12
Monika Ślęzak
Liczba osób urodzonych w Wielkiej Brytanii w roku 2011 wynosiła 1,8 tys.12
Tylko 3,3% (2 tys.) osób urodzonych poza Polską to cudzoziemcy13. W województwie zachodniopomorskim zamieszkiwało ponadto 0,4 tys. osób urodzonych
w Irlandii oraz 0,4 tys. osób urodzonych w Kazachstanie14. Osoby urodzone za
granicą zamieszkują głównie w:
–– mieście Szczecin (ponad 1/4),
–– mieście Koszalin (7,4%),
–– powiecie stargardzkim (6,8%),
–– powiecie szczecineckim (5,7%),
–– powiecie gryfickim (5,1%),
–– powiecie myśliborskim (5,1%).
Dokładne dane dotyczące poszczególnych powiatów przedstawiono w tabeli 3. W tabeli 4 zaprezentowano liczebność mieszkańców w 2011 roku, którzy
urodzili się poza granicami Polski, z wyszczególnieniem konkretnych krajów pochodzenia.
Identyfikacja etniczno-narodowa mieszkańców
województwa zachodniopomorskiego
Wyniki NSP 2002 wskazują, że województwo zachodniopomorskie uznać należy
za jednorodne etnicznie, gdyż 98,3% jego mieszkańców określiło się jako Polacy
(1668,8 tys. osób). Narodowość inną niż polska zadeklarowało 0,5% mieszkańców województwa, czyli 7,8 tys. osób – 84,37% spośród nich nie posiadało obywatelstwa polskiego. Dla 21,6 tys. osób przynależności narodowej nie ustalono.
Poza polską narodowością najczęściej wskazywano:
–– ukraińską – 3,9 tys. osób,
–– niemiecką – 1,2 tys. osób,
–– romską – 0,7 tys. osób,
–– rosyjską – 0,4 tys. osób,
–– grecką – 0,2 tys. osób,
–– białoruską – 0,2 tys. osób15.
12 Ludność w województwie zachodniopomorskim..., s. 78.
13 Tamże, s. 78.
14 Tamże, s. 81.
zachodniopomorskie, Szczecin 2003, s. 42.
13
W dalszej kolejności można wskazać: Litwinów (82 osoby), Łemków
(66 osób), Francuzów (64 osoby), Ormian i Włochów (po 59), Wietnamczyków
(54 osoby) oraz poniżej 50 osób takich narodowości, jak: Amerykanie, Żydzi,
Brytyjczycy, Szwedzi, Bułgarzy, Niderlandczycy i Norwegowie, a także 24 inne
narodowości liczące mniej niż dwudziestu przedstawicieli16.
W roku 2011 województwo zachodniopomorskie zamieszkiwane było przez
10356 przedstawicieli mniejszości narodowych oraz 3062 przedstawicieli mniejszości etnicznych17. Spośród osób należących do mniejszości narodowych najliczniej reprezentowane były dwie społeczności. Mniejszość ukraińska liczyła
blisko 5 tys. osób, z których ponad 2,8 tys., tj. 57,1%, a zatem większość, deklarowała tożsamość ukraińską jako wyłączną (podwójną wskazywało nieco ponad
2,1 tys. Ukraińców). Zachodniopomorskie jest trzecim województwem w Polsce
pod względem liczebności społeczności ukraińskiej (po warmińsko-mazurskim
i mazowieckim)18. Drugą pod względem liczebności mniejszością narodową
w województwie zachodniopomorskim są Niemcy. NSP 2011 odnotował ponad
3,5 tys. przedstawicieli tej grupy, z czego olbrzymia większość, bo blisko 3 tys.
(83,2%) osób, posiadała podwójną tożsamość, a niespełna 0,6 tys. osób pojedynczą – niemiecką (tj. 16,8%). Ponadto 532 osoby zadeklarowało łącznie pojedynczą
lub podwójną tożsamość białoruską (78,6% tylko podwójną), 722 osoby rosyjską
(65,2% tylko podwójną), 316 osób żydowską (83,4% tylko podwójną) i 273 osoby
tożsamość litewską (73,5% tylko podwójną)19.
Spośród ustawowo określonych mniejszości etnicznych na terenie interesującego nas województwa w roku 2011 zamieszkiwali przedstawiciele czterech
społeczności: romskiej, łemkowskiej, śląskiej i kaszubskiej. Najliczniej reprezentowana była społeczność romska, gdyż liczyła ponad 1 tys. osób, z czego
54,7% osób posiadało identyfikację podwójną. W dalszej kolejności uplasowali
się Ślązacy – reprezentowani przez prawie 884 osoby, w tym 82,7% wskazało
podwójną tożsamość, Kaszubi – ponad 838 osób, z czego 94,6% wskazało podwójną tożsamość (możemy z dużym prawdopodobieństwem powiedzieć, że
16 Tamże.
M. Ślęzak, Ukrainians in Poland – a Statistical Outline, cz. 2, „UA Foreign Affairs” 2015,
nr 5, s. 30.
18 19 Ludność w województwie zachodniopomorskim..., s. 345.
14
Monika Ślęzak
kaszubsko-polską) oraz Łemkowie – 338 osób, w tym 62,1% wybrało podwójną
tożsamość (można się domyślać, iż łemkowsko-ukraińską, rzadziej łemkowsko-polską)20.
Tabela 5. Identyfikacja etniczno-narodowa mieszkańców
województwa zachodniopomorskiego w 2011 roku
Identyfikacja
Ogółem
Polska
Inna niż polska,
w tym:
białoruska
litewska
rosyjska
ukraińska
żydowska
niemiecka
kaszubska
łemkowska
romska
śląska
amerykańska
angielska
francuska
grecka
holenderska
norweska
szwedzka
włoska
nieustalona
Złożoność identyfikacji
w liczbach bezwzględnych
ogółem
pojedyncza podwójna
1 722 885
1 691 546
679 449
12 097
18 187
5 701
12 486
532
273
722
4 978
316
3 535
838
338
1 002
884
360
430
298
242
213
300
298
350
25 249
114
72
251
2 842
53
595
45
128
454
153
10
39
40
57
22
18
24
76
–
418
201
471
2 137
264
2 940
793
210
547
731
351
391
258
184
191
283
274
273
–
Złożoność identyfikacji
w odsetkach
ogółem pojedyncza podwójna
100,0
100,0
99,3
0,7
100,0
31,3
68,7
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
–
21,4
26,5
34,8
57,1
16,6
16,8
5,4
37,9
45,3
17,3
2,7
9,1
13,4
23,7
10,3
5,9
8,1
21,8
–
78,6
73,5
65,2
42,9
83,4
83,2
94,6
62,1
54,7
82,7
97,3
90,9
86,6
76,3
89,7
94,1
91,9
78,2
–
Źródło: Ludność w województwie zachodniopomorskim…, s. 344.
Publikacja Urzędu Statystycznego w Szczecinie wyszczególnia również
osiem narodowości cudzoziemskich, liczących łącznie niespełna 2,5 tys. osób.
Każda narodowość jest reprezentowana przez kilkaset osób. Województwo
zamieszkują: Amerykanie (360 osób), Anglicy (430), Francuzi (298), Grecy
(242 osoby), Holendrzy (213 osób), Norwedzy (300), Szwedzi (298) i Włosi (350).
20 Tamże.
15
Charakterystyczne jest, że zdecydowana większość lub prawie wszyscy przedstawiciele tych narodowości posiadali tożsamość podwójną (por. tab. 5)21. W całym
województwie w roku 2011 prawie 18,2 tys. osób wskazało inną niż polska tożsamość etniczno-narodową22.
Jeśli chodzi o zależność między tożsamością etniczno-narodową a obywatelstwem, to posiadamy szczegółowe dane tylko dla społeczności ukraińskiej
i niemieckiej. Na prawie 5 tys. Ukraińców tylko ok. 0,5 tys. nie ma obywatelstwa
polskiego; spośród ponad 3,5 tys. Niemców tylko 350 nie posiada obywatelstwa
polskiego, a 11 ma nieustalone obywatelstwo. Odnośnie do pozostałych grup możemy podać dane łączne i stwierdzić, że na blisko 18,2 tys. osób zamieszkujących
województwo zachodniopomorskie, a deklarujących niepolską tożsamość, ponad
16,3 tys. posiada obywatelstwo polskie. Z kolei w kategorii osób o nieustalonej
przynależności lub bez przynależności etniczno-narodowej, których było wówczas ponad 25,2 tys., zdecydowana większość, bo ponad 24,4 tys., posiada obywatelstwo polskie23. Dodajmy, że wśród społeczności angielskiej, białoruskiej,
francuskiej, litewskiej, rosyjskiej szwedzkiej i włoskiej oraz ukraińskiej przeważają kobiety. Społeczność amerykańska w zasadzie proporcjonalnie tworzona jest
przez osoby obu płci, natomiast w takich narodowościach, jak grecka, holenderska, norweska, przeważają mężczyźni. Mężczyzn jest więcej niż kobiet również
wśród Kaszubów, Łemków, Niemców, Ślązaków i Żydów24.
Ludność województwa zachodniopomorskiego
według języka używanego w kontaktach domowych i języka ojczystego
w stosunku do identyfikacji etniczno-narodowej
W roku 2002 pytano tylko o język używany w kontaktach domowych (nie było
pytania o język ojczysty). W województwie zachodniopomorskim 1675,2 tys.
osób zadeklarowało posługiwanie się językiem polskim, co stanowiło 98,6% ogółu ludności województwa. Z kolei 15,9 tys. osób (0,93%) wskazało inne języki,
przy czym 14,5 tys. osób (0,85%) używało ich równolegle z polskim. Używanie
jednego języka niepolskiego zadeklarowało 15,1 tys. mieszkańców, a dwóch
21 Tamże.
22 M. Ślęzak, Ukrainians in Poland..., s. 30.
24 Tamże, s. 345.
16
Monika Ślęzak
języków 0,8 tys. osób. Najczęściej wymienianymi językami obcymi były: niemiecki – 5,8 tys., angielski – 3,4 tys. i ukraiński – 2,5 tys. osób.
W 2011 roku w województwie zachodniopomorskim językiem polskim
posługiwało się w domu prawie 1697 tys. osób. Nieco ponad dwie trzecie z nich
mieszkało w miastach. Osób posługujących się w kontaktach domowych językiem niepolskim było prawie 13,3 tys. i więcej z nich, bo ok. trzy czwarte,
mieszkało w miastach. Spośród prawie 25,2 tys. osób, w przypadku których nie
ustalono języka używanego w domu, ponad 19,3 tys. zamieszkuje w miastach.
Szczegółowe dane posiadamy w odniesieniu do pięciu społeczności. Językiem
ukraińskim posługiwało się w kontaktach domowych blisko 2,6 tys. osób, z czego
nieco ponad 1,7 tys. mieszkało w miastach, pozostali na wsi. Niemieckim językiem posługiwało się ponad 3,3 tys. osób, z czego 2,4 tys. zamieszkiwało miasta,
rosyjskim – 904 osoby, z czego 764 osoby żyło w miastach. Ciekawie prezentują się dane dotyczące społeczności używającej języka romskiego w kontaktach
prywatnych – na 763 osoby tylko 4 zamieszkiwały wsie. Jedyną społecznością
posługującą się prywatnie językiem grup allochtonicznych, o której mamy jakieś informacje, są osoby mówiące w domu po angielsku. W roku 2011 takich
osób było w województwie ponad 4,5 tys., z czego ponad 3,7 tys. zamieszkiwało
w miastach. We wszystkich kategoriach językowych występuje przewaga kobiet
nad mężczyznami25.
Przyjrzyjmy się teraz zależności między językiem używanym w kontaktach
domowych a identyfikacją etniczno-narodową. Spośród ponad 1696 tys. osób zamieszkujących województwo i posługujących się w kontaktach domowych językiem polskim niespełna 12 tys. zadeklarowało polską i niepolską identyfikację
(tzw. podwójną), a nieznacznie ponad 5 tys. tylko niepolską. Natomiast spośród
blisko 13,3 tys. osób posługujących się w relacjach rodzinnych niepolskim językiem identyfikację polską zadeklarowało prawie 6,9 tys. osób, podwójną – polską
i niepolską ok. 3,1 tys. mieszkańców, a wyłącznie niepolską ponad 3,3 tys. osób.
Na prawie 25,5 tys. osób z nieustalonym językiem używanym w kontaktach domowych wyłącznie polską identyfikację wskazało 25 osób, wyłącznie polską –
81 osób, podwójnej tożsamości nikt nie wskazał, a ponad 25 tys. mieszkańców
miało identyfikację nieustaloną lub nie identyfikowało się z żadną społecznością
etniczno-narodową. Posiadamy precyzyjne dane w odniesieniu do pięciu konkretnych języków (tab. 6).
25 Tamże, s. 347.
17
Tabela 6. Ludność województwa zachodniopomorskiego
według języka używanego w domu i struktury identyfikacji narodowo-etnicznych
w 2011 roku
Język używany
w domu
Ogółem
Polski
Niepolski,
w tym:
niemiecki
ukraiński
rosyjski
romski
angielski
Nieustalony
Ogółem
1 722 885
1 696 269
13 288
3 329
2 567
904
763
4 538
25 164
Struktura identyfikacji narodowo-etnicznych
polska
nieustalona
tylko polska
niepolska
i niepolska
i brak
1 679 449
12 097
6 090
25 249
1 676 225
11 835
5 018
192
6 897
3 071
3 317
4
2 256
71
389
85
3 807
25
734
626
286
345
482
–
336
1870
229
332
245
81
4
–
–
–
–
25 057
Uwaga: respondenci mogli wskazać więcej niż jeden język, stąd dane w kolumnach nie sumują się.
Źródło: Ludność w województwie zachodniopomorskim…, s. 348.
Spośród ponad 3,3 tys. mieszkańców województwa posługujących się
w kontaktach domowych językiem niemieckim w przybliżeniu 2,3 tys. osób zadeklarowało wyłącznie polską identyfikację narodową, 734 osoby zarówno polską, jak i niepolską, a tylko 336 niepolską. Można na podstawie tych danych
wnioskować o znacznym stopniu spolonizowania niemieckojęzycznej społeczności województwa zachodniopomorskiego. Zjawisko to dotyczy również społeczności posługującej się w relacjach domowych językiem rosyjskim. Spośród nieco
ponad 904 osób 389 zadeklarowało wyłącznie polską identyfikację, 286 podwójną – polską i niepolską, a 229 osób tylko niepolską. Odmiennie wyglądają proporcje w przypadku osób posługujących się w domu językiem ukraińskim. Tylko
71 spośród tych osób zadeklarowało polską identyfikację, 626 osób równocześnie
polską i niepolską, natomiast prawie 1,9 tys. osób wyłącznie niepolską (można
wnioskować, że przede wszystkim ukraińską). Stąd mamy prawo mówić o silnej
– dużo silniejszej niż w przypadku wcześniej omawianych społeczności – tożsamości niepolskiej. Umiarkowany stopień spolonizowania charakteryzuje zachodniopomorską społeczność romskojęzyczną. Na niespełna 763 osoby posługujące
się tym językiem tylko 85 wskazało polską identyfikację narodową, 345 osób
podwójną – polską i niepolską, natomiast ok. 330 wyłącznie niepolską. Posiadamy jeszcze dane dotyczące mieszkańców używających języka angielskiego
18
Monika Ślęzak
w kontaktach domowych. W 2011 roku województwo zamieszkiwało ponad
4,5 tys. takich osób, w tym ponad 3,8 tys. deklarowało wyłącznie polską identyfikację narodową, niespełna 482 osoby podwójną, a 245 osób tylko niepolską
identyfikację. Warto też dodać, że wśród wszystkich kategorii językowych przeważają osoby w wieku produkcyjnym mobilnym (tzn. 18–44 lata), a najmniej
korzystne proporcje między kategorią osób w wieku poprodukcyjnym a przedprodukcyjnym występują w społeczności ukraińskojęzycznej (654 do 296), najbardziej korzystne zaś wśród romskojęzycznej (37 do 233), anglojęzycznej (58 do
837) i niemieckojęzycznej (335 do 506)26.
W roku 2011 język polski jako ojczysty deklarowało w województwie zachodniopomorskim ok. 1691 tys. mieszkańców, z tego ponad 1678 tys. wskazało
identyfikację narodową polską, nieco ponad 10,1 tys. podwójną – polską i niepolską, a prawie 2,2 tys. osób wyłącznie niepolską. Około 6,9 tys. mieszkańców
województwa jako język ojczysty wskazało język inny niż polski. Spośród nich
ponad 1 tys. osób jednocześnie uważa się za Polaków, blisko 2 tys. podało podwójną identyfikację – polską i niepolską, natomiast nieco ponad 3,8 tys. mieszkańców deklarowało się jako osoby narodowości innej niż polska. W przypadku
ok. 25 tys. osób nie ustalono, jaki język uważają za swój ojczysty. Większość
z tych osób jednocześnie miała nieustaloną identyfikację etniczno-narodową lub
deklarowała brak takiej przynależności27.
Możemy przedstawić szczegółowe dane w odniesieniu do czterech języków
ojczystych. O osobach deklarujących język rosyjski (ok. 994 osoby) i niemiecki (1022 osoby) jako ojczysty możemy powiedzieć, że są umiarkowanie spolonizowane. Około 0,3 tys. osób w tych kategoriach językowych deklarowało
identyfikację wyłącznie polską, ponad 0,3 tys. podwójną (polską i niepolską),
a ok. 0,4 tys. osób w tych dwóch grupach językowych wskazywało identyfikację
etniczno-narodową niepolską. Inaczej proporcje rozkładają się w przypadku społeczności uznającej język romski za ojczysty, która była reprezentowana przez
ok. 388 osób. Spośród nich tylko 28 osób wskazało narodowość polską, znacznie poniżej 164 określiło się jako osoby posiadające podwójną tożsamość (polską
i niepolską), a 196 jako tylko nie-Polacy. Oznacza to, że stopień spolonizowania
tej społeczności jest niższy niż dwóch wcześniej omówionych grup. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja wśród ludności wskazującej język ukraiński jako ojczysty.
26 Tamże, s. 348.
27 Tamże, s. 349.
19
Na 2,7 tys. osób deklarujących język ukraiński jako ojczysty blisko 2,1 tys. podawało niepolską identyfikację, 0,5 tys. podwójną, a tylko niespełna 135 osób
polską. Możemy zatem wnioskować, iż społeczność ta jest w małym stopniu spolonizowana. Należy jednak pamiętać, że wskazywanie języka ukraińskiego jako
ojczystego nie musi oznaczać używania go w kontaktach domowych lub w ogóle
jego znajomości. Jest to jednak silny wskaźnik tożsamości etniczno-narodowej,
zwłaszcza w połączeniu z deklarowaną niepolską identyfikacją28.
Warto zestawić trzy omówione wcześniej wartości, tzn. liczbę osób deklarujących języki niemiecki, ukraiński, romski i rosyjski jako ojczysty, jako używany
w domu z danymi liczbowymi dotyczącymi deklarowanej identyfikacji etniczno
-narodowej niemieckiej, ukraińskiej, romskiej i rosyjskiej (tab. 7). Z zestawienia
tego wynika, iż społeczność wskazująca rosyjska identyfikację narodową stanowi jedyną w województwie zachodniopomorskim, która jest mniej liczebna niż
społeczność rosyjskojęzyczna – zarówno w odniesieniu do języka ojczystego, jak
i praktykowanego w domu. Oczywiście można to wiązać z tym, że język rosyjski
jest używany nie tylko przez Rosjan, ale też osoby o innych narodowościach.
Tabela 7. Ludność województwa zachodniopomorskiego według języka ojczystego,
języka używanego w domu i identyfikacji etniczno-narodowej
Badana cecha
Ogółem
Identyfikacja
Język ojczysty,
w tym identyfikacja:
niepolska
podwójna
polska
Język w domu,
w tym identyfikacja:
niepolska
podwójna
polska
1 722 885
1 722 885
Niepolska/i Niemiecka/i Romska/i Rosyjska/i Ukraińska/i
18 187
6 871
3 535
1 022
1 002
388
722
994
4 978
2 702
6 090
12 097
1 679 449
1 722 885
13 288
394
339
289
3 329
196
164
28
763
354
357
283
904
2 069
498
135
2 567
6 090
12 097
1 679 225
3 317
3 071
6 897
336
734
2 256
332
345
85
229
286
389
1 870
626
71
Źródło: Ludność w województwie zachodniopomorskim…, s. 346–349.
O polonizacji grup mniejszościowych i imigranckich możemy mówić
przede wszystkim wtedy, gdy w społeczności deklarującej dany język jako ojczysty lub używany w kontaktach domowych dominuje polska oraz podwójna
28 Tamże.
20
Monika Ślęzak
(polska i niepolska) identyfikacja etniczno-narodowa (omówione to zostało już
wcześniej). Czynnik świadomościowy jest czynnikiem, który w naukach społecznych uważany jest za konstytuujący ostatecznie tożsamość. Sytuacja odwrotna, tzn. taka, gdy więcej osób deklaruje daną identyfikację narodowo-etniczną
niż praktykuje używanie języka swojej grupy, wskazywać może na stopniowy
zanik obiektywnych cech decydujących o odrębności. Przykładem tu może być
zachodniopomorska społeczność romska czy niemiecka. Duża zbieżność w proporcjach identyfikacji oraz języka używanego w domu, przy jednocześnie znacząco słabszych wskazaniach na ten język jako ojczysty, może dowodzić, że ludność ta mimo zachowywania odrębności kulturowej przywiązuje się do Polski
jako swojej (nowej) ojczyzny i zbudowała tożsamość polityczną polską. Odnosi
się to do ok. jednej trzeciej zachodniopomorskich Niemców i zbliżonej liczby
Romów. W przypadku społeczności ukraińskiej zamieszkującej województwo
zachodniopomorskie możemy mówić o istotnie silniejszym poczuciu tożsamości
etniczno-narodowej i mniejszym stopniu spolonizowania niż w przypadku wcześniej omawianych społeczności29.
Zakończenie
Ponieważ metodologia spisów z lat 2002 i 2011 w zakresie pytań o narodowość
była odmienna, trudno jest porównywać ze sobą pochodzące z nich dane. Wynika to głównie z faktu, iż w pierwszym z nich można było wskazać tylko jedną
identyfikację etniczno-narodową, i to dopiero po zaprzeczeniu bycia Polakiem,
a w drugim ze spisów dopuszczono możliwość wskazania dwóch identyfikacji
i respondenci z niej skorzystali. Stwierdzić jednak można, że wyniki ostatniego spisu powszechnego charakteryzują województwo zachodniopomorskie jako
jednolite narodowościowo – z niskim odsetkiem osób o niepolskiej identyfikacji.
Najliczniejszymi społecznościami niepolskimi są przedstawiciele mniejszości
ukraińskiej, niemieckiej oraz romskiej społeczności etnicznej.
Liczba osób w danym kraju urodzonych za granicą nie przekłada się – jak
wskazują analizowane statystyki – na liczebność społeczności mniejszościowych czy imigranckich. Liczba urodzonych poza Polską jest bowiem kilkakrotnie większa niż liczba osób deklarujących analogiczną tożsamość. Przykładowo osób urodzonych na Ukrainie było w województwie zachodniopomorskim
w roku 2011 ponad 16,6 tys., ale narodowość ukraińską zadeklarowało ok. 5 tys.,
29 Tamże, s. 346–349.
21
a obywatelstwo ukraińskie posiadało 129 osób. Urodzonych we Francji było ponad 1,3 tys. osób, narodowość francuską zadeklarowało 298 osób, a francuskie
obywatelstwo posiadały 153 osoby. Zatem wnioskować należy, że to osoby identyfikujące się jako Polacy stanowią dominującą część populacji osób urodzonych
poza krajem30.
Niski odsetek mieszkańców województwa zachodniopomorskiego używa
w kontaktach domowych języka niepolskiego. Najliczniejszą grupę stanowią
osoby mówiące po angielsku (4,5 tys.), następnie po niemiecku (3,3 tys.) i ukraińsku (2,5 tys.). Z wyjątkiem języka ukraińskiego, który za ojczysty język uważa
więcej osób (2,7 tys.) niż mówiących tym językiem w domu, pozostałe języki –
na których temat mamy dane – znacznie rzadziej były wskazywane jako język
ojczysty niż jako język używany w kontaktach domowych. Może to świadczyć
o postępującym budowaniu polskiej tożsamości politycznej u osób niepolskiego
pochodzenia. Dopiero dane z kolejnego spisu powszechnego dadzą nam podstawy do przeprowadzenia solidnych analiz porównawczych w zakresie struktury
narodowościowej Polski, a także województwa zachodniopomorskiego (zakładając, że powtórzone zostaną pytania z formularza z 2011 r.).
Bibliografia
Formularz spisowy NSP 2002, GUS, dnia 18.07.2015, http://stat.gov.pl/gfx/portalinformacyjny/userfiles/_public/spisy_powszechne/nsp2002-form-a.pdf.
Formularz NSP 2011, dnia 19.07.2015, http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/kwestionariusze-nsp-2011.
Ludność 2002. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna. Województwo dolnośląskie, US Wrocław 2003.
Ludność 2002. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna. Województwo lubuskie, US Zielona Góra, 2003.
Ludność 2002. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna. Województwo opolskie, US Opole 2003.
Ludność 2002. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna. Województwo zachodniopomorskie, US Szczecin 2003.
Ludność w województwie zachodniopomorskim. Stan i struktura demograficzno-społeczna, NSPLiM 2011, Szczecin 2013.
Ślęzak M., Prawa mniejszości narodowych w Polsce w świetle ustawodawstwa wewnętrznego, „Актуальнi Проблеми Вiтчизняної та Всесвiної Iсторiї” [Równe,
Ukraina] 2006, вип. 7.
30 Tamże, s. 316–318, 345.
22
Monika Ślęzak
Ślęzak M., Zróżnicowanie etniczne i wyznaniowe społeczeństwa polskiego w świetle spisów powszechnych, w: Europa Środkowo-Wschodnia w procesie transformacji i integracji. Wymiar społeczny, red. H. Chałupczak, M. Pietraś, E. Pogorzała, Zamość
2013.
Ślęzak M., Ukrainians in Poland – a Statistical Outline, cz. 2, „UA Foreign Affairs”
2015, nr 5.
Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, Dz.U. 2005,
nr 17, poz. 141 z późn. zm.
Streszczenie
Wyniki ostatniego spisu powszechnego opisują województwo zachodniopomorskie jako
jednolite narodowościowo, chociaż na jego terenie żyją społeczności o identyfikacji
etniczno-narodowej odmiennej od polskiej. Ich odsetek jest jednak niski, łącznie kilkuprocentowy. Najliczniejszymi społecznościami etnicznymi niepolskimi są ukraińska,
niemiecka oraz romska.
Liczba osób danego kraju urodzonych za granicą nie przekłada się – jak wskazują analizowane statystyki – na liczebność społeczności mniejszościowych czy imigranckich. Liczba mieszkańców województwa zachodniopomorskiego urodzonych poza
Polską jest bowiem kilkakrotnie większa od liczby osób deklarujących daną tożsamość.
Przykładowo, osób urodzonych na Ukrainie było w województwie zachodniopomorskim
w roku 2011 ponad 16,6 tys., ale narodowość ukraińską zadeklarowało około 5,0 tys., zaś
obywatelstwem ukraiński legitymowało się 129 osób. Urodzonych we Francji było ponad
1,3 tys. osób, narodowość francuską zadeklarowało 298 osób, a francuskie obywatelstwo
posiadało 153 osoby. Zatem wnioskować należy, że to osoby identyfikujące się jako Polacy stanowią dominującą część populacji osób urodzonych poza krajem.
Mały odsetek mieszkańców województwa zachodniopomorskiego używa w kontaktach domowych języka niepolskiego. Najliczniejszą grupę stanowią tu osoby mówiące
po angielsku (4,5 tys.), dalej po niemiecku (3,3 tys.) i ukraińsku (2,5 tys.). Za wyjątkiem
języka ukraińskiego, który za ojczysty język uważa więcej osób (2,7 tys.) niż mówiących
w domu w tym języku, pozostałe języki były wskazywane rzadziej jako język ojczysty
niż jako język używany w kontaktach domowych. Dopiero dane z kolejnego spisu powszechnego dadzą nam podstawy do przeprowadzenia solidnych analiz porównawczych
w zakresie struktury narodowościowej Polski i samego województwa zachodniopomorskiego (zakładając, iż powtórzone zostaną pytania z formularza z roku 2011).
The Ethnic Structure
of the
23
West Pomeranian Voivodship
Summary
According to the results of the latest census the West Pomeranian Voivodship is ethnically homogeneous; within its territory there are various communities with ethnic identities
that differ from the Polish one, yet their total proportion does not exceed the level of a few
percent. The most numerous non-Polish communities are the Ukrainian and German
ethnic minorities, and the Gypsy (Romani people’s) ethnic community.
According to the analysed statistics the number of the people born in a given country
does not affect the size of the population of the minorities or immigrants. The number of
the inhabitants of the West Pomeranian Voivodship born outside Poland is several times
higher that the number of the people of the same ethnic identity. For example, in 2011
in the West Pomeranian Voivodship there were over 16,600 people born in the Ukraine,
but about 5,000 declared to be of Ukrainian nationality and only 129 were Ukrainian
citizens. There were over 1,300 people born in France, 298 declared to be of the French
nationality and 153 were citizens of France. The conclusion is that the people declaring to
be of the Polish nationality are the dominant part of the population born outside Poland.
A very small proportion of the inhabitants of the West Pomeranian Voivodship use
a language other than Polish in their private contacts. The biggest part of them are English-speaking people (4,500), followed by the German-speaking population (3,300) and
the Ukrainian-speaking one (2,500). With the exception of Ukrainian, which is considered as a native language by more people (2,700) than the ones who speak it at home, the
other languages were less frequently mentioned as a native tongue than as the language
used at home. But only the results of the next census will give a basis to carry out reliable
comparative analyses concerning the ethnic structure of Poland and the West Pomeranian Voivodship (assuming that the questions will be identical with the ones of the 2011
questionnaire).
DOI: 10.18276/pz.2015.4-02
ARTYK U Ł Y
Renata Knap, Halina Nakonieczna-Kisiel
Uniwersytet Szczeciński
Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Charakterystyka
wymiany towarowej
województwa zachodniopomorskiego z zagranicą
Słowa kluczowe: handel zagraniczny, bilans handlowy, województwo zachodniopomorskie
Keywords: foreign trade, trade balance, West Pomeranian Voivodship
Wprowadzenie
Celem opracowania jest identyfikacja i ocena tendencji w rozmiarach, dynamice, strukturze oraz kształtowaniu się salda obrotów towarowych województwa zachodniopomorskiego z zagranicą w latach 2004–2013. Realizacja celu pozwoli wypełnić istniejącą lukę w tym zakresie, gdyż ostatnie badania handlu zagranicznego
województwa były prowadzone w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku1.
W pierwszej części artykułu przedstawiono rozmiary i dynamikę obrotów, w drugiej i trzeciej ukazano strukturę geograficzną i towarową wymiany,
a w czwartej – kształtowanie się salda obrotów.
W analizach wykorzystano dane pierwotne pochodzące z dokumentów
SAD i deklaracji INTRASTAT, składanych przez eksporterów i importerów mających siedziby na terenie Zachodniopomorskiego. Uzyskano je odpłatnie z Izby
Celnej w Warszawie (za okres 2004–2013, za wcześniejsze lata dane te są niepełne). W badaniach zastosowano metodę analizy wskaźnikowej i porównawczej,
1 Regiony Polski. Województwo zachodniopomorskie, red. K. Gawlikowska-Hueckel, Gdańsk–
Warszawa 2000, s. 95–110.
26
w której wykorzystano mierniki opisujące dynamikę, strukturę i koncentrację
przedmiotowych obrotów.
Rozmiary i dynamika obrotów
W latach 2004–2013 roku wartość eksportu województwa zachodniopomorskiego wzrosła z 2,8 mld do 6,2 mld USD, czyli ponad 2,2 razy. W tym samym okresie wartość importu zwiększyła się z 2,1 mld USD do 4,7 mld USD, była więc
również ok. 2,2 razy większa (tab. 1). Pomimo rosnącej wartości obrotów udział
województwa zachodniopomorskiego w handlu zagranicznym Polski zmniejszył
się w eksporcie z 3,7% do 3,1%, a w imporcie – z 2,4% do 2,3% (tab. 2). Wynikało
to z niższego tempa wzrostu obrotów województwa, zwłaszcza eksportu niż handlu zagranicznego Polski ogółem (rys. 1 i 2).
Tabela 1. Wartość i dynamika obrotów województwa zachodniopomorskiego
z zagranicą w latach 2004–2013
Lata
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
mln USD
2765,1
3020,2
3551,2
4378,4
5643,6
4342,5
4842,6
5989,1
5405,2
6214,0
Eksport
2004 = 100%
100,0
109,2
128,4
158,3
204,1
157,0
175,1
216,6
195,5
224,7
mln USD
2100,6
2196,0
2721,1
3144,3
4331,0
3147,1
3539,3
4731,9
4233,5
4743,6
Import
2004 = 100%
100,0
104,5
129,5
149,7
206,2
149,8
168,5
225,3
201,5
225,8
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie.
Tabela 2. Udział województwa zachodniopomorskiego
w handlu zagranicznym Polski w latach 2004–2013 (%)
Lata
Eksport
1
2
Import
3
2004
2005
2006
2007
2008
2009
3,7
3,4
3,2
3,2
3,3
3,2
2,4
2,2
2,2
1,9
2,1
2,1
Charakterystyka wymiany towarowej województwa zachodniopomorskiego...
1
2
3
2010
2011
2012
2013
3,0
3,1
2,9
3,1
2,0
2,2
2,1
2,3
27
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie; „Rocznik
Statystyczny Handlu Zagranicznego”, GUS, Warszawa (2005, 2006, 2007, 2008,
2009, 2010, 2011, 2012, 2013); Obroty handlu zagranicznego ogółem i według
krajów w 2013 r. (wyniki ostateczne), http://stat.gov.pl [dostęp: lipiec 2014].
300
257,9 250,3
232,9
250
188,1
200
150
100
100
100
50
0
121,1
109,2
148,5
128,4
185,2
204,1
158,3
157
275,4
216,5
216,6
195,5
175,1
224,7
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Eksport WZ
Eksport Polski
Rysunek 1. Dynamika eksportu województwa zachodniopomorskiego i Polski
w latach 2004–2013 (%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie; „Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego” (2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013);
Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów w 2013 r.
300
100
50
0
202
186,2
200
150
240,9
238,8
250
100
115,2
100 104,5
206,2
142,5
129,5
149,7
169,7
149,8
225,3
225,1 234
201,5
225,8
168,5
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Import WZ
Import Polski
Rysunek 2. Dynamika importu województwa zachodniopomorskiego i Polski
w latach 2004–2013 (%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie; „Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego” (2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013);
Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów w 2013 r.
28
Struktura geograficzna obrotów
Zarówno w eksporcie, jak i imporcie województwa zachodniopomorskiego dominowały kraje wysoko rozwinięte. W analizowanym okresie przypadało na nie
średnio ok. 89% wywozu i 80% przywozu. Udział tej grupy wykazywał jednak
tendencję malejącą, szczególnie w imporcie, na rzecz krajów rozwijających się
i transformacji. Odsetek tych pierwszych zwiększył się w przywozie ponadtrzykrotnie (z 5,3% w 2004 r. do 15,6% w 2013 r.), a drugich – dwukrotnie (odpowiednio z 3,1% do 6,9%). W eksporcie zmiany udziałów omawianych regionów
ekonomicznych były natomiast niewielkie (tab. 3).
Tabela 3. Struktura eksportu województwa zachodniopomorskiego
według regionów ekonomicznych w latach 2004–2013 (%)
Lata
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
kraje rozwinięte
88,5
90,6
90,9
90,8
88,9
90,0
91,3
86,8
88,7
87,0
Eksport*
kraje rozwijające się
7,7
4,4
4,3
4,0
6,3
6,0
5,7
8,1
6,7
8,4
kraje transformacji
3,4
4,3
4,5
4,9
4,6
3,8
2,7
5,0
3,8
3,8
kraje rozwinięte
90,3
86,0
82,4
80,3
75,1
78,2
83,5
72,8
75,9
77,5
Import*
kraje rozwijające się
5,3
9,6
8,9
10,8
14,2
14,6
10,5
16,5
15,0
15,6
kraje transformacji
3,1
4,4
8,7
8,9
10,7
7,1
6,1
10,7
9,2
6,9
Dane nie sumują się do 100 z powodu występowania eksportu/importu niezidentyfikowanego według kraju
oraz zaokrągleń.
*
Rozpatrując kierunki handlu według regionów geograficznych, należy
stwierdzić, że największym partnerem województwa zachodniopomorskiego
była Europa, na którą przypadało średnio w całym okresie ok. 87% eksportu
i 85% importu. Po wybuchu globalnego kryzysu finansowo-gospodarczego jej
udział wykazywał jednak tendencję spadkową. Pozostałe regiony odgrywały
zdecydowanie mniejszą rolę, w eksporcie drugą pozycję zajmowały kraje Ameryki Północnej i Karaibów, a trzecie miejsce – Azji, natomiast w imporcie drugim
regionem była Azja, a trzecim – Afryka (tab. 4 i 5).
29
Tabela 4. Struktura eksportu województwa zachodniopomorskiego
według regionów geograficznych w latach 2004–2013 (%)
Lata
Europa
Afryka
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
87,7
90,9
91,4
90,1
86,9
85,4
87,7
85,3
85,1
82,8
0,4
0,5
0,5
0,5
0,6
0,7
0,7
1,3
1,1
1,2
Ameryka
Północna
i Karaiby
7,0
3,6
3,5
4,1
5,1
7,1
6,1
7,7
6,5
8,6
Ameryka
Południowa
Azja
Oceania
1,6
1,3
1,3
0,8
2,6
0,1
0,8
1,6
1,5
2,0
2,9
2,8
3,0
4,1
4,4
6,2
3,7
3,6
4,1
4,1
0,1
0,2
0,1
0,1
0,2
0,4
0,7
0,5
1,0
0,9
Dane nie sumują się do 100 z powodu występowania eksportu niezidentyfikowanego według kraju oraz zaokrągleń.
Tabela 5. Struktura importu województwa zachodniopomorskiego
według regionów geograficznych w latach 2004–2013 (%)
Lata
Europa
Afryka
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
89,0
89,0
88,8
87,4
82,1
87,5
83,4
81,1
82,6
82,5
1,8
2,0
1,9
2,3
5,0
1,6
4,1
5,0
5,2
3,6
Ameryka
Północna
i Karaiby
1,4
1,0
0,9
0,9
1,2
1,4
1,9
2,5
2,4
3,8
Ameryka
Południowa
Azja
Oceania
0,7
0,8
0,7
0,6
0,6
0,9
0,9
0,9
0,9
0,8
5,8
7,0
7,6
8,5
11,1
8,5
9,2
10,2
8,7
9,1
0,1
0,2
0,1
0,2
0,1
0,0
0,5
0,2
0,3
0,2
Dane nie sumują się do 100 z powodu występowania importu niezidentyfikowanego według kraju oraz zaokrągleń.
30
W Europie głównymi partnerami handlowymi województwa zachodniopomorskiego były kraje Unii Europejskiej. W badanym okresie średni wskaźnik ich
udziału wynosił ok. 76%, natomiast w imporcie – 70%, ale znaczenie UE w obrotach malało. Spadek udziału krajów UE w wywozie wynikał ze zmniejszenia
się udziału eksportu do „starych” krajów UE, ponieważ odsetek wywozu do „nowych” członków UE wykazywał tendencję rosnącą. Zjawisko to tylko częściowo wynikało z rozszerzenia UE w latach 2007 i 2013, ponieważ po wyłączeniu
Bułgarii, Rumunii i Chorwacji udział eksportu do nowych członków UE i tak
zwiększył się z 3,7% do 4,4%. Natomiast zmniejszanie się roli UE w imporcie
województwa zachodniopomorskiego spowodowane było spadkiem odsetka zarówno „starych”, jak i „nowych” krajów UE (tab. 6).
Tabela 6. Udział „nowych” i „starych” krajów UE w handlu zagranicznym
województwa zachodniopomorskiego w latach 2004–2013 (%)
Lata
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
eksport
72,6
74,5
74,0
73,7
73,0
68,9
73,5
71,6
69,0
63,7
UE-15
import
70,2
67,5
66,7
64,9
59,8
63,8
60,5
58,3
60,9
59,8
Nowi członkowie UE*
eksport
import
3,7
7,6
2,7
10,9
3,5
7,6
4,8
7,4
4,8
6,2
6,3
5,6
3,6
5,8
4,6
6,8
5,3
5,4
5,0
5,8
* 2004–2006 UE-10, 2007–2012 UE-12, 2013 UE-12 i Chorwacja.
Najważniejszym partnerem w wymianie województwa zachodniopomorskiego były Niemcy, ale ich udział w obrotach był coraz mniejszy, w eksporcie
zmniejszył się z ok. 40% w 2004 roku do 32% w końcu analizowanego okresu,
natomiast w imporcie odpowiednio z 34 do 21%. Do ważnych partnerów handlowych w badanym okresie należały także w eksporcie kraje skandynawskie
(Dania, Norwegia i Szwecja) oraz Wielka Brytania, Francja, USA i Holandia.
W imporcie najważniejszą rolę odgrywały również Niemcy i kraje skandynawskie, a ponadto Holandia, Chiny i Rosja (tab. 7 i 8).
31
Tabela 7. Najważniejsi partnerzy w eksporcie województwa zachodniopomorskiego
w latach 2004 i 2013 (%)
Kraje
Niemcy
Szwecja
Niderlandy
Norwegia
Dania
Wielka Brytania
Francja
USA
Belgia
Rosja
Szwajcaria
Hiszpania
Antigua i Barbuda
Bahamy
Republika Czeska
Razem 1–15
Pozostałe
2004
40,3
7,0
6,3
5,4
4,9
4,8
3,5
2,7
2,0
1,8
1,5
1,4
1,3
1,0
1,0
84,9
15,1
Kraje
Niemcy
Norwegia
Wielka Brytania
Szwecja
Dania
Francja
USA
Kanada
Włochy
Niderlandy
Belgia
Rosja
Antigua i Barbuda
Republika Czeska
Gibraltar
Razem 1–15
Pozostałe
2013
31,7
8,0
5,6
5,5
5,2
5,2
3,7
2,6
2,4
2,3
2,1
2,0
1,6
1,5
1,3
80,7
19,3
Tabela 8. Najważniejsi partnerzy w imporcie województwa zachodniopomorskiego
w latach 2004 i 2013 (%)
Kraje
2004
Niemcy
Szwecja
Niderlandy
Norwegia
Dania
Wielka Brytania
Francja
Chiny
Włochy
Łotwa
Rosja
Belgia
Słowacja
Finlandia
Republika Czeska
Razem 1–15
Pozostałe
33,8
8,5
7,7
5,4
4,8
3,2
2,7
2,7
2,7
2,2
2,2
2,1
1,9
1,7
1,4
82,9
17,1
Kraje
Niemcy
Szwecja
Norwegia
Chiny
Niderlandy
Dania
Hiszpania
Rosja
Włochy
Belgia
Wielka Brytania
Francja
Słowacja
Antigua i Barbuda
Gibraltar
Razem 1–15
Pozostałe
2013
20,60
13,10
8,60
5,30
5,00
4,60
4,60
4,40
2,60
2,50
2,40
2,10
1,80
1,80
1,60
80,75
19,25
32
Wysoki udział krajów skandynawskich w obrotach województwa zachodniopomorskiego, kilkakrotnie przewyższający ich odsetek w handlu zagranicznym Polski, należy uznać za specyficzną cechę struktury geograficznej wymiany
badanego regionu z zagranicą (rys. 3). Warto również podkreślić znacznie większą rolę w eksporcie województwa zachodniopomorskiego USA niż Polski2.
35
30,5
30
25
20
15
10
5
0
18,7
17,4
7,5
5,6
21,4
18,8
20,5
21,2
7,3
7,1
5,3
4,8
20,4
19,1
28,6
23,4
19,4
20,6
6,9
17,1
6,8
4,6
4,6
20,1
19,3
6,5
6,4
6,7
4,5
4,6
4,9
26,2
21,7
16,8
18,6
6,1
4,5
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Eksport WZ
Import WZ
Eksport PL
Import PL
Rysunek 3. Udział krajów skandynawskich w handlu zagranicznym województwa
zachodniopomorskiego i Polski w latach 2004–2013 (%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie; „Rocznik Statysty
czny Handlu Zagranicznego” (2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013).
W analizowanym dziesięcioleciu liczba krajów, z którymi województwo
zachodniopomorskie prowadziło wymianę, wzrosła ze 130 do 160. Większość
z nich odgrywała niewielką rolę, gdyż na zaledwie pięciu największych partnerów handlowych przypadało w każdym roku od 56 do 64% eksportu i od 50 do
63% importu województwa zachodniopomorskiego, a dla dwudziestu największych wskaźnik koncentracji w eksporcie kształtował się w granicach 86–92%,
a w imporcie – 86–90% (tab. 9). Wśród partnerów znajdowały się takie egzotyczne kraje, jak np.: Antigua i Barbuda, Bahamy, Curacao, Togo, St. Vincent
i Grenadyny, Papua i Nowa Gwinea, Wyspy Cooka, Wyspy Marshalla, Vanuatu,
Malediwy.
2 Por. „Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego” (za odpowiednie lata).
33
Tabela 9. Wskaźniki koncentracji w eksporcie i imporcie
województwa zachodniopomorskiego w latach 2004–2013 (%)
Lata
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
5
63,9
65,4
65,6
61,4
57,8
58,2
60,5
59,7
56,9
56,0
Eksport
10
78,70
82,10
80,70
79,09
76,90
76,70
78,40
76,00
73,30
72,20
20
89,1
91,5
91,8
90,5
89,2
89,8
89,1
88,7
86,3
85,8
5
60,2
58,9
58,2
57,6
51,6
62,5
57,8
50,2
49,8
52,4
Import
10
73,7
76,0
73,7
75,5
70,6
77,9
73,3
69,2
69,7
71,1
20
87,9
89,9
89,2
89,6
88,6
90,4
86,5
84,7
86,0
86,8
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie 2014.
Struktura towarowa obrotów3
Najważniejszą grupą towarów w eksporcie były różne wyroby gotowe (sekcja
XX). Udział tej grupy wzrósł z 16,5% w 2004 do 20,4% w 2013 roku. Drugą grupę stanowił sprzęt transportowy (sekcja XVII), ale jego znaczenie zmniejszyło się
z 20,7 do 12,6%. Trzecią pozycję zajmowały zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego (sekcja I), ich udział zwiększył się z 8,3 do 12,5%. Łącznie
na wymienione trzy sekcje przypadało średnio w badanym okresie 43% eksportu
województwa zachodniopomorskiego (tab. 10).
Znaczenie pozostałych grup towarowych w wywozie województwa zachodniopomorskiego było mniejsze. Udziałem w granicach od 5 do 10% legitymowało
się pięć sekcji: produkty spożywcze (sekcja IV), produkty przemysłu chemicznego
(sekcja VI), drewno i wyroby z drewna (sekcja IX), metale nieszlachetne i wyroby
(sekcja XV), maszyny i urzadzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (sekcja XVI). Jednak tylko odsetek produktów spożywczych oraz maszyn i urządzeń
wykazywał tendencję rosnącą, pozostałych zaś sekcji – malejącą. W rezultacie
na pięć wymienionych grup przypadało łącznie średnio ok. 40% wywozu województwa zachodniopomorskiego. Poniżej 5% wywozu tworzyło aż dziesięć sekcji,
3 Analizę struktury towarowej handlu zagranicznego województwa zachodniopomorskiego
przeprowadzono na poziomie sekcji według nomenklatury CN.
34
Tabela 10. Struktura towarowa eksportu województwa zachodniopomorskiego
według sekcji CN w latach 2004–2013 (%)
Kod
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
Razem
Sekcja
Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia
zwierzęcego
Produkty pochodzenia
roślinnego
Tłuszcze i oleje
Przetwory spożywcze
Produkty mineralne
Produkty przemysłu
chemicznego
Tworzywa sztuczne
i wyroby
Skóry i wyroby
Drewno i wyroby
z drewna
Ścier drzewny, papier,
tektura i wyroby
Materiały i wyroby
włókiennicze
Obuwie, nakrycia
głowy
Wyroby z kamienia,
ceramika, szkło
Perły, kamienie
szlachetne, metale
szlachetne i wyroby
Metale nieszlachetne
i wyroby
Maszyny i urządzenia,
sprzęt elektryczny
i elektrotechniczny
Sprzęt transportowy
Przyrządy i aparaty
optyczne, fotograficzne, pomiarowo-kontrolne
Broń i amunicja
Różne wyroby gotowe
Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie,
antyki
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
8,3
9,6
9,1
8,7
9,0 11,3 13,1 11,6 12,2 12,5
2,6
3,0
3,0
3,5
3,6
4,4
3,9
3,8
4,3
4,6
0,0
2,6
1,2
0,1
3,2
1,6
0,1
3,2
1,4
0
4,0
1,8
0,1
4,4
1,8
0,1
5,6
1,3
0,2
5,3
1,7
0,1
4,6
2,0
0,5
5,4
2,0
0,4
5,5
1,3
7,6
8,7
7,1
7,3 12,2
5,2
7,3
8,3
9,5
7,1
4,5
3,7
3,7
3,7
3,1
2,9
3,0
2,9
3,1
3,0
1,0
0,8
0,8
0,8
1,4
1,5
2,4
2,3
2,0
2,6
9,2
9,0 10,1 10,3
8,5
7
7,8
7,1
7,5
7,1
1,8
1,9
1,9
1,7
1,3
1,4
1,6
1,5
1,6
1,6
4,6
4,4
3,8
3,4
2,7
2,9
2,8
2,1
2,2
2,1
0,3
0,3
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,1
0,1
1,4
1,5
1,6
1,5
1,3
2,5
1,3
1,3
1,6
1,5
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
9,2
9,0 10,0
9,6
9,7
6,6
7,5
8,9
9,5
8,6
7,1
7,5
9,2
8,3
8,0
8,7
8,7
9,4
8,4
7,2 14,8
7,3
8,2
7,4 12,6
2,3
2,1
3,1
0,6
9,3
20,7 15,4 15,1 11,2
1,6
1,4
1,1
1,4
2,1
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
16,5 19,1 18,9 21,8 23,0 22,3 24,1 23,5
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,7
0,0 0,0
21 20,4
0,0
0,0
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
35
których udział charakteryzował się dużą stabilnością. W sumie przypadało na te
grupy towarowe średnio ok. 18% eksportu województwa zachodniopomorskiego.
W strukturze towarowej importu województwa zachodniopomorskiego najważniejszą grupę stanowiły maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (sekcja XVI), jej znaczenie jednak zmniejszyło się z 17,3% w 2004
roku do 15,3% w 2013 roku. Drugą pozycję zajmowały zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego, których udział wzrósł z 11,9 do 19,8%. Trzecie
i czwarte miejsce zajmowały produkty przemysłu chemicznego i produkty mineralne ze średnim udziałem w badanym okresie po ok. 11%. Na wymienione cztery
sekcje przypadało średnio ok. 53% importu województwa. Do ważnych pozycji
w przywozie województwa zachodniopomorskiego należał również sprzęt transportowy (sekcja XVII), którego odsetek w 2013 roku wynosił 13,8%, ale w całym
badanym okresie wykazywał silne wahania. Znaczenie pozostałych sekcji było
wyraźnie mniejsze. Udziały dwóch z nich (sekcja VII i XV) mieściły się w granicach 5–10%, natomiast aż jedenastu były mniejsze niż 3% i dość stabilne (tab. 11).
Tabela 11. Struktura towarowa importu województwa zachodniopomorskiego
według sekcji CN w latach 2004–2013 (%)
Kod
Sekcja
1
2
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Zwierzęta żywe i produkI
ty pochodzenia zwierzę- 11,9 14,6 13,4 12,1 11,8 18,2 20,3 15,2 16,3 19,8
cego
Produkty pochodzenia
II
1,4 1,6 1,6 1,8 1,9 2,2 2,2 2,2 2,1 1,7
roślinnego
III Tłuszcze i oleje
0,4 0,4 0,3 0,2 0,3 0,4 0,4 0,4 0,5 0,7
IV Przetwory spożywcze
1,7 1,8 1,6 1,5 1,7 2,6 2,7 2,4 3,0 2,9
V Produkty mineralne
8,4 11,1 11,5 10,4 14,2 8,5 10,6 12,9
12 7,3
Produkty przemysłu
VI
8,2 10,3 9,2 10,8
12 10,4 10,4 11,0 12,6 10,6
chemicznego
Tworzywa sztuczne
VII
6,6 6,3 6,5 6,9 5,7 6,1 6,8 7,4 7,0 6,5
i wyroby
VIII Skóry i wyroby
0,9 0,9 0,7 0,5 0,4 0,4 0,4 0,3 0,3 0,2
Drewno i wyroby
IX
4,3 5,5 6,5 6,6 5,8 4,4 4,2 4,0 3,6 3,2
z drewna
Ścier drzewny, papier,
X
3,8 3,4 3,2 3,5 3,2 2,6 2,6 1,9 1,9 1,7
tektura i wyroby
Materiały i wyroby włóXI
5,8 5,2 4,7 4,2 3,1 3,2 3,2 2,6 2,4 2,2
kiennicze
XII Obuwie, nakrycia głowy
0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3 0,2 0,2 0,2
36
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Wyroby z kamienia, ceraXIII
2,2 2,3 2,2
3 2,4 2,3 2,5 2,9 2,5 1,7
mika, szkło
Perły, kamienie szlachetXIV ne, metale szlachetne
0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0
i wyroby
Metale nieszlachetne
XV
11,6 14,8 14,2 14,6 12,4 9,3 9,0 10,5 10,4 9,7
i wyroby
Maszyny i urządzenia,
XVI sprzęt elektryczny i elek- 17,3 16,7 19,2 17,4 16,2 14,5 12,7 13,9 15,4 15,3
trotechniczny
XVII Sprzęt transportowy
12,5
2 2,4 3,2 5,1 10,8 8,6 7,9 7,5 13,8
Przyrządy i aparaty
XVIII optyczne, fotograficzne,
1,2 1,3 1,1 1,1 1,5 2,1 1,6 2,9 1,0 1,3
pomiarowo-kontrolne
XIX Broń i amunicja
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
XX Różne wyroby gotowe
1,8 1,5 1,7 1,8 1,9 1,7 1,4 1,3 1,4 1,3
Dzieła sztuki, przedmioty
XXI
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
kolekcjonerskie, antyki
Razem
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ocena ukazanych tendencji zmian w strukturze towarowej handlu zagranicznego województwa zachodniopomorskiego jest utrudniona ze względu na
wysoki stopień agregacji danych na poziomie sekcji CN. Jednak w odniesieniu do
eksportu zamiany te wydają się niezbyt korzystne. W badanym okresie nastąpił
bowiem spadek udziału grup towarów zaliczanych do przemysłowych o wyższym stopniu przetworzenia (wyroby przemysłu chemicznego – sekcje VI i VII
oraz wyroby przemysłu elektromaszynowego – sekcje XVI, XVII, i XVIII), natomiast wzrósł udział towarów przemysłowych o niższym stopniu przetworzenia, artykułów rolno-spożywczych i surowców. W strukturze towarowej importu
za niekorzystne zjawisko można uznać, jak się wydaje, spadek udziału maszyn
i urządzeń (sekcja XVI), zaliczanych do importu inwestycyjnego, który jest czynnikiem wzrostu gospodarczego.
Saldo obrotów
W całym badanym okresie wartość eksportu województwa zachodniopomorskiego była wyższa niż wartość importu, a nadwyżka ta wykazywała tendencję rosnącą. Dodatnie saldo wymiany wzrosło z 0,6 mld USD w 2004 roku do 1,5 mld
37
USD w 2013 roku, czyli 2,5 razy. Zjawisko to zasługuje na szczególne podkreślenie, ponieważ handel zagraniczny Polski ogółem charakteryzował strukturalny
deficyt nie tylko w analizowanym okresie, ale już od 1991 roku4 (rys. 4).
10
0
0,7
0,8
0,8
1,3
1,2
1,3
1,2
1,3
1,2
1,5
–3,1
–10
–14,4 –12,22, –16,1
–20
–30
–12,9
–25,4
–40
–18,3
–13,8
–22,1
,1
–38,6
–50
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
województwo zachodniopomorskie
Polska
Rysunek 4. Saldo obrotów towarowych województwa zachodniopomorskiego i Polski
w latach 2004–2013 (mln USD)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie; „Rocznik
Statystyczny Handlu Zagranicznego” (2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011,
2012, 2013); Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów w 2013 r.
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
XX
VIII
IX
XVII
II
XI
IV
Rysunek 5. Sekcje towarowe o dodatnim saldzie w obrotach
województwa zachodniopomorskiego w latach 2004–2013 (mln USD)
4 J. Narękiewicz, J. Staśkiewicz, Charakterystyka obrotów polskiego handlu zagranicznego,
w: Podstawy handlu zagranicznego, red. J. Dudziński, Warszawa 2010, s. 219.
38
Rozpatrując saldo wymiany województwa zachodniopomorskiego według
poszczególnych grup towarowych, do pozycji wykazujących trwale dodatnie saldo w całym badanym okresie należało siedem sekcji, przy czym aż w sześciu
z nich dodatnie saldo zwiększyło się (w największym stopniu w grupie różne
wyroby gotowe), a w jednej – sprzęt transportowy – uległo zmniejszeniu (rys. 5).
Sześć sekcji charakteryzowało ujemne i pogarszające się saldo wymiany,
przy czym największe dotyczyło produktów mineralnych (rys. 6).
100
0
–100
–200
–300
–400
–500
–600
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
XIV
V
VII
I
XVI
III
Rysunek 6. Sekcje towarowe o ujemnym i pogarszającym się saldzie w obrotach
W trzech sekcjach zanotowano zmianę bilansu z ujemnego na dodatni, największą w grupie ścier drzewny, papier, tektura i wyroby oraz w grupie wyroby
z kamienia, ceramika, szkło. W przypadku czterech grup nastąpiła zmiana salda
z dodatniego na ujemne, przy czym najbardziej pogorszyło się ono w grupie produktów przemysłu chemicznego (rys. 7 i 8). Saldo handlu towarami sekcji XV
(metale nieszlachetne i wyroby) było zmienne, a zmiany nie wykazywały żadnej
wyraźnej tendencji.
39
60
40
20
0
–20
–40
–60
–80
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
X
XIII
XXI
Rysunek 7. Sekcje towarowe ze zmianą salda ujemnego na dodatnie w wymianie
200
150
100
50
0
–50
–100
–150
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
XIX
XII
XVIII
VI
Rysunek 8. Sekcje towarowe w wymianie województwa zachodniopomorskiego
ze zmianą salda dodatniego na ujemne (mln USD)
Województwo zachodniopomorskie notowało dodatnie saldo w handlu z krajami wysoko rozwiniętymi, będącymi jego najważniejszymi partnerami handlowymi; zwiększyło się ono blisko trzykrotnie w analizowanym okresie. Z krajami
rozwijającymi się bilans wymiany był ujemny i na koniec badanego okresu blisko
siedemnastokrotnie większy niż w 2004 roku. Nadwyżka osiągana w obrotach
z krajami transformacji w latach 2004–2005 w nastepnych latach zamieniła się
w deficyt (tab. 12 i rys. 9).
40
Tabela 12. Bilans handlu zagranicznego województwa zachodniopomorskiego
według regionów ekonomicznych w latach 2004–2013 (mln USD)
Lata
Kraje rozwinięte
Kraje rozwijające się
Kraje transformacji
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
608,2
853,3
1006,1
1454,9
2108,4
1316,3
1616,6
1750,5
1608,8
1727,0
–12,4
–28,7
–107,9
–162,6
–256,9
–64,0
–239,0
–288,6
–369,3
–208,7
29,3
34,9
–76,2
–61,7
–205,8
–43,6
–72,4
–201,4
–178,1
–86,6
2500
2000
1500
1000
500
0
–500
2004
2005
2006
Kraje rozwinięte
2007
2008
2009
2010
Kraje rozw. się
2011
2012
2013
Kraje transformacji
Rysunek 9. Bilans handlu zagranicznego województwa zachodniopomorskiego
według regionów ekonomicznych w latach 2004–2013 (mln USD)
Źródło: opracowanie własne na podstawie tab. 11.
Podsumowanie
Z przeprowadzonych badań wynika, że:
–– w latach 2004–2013 wartość obrotów województwa zachodniopomorskiego
z zagranicą wzrosła ponaddwukrotnie,
–– tempo wzrostu eksportu było równe dynamice importu,
41
–– udział województwa zachodniopomorskiego w handlu zagranicznym Polski
ogółem był relatywnie niewielki i wykazywał tendencję spadkową,
–– w strukturze podmiotowej wymiany dominowały kraje wysoko rozwinięte,
głównie UE,
–– najważniejszymi partnerami w handlu zagranicznym województwa zachodniopomorskiego były Niemcy i kraje skandynawskie,
–– w strukturze towarowej eksportu województwa zachodniopomorskiego
zmniejszył się udział towarów przemysłowych o wyższym stopniu przetworzenia (przemysł chemiczny i elektromaszynowy), a wzrósł towarów przemysłowych o niższym stopniu przetworzenia, artykułów rolno-spożywczych
i surowców,
–– saldo handlu zagranicznego województwa zachodniopomorskiego było dodatnie i wykazywało tendencję rosnącą,
–– największą nadwyżkę województwa zachodniopomorskiego notowało w obrotach różnymi wyrobami gotowymi, a największy deficyt w obrotach produktami mineralnymi.
Na podstawie otrzymanych wyników można stwierdzić, że województwo
zachodniopomorskie nie odgrywało znaczącej roli w handlu zagranicznym Polski
ogółem. Na szczególne podkreślenie zasługuje jednak dodatni bilans handlowy
województwa zachodniopomorskiego w całej badanej dekadzie, co przyczyniało
się do zmniejszania deficytu handlowego Polski.
Bibliografia
Izba Celna w Warszawie (dane niepublikowane).
Narękiewicz J., Staśkiewicz J., Charakterystyka obrotów polskiego handlu zagranicznego, w: Podstawy handlu zagranicznego, red. J. Dudziński, Warszawa 2010.
Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów w 2013 r. (wyniki ostateczne),
http://stat.gov.pl [dostęp: lipiec 2014].
Regiony Polski. Województwo zachodniopomorskie, red. K. Gawlikowska-Hueckel,
Gdańsk–Warszawa 2000.
„Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego”, GUS, Warszawa 2005, 2006, 2007,
2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013.
42
Streszczenie
Celem artykułu było określenie i ocena tendencji w handlu zagranicznym województwa
zachodniopomorskiego w latach 2004–2013. W pierwszej części przedstawiono rozmiary i dynamikę obrotów, w drugiej i trzeciej ukazano strukturę geograficzną i towarową
wymiany, natomiast w czwartej – kształtowanie się salda obrotów.
Z przeprowadzonych badań wynika, że województwo zachodniopomorskie nie
odgrywało znaczącej roli w handlu zagranicznym Polski ogółem, jednak w wymianie
z zagranicą osiągało dodatni bilans handlowy w całej badanej dekadzie, dzięki czemu
przyczyniało się do zmniejszania deficytu handlowego Polski.
The Commercial Exchange with Foreign Countries
of the West Pomeranian Voivodship
Summary
The objective of the article was to define and assess the tendencies in the foreign trade
of the West Pomeranian Voivodship in 2004–2013. The first part presents the size and
the dynamics of the turnover, the second and third ones – the geographical and goods
structure of the turnover, and the fourth – the fluctuations of the balance of the turnover.
The general conclusion of the research is that the West-Pomeranian Voivodship did
not play a significant role in the foreign trade of Poland, but in the whole decade that was
analysed it had a positive balance in its foreign exchange contributing thus to a decrease
of Poland’s overall deficit.
DOI: 10.18276/pz.2015.4-03
ARTYK U Ł Y
Zbigniew Głąbiński
Wydział Nauk o Ziemi
Projektowane Centrum Nauki i Techniki „Energia”
w K arlinie – nowa atrakcja turystyczna
na Pomorzu Zachodnim
Słowa kluczowe: geoturystyka, Pomorze Zachodnie
Keywords: geotourism, Western Pomerania
Wprowadzenie
Geoturystyka jako forma turystyki poznawczej, której celem jest dostarczanie
turystom w zrozumiałej formie informacji o obiektach i procesach geologicznych oraz doznań estetycznych poprzez odpowiednie ich udostępnienie, zyskuje
ich coraz większe zainteresowanie1. Niewątpliwie bardzo poważnym problemem
jest taki sposób udostępnienia osiągnięć współczesnej wiedzy z zakresu nauk
o Ziemi, aby był zrozumiały dla możliwie najszerszej części społeczeństwa. Jak
podkreśla Migoń, tym, co odróżnia geoturystykę od wcześniejszych form turystyki poznawczej, jest przystępny sposób przekazu informacji, zachowujący
1 T. Słomka, A. Kicińska-Świderska, M. Doktor, A. Joniec, Katalog obiektów geoturystycznych, Kraków 2006; A. Osadczuk, K. Osadczuk, Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako
nowej formy postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych,
„Problemy Turystyki i Rekreacji” 2008, t. 1, s. 131–142; P. Migoń, Geoturystyka, Warszawa 2012,
s. 11–17; Z. Głąbiński, Walory turystyczne nadmorskich obszarów Natura 2000, w: Jak organizować turystykę na nadmorskich obszarach Natura 2000?, red. Z. Głąbiński, Szczecin 2014,
s. 59–69.
44
poprawność merytoryczną, oddziałujący na wyobraźnię i wpływający na lepsze
zrozumienie zjawisk oraz procesów przyrodniczych2.
Geoturystyka w Polsce była dotychczas powszechnie kojarzona z obszarami
gór i wyżyn. W związku z tym powstaje problem badawczy natury poznawczej:
Czy na obszarach Niżu Polskiego istnieją możliwości uprawiania tej formy turystyki?
Aby rozwiązać tak postawiony problem badawczy, postanowiono zastosować metodę studium przypadku i po analizie konkretnego przykładu podjąć próbę odpowiedzi na postawione pytanie.
Problem ten współcześnie nabiera szczególnego znaczenia z kilku powodów.
Przede wszystkim udostępnienie i wypromowanie atrakcji geoturystycznych tej
części Polski jest zdecydowanie trudniejsze ze względu na to, że często miejsca
lub stanowiska geologiczne znajdujące się w obrębie utworów czwartorzędowych
ulegają szybkim zmianom lub zniszczeniu pod wpływem procesów naturalnych
bądź antropogenicznych. Z tego powodu literatura dotycząca obiektów geoturystycznych na tych terenach, a także propozycje ich udostępnienia dla większego
grona turystów, nie są zbyt liczne3.
Regionem, w którym istnieje szczególna potrzeba popularyzacji walorów
geoturystycznych, jest województwo zachodniopomorskie. W Katalogu obiektów geoturystycznych wymienione są zaledwie trzy obiekty z tego terenu (jezioro Szmaragdowe w Szczecinie oraz dwa odcinki brzegów klifowych nad Bałtykiem)4. Nie znaczy to jednak, że obszar ten nie posiada takich walorów, lecz
2 P. Migoń, Geoturystyka, Warszawa 2012, s. 10.
A. Ber, Pojezierze Suwalsko-Augustowskie. Przewodnik geologiczny, Warszawa 1981;
R.K. Borówka, B. Cedro, T. Duda, R. Woziński, Obiekty geoturystyczne na wyspie Wolin oraz
ocena ich przydatności dla potrzeb turystyki edukacyjnej, „Problemy Turystyki i Rekreacji” 2008,
t. 1, s. 101–110; B. Cedro, Rozmieszczenie i stan obecny odsłonięć osadów mezozoicznych na Pomorzu Zachodnim, w: Środowisko przyrodnicze wybrzeży Zatoki Pomorskiej i Zalewu Szczecińskiego, red. R.K. Borówka, S. Musielak, Szczecin 2005; R. Dobracki, A. Walczak-Sy, Projektowane geologiczne stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej w żwirowni w Storkowie,
w: Ochrona przyrody w parkach krajobrazowych. Konferencja naukowa, Barzkowice, 19–
20 września 2006; Z. Głąbiński, Tajemnice krajobrazów Pomorza Zachodniego – przewodnik dla
dociekliwych, Szczecin 2009; A. Kostrzewski, J. Dzbanuszek, A. Stach, J. Szpakowski, E. Dalęcińska, Morena czołowa – propozycja ochrony krajobrazu. Zlewnia Górnej Parsęty – problem zachowania bio- i georóżnorodności. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Stacja
bazowa Storkowo, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1994; T. Słomka, A. Kicińska-Świderska, M. Doktor, A. Joniec, Katalog obiektów geoturystycznych, Kraków 2006.
3 4 T. Słomka, A. Kicińska-Świderska, M. Doktor, A. Joniec, Katalog obiektów geoturystycznych.
Projektowane Centrum Nauki i Techniki „Energia” w Karlinie...
45
raczej, że nie doczekały się one odpowiedniego spopularyzowania i nie zaistniały
w świadomości mieszkańców czy turystów5. Należy zwrócić uwagę, że na sąsiadującym od zachodu i reprezentującym podobną genezę krajobrazu Pojezierzu
Meklemburskim w Niemczech już w 2002 roku powołano Geopark i Szlak Epoki
Lodowcowej6.
Kolejnym argumentem na rzecz właściwego wyeksponowania walorów turystycznych tego regionu jest to, że mogą one pozytywnie wpływać na kształtowanie się tożsamości terytorialnej mieszkańców7. W przypadku województwa
zachodniopomorskiego, gdzie mamy do czynienia ze zróżnicowaniem terytorialnego pochodzenia mieszkańców, czynniki przestrzenno-krajobrazowe zdecydowanie silniej wpływają na kształtowanie się poczucia wspólnoty niż społeczno-kulturowe8. Przyczyną są różne korzenie kulturowe mieszkańców wynikające
z procesów wymuszonej lub naturalnej migracji.
Na terenie Pomorza Zachodniego, mimo upływu kilkudziesięciu lat, kształtowanie nowej świadomości terytorialnej ciągle się nie zakończyło. Według opinii badaczy współczesne społeczności lokalne zamieszkujące województwo zachodniopomorskie nie są kontynuatorami tradycji i zwyczajów przywiezionych
przez nie z regionów pochodzenia9. W tym procesie zasadnicze znaczenie ma
coraz większa liczba osób tu urodzonych, która traktuje miejsce urodzenia jako
swoją małą ojczyznę. Dla nich otaczająca rzeczywistość w wymiarze przestrzennym, ale również w aspekcie ostatnich kilkudziesięciu lat historii jest czymś naturalnym. Jak podkreślają badacze, tożsamość opiera się na pamięci historycznej
5 Z. Głąbiński, Szkolny ruch turystyczno-krajoznawczy jako czynnik kształtowania tożsamości
regionalnej na przykładzie województwa zachodniopomorskiego, Szczecin 2008; Walory turystyczne nadmorskich obszarów Natura 2000, w: Jak organizować turystykę na nadmorskich obszarach Natura 2000, s. 59–69.
A. Buddenbohm, K. Granitzki, H. Strübing, W. Daedlow, Auf den Spuren der Eiszeit, Neubrandenburg 2003.
6 7 Z. Głąbiński, Szkolny ruch turystyczno-krajoznawczy…; D. Zaręba, Ekoturystyka, Warszawa
2006.
D. Rybarska-Jarosz, L. Barylski, Tożsamość regionalna mieszkańców województwa zachodniopomorskiego. Raport z badań eksploracyjno-diagnostycznych, Szczecin 2012.
8 E. Rydz, Charakterystyka geograficzna Pobrzeża Zachodniopomorskiego, w: Porty morskie
i walory rekreacyjno-turystyczne Pobrzeża Zachodniopomorskiego, red. Z. Borzycki, Szczecin
1980; A. Sakson, Procesy integracji i dezintegracji społecznej na Ziemiach Zachodnich i północnych Polski po 1945 roku, w: Pomorze – trudna Ojczyzna?, red. A. Sakson, Poznań 1996;
T. Białecki, Tendencje rozwojowe ludności Pomorza Zachodniego po drugiej wojnie światowej.
Od Polski Ludowej do III RP w Unii Europejskiej. Pomorze Zachodnie 1945–2005, Szczecin 2006.
9 46
i materialnych śladach z nią związanych10. Z tego powodu znane fakty z najnowszej historii funkcjonujące w świadomości zbiorowej oraz walory środowiska o charakterze przyrodniczym mają na terenie województwa zachodniopomorskiego szczególne znaczenie dla tożsamości jego mieszkańców, a działania na
rzecz ich upamiętnienia oraz udostępnienia mogą służyć integracji społeczności
w skali całego regionu.
Kolejnym argumentem uzasadniającym działania w tym zakresie jest to, że
województwo zachodniopomorskie jest jednym z najliczniej odwiedzanych przez
turystów regionów Polski. W 2013 roku odwiedziło je ponad 2 mln osób11. Dotychczasowe badania potwierdzają, że głównym powodem tego jest letni wypoczynek nad morzem, natomiast inne obszary atrakcyjne krajoznawczo są znacznie rzadziej odwiedzane12.
W związku z tym mamy do czynienia ze zjawiskiem sezonowej i przestrzennej koncentracji ruchu turystycznego. Jest ono niekorzystne z punktu widzenia
ekonomicznego, społecznego i przyrodniczego. W regionach o utrwalonym modelu przyjazdów turystycznych „3 × S” (Sea, Sun, Sand) dążenia do jego ograniczenia koncentrują się wokół reorientacji i transformacji tradycyjnego postrzegania tego typu obszarów13. Czynnikami sprzyjającymi tym procesom jest m.in.
prawidłowe zarządzanie obszarem docelowego ruchu turystycznego, dążące do
wykorzystania różnych walorów turystycznych, a ponadto właściwa promocja
regionalnych produktów turystycznych i próby dekoncentracji przestrzennej poprzez rozwój infrastruktury w miejscach dotychczas uznawanych za mało interesujące.
Nawiązując do zaprezentowanych faktów i idei turystyki zrównoważonej,
realizującej założenia „3 × E” (Entertainment, Exiting, Education), należy stwierdzić, że istnieją poważne przesłanki do rozwoju turystyki poznawczej, w tym
geoturystyki, na Pomorzu Zachodnim. Ponadto należy zwrócić uwagę na to, że
lepsze wykorzystanie walorów środowiska może znacząco wpłynąć na zmianę postrzegania Pomorza Zachodniego jako regionu atrakcyjnego turystycznie
10 Z. Kruczek, A. Kurek, M. Nowacki, Krajoznawstwo. Zarys teorii i metodyki, Kraków 2003.
11 Turystyka w 2013, Warszawa 2013.
A. Matczak, E. Rydz, Koncepcja monitoringu ruchu turystycznego w strefie brzegowej Bałtyku. Turystyka jako czynnik rozwoju regionów, miast i obszarów wiejskich, Bydgoszcz 2001,
s. 183–193; A. Szwichtenberg, Gospodarka turystyczna polskiego wybrzeża, Koszalin 2006.
12 13 A. Fernandez-Morales, Decomposing Seasonal Concentration, „Annals of Tourism Research” 2003, Vol. 30, No. 4, s. 942–956.
47
nie tylko latem, ze względu na piękne plaże, ale również w ciągu całego roku –
w aspekcie poznawczym.
Przedstawione argumenty potwierdzają celowość zajęcia się problemem prezentowanym w niniejszym artykule, czyli próbą uzasadnienia realizacji projektu
po nazwą: Centrum Nauki i Techniki „Energia” w Karlinie. Ma to być obiekt
o charakterze turystyczno-edukacyjnym, który – jeśli powstanie – zdecydowanie wpłynie na wzrost atrakcyjności turystycznej środkowej części województwa
zachodniopomorskiego. Może korzystnie oddziaływać na współczesne procesy społeczne służące integracji społecznej i budowaniu tożsamości regionalnej
środkowej części województwa zachodniopomorskiego. Innym powodem jego
utworzenia jest upowszechnienie wiedzy dotyczącej najnowszej historii Pomorza
Zachodniego, które obecnie są znane tylko specjalistom z zakresu górnictwa ropy
i gazu.
Erupcja ropy naftowej w Karlinie w 1980 roku
Szczególnym przedmiotem zainteresowania o charakterze geoturystycznym
mogą być dawne i współczesne obiekty górnicze14. W wielu miejscach umożliwiają one obserwację odsłoniętego podłoża skalnego w nieporównywalnie lepszym stopniu niż w warunkach naturalnych. Jednocześnie stanowią świadectwo
zależności istniejących pomiędzy człowiekiem a zasobami Ziemi. Specjalnym
rodzajem obiektów górniczych są miejsca związane z eksploatacją otworową,
która przede wszystkim dotyczy ropy naftowej i gazu ziemnego. Jednym z nich
jest otwór Daszewo-1, położony w województwie zachodniopomorskim, 2 km na
wschód od Karlina. Jest to na mapie Polski miejsce szczególne, gdyż w grudniu
1980 roku doszło tam do erupcji ropy naftowej na niespotykaną wcześniej skalę15.
Wiercenie otworu Daszewo-1 rozpoczęto 12 września 1980 roku i 9 grudnia, po osiągnięciu głębokości 2779 m, nawiercono strop osadów dolomitu głównego, zawierającego złoże ropy i gazu o wysokim ciśnieniu. Około godz. 17.30
wskutek nieszczelności urządzeń zabezpieczających nastąpił gwałtowny wypływ
ropy naftowej i gazu ziemnego do wysokości wieży wiertniczej, a chwilę później
14 P. Migoń, Geoturystyka, Warszawa 2012, s. 62–63.
P. Karnkowski, B. Sikorski, M. Solak, Nowe złoże ropy naftowej pod Karlinem, „Przegląd
Geologiczny” 1981, nr 5 (337), s. 218–225.
15 48
samozapłon16. Pożar spowodował zniszczenie urządzeń wiertniczych, obiektów
zaplecza technicznego oraz dwóch gospodarstw rolnych, znajdujących się w pobliżu odwiertu. Powołany w następnym dniu sztab akcji ratowniczej rozpoczął
działania na rzecz likwidacji erupcji, a informacje medialne o wybuchu ropy
i gazu w Karlinie na Pomorzu wywołały falę sensacyjnych spekulacji. Karlino
stało się słynne na całą Polskę i zostało ochrzczone „polskim Kuwejtem”.
Jednym z najtrudniejszych działań było usunięcie uszkodzonej głowicy przeciwerupcyjnej (prewentera). W tym celu oddano ponad dwieście strzałów z różnych środków artyleryjskich. W końcu 28 grudnia za pomocą haubicy 152 mm udało się usunąć prewenter. Akcja gaśnicza, w której wzięli udział
pracownicy Przedsiębiorstwa Poszukiwań Nafty i Gazu, Straży Pożarnej, Milicji, Wojska Polskiego, specjaliści z AGH w Krakowie i doradcy z Węgier oraz
ówczesnego Związku Radzieckiego, trwała ponad miesiąc. Została zakończona
14 stycznia 1981 roku. Była to największa akcja ratownicza związana z erupcją
ropy naftowej i pożarem szybu w Polsce, a według ówczesnych opinii również
jedna z większych na świecie17.
Przekazywane wiadomości w mediach podlegały wówczas cenzurze. Powodowało to, że polskie społeczeństwo nie dowierzało informacjom napływającym
z Karlina. Ten fakt oraz przybycie na miejsce specjalistów do spraw ratownictwa z byłego ZSRR przyczyniły się do powstania aury tajemniczości wokół tego
wydarzenia. W potocznej świadomości złoża ropy i gazu pod Karlinem stały się
częścią wielkiego podziemnego zbiornika, ciągnącego się od Bałtyku po Zatokę Perską. Dość krótka eksploatacja złoża w odczuciu społecznym wiązała się
z uwarunkowaniami politycznymi, powodującymi uzależnienie Polski od Związku Radzieckiego. Zaprzestanie eksploatacji zapadło głęboko w pamięć wielu Polakom. Z tych powodów współcześnie dla wielu z nich jedynym skojarzeniem
z miejscowością Karlino są wspomnienia wydarzeń relacjonowanych w ówczesnych mediach.
Po zakończeniu akcji ratowniczej już 16 stycznia 1981 roku rozpoczęto rozruch technologiczny instalacji do eksploatowania złoża i pierwsza ropa pojechała
cysternami ze stacji Karlino do rafinerii w Trzebini. Do 1983 roku eksploatacja
16 Tamże; J. Macunda, S. Dubiel, Ocena wpływu erupcji ropy naftowej na środowisko gruntowo-wodne na przykładzie otworu Daszewo-1, „Wiertnictwo Nafta Gaz” 2010, t. 1–2, s. 251–259.
S. Habrat, W. Kunert, Akcja ratownicza dla opanowania erupcji i pożaru ropy naftowej
i gazu ziemnego na wiertni Daszewo-1, „Bezpieczeństwo Pracy w Górnictwie” [WUG] 1981, nr 3,
s. 20–27.
17 Projektowane Centrum Nauki i Techniki „Energia” w Karlinie...
49
ropy odbywała się dzięki jej samoczynnemu wypływowi, a później, do 2005
roku, ropa była tłoczona mechanicznie. Łącznie ze złoża Daszewo pozyskano
248,2 tys. ton ropy naftowej i 113,2 mln m3 gazu ziemnego18.
Od 2009 roku teren dawnej kopalni ropy i gazu jest wykorzystywany jako
Podziemny Magazynu Gazu „Daszewo”; ma pojemość 30 mln3 19.
Współcześnie turyści udający się na wypoczynek nad Bałtyk często przejeżdżają przez położone na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 6 (Szczecin–Gdańsk)
i wojewódzkiej nr 163 (Wałcz–Kołobrzeg) Karlino, mijając miejsce dramatycznych wydarzeń z przełomu lat 1980 i 1981. Niewielu z nich jednak zatrzymuje
się choćby na chwilę, kierując się na północny zachód, do odległego o 28 km
Kołobrzegu. Przyczynia się do tego najprawdopodobniej postrzeganie Karlina
jako miejscowości mało atrakcyjnej turystycznie. Potwierdzają to badania Dawida Milewskiego, który wykorzystując taksonomiczny miernik rozwoju, dokonał
analizy atrakcyjności turystycznej regionu i według jego klasyfikacji Karlino
znalazło się dopiero na 64. pozycji na liście 114 gmin województwa zachodniopomorskiego20.
Obecnie władze i mieszkańcy wielu gmin w Polsce dostrzegają szanse na
rozwój lokalny poprzez zwiększenie liczby przyjmowanych turystów. Czynnikiem sprzyjającym zwiększeniu ruchu turystycznego jest wypromowanie istniejących lub powstanie całkowicie nowych produktów turystycznych. Władze niektórych miejscowości, stowarzyszenia bądź prywatni przedsiębiorcy podejmują
różnorodne działania, które w sprzyjających okolicznościach i dzięki determinacji inicjatorów zyskują zainteresowanie turystów. Przykładem takiej inicjatywy
jest choćby Centrum Edukacji i Promocji Regionu w Szymbarku na Kaszubach,
Skansen Słowian i Wikingów w Wolinie czy Jura Park w Bałtowie, odwiedzane
każdego roku przez wielotysięczne rzesze turystów.
Tworzenie nowych atrakcji geoturystycznych, szczególnie w odniesieniu do dawnych obiektów górnictwa, wymaga jednak często dużych nakładów
J. Nowak, Dokumentacja geologiczna złoża ropy naftowej Daszewo w kategorii A – dodatek
nr 4 – wniosek o przekwalifikowanie zasobów – PGNiG Oddział w Zielonej Górze, Poznań 2006.
18 19 J. Macunda, S. Dubiel, Ocena wpływu erupcji ropy naftowej na środowisko gruntowo-wodne na przykładzie otworu Daszewo-1, „Wiertnictwo Nafta Gaz” 2010, t. 1–2, s. 251–259.
20 D. Milewski, Regionalne uwarunkowania rozwoju turystyki na przykładzie województwa
zachodniopomorskiego, „Rozprawy i Studia” [Szczecin] 2005, t. 518, s. 133.
50
finansowych, ponieważ zazwyczaj niezbędne są znaczne inwestycje21. Zdecydowanie łatwiej jest podjąć realizację tego typu przedsięwzięć na obszarach, które
z racji występowania naturalnych walorów geologicznych predestynowane są do
tworzenia atrakcji geoturystycznych, a więc przede wszystkim na terenach górskich i wyżynnych.
Mimo tych przeciwności władze gminy Karlino od kilku lat podejmują działania na rzecz wykorzystania historycznego faktu, jakim była największa w Polsce erupcja ropy naftowej i gazu, do stworzenia nowej atrakcji geoturystycznej na
skalę regionalną, a docelowo ogólnopolską. Tego typu starania są zgodne z opinią Piotra Migonia, twierdzącego, że inicjatywa udostępnienia obiektów geoturystycznych może wynikać z zainteresowania nim środowiska naukowego lub
szczebla lokalnego (samorząd gminy, lokalna grupa działania)22.
W Karlinie mamy do czynienia z dość specyficzną sytuacją, gdyż dawny
szyb eksploatacyjny Daszewo-1 jest wykorzystywany przez Podziemny Magazyn Gazu (pojemność 30 mln m3)23. W związku z tym, że jest to obiekt w bieżącej
eksploatacji, nie ma możliwości udostępnienia tego miejsca turystom.
Dlatego władze gminy planują budowę obiektu geoturystycznego w pobliżu
miejsca, gdzie na przełomie lat 1980 i 1981 rozgrywały się wydarzenia związane
z erupcją ropy i gazu z szybu Daszewo-1. Należy stwierdzić, że jest to dość ciekawe rozwiązanie dylematu natury teoretycznej i praktycznej. Zdaniem P. Migonia
takie wydarzenie, jak erupcja ropy i gazu w Karlinie w 1980 roku, może posiadać walor turystyczny i mieć znaczenie również w odniesieniu do geoturystyki24.
W związku z brakiem możliwości zwiedzania szybu Daszewo-1, czyli miejsca
faktycznych wydarzeń, władze gminy postanowiły zbudować w odległości niespełna 2 km od tego miejsca obiekt, w którym będzie możliwe odtworzenie przebiegu erupcji i pożaru szybu.
S. Schwarz, M. Lorenc, From Mining the Landscape to Mining Wallets: Mining Heritage
Tourism in Four European Regions, w: Geotourism. A Variety of Aspects, ed. T. Słomka, Kraków
2011.
21 22 P. Migoń, Geoturystyka…, s. 16.
23 J. Macunda, S. Dubiel, Ocena wpływu erupcji ropy naftowej…
24 P. Migoń, Geoturystyka…, s. 53.
51
Projekt Centrum Nauki i Techniki „Energia”
Wymienione przesłanki doprowadziły do powstania projektu o nazwie Centrum
Nauki i Techniki „Energia”, którego częścią ma być ekspozycja zatytułowana
„Muzeum Ziemi – na granicy światów”. Obiekt ma zostać zbudowany na działce
w pobliżu skrzyżowania drogi krajowej nr 6 w kierunku Gdańska i drogi wojewódzkiej nr 163 w kierunku Kołobrzegu.
Projektowane przedsięwzięcie będzie się składać z ekspozycji terenowej
oraz obiektu kubaturowego o stylistyce nawiązującej do Grobli Olbrzyma (Giant
Causway), znajdującej się w hrabstwie Antrim w Irlandii Północnej. W ten sposób projekt, który zwyciężył w konkursie rozpisanym przez władze gminy, ewidentnie odnosi się do jednej ze światowych „geoturystycznych ikon”, klarownie
wskazując podstawową ideę, jaką kierują się pomysłodawcy tej atrakcji turystycznej. Będzie to pierwszy obiekt tego typu w Polsce, tak wyraźnie podkreślający architekturą swój typowo geoturystyczny charakter.
Problemem podstawowym, przed którym stoją inicjatorzy budowy tego
obiektu, jest potrzeba pokonania bariery nieufności społecznej wobec przydatności tego terenu do prezentacji dziejów Ziemi. Niewątpliwie mało urozmaicone ukształtowanie powierzchni Równiny Białogardzkiej, na której położone jest
Karlino, oraz istniejące niezbyt atrakcyjne odsłonięcia związane z eksploatacją
kruszywa w tej części Polski nie pobudzają wyobraźni potencjalnych turystów
do zainteresowania się problematyką procesów geologicznych na tym obszarze.
W tej sytuacji najważniejszym problemem do rozwiązania jest realizacja projektu
w taki sposób, aby poprzez przygotowanie interesującej interaktywnej ekspozycji, odpowiednią interpretację i przekaz często trudnych zagadnień dotyczących
dziedzictwa Ziemi pobudzić zainteresowania poznawcze turystów przybywających nad Bałtyk.
To zagadnienie znajduje dość szerokie odzwierciedlenie w literaturze, szczególnie w odniesieniu do turystyki na obszarach chronionych25. W przypadku
25 R. Ballatyne, J. Packer, Promoting Environmentally Sustainable Attitudes and Behaviour
Through Free-choice Learning Experiences: What is State of the Game?, „Environmental Education Research” 2005, Vol. 11, No. 3, s. 281–295; A. Budeanu, Sustainable Tourists Behaviour
– a Discussion of Opportunities for Change, „International Journal of Consumer Studies” 2007,
Vol. 31, s. 499–508; R. Duim, J. Caalders, Biodiversity and Tourism. Impact and Intervention,
„Annals of Tourism Research” 2002, Vol. 29, No. 3, s. 743–761; Z. Głąbiński, The Ecological
Awareness of Tourists in the Coastal Areas of Poland – Preliminary Results of the Survey, w:
Bulletin of Geography, Socio-economic Series, No. 28, eds. D. Szymańska, J. Chodkowska-Miszczuk, Toruń 2015; M.B. Orams, The Effectiveness of Environmental Education: Can
52
Karlina ma to uzasadnienie, gdyż sąsiadujące tereny nadmorskie wchodzą w skład
obszaru Natura 2000 (Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski PLH320017,
Zatoka Pomorska PLB 990003). Badacze zwracają uwagę, że właściwy system
edukacji osób odwiedzających obszary przyrodniczo cenne wpływa korzystnie na zmianę ich postaw i zachowań w stosunku do środowiska przyrodniczego. W tej sytuacji powstanie obiektu, który uwzględniałby aspekty edukacyjne
związane z turystyką poznawczą o charakterze przyrodniczym – a jej częścią
jest geoturystyka – byłoby bardzo pożądane. Uzasadnieniem tej opinii może być
definicja geoturystyki według Thomasa Hose’a: „Geoturystyka rozumiana jako
forma turyzmu, która polega na dostarczaniu turystom informacji i zapewnieniu
takich udogodnień, aby podczas zwiedzania atrakcyjnych miejsc, oprócz doznań
wyłącznie estetycznych, mogli przyswoić sobie wiedzę potrzebną do zrozumienia geologii i geomorfologii odwiedzonego obszaru” 26.
Projektowany obiekt poprzez realizację przedstawionych założeń będzie
wpływał korzystnie na świadomość turystów, którzy tak licznie odwiedzają sąsiadujące tereny nadmorskie i niejako przy okazji będą mogli zdobywać wiedzę
z zakresu nauk o Ziemi. Jest to wielka szansa dla popularyzacji idei geoturystyki,
której sprzyja też to, że w 2013 roku na terenie sąsiedniego powiatu – kołobrzeskiego – udzielono 3 860 000 noclegów, czyli najwięcej w Polsce (dane GUS dotyczące 2014 r.), a więc liczba potencjalnych gości Centrum może być znacząca27.
Założenia do planowanych ekspozycji i organizacji zwiedzania
Problematyka geologiczna
–– dzieje Ziemi – zegar geologiczny jako motyw przewodni w postaci ścieżki
prowadzącej przez cały budynek,
–– podstawowe procesy geologiczne,
–– teoria tektoniki płyt litosfery i główne jednostki tektoniczne Ziemi,
–– epoka lodowcowa na świecie, w Europie i w Polsce,
–– praktyczne rozpoznawanie minerałów, skał i skamieniałości,
–– rekonstrukcje różnych środowisk życia w dziejach Ziemi (sztafaż),
We Turn Tourists into ‘Greenies’?, „Progress in Tourism and Hospitality Research” 1997, Vol. 3,
s. 295–306; D. Zaręba, Ekoturystyka, Warszawa 2006.
26 Za: A. Osadczuk, K. Osadczuk, Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako nowej formy postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych, „Problemy
Turystyki i Rekreacji” 2008, t. 1, s. 132.
27 Turystyka w 2013.
53
–– wielkowymiarowe modele skamieniałości organizmów roślinnych i zwierzęcych.
Proces powstawania kopalnych surowców energetycznych
Węgiel kamienny
–– flora i fauna karbonu,
–– procesy prowadzące do powstania węgla kamiennego,
–– właściwości węgla kamiennego,
–– formy występowania złóż i metody eksploatacji,
–– górnictwo węgla kamiennego i jego oddziaływanie na środowisko.
Węgiel brunatny
–– flora i fauna kenozoiku,
–– procesy prowadzące do powstania węgla brunatnego,
–– właściwości węgla brunatnego,
–– górnictwo węgla brunatnego i jego wpływ na środowisko.
Ropa naftowa
–– teoria nieorganicznego pochodzenia ropy,
–– teoria organicznego pochodzenia ropy,
–– właściwości ropy naftowej,
–– wpływ na środowisko górnictwa ropy naftowej.
Gaz ziemny
–– teorie na pochodzenie gazu ziemnego,
–– właściwości fizyko-chemiczne gazu ziemnego.
Techniki wydobywcze kopalnych surowców energetycznych
Właściwości energii i historia jej wykorzystania przez człowieka
–– formy energii: mechaniczna, cieplna, elektryczna, chemiczna, jądrowa,
–– przetwarzanie form energii,
–– historia wykorzystania różnych form energii przez człowieka,
–– wykorzystanie energii.
Sala audiowizualna
Sala będzie wykorzystywana podczas fabularyzowanego widowiska plenerowego ilustrującego erupcję szybu Daszewo II z grudnia 1980 roku oraz jako
miejsce różnego rodzaju prezentacji kinowych, multimedialnych lub typu IMAX.
54
Dziedziniec wewnętrzny
Dziedziniec będzie otoczony przez segmenty kompleksu, a z wnętrza sali
audiowizualnej będzie możliwa obserwacja widowiska prezentującego erupcję
dzięki przeszkleniu jednej ze ścian.
Sposób udostępnienia i ekspozycja (turyści indywidualni, rodziny, grupy
szkolne)
–– wystawy stałe i czasowe (cykliczne),
–– zwiedzanie samodzielne,
–– zwiedzanie z przewodnikiem,
–– zajęcia edukacyjne dla grup szkolnych,
–– prezentacje multimedialne,
–– materiały edukacyjne (drukowane, próbki minerałów i skał, skamieniałości,
modele plastyczne, eksperymentarium),
–– interaktywna strona internetowa (prezentacja i promocja muzeum, rezerwacja
biletów online, materiały do pobrania przed przyjazdem do muzeum),
–– newsletter dla odwiedzających muzeum,
–– sklep dla zwiedzających.
Na terenie obiektu będą również organizowane cykliczne wydarzenia i imprezy o charakterze edukacyjnym oraz popularnonaukowym, m.in.: Barbórka,
Dzień Ziemi, Sprzątanie Świata.
Znaczenie i funkcje projektowanego obiektu
Projektowane Centrum Nauki i Techniki „Energia” będzie spełniać również bardzo poważną rolę ekonomiczną w odniesieniu do mieszkańców gminy Karlino.
Jak dowodzą badania, stosunek mieszkańców do turystów często zależy od osobistych korzyści, uzyskiwanych w związku z rozwojem ruchu turystycznego28.
Istnienie Centrum będzie skutkowało powstaniem nowych miejsc pracy w obsłudze turystów nie tylko w samym obiekcie, ale również w niezbędnych usługach towarzyszących (gastronomia, handel). Poza efektem ekonomicznym istnienie tego typu obiektu powinno wpłynąć pozytywnie na wzrost identyfikacji
mieszkańców Karlina ze swoją miejscowością. W nawiązaniu do wcześniejszych
opinii dotyczących realizacji celów polityki społecznej tak znacząca inwestycja może całkowicie zmienić postrzeganie tej części Pomorza Zachodniego, co
28 K. Andereck, G. Nyaupane, Exploring the Nature of Tourism and Quality of Life Perceptions
Among Residents, „Journal of Travel Research” 2011, Vol. 50, No. 3, s. 248–260.
55
w przyszłości może skutkować powstaniem wielu kolejnych inicjatyw wykorzystujących istniejące walory środowiska przyrodniczego i kulturowego. Mogą to
być m.in.:
–– szlak kajakowy na Parsęcie i Radwi,
–– szlak multitematyczny od największego głazu narzutowego w Europie
w Tychowie, przez Podborsko (obóz jeniecki lotników z II wojny światowej),
Świelubie–Bardy (jedno z największych stanowisk archeologicznych), do
Kołobrzegu,
–– pomorski odcinek Szlaku Solnego (Poznań–Kołobrzeg).
Zakończenie
Biorąc pod uwagę zaprezentowane okoliczności oraz założenia dotyczące Centrum Nauki i Techniki „Energia”, należy stwierdzić, że powstanie obiektu tego
typu jest ze wszech miar uzasadnione. Idea jego powołania jest zgodna z trendami
występującymi w turystyce światowej, przede wszystkim próbami zmiany formuły wyjazdów, których celem jest wypoczynek i rozrywka, w kierunku aktywności i edukacji. Wyjątkowa historia najnowsza tego miejsca w sposób szczególny
predestynuje je do roli nowej atrakcji geoturystycznej, której przyszłe znaczenie
trudno przecenić. Dodatkowym uzasadnieniem dla natury stricte geologicznej
planowanego obiektu jest nieodległe sąsiedztwo Karlina z linią Tornquista-Teisseyre’a. Fakt, że ta bardzo ważna granica jednostek strukturalnych przecina
Polskę, jest ciągle zbyt mało znany. A można wziąć przykład choćby z pobliskiej
duńskiej wyspy Bornholm, gdzie legło to u podstaw powstania nowoczesnego
centrum muzealno-edukacyjnego – Natur-Bornholm. Należy podkreślić, że dorobek polskich geologów, w tym Romana Teisseyra’a, w ten sposób mógłby zostać dodatkowo uhonorowany. Ponieważ linia Tornquista-Teisseyre’a jest bardzo
ważną granicą struktur geologicznych dzielących całą Europę, wskazane byłoby
wykorzystanie tego faktu w nazewnictwie części ekspozycji odnoszącej się do
dziejów Ziemi: „Muzeum Ziemi – na granicy światów”. Użycie tego typu określenia zgodne jest z prezentowanymi poglądami, że skomplikowane zagadnienia
należy prezentować w sposób pobudzający zainteresowania turystów29.
Szansę na realizację tego pomysłu władze gminy widzą w uzyskaniu dofinansowania, w związku z tym zwrócono się do Regionalnego Programu
29 R. Ballatyne, J. Packer, Promoting Environmentally Sustainable Attitudes…; Z. Głąbiński,
Szkolny ruch…; M.B. Orams, The Effectiveness of Environmental Education…
56
Operacyjnego dla województwa zachodniopomorskiego oraz Programu Interreg
VA, a także podjęto próbę uzyskania dofinansowania z Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Biorąc pod uwagę obecne uwarunkowania związane z priorytetami polityki regionalnej UE, poparcie inicjatywy
budowy Centrum przez środowiska naukowe (Akademia Górniczo-Hutnicza
w Krakowie, Państwowy Instytut Geologiczny, Politechnika Koszalińska, Uniwersytet Szczeciński) i turystyczne (Zachodniopomorska Izba Turystyki, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna), należy oczekiwać, że
inwestycja ta zostanie wkrótce zrealizowana.
Na zakończenie należy stwierdzić, że w świetle przedstawionej analizy materiałów źródłowych oraz dostępnej literatury powstanie atrakcji o charakterze
geoturystycznym, która będzie spełniać ważne funkcje społeczne, jest możliwe
i pożądane. Zatem na postawione na początku artykułu pytanie można odpowiedzieć twierdząco: na terenach nizinnych w Polsce są miejsca predystynowane do
rozwoju geoturystyki.
Bibliografia
Andereck K., Nyaupane G., Exploring the Nature of Tourism and Quality of Life Perceptions Among Residents, „Journal of Travel Research” 2011, Vol. 50, No. 3, s. 248–
260.
Ballatyne R., Packer J., Promoting Environmentally Sustainable Attitudes and Behaviour
Through Free-choice Learning Experiences: What is State of the Game?, „Environmental Education Research” 2005, Vol. 11, No. 3, s. 281–295.
Ber A., Pojezierze Suwalsko-Augustowskie. Przewodnik geologiczny, Wydawnictwa
Geologiczne, Warszawa 1981.
Białecki T., Tendencje rozwojowe ludności Pomorza Zachodniego po drugiej wojnie
światowej. Od Polski Ludowej do III RP w Unii Europejskiej. Pomorze Zachodnie
1945–2005, Szczecin 2006.
Borówka R.K., Cedro B., Duda T., Woziński R., Obiekty geoturystyczne na wyspie Wolin
oraz ocena ich przydatności dla potrzeb turystyki edukacyjnej, „Problemy Turystyki i Rekreacji” 2008, t. 1, s. 101–110.
Budeanu A., Sustainable Tourists Behaviour – a Discussion of Opportunities for Change,
„International Journal of Consumer Studies” 2007, Vol. 31, s. 499–508.
Buddenbohm A., Granitzki K., Strübing H., Daedlow W., Auf den Spuren der Eiszeit,
Neubrandenburg 2003.
Cedro B., Rozmieszczenie i stan obecny odsłonięć osadów mezozoicznych na Pomorzu
Zachodnim, w: Środowisko przyrodnicze wybrzeży Zatoki Pomorskiej i Zalewu
Szczecińskiego, red. R.K. Borówka, S. Musielak, Szczecin 2005.
57
Dobracki R., Walczak-Sy A., Projektowane geologiczne stanowisko dokumentacyjne
przyrody nieożywionej w żwirowni w Storkowie, w: Ochrona przyrody w parkach
krajobrazowych. Konferencja naukowa, Barzkowice, 19–20 września 2006.
Duim R., Caalders J., Biodiversity and Tourism. Impact and Intervention, „Annals
of Tourism Research” 2002, Vol. 29, No. 3, s. 743–761.
Fernandez-Morales A., Decomposing Seasonal Concentration, „Annals of Tourism Research” 2003, Vol. 30, No. 4, s. 942–956.
Głąbiński Z., Szkolny ruch turystyczno-krajoznawczy jako czynnik kształtowania tożsamości regionalnej na przykładzie województwa zachodniopomorskiego, Szczecin
2008.
Głąbiński Z., Walory turystyczne nadmorskich obszarów Natura 2000, w: Jak organizować turystykę na nadmorskich obszarach Natura 2000, red. Z. Głąbiński, Szczecin
2014, s. 59–69.
Głąbiński Z., The Ecological Awareness of Tourists in the Coastal Areas of Poland –
Preliminary Results of the Survey, w: Bulletin of Geography, Socio-economic
Series, No. 28, eds. D. Szymańska, J. Chodkowska-Miszczuk, Toruń 2015.
Karnkowski P., Sikorski B., Solak M., Nowe złoże ropy naftowej pod Karlinem, „Przegląd Geologiczny” 1981, t. 5 (337), s. 218–225.
Kostrzewski A., Dzbanuszek J., Stach A., Szpikowski J., Dalęcińska E., Morena czołowa
– propozycja ochrony krajobrazu. Zlewnia Górnej Parsęty – problem zachowania
bio- i georóżnorodności. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego.
Stacja bazowa Storkowo, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1994.
Kunert W., Habrat S., Akcja ratownicza dla opanowania erupcji i pożaru ropy naftowej i gazu ziemnego na wiertni Daszewo-1, „Bezpieczeństwo Pracy w Górnictwie”
[WUG] 1981, nr 3, s. 20–27.
Kruczek Z., Kurek A., Nowacki M., Krajoznawstwo. Zarys teorii i metodyki, Kraków
2003.
Macunda J., Dubiel S., Ocena wpływu erupcji ropy naftowej na środowisko gruntowo-wodne na przykładzie otworu Maszewo-1, „Wiertnictwo Nafta Gaz” 2010, t. 1–2,
s. 251–259.
Matczak A., Rydz E., Koncepcja monitoringu ruchu turystycznego w strefie brzegowej
Bałtyku. Turystyka jako czynnik rozwoju regionów, miast i obszarów wiejskich,
Bydgoszcz 2001, s. 183–193.
Migoń P., Geoturystyka, Warszawa 2012.
Milewski D., Regionalne uwarunkowania rozwoju turystyki na przykładzie województwa zachodniopomorskiego, „Rozprawy i Studia” [Szczecin] 2005, t. 518.
Nowak J., Dokumentacja geologiczna złoża ropy naftowej Daszewo w kategorii A – dodatek nr 4 – wniosek o przekwalifikowanie zasobów – PGNiG Oddział w Zielonej
Górze, Poznań 2006.
58
Orams M.B., The Effectiveness of Environmental Education: Can We Turn Tourists into
‘Greenies’?, „Progress in Tourism and Hospitality Research” 1997, Vol. 3, s. 295–
306.
Osadczuk A., Osadczuk K., Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako nowej formy
postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych,
„Problemy Turystyki i Rekreacji” 2008, t. 1, s. 131–142.
Rybarska-Jarosz D., Barylski L., Tożsamość regionalna mieszkańców województwa zachodniopomorskiego. Raport z badań eksploracyjno-diagnostycznych, Szczecin
2012.
Rydz E., Charakterystyka geograficzna Pobrzeża Zachodniopomorskiego, w: Porty
morskie i walory rekreacyjno-turystyczne Pobrzeża Zachodniopomorskiego, red.
Z. Borzycki, Szczecin 1980.
Sakson A., Procesy integracji i dezintegracji społecznej na Ziemiach Zachodnich i północnych Polski po 1945 roku, w: Pomorze – trudna Ojczyzna?, red. A. Sakson,
Poznań 1996.
Schwarz S., Lorenc M., From Mining the Landscape to Mining Wallets: Mining Heritage
Tourism in Four European Regions, w: Geotourism. A Variety of Aspects,
ed. T. Słomka, Kraków 2011.
Słomka T., Kicińska-Świderska A., Doktor M., Joniec A., Katalog obiektów geoturystycznych, Kraków 2006.
Szwichtenberg A., Walory środowiska przyrodniczego – szansą dla rozwoju nowych
form turystyki na Pomorzu Zachodnim, w: Człowiek i środowisko przyrodnicze Pomorza Zachodniego (II Środowisko abiotyczne), red. R.K. Borówka, A. Witkowski,
Szczecin 2002.
Szwichtenberg A., Gospodarka turystyczna polskiego wybrzeża, Koszalin 2006.
Tajemnice krajobrazów Pomorza Zachodniego – przewodnik dla dociekliwych, red.
Z. Głąbiński, Szczecin 2009.
Turystyka w 2013, GUS, Warszawa 2014.
Zaręba D., Ekoturystyka, Warszawa 2006.
Streszczenie
Pomorze Zachodnie jest regionem, który jest znany wśród turystów głównie ze względu
na swoje piaszczyste plaże na wybrzeżu bałtyckim. Większość z dwóch milionów turystów, którzy odwiedzją ten region każdego roku, kieruje się prosto do miejscowości
nadmorskich. Prowadzi to do znaczącej koncentracji przestrzenno-czasowej działalności
turystycznej, co jest niekorzystne z punktu widzenia zachowania zasobów naturalnych,
59
a także z przyczyn społecznych i gospodarczych. Region ten jest postrzegany jako nieatrakcyjny dla turystyki poznawczej, włączając w to geoturystykę.
Erupcja gazu i ropy w Karlinie w 1980 roku stanowi jedno z najciekawszych wydarzeń w najnowszej historii tego regionu. Wydarzenie to zainspirowało lokalne władze
Karlina to zorganizowania nowoczesnego muzeum edukacyjnego, które upamiętniałoby
samo wydarzenie oraz w kreatywny sposób przedstawiałoby procesy tworzenia się paliw
kopalnych w rozwoju geologicznym ziemi. Utworzenie tej placówki byłoby wspaniałą
okazją do popularyzowania wiedzy geologicznej wśród licznych turystów przybywających na pobliskie plaże i wniosłoby wkład w społeczno-gospodarczą aktywizację mieszkańców powiatu karlińskiego.
The Planned Centre of Science and Technology ‘Energy’ in K arlino
– a New Tourist Attraction of West Pomerania
Summary
Western Pomerania is a region that is known among tourists mainly because of the sandy
beaches of the Baltic Sea. Most of the more than 2 million tourists, who visit the region
each year, come in summer and head straight for the beach resorts. This leads to a significant space-time concentration of tourism activity which is unfavorable in terms of
the preservation of natural assets, as well as for socio-economic reasons. The region is
perceived as not attractive for cognitive tourism, including geotourism.
The eruption of oil and gas in Karlino in 1980 belongs to one of the most interesting
events in the recent history of the region. This event has inspired the Karlino municipal
authorities to create a modern educational museum that would commemorate the event
and creatively present the formation processes of energy fuels throughout the geological history of the Earth. The creation of this facility would be an excellent opportunity
to popularize geological knowledge among numerous tourists visiting the nearby beach
resorts and would contribute to the socio-economic activation of the residents of the
Karlino municipality.
DOI: 10.18276/pz.2015.4-04
ARTYK U Ł Y
Katarzyna Zawadzka
Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Działalność
społeczna w
III sektorze
na przykładzie szczecińskiego stowarzyszenia
Równość
na
Fali
Słowa kluczowe: trzeci sektor, organizacje pozarządowe, mniejszości seksualne
Keywords: the third sector, NGOs, sexual minorities
Wprowadzenie
Niniejszy artykuł dotyczy problemu działalności społecznej w obszarze III sektora, skierowanej przede wszystkim do środowiska mniejszości seksualnych1.
Analiza została przedstawiona na przykładzie stowarzyszenia Równość na Fali
(RnF). Szczecińskie stowarzyszenie można określić jako (nie)zwykłe. Ten zapis odnosi się zarówno do definicji formalnej, ukazującej RnF jako stowarzyszenie zwykłe pod kątem sformalizowania działalności, a także jako niezwykłe,
biorąc pod uwagę grupę docelową, do której aktywność RnF jest skierowana.
Postawiłam tezę, iż kwestie różnie definiowanych praw mniejszości są jednymi
z najbardziej spornych zagadnień społecznych. Szczególnie prawa mniejszości
1 „III sektor” jest terminem określającym ogół organizacji pozarządowych. „Nawiązuje do
koncepcji podziału dzielącego aktywność społeczno-gospodarczą współczesnych państw na
trzy sektory. Tak więc obok instytucji państwa (administracji publicznej, sektora państwowego
– pierwszego sektora) oraz podmiotów for-profit, nastawionych na zysk (biznes, sektor prywatny
– drugiego sektora) istnieją organizacje, które ani nie są nastawione na zysk (non-profit), ani nie
stanowią elementu struktury państwa – są zatem trzecim sektorem” (Elementarz III sektora, red.
A. Gałązka, Warszawa 2005, s. 11).
62
Katarzyna Zawadzka
seksualnych wywołują wiele emocji i kontrowersji, co utrudnia działalność organizacjom pozarządowym, czyniąc je jednocześnie bardziej potrzebnymi.
Członkowie stowarzyszenia, realizując zakładane cele, angażowali się
w działalność polityczną poprzez współpracę z działaczami partii politycznych
popierających idee stowarzyszenia. Celem artykułu było wykazanie powiązań
między działalnością organizacji pozarządowej a działaniami politycznymi podejmowanymi przez jej członków. Stąd też badanie działalności stowarzyszenia
objęło jego związki ze sferą polityki.
Przyjęłam następujące pytania badawcze: czy rodzaj sformalizowania działalności wpływa na motywację do działania członków/wolontariuszy stowarzyszenia oraz czy upartyjnianie działalności jest korzystne dla samej organizacji,
czy wręcz przeciwnie?
Na wstępie należy zaznaczyć, iż będę posługiwała się, obok pojęcia mniejszości seksualnej, alternatywnym akronimem LGBT, który rozwijany jest w języku angielskim jako lesbians, gays, bisexuals, transgenders (lesbijki, geje, biseksualiści, osoby transseksualne i transpłciowe). Będę odwoływała się także
do skrótu NGO (non-govermental organizations) w odniesieniu do organizacji
pozarządowych.
Organizacje pozarządowe działające na rzecz lokalnej społeczności muszą
wykazywać się coraz szerszym spojrzeniem oraz inicjatywą w zakresie działań
skorelowanych z tym, co dzieje się w drugim końcu kraju, a niejednokrotnie nawet świata. Ma to bowiem związek z potrzebą ustawicznej nauki oraz wsparcia, a wykorzystanie praktyki innych organizacji podobnie sprofilowanych może
okazać się bezcenne. Pojawia się także kontekst finansowy, gdyż stowarzyszenie
zwykłe (a takie jest analizowane stowarzyszenie RnF) nie ma osobowości prawnej, nie posiadając tym samym wielu możliwości, jakimi dysponują organizacje
wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego2.
Stowarzyszenia zwykłe nie są rejestrowane. Należy je jednak zgłosić staroście. Na przykład
stowarzyszenie RnF znajdziemy w wykazie organizacji pozarządowych Urzędu Miasta Szczecin.
Stowarzyszenia takie nie są zobligowane do posiadania statutu, ale zastępuje go regulamin. Bywają określane jako „uproszczona forma stowarzyszenia”. Nie mają one wielu uprawnień przysługujących stowarzyszeniom zarejestrowanym. „Nie mają osobowości prawnej, nie mogą powoływać
oddziałów, łączyć się w związki, zrzeszać osób prawnych, prowadzić działalności gospodarczej
ani przyjmować darowizn, spadków i zapisów, czy też otrzymywać dotacji i korzystać z ofiarności
publicznej (poprzez zbiórki)” (Elementarz III sektora, s. 40).
2 Działalność społeczna w III sektorze...
63
Geneza i cele stowarzyszenia a ruch LGBT w Polsce
Równość na Fali jest lokalną organizacją, która w województwie zachodniopomorskim działa na rzecz walki z dyskryminacją osób należących do środowiska
mniejszości seksualnych. Stowarzyszenie to powstało i działa w Szczecinie od
2005 roku. Początkowo, w latach 2005–2011, jako oddział szczeciński Kampanii Przeciw Homofobii3, a od roku 2011 jako samodzielne stowarzyszenie RnF,
rozszerzając swoją działalność od 2014 roku pod względem terytorialnym. Część
członków stowarzyszenia zmieniła miejsce zamieszkania i zachowując członkostwo, realizuje postulaty organizacji.
Stowarzyszenie definiuje się jako „grupę utworzoną poprzez dobrowolne
działanie, odzwierciedlające istnienie wspólnych korzyści czy interesów”4. Prawo o stowarzyszeniach głosi, że „obywatele polscy realizują prawo zrzeszania
się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji oraz porządkiem
prawnym określonym w ustawach”5. Obecnie w Polsce to właśnie formuła stowarzyszenia jest najpopularniejszą formą zrzeszania się, co wynika m.in. z mało
skomplikowanej procedury rejestracyjnej6. Stowarzyszenia w Polsce dzielimy na
zwykłe i rejestrowe. Pierwszym krokiem w kierunku założenia stowarzyszenia
rejestrowego jest zorganizowanie się grupy co najmniej piętnastu osób. Drugim
– wspólne określenie celów i struktury organizacji. Trzecim – zorganizowanie
zebrania założycielskiego, a czwartym – rejestracja organizacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, uzyskanie numeru REGON oraz NIP7. Pomimo że procedura
nie jest skomplikowana, to jednak RnF nadal funkcjonuje jako stowarzyszenie
zwykłe. Tym samym nie może być beneficjentem środków finansowych na działalność, chociażby z zasobów Unii Europejskiej.
To właśnie kwestie finansowe niejednokrotnie decydowały o pojawianiu się
sytuacji kłopotliwych czy konfliktowych w stowarzyszeniu. Jak wynika z rozmów prowadzonych z jego członkami oraz obserwacji poczynionych podczas zebrań organizacji, wpłacane na działalność stowarzyszenia składki członkowskie
były tak niskie, że nie mogły stanowić konkretnego fundamentu finansowego.
3 Ogólnopolska organizacja (z siedzibą w Warszawie), działająca na rzecz społeczności LGBT.
4 A. Heywood, Politologia, Warszawa 2008, s. 334.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach, Dz.U. 1989, nr 20, poz. 104,
art. 1.
5 6 Przewodnik po organizacjach pozarządowych, Bydgoszcz 2012, s. 7.
7 Tamże, s. 7–8.
64
Katarzyna Zawadzka
Wydaje się, że czynnik ten mógł w zdecydowanym stopniu przyczynić się do
zmniejszenia widoczności organizacji w lokalnym środowisku.
Brak stabilności finansowej mógł wpłynąć na spadek motywacji do działania na rzecz organizacji ze strony wolontariuszy. Należy zaznaczyć, że wśród
członków stowarzyszenia sporą część stanowią i stanowili studenci. Jednak gdy
osoby te ukończyły studia i podjęły pracę, ich zaangażowanie w pracę na rzecz
RnF wyraźnie spadało. Część z nich wyjechała ze Szczecina, inni, gdy okazało
się, że przekształcenie w stowarzyszenie rejestrowe nie będzie możliwe ze względu na liczbę zaangażowanych w nie osób, przeszli do organizacji Lambda Szczecin8.
W Polsce działa obecnie ok. 40 organizacji zajmujących się działalnością
na rzecz społeczności LGBT9. Większość z nich to członkowie Koalicji Partnerstwo dla Związków10. Warto zwrócić uwagę na zasadnicze różnice, jakie zachodzą między działalnością stowarzyszenia RnF a działalnością innych organizacji
pozarządowych. Na przykład Statut Kampanii Przeciw Homofobii (KPH) wyraźnie wskazuje, iż jednym ze środków działania jest wywieranie nacisku metodą
lobbingu na partie, organizacje i grupy polityczne, środki masowego przekazu
oraz opinię publiczną (np. poprzez petycje, listy otwarte do organów władzy,
osób publicznych), a także tworzenie i wspieranie projektów legislacyjnych
Przypomnę, że do przekształcenia potrzebnych było 15 członków, jednak nie udało się zgromadzić takiej grupy. Lambda Szczecin jest organizacją córką Stowarzyszenia Lambda Warszawa.
Co ciekawe, na stronie internetowej Lambdy Warszawa można przeczytać, że grupa szczecińska
już nie działa.
8 9 Miłość Nie Wyklucza, Europejska Fundacja Prawa, Fabryka Równości Łódź, Fundacja Centra – UFA, Fundacja Kultura dla Tolerancji Kraków, Fundacja LGBTQ Business Forum, Fundacja
na Rzecz Różnorodności Polistrefa Kraków, Fundacja Pryzmat Różnorodności Kraków, Fundacja
Replika, Fundacja Równość, Fundacja Wolontariat Równości, Grupa Inicjatywna ds. Związków
Partnerskich, Grupa IRIS – Stowarzyszenie na rzecz osób o różnorodnych orientacjach psychoseksualnych i tożsamościach płciowych Białystok, Grupa Q Alternatywie Wrocław, Kampania
Przeciw Homofobii, Lambda Warszawa, Lambda Bydgoszcz, Nieformalna Grupa Łódź Gender,
Queerowe Centrum Społeczne, Stowarzyszenie Lambda Zielona Góra, Stowarzyszenie na Rzecz
Kultury Różnorodności „bezmiar” Warszawa, Stowarzyszenie Otwarte Forum, Stowarzyszenie
na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności” Toruń, Stowarzyszenie Osób i Przyjaciół Osób Homoseksualnych, Biseksualnych i Transpłciowych Akceptacja, Stowarzyszenie Tęczówka Katowice, Stowarzyszenie
na Rzecz Osób LGBT Tolerado Gdańsk, Trans-Fuzja Fundacja na rzecz osób transpłciowych,
Wiara i Tęcza, Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS „Pozytywni w Tęczy”, Stowarzyszenie Równość na Fali Szczecin, Stowarzyszenie Gejów i Lesbijek na Rzecz Kultury, Fundacja
dla Wolności.
10 Ogólnopolska koalicja na rzecz wprowadzenia w Polsce ustawy o związkach partnerskich
dla par jednopłciowych i różnopłciowych.
Działalność społeczna w III sektorze...
65
przeciwdziałających dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową11. Od momentu powstania to właśnie KPH odgrywa wiodącą rolę
na scenie społeczno-politycznej w przywołanym zakresie.
Efektywność działania stowarzyszeń zależy nie tylko od liczebności ich
członków, ale też od intensywności pracy i wiary w realizację celów organizacji.
Wraz z sukcesami wzrasta bowiem poziom identyfikacji członków ze stowarzyszeniem. Bogdan Wojciszke zaznacza, iż silnym wyznacznikiem spójności grupy
jest poziom zaangażowania w działanie oraz jej niedostępność dla osób z zewnątrz, co oznacza, że im trudniej wejść w grupę, tym jest ona spójniejsza12. Jednocześnie skłonność do działalności w grupie jest jedną z najbardziej wyrazistych
ludzkich cech. Ma to związek z silną potrzebą afiliacji, czyli przebywania z innymi, a w tym z przynależnością społeczną. Grupy zapewniają swoim członkom
wsparcie społeczne, które przejawia się w interakcjach i związaną z nimi siecią
kontaktów, będąc potencjalnym źródłem pomocy i akceptacji13. Na uwagę zasługuje to, że środowiska LGBT nie wykazują silnych potrzeb outsiderskich, wręcz
przeciwnie – coraz częściej dostrzegają swój potencjał jako podmioty kształtujące i zmieniające środowisko dla własnego godnego partycypowania w nim14.
Pewne grupy społeczeństwa traktują ten stan rzeczy jako naruszający wszelkie
zasady, normy czy wartości, oskarżając tym samym środowiska LGBT o promocję swoich poglądów. Do głosu dochodzą wtedy organizacje pozarządowe – takie
jak RnF – które nazwę w tym miejscu rzecznikami społeczności LGBT.
We współczesnych państwach europejskich o charakterze demokratycznym, „organizacje pozarządowe stanowią istotny element demokracji i społeczeństwa obywatelskiego”15. NGO-sy zakorzenione są w lokalnych potrzebach,
Warto zaznaczyć, iż to właśnie KPH na stronie internetowej www.nakogo.info pomaga
sprawdzić, jak obecni kandydaci, którzy w ostatniej kadencji pełnili funkcje posła/posłanki do
Sejmu lub do Parlamentu Europejskiego, głosowali nad aktami prawnymi dotyczącymi równości
LGBT; co partia, którą prezentuje kandydat/ka, zrobiła na rzecz równości LGBT, jak skuteczne
w uchwalaniu prawa dla LGBT były partie rządzące oraz jak wypowiadają się politycy partii na
temat równości.
11 12 382.
13 B. Wojciszke, Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Warszawa 2006, s. 381–
Tamże, s. 376.
Środowisko LGBT z definicji, nazwy i symbolu jest zaprzeczeniem grupy homogenicznej.
Wskazuje na to chociażby tęczowa flaga – symbol różnorodności. Zob. A. Frątczak, Wybory polityczne mniejszości seksualnych?, w: Polska scena polityczna. Środowiska – komunikacja polityczna – strategie, red. K. Sobolewska- Myślik, A. Hess, K. Kowalczyk, Kraków 2010, s. 57.
14 15 Elementarz III sektora…, s. 15.
66
Katarzyna Zawadzka
a ich zdeterminowanie i misyjność gromadzi ludzi wokół pewnych ważnych dla
nich spraw16. Jak wynika z moich badań, o wiele trudniej odnieść tę teorię do
praktyki, jeśli mówimy o stowarzyszeniu zwykłym, a dokładniej do analizowanego przeze mnie szczecińskiego stowarzyszenia17.
Mówiąc o NGO-sach jako o grupach interesu, warto przywołać definicję
takiej grupy. Zbigniew Machelski i Jan Rubisz zaznaczają na przykład, że „pojęcie grup interesu używane jest na określenie nader zróżnicowanych struktur
organizacyjnych. Są to podmioty o różnym stopniu instytucjonalizacji, o różnych strukturach wewnętrznych czy wreszcie o różnym zasięgu działania – lokalnym, regionalnym, państwowym, międzynarodowym”18. Autorzy ci wskazują
także, iż „istotnym kryterium różnicowania grup interesu jest cel działania […]
wyodrębniane są grupy interesu sekcjonalne i promocyjne”19. Działalność tych
pierwszych ma związek głównie z celami ekonomicznymi, natomiast grupy promocyjne koncentrują się na wartościach. Jednocześnie za każdym razem chodzi
o „organizacje, które za pomocą mniej lub bardziej sformalizowanych powiązań
dążą do wywierania incydentalnego lub trwałego wpływu na życie publiczne
oraz ośrodki władzy w państwie”20. W społecznym odbiorze to właśnie grupa
nacisku zyskuje pejoratywny wydźwięk. Ma to często związek z niewiedzą czy
też z szybkim skojarzeniem, stawiającym znak równości między grupą nacisku
a korupcją czy lobbowaniem (które także ma w Polsce konotacje negatywne)21.
Warto zaznaczyć, że od chwili powstania ruch LGBT w Polsce nie rozwijał się równomiernie. Jego głównymi ośrodkami były i wciąż pozostają polskie
16 Tamże, s. 16.
Rozmowy prowadzone z przewodniczącym oraz obecnymi i byłymi działaczami stowarzyszenia wskazują na tendencję spadkową w zainteresowaniu działaniem. Ma to także związek
z rozproszeniem stałej grupy działaczy, którzy wyjechali do miejscowości na tyle oddalonych od
Szczecina, że uniemożliwia to organizowanie częstych spotkań, a tym samym akcji, happeningów
i innych wydarzeń.
17 18 Z. Machelski, L. Rubisz, Grupy interesu. Teorie i działanie, Toruń 2003, s. 5–7.
19 Tamże.
20 Tamże.
„Organizacje pozarządowe na całym świecie posługują się lobbingiem i rzecznictwem, by
doprowadzić do zmiany społecznej. Lobbing to wywieranie wpływu na instytucje rządowe, parlamentarne, samorządowe – prowadzone przy użyciu legalnych metod i technik, będące częścią
systemu demokratycznego, sposobem, w jaki dochodzą do porozumienia grupy o odmiennych
interesach. […] Rzecznictwo jest działaniem o podłożu niekomercyjnym, np. na rzecz grup społecznych. Polega na występowaniu w interesie tej grupy, zwłaszcza jeśli nie jest ona w stanie robić
tego samodzielnie” (Elementarz III sektora, s. 100–101).
67
metropolie, w których zmiany mentalności społecznej zachodziły i zachodzą
najintensywniej. Ciekawe jest, że Szczecin, tak bliski geograficznie Berlinowi,
jest jednocześnie bardzo odległy od tej niemieckiej metropolii pod względem
mentalnym. Dzisiaj Niemcy uważane są za jednego z liderów rozwoju ruchu
LGTB, a opowiadanie się za postulatami tego ruchu nie stanowi linii podziału
politycznego pomiędzy poszczególnymi ugrupowaniami politycznymi.
Misją stowarzyszenia są działania na rzecz walki z dyskryminacją osób należących do środowiska LGBT. Za główne cele przyjmuje się: działanie na rzecz
osób wykluczonych, popularyzowanie wiedzy z dziedziny edukacji wśród społeczeństwa, promocję i popieranie działań na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji. Działalność opiera się także na tworzeniu płaszczyzny wymiany informacji
i doświadczeń pomiędzy osobami i instytucjami zainteresowanymi, jak również
na pomocy prawnej i psychologicznej, zapewnianej przez specjalistów działających w stowarzyszeniu w ramach działalności wolontariackiej22.
Stowarzyszenie prowadzi działalność na rzecz ogółu społeczności, co oznacza, że obok pomocy dla społeczności LGBT wspierane są także inicjatywy na
rzecz upowszechniania i ochrony praw człowieka oraz swobód obywatelskich
osób niepełnosprawnych, o innym kolorze skóry, wyznaniu czy pochodzeniu etnicznym. Stowarzyszenie zasila grono wolontariuszy w różnym wieku, o różnym
wykształceniu czy doświadczeniu zawodowym.
Wśród wielu postulatów całego ruchu LGBT, a w tym i interesującego nas
stowarzyszenia, można wymienić m.in.: legalizację związków partnerskich, prawo do dziedziczenia (w tym zaliczenie partnera/ki do pierwszej grupy spadkowej
na zasadach, jakie przysługują małżonkowi), prawo do pochowania zmarłego,
prawo do renty lub emerytury po zmarłym/ej partnerze/ce, prawo do objęcia bezrobotnego partnera/ki ubezpieczeniem zdrowotnym (traktowanego jak członka
rodziny partnera/ki ubezpieczonego), prawo do bycia pełnomocnikiem procesowym, wspólne opodatkowanie czy adopcja dziecka partnera/ki23. Tematami
poruszanymi przez wszystkie organizacje należące do ruchu LGBT są kwestie
wyrównywania szans, równego traktowania i działań antydyskryminacyjnych..
Organizacje zwracają także uwagę na kontekst realizowanej przez UE polityki antydyskryminacyjnej. Ważne jest także silne powiązanie tej polityki z m.in.
22 Regulamin Stowarzyszenia Równość na Fali, materiał w zbiorach autorki.
Związki partnerskie. Jakich praw nie mają polskie pary homoseksualne?, red. B. Ilnicka,
K. Śmiszek, Warszawa 2010, s. 1–12.
23 68
Katarzyna Zawadzka
takim hasłem, jak: „jedność w różnorodności”, które ma być realizowane poprzez
przestrzeganie demokratycznych standardów, a w tym praw wszelkich mniejszości24. Należy tutaj zaznaczyć, iż dostrzegalna jest analogia między celami artykułowanymi przez organizacje reprezentujące różnorodny stopień sformalizowania – niezależnie od tego, czy mówimy o stowarzyszeniu zwykłym, rejestrowym
czy fundacji.
Do wymienionych wcześniej postulatów komunikowanych przez społeczność LGBT można zaliczyć także prawo do adopcji. Warto jednak wskazać, że
postulat ten nie jest uznawany za generalny w środowisku, a zdania na ten temat
są podzielone. Jednocześnie należy zaznaczyć, iż np. temat związków partnerskich bywa postrzegany jako jednoczący społeczeństwo, gdyż dotyczy nie tylko osób nieheteroseksualnych, ale także osób heteroseksualnych, które mogłyby
wchodzić w związki formalizowane25.
Działalność stowarzyszenia Równość na Fali
Działalność RnF opiera się na wolontariacie, co oznacza, że członkowie nie pobierają wynagrodzenia za realizację swoich zadań. Przykład organizacji o nazwie
Lambda pokazuje jednak, iż działania w formie wolontariatu łączą się zarówno
z pozytywnymi, jak i negatywnymi aspektami. Korzystna jest aktywność ludzi,
którzy robią to z przekonania, z silnym zaangażowaniem i motywacją. Jako problem wskazuje się jednak brak możliwości rzeczywistego zarządzania takimi
osobami oraz brak profesjonalizmu ze strony działaczy26.
Aktywność stowarzyszenia RnF opiera się na silnym zaangażowaniu działających w nim jednostek, koordynowanym przez prezesa stowarzyszenia. Celowe
użycie sformułowania „jednostki” wskazuje na indywidualne podejście do każdego z członków grupy, którzy działają wspólnie pomimo wielu różnic. Działalność
ma związek z ideą jedności w różnorodności. Pomimo że członkowie pochodzą
z odmiennych środowisk, reprezentują różne preferencje seksualne oraz sympatie
polityczne, to jednoczą się wokół ważnej dla siebie sprawy: działalności na rzecz
24 J. Jartyś, Wybrane aspekty przestrzegania europejskich standardów praw człowieka wobec
gejów i lesbijek w Polsce, w: Demokratyzacja i prawa człowieka w Europie Środkowo-Wschodniej, red. J. Jartyś, A. Staszczyk, Szczecin 2007, s. 27.
25 Działacze stowarzyszenia RnF pochodzą z różnych środowisk. Są wśród nich osoby zarówno homoseksualne, jak i heteroseksualne.
26 I. Krzemiński, Wolność, równość, odmienność. Nowe ruchy społeczne w Polsce początku
XXI wieku, Warszawa 2006, s. 126–127.
69
środowisk mniejszościowych. Ważną funkcję pełni tu właśnie lider, który działa
w roli osoby spajającej, integrującej środowisko. Prowadzi kampanie informacyjne poza środowiskiem stowarzyszenia, poszukuje dróg kontaktów oraz deleguje
zadania na innych członków. Warto zaznaczyć, iż lider nie przyjmuje roli promocyjnej, lecz informacyjną. W przypadku analizowanego stowarzyszenia lider jest
osobą homoseksualną. Nasuwa się tu myśl związana z częstymi zarzutami wobec
takich organizacji o promocję środowiska LGBT, a w tym zachowań nieheteroseksualnych. W wywiadach z przedstawicielami stowarzyszenia widoczny był
brak odcinania się od tego typu działań.
Stowarzyszenie porusza szeroko pojętą problematykę równościową, tematykę jednocześnie potrzebną i newralgiczną. Pewne organizacje, politycy, partie,
oskarżając środowiska LGBT o promocję swoich poglądów, wskazują, że są one
niewłaściwe i godne potępienia. Organizacja definiuje jednak swoją działalność
jako sygnalizującą ważność polityki antydyskryminacyjnej, a w tym kontekście
rozważania dotyczące problemów społeczności LGBT.
Wiedza na temat mniejszości przybliżana jest społeczeństwu poprzez konferencje, wydarzenia społeczne, happeningi czy warsztaty, które aktywizują środowiska i promują postawy otwartości i współpracy. Wśród działaczy/wolontariuszy wymienić można m.in.: prawników, psychologów, socjologów, pedagogów
czy politologów. Zdaniem prezesa stowarzyszenia tworzą oni „zgraną grupę ludzi, pełnych pomysłów oraz chęci społecznego działania”27. Równość na Fali, jak
inne podobnie działające organizacje, jest aktywne na portalach społecznościowych. To właśnie tzw. nowe media dają szansę informowania o bieżącej działalności i planach. Moderatorzy mają tym samym możliwość kreowania wizerunku
stowarzyszenia, wybierając takie informacje, które ich zdaniem będą miały znaczenie w kontekście PR-owskim.
Wśród wydarzeń, na które zaproszenia udostępniano na portalu społecznościom, co pomaga organizacji trafić do jak największej liczby osób w jak najszybszym czasie, warto wymienić: działalność Tęczowego Klubu Filmowego, Grupę
27 E. Jaklewicz-Walewicz, K. Zawadzka, Działamy lokalnie, myślimy globalnie, „Refleksje”
2013, nr 1, s. 41.
70
Katarzyna Zawadzka
wsparcia dla rodziców LGBT28, Dzień Walki z Homofobią29, alternatywne imprezy świąteczne, szczecińskie Manify, a także wydarzenia związane z organizacją
Szczecińskich Dni Różnorodności30.
Stowarzyszenie uczestniczy także w debatach i spotkaniach politycznych.
Jedną z debat, pod nazwą „Dokąd zmierza współczesna lewica?”, zorganizowano w ramach Dni Różnorodności. Przykładem spotkania może być Zachodniopomorski Kongres Organizacji „Społeczeństwo Fair”31, w którym udział wzięli
reprezentanci Stowarzyszenia Społeczeństwo Fair, Monitora Szczecina, Partii
Zieloni, Stowarzyszenia Dom Wszystkich Polska, Ruchu Sprawiedliwości Społecznej oraz Fundacji Razem Lepiej. Podczas Kongresu dyskutowano w ramach
trzech paneli: „Zmierzając ku równości”, „Formy współpracy i komunikacji. Wymiana dobrych praktyk, kontaktów i planów” i „Myśl globalnie, działaj lokalnie”.
Przedstawiciele stowarzyszenia byli zaangażowani w przygotowanie tematów do
dyskusji w panelu „Zmierzając ku równości”, a tematy wystąpień miały związek
z hasłami destereotypizacji w społeczeństwie. Kwestie stereotypów zostały poddane analizie. W jej wyniku postawiono następujące pytanie: czy stereotypy to
po prostu „droga na skróty”, czy może „kropla drążąca skałę mentalnego ograniczenia i nietolerancji”?32. Po burzliwej dyskusji uczestnikom kongresu nie udało
się sformułować satysfakcjonującej wszystkich odpowiedzi.
Stowarzyszenie, w ramach szerzenia idei „myśl globalnie, działaj lokalnie”, zainicjowało Szczecińskie Dni Różnorodności (ostatnie odbyły się w październiku 2013 r.). Organizowane są w ich ramach warsztaty, spotkania, debaty
28 Bezpłatne spotkania, podczas których rodzice i bliscy społeczności LGBT mają otrzymywać
odpowiedzi na nurtujące pytania. Spotkania, organizowane w dyskretnej, intymnej atmosferze,
prowadzone są przez rodziców osób nieheteroseksualnych oraz absolwentów Akademii Zaangażowanego Rodzica (organizowanej przez Kampanię Przeciw Homofobii).
17 maja 1990 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała oficjalnie, że homoseksualizm nie jest schorzeniem psychicznym. Od 2005 roku dzień 17 maja obchodzony jest jako
Światowy Dzień Walki z Homofobią.
29 Działania informacyjne łączą się z edukacją i wyjściem naprzeciw stereotypom, zgodnie
z myślą, że to, co jest nieznane, budzi lęk. Istotna jest współpraca z psychologami, prawnikami
i środowiskiem naukowym.
30 Parlamentarny Zespół Zrównoważonego Rozwoju Społecznego – „Społeczeństwo FAIR”
powstał 10 października 2012 roku. Aktualnie (16.07.2015) jest w nim 15 posłów, a w tym przewodnicząca Anna Grodzka (posłanka niezrzeszona), wiceprzewodniczący Cezary Olejniczak (Sojusz Lewicy Demokratycznej), sekretarz Tomasz Makowski (Polskie Stronnictwo Ludowe). Zob.
http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/agent.xsp?symbol=ZESPOL&Zesp=208.
31 32 Informacje uzyskane na spotkaniach, w których uczestniczyła autorka artykułu.
71
i wykłady, jak również eventy nastawione wyłącznie na rozrywkę i integrację lokalnego środowiska. Ich stałym i ważnym elementem jest tzw. Żywa Biblioteka,
czyli projekt udostępniający lokalnej społeczności tzw. żywy księgozbiór, w ramach hasła „Nie oceniaj książki po okładce”. Role książek pełnili ludzie (wśród
których byli: drag queen, transseksualista, lesbijka, gej, para jednopłciowa, weganin, ekolog, polityczka), a ich treścią stały się doświadczenia osób biorących
udział w projekcie33.
Do cyklicznych wydarzeń współorganizowanych przez stowarzyszenie
można także zaliczyć warsztat pod nazwą „Oswajanie transpłciowości”, przygotowywany przez przedstawicieli Fundacji Trans-Fuzja34. Poruszane kwestie dotyczyły szerokiej problematyki związków partnerskich, zorganizowano Stragany
Idei, czyli spotkania przedstawicieli różnych organizacji politycznych i pozarządowych, wykłady o sytuacji prawnej osób homoseksualnych w Polsce, współczesnej lewicy w kontekście feminizmu czy związkach między religią a homoseksualizmem35.
W Dniach Różnorodności brało udział także wielu zaproszonych gości spoza regionu zachodniopomorskiego, m.in. Ewa Hołuszko, transpłciowa działaczka opozycyjna w czasach PRL, oraz ks. Szymon Niemiec, pierwszy w dziejach
Polski biskup Zjednoczonego Kościoła Chrześcijańskiego otwarcie deklarujący
odmienną orientację seksualną36. Stowarzyszenie RnF podczas Szczecińskich
Dni Różnorodności zainicjowało akcję podpisywania Karty Różnorodności. Wydarzenie to miało charakter zarówno symboliczny, jak i pobudzający do działania
zgodnego z ideą polityki antydyskryminacyjnej37.
Ideą przewodnią wydarzenia pod nazwą Żywa Biblioteka jest poznanie ludzi postrzeganych
stereotypowo, dyskryminowanych i wykluczonych. Konwencja biblioteki umożliwia pozbawione lęku i uprzedzeń spotkanie, jak również konfrontację z własnymi uprzedzeniami. Zob.http://
www.homoseksualizm.org.pl/iii-szczecinskie-dni-roznorodnosci (dostęp: 18.11.2014).
33 Fundacja Trans-Fuzja to powołana w 2008 roku organizacja pozarządowa, skupiona na działalności na rzecz osób transpłciowych.
34 http://szczecin.naszemiasto.pl/artykul/rozpoczely-sie-szczecinskie-dni-roznorodnosci,1122375,art,t,id,tm.html (dostęp: 18.11.2014).
35 36 http://www.wszczecinie.pl/szczecinskie_dni_roznorodnosci,id-10875.html (dostęp: 18.11.
2014).
Karta Różnorodności to międzynarodowa inicjatywa promowana przez Komisję Europejską. Karta jest pisemnym zobowiązaniem, podpisanym przez organizację, która obliguje się do
wprowadzenia polityki równego traktowania i zarządzania różnorodnością, a także aktywnego
przeciwdziałania dyskryminacji i mobbingowi w miejscu pracy. Kartę Różnorodności podpisać
może każda firma, organizacja pozarządowa, instytucja, uczelnia czy też jednostka samorządu
37 72
Katarzyna Zawadzka
Wszelkie podejmowane przez stowarzyszenie RnF działania miały za zadanie zmianę stosunku społeczeństwa do odmienności. Nie usuwa to jednak kontrowersji czy obaw. Mowa jest tutaj bowiem o przemianach ewolucyjnych, a nie
rewolucyjnych.
Stowarzyszenie a działacze polityczni
Działania podejmowane przez środowiska mniejszości seksualnych mają także
na celu uświadamianie politykom, że osoby homoseksualne są normalnymi ludźmi o odmiennym, nietypowym zachowaniu seksualnym. Wolontariusze stowarzyszenia reprezentują różne poglądy polityczne. Nawiązują kontakty z lokalnymi politykami. Przeprowadziłam rozmowy z byłymi i obecnymi działaczami
stowarzyszenia RnF oraz z osobami współpracującymi z nimi (np. jako eksperci
z innych organizacji pozarządowych). Zadałam następujące pytania:
–– Co sądzisz o działalności w organizacji pozarządowej osób powiązanych z życiem politycznym (członków partii, ugrupowań politycznych)?
–– Czy obecność takich osób pomaga w osiąganiu celów organizacji na rzecz
środowiska LGBT w Polsce?
Główny wniosek nasuwający się z przeprowadzonych rozmów sprowadza
się do stwierdzenia, iż udział w działalności organizacji pozarządowych osób
o nazwiskach znanych ze sceny politycznej ma pozytywny wpływ na pracę tych
organizacji. Rozmówcy zaznaczali, że osoby takie kojarzą się powszechnie z politycznym działaniem na rzecz praw osób dyskryminowanych. Ich zdaniem wspieranie NGO-sów przez osoby zaangażowane politycznie ułatwia tym organizacjom identyfikację ze wspólnymi celami polityków. Niejednokrotnie stwierdzono
także, że o wiele łatwiej jest zabiegać o wsparcie bieżącej działalności, gdy można podeprzeć się znanymi nazwiskami. Wskazano na sytuacje, gdy osoby powiązane z życiem politycznym rezygnują z aktywnej działalności w organizacjach
pozarządowych. Tak było w przypadku Anny Grodzkiej, która zrezygnowała
z prowadzenia Fundacji Trans-Fuzja, gdy otrzymała mandat poselski jako członkini partii Ruch Palikota38. Wiele ugrupowań politycznych umieszcza postulaty
terytorialnego, która dobrowolnie zobowiązuje się do poszanowania różnorodności wszystkich
zatrudnianych osób. Zob. Karta Różnorodności, http://www.kartaroznorodnosci.pl (dostęp:
7.01.2013).
Anna Grodzka była posłanką Ruchu Palikota od 2011 roku. Zob. A. Modrzejewski, Kościół
i religia w strategii wyborczej Ruchu Palikota, w: Wybory parlamentarne 2011, red. A. Turska-Kawa, W. Wojtasik, Katowice 2012, s. 305.
73
ruchu LGBT w swoich programach. Niektóre, jak np. partia Zieloni, postulaty
te traktuje jako jeden z głównych punktów programowych39. Wskazywano, że
osoby medialne mają większy wpływ na kreowanie poglądów społeczeństwa niż
mieszkaniec małej miejscowości, który jest znany tylko w wąskim kręgu. Zaznaczali jednocześnie, iż bieżąca pomoc ze strony polityków nie przekłada się
na realizację postulatów i zmiany prawne, które wymagają przegłosowania projektów ustaw, jak choćby ta dotycząca legalizacji związków partnerskich. Jeden
z respondentów zaznaczył, że każda pomoc jest niezastąpiona, ale warunek jest
jeden – musi być użyteczna. Na przykładzie stowarzyszenia RnF można stwierdzić, że często jest to przydatność jedynie medialna, gdyż znane twarze przyciągają na wydarzenia więcej uczestników oraz mediów. Tylko jedna z siedmiu osób
stwierdziła, iż organizacje pozarządowe są skierowane do osób niezwiązanych
z polityką. Jednocześnie rozmowy uwidoczniły, że działacze interesującej nas
organizacji pojęcia „polityczność” i „partyjność” uznają za tożsame.
Za ważne dla szczecińskiego stowarzyszenia uznano możliwość korzystania z wiedzy i doświadczenia polityków. Jednocześnie w rozmowach dało się
wyczuć sceptycyzm wobec transparentności intencji polityków. Inne było jednak spojrzenie na partyjność członków stowarzyszenia. Tu bowiem pojawiał się
tzw. kontekst „swojego”, osoby z organizacji, która doskonale zna jej potrzeby
i problemy. Politycy z zewnątrz są natomiast traktowani raczej jako osoby, które
uosabiają zupełny brak zrozumienia dla problemów osób LGBT. Jedna z respondentek wręcz stwierdziła, że w NGO może zostać tylko taki polityk, który był
w stowarzyszeniu jeszcze przed członkostwem w partii, a nie na odwrót.
Warto dodać, że prezes stowarzyszenia Daniel Michalski jest osobą aktywną politycznie. Był członkiem Ruchu Palikota (pełnił także funkcję asystenta posła Andrzeja Piątaka) oraz startował w 2014 roku z Partii Zieloni w wyborach
do Europarlamentu. Partyjną działaczką i wolontariuszką stowarzyszenia jest
Magdalena Kasznia, związana swego czasu z Sojuszem Lewicy Demokratycznej
i Partią Kobiet, a obecnie członkini zarządu stowarzyszenia Dom Wszystkich
Polska. Ewa Jaklewicz-Walewicz, była wiceprezeska RnF, startowała w wyborach do Sejmu w 2011 roku jako członkini Partii Kobiet z list Sojuszu Lewicy
Demokratycznej.
39 A. Kwiatkowska, Zieloni 2004 – reprezentacja nowych ruchów społecznych na polskiej scenie politycznej, w: Polska scena polityczna. Środowiska – komunikacja, s. 335.
74
Katarzyna Zawadzka
Każdy z badanych stał na stanowisku, że bez udziału polityków nic się nie
zmieni, a jeśli jest możliwość skorzystania z ich kontaktów i wsparcia, to organizacje pozarządowe nie powinny odrzucać takiej możliwości. Politycy mogą
wspierać działalność organizacji poprzez poznanie ich misji i potrzeb, aby wpływając na tworzenie prawa, w konsekwencji stwarzać lepsze warunki do ich rozwoju i rozwiązywania problemów, którymi te organizacje się zajmują. Jak stwierdził prezes stowarzyszenia Daniel Michalski: „wszystko jest polityką, zaczynając
od walki o swoje prawa, o swoje miasto, o świadomość obywatelską, czyli od
tego, gdzie mogę sam zmieniać świat, w którym żyję”40.
Podsumowanie
Zdaniem Ireneusza Krzemińskiego „w percepcji homoseksualizmu nastąpiła widoczna zmiana”41, a ruch gejowski i lesbijski wyszedł z podziemia. Tworzą się
prężnie działające organizacje, które zyskują prawo do funkcjonowania w przestrzeni społecznej42 . Prezes stowarzyszenia RnF, który jako osoba nieheteroseksualna i prezes organizacji ma styczność z problemami mniejszości LGBT,
stwierdził: „sytuacja może się poprawiła w odczuciu naszego społeczeństwa, ale
jednak dużo nam brakuje do ideału. Jesteśmy na końcu w Europie z prawem, ale
wydaje mi się, że społeczeństwo jest coraz bardziej tolerancyjne i to też zawdzięczamy Europie”43.
Słowa prezesa stowarzyszenia RnF, wypowiedziane w 2014 roku, wskazują
na ewolucyjność, a nie rewolucyjność zmian, zwłaszcza gdy przytoczy się dane
z raportu Kampanii Przeciw Homofobii. Dotyczyły one badania sytuacji społecznej osób LGBT w latach 2010 i 2011. Zaznaczono tam: „klimat wokół osób LGBT
się nieco zmienił, ale jeszcze daleko mu do tego, w którym osoby bi- i homoseksualne będą mogły czuć się bezpiecznie i swobodnie we własnym kraju”44.
http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/polska-drag-queen-kandyduje-do-europarlamentu/nfwrq (dostęp: 17.05.2015).
40 41 I. Krzemiński, Wolność, równość…, s. 106.
42 Tamże.
http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/polska-drag-queen-kandyduje-do-europarlamentu/nfwrq (dostęp: 20.06.2015).
43 Marta Abramowicz (Sytuacja społeczna osób bi- i homoseksualnych. Analiza danych z badania ankietowego, w: Sytuacja społeczna osób LGBT. Raport za lata 2010 i 2011, red. M. Makuchowska, P. Pawlęga, Warszawa 2012, s. 14) zaznacza, że porównanie tych badań z badaniem
75
Jak można przypuszczać, pewne grupy społeczne i środowiska nie chcą
przystać na realizację haseł mniejszości nie tylko ze względu na niezgadzanie
się z nimi, ale przez wzgląd na obawę przed dalekosiężnymi skutkami takich
decyzji45.
Problem mniejszości pojawia się wtedy, gdy dokonujemy rozróżnienia na tych,
którzy przynależą do politycznej wspólnoty, i na tych, którzy nie są do niej zaliczani, czyli tzw. outsiderów. Objaśnienia definiujące mniejszość jako mniejszą liczbę
lub część zakładają, iż niższy status liczbowy oznacza niższy status polityczny.
Nie jest tak jednak zawsze, gdyż ostatecznie nie liczy się ilość, ale przynależność.
Mniejszościami bowiem są ci, którym odmawia się korzystania bądź przeszkadza
się w korzystaniu z pełnych praw członkostwa we wspólnocie politycznej, gdyż ich
indywidualna tożsamość różni się od oficjalnej i powszechnej tożsamości46. Należy
pamiętać, iż pragnienie społecznej przynależności jest zasadniczą cechą ludzką
oraz wstępnym warunkiem pokoju i stabilności, w których może rozwijać się
ludzka indywidualność. Ludzie nie istnieją jako wyabstrahowane ze społeczeństwa, odrębne jednostki, ale są jednostkami uspołecznionymi47.
Obserwuje się coraz większą aktywność środowisk mniejszości seksualnych w sferze publicznej. Postulaty LGBT są elementem polityki i mają coraz
większe znaczenie dla opinii publicznej, co nie znaczy, że doczekały się pełnej
realizacji. Badania wykazały, że współpraca NGO-sów z osobami zaangażowanymi politycznie ma wymiar pozytywny, przy czym częściej dotyczy to charakteru promocyjnego czy PR-owskiego aniżeli zmian prawnych.
Bibliografia
Dokumenty
Ustawa Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 roku, Dz.U. 1989, nr 20,
poz. 104.
Monografie
z 2006 roku ujawniło niewielką, aczkolwiek pozytywną tendencję zmian, na co wpływ miały
przemiany na scenie politycznej.
45 K. Zawadzka, S. Zielińska, Przestrzeganie praw mniejszości jako wyzwanie dla współczesnej
formy demokracji – teoria a praktyka, w: Wyzwania i zagrożenia współczesnej demokracji, red.
Ł. Tomczak, Szczecin 2013, s. 7.
46 J.J. Preece, Prawa mniejszości, Warszawa 2007, s. 24–25.
47 Tamże, s. 19–20.
76
Katarzyna Zawadzka
Demokratyzacja i prawa człowieka w Europie Środkowo-Wschodniej, red. J. Jartyś,
A. Staszczyk, Szczecin 2007.
Elementarz III sektora, red. A. Gałązka, Warszawa 2005.
Heywood A., Politologia, Warszawa 2008.
Krzemiński I., Wolność, równość, odmienność. Nowe ruchy społeczne w Polsce początku
XXI wieku, Warszawa 2006.
Machelski Z., Rubisz L., Grupy interesu. Teorie i działanie, Toruń 2003.
Polska scena polityczna. Środowiska – komunikacja polityczna – strategie, red. K. Sobolewska-Myślik, A. Hess, K. Kowalczyk, Kraków 2010.
Preece J.J., Prawa mniejszości, Warszawa 2007.
Przewodnik po organizacjach pozarządowych, Bydgoszcz 2012.
Sytuacja społeczna osób LGBT. Raport za lata 2010 i 2011, red. M. Makuchowska,
P. Pawlęga, Warszawa 2012.
Wojciszke B., Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Warszawa 2006.
Wybory parlamentarne 2011, red. A. Turska-Kawa, W. Wojtasik, Katowice 2012.
Wyzwania i zagrożenia współczesnej demokracji, red. Ł. Tomczak, Szczecin 2013.
Związki partnerskie. Jakich praw nie mają polskie pary homoseksualne?, red. B. Ilnicka,
K. Śmiszek, Warszawa 2010.
Źródła internetowe
http://www.homoseksualizm.org.pl.
http://www.kartaroznorodnosci.pl.
http://wiadomosci.onet.pl.
http://www.sejm.gov.pl.
http://www.szczecin.naszemaisto.pl.
http://www.wszczecinie.pl.
Czasopisma
„Refleksje” 2013, nr 1.
Streszczenie
W artykule skupiono się na analizie działalności społecznej w obszarze III sektora.
Przeanalizowano działalność szczecińskiego stowarzyszenia Równość na Fali, lokalnej
organizacji, która w województwie zachodniopomorskim działa na rzecz walki z dyskryminacją osób należących do środowiska mniejszości seksualnych. Postawiono tezę, iż
prawa mniejszości seksualnych wywołują szczególne emocje i kontrowersje, co utrudnia
działalność organizacjom pozarządowym, czyniąc je jednocześnie bardziej potrzebnymi.
77
Poruszono kontekst postulatów artykułowanych przez lokalną organizację w odniesieniu
do ogólnopolskich postulatów społeczności LGBT.
Celem artykułu było wykazanie powiązań między działalnością organizacji pozarządowej a działaniami politycznymi podejmowanymi przez jej członków; badanie
działalności stowarzyszenia objęło tym samym jego związki ze sferą polityki.
The Social Activity in the Third Sector Exemplified
with the Szczecin Association ‘Równość na Fali’
Summary
The author concentrates on the social activity in the third sector, analysing the Szczecin
association ‘Równość na Fali’, a local organisation, which acts against the discrimination
of the sexual minorities in the West Pomeranian Voivodship.
The proposed thesis of the article is that the rights of the sexual minorities provoke
strong emotions and controversy, which makes it difficult for the NGOs to function, but
at the same time the NGOs themselves become indispensable.
The article raises the context of the postulates expressed by a local organisation
with reference to the nationwide postulates of the LGBT community. The objective of
the article was to find connections between the NGO’s activity and the political action
undertaken by its members. Thus the analysis of the association has included its relations
with the political sphere.
DOI: 10.18276/pz.2015.4-05
ARTYK U Ł Y
Eugeniusz Zdrojewski
Politechnika Koszalińska
Wydział Nauk Ekonomicznych
Czołowa
pozycja województwa zachodniopomorskiego
w ruchu turystycznym w
Polsce
Słowa kluczowe: Pomorze Zachodnie, turystyka
Keywords: the West Pomeranian Voivodship, tourism
Wprowadzenie
Województwo zachodniopomorskie jest regionem najczęściej odwiedzanym
przez turystów w okresie wakacji. Jest to uwarunkowane jego położeniem geograficznym, wysokimi walorami z punktu widzenia wędrówek i wypoczynku
oraz poziomem zagospodarowania turystycznego. Zachodniopomorskie zajmuje
najwyższą lokatę w kraju pod względem oferowanej liczby miejsc noclegowych,
liczby turystów oraz udzielanych im noclegów w porównaniu z liczbą mieszkańców. Region ten charakteryzuje najwyższy poziom rozwoju funkcji turystycznej
w skali Baretje’a – 6,3 przy średniej krajowej 1,6. W czterech województwach
(lubelskie, łódzkie, mazowieckie i opolskie) wskaźnik ten wynosi tylko 0,81.
Podstawowym celem tego artykułu jest analiza liczby osób korzystających
z bazy noclegowej w obiektach zbiorowego zakwaterowania, liczby udzielanych
noclegów turystom krajowym i zagranicznym, przestrzennego zróżnicowania
ruchu turystycznego, zjawiska sezonowości oraz stopnia wykorzystania miejsc
noclegowych, a następnie próba ich oceny.
1 „Turystyka w 2011 r.”, GUS, Warszawa 2012, s. 44.
80
Województwo zachodniopomorskie powstało w wyniku reformy administracyjnej wprowadzonej 1 stycznia 1999 roku. Ponieważ w GUS dokonano przeliczeń na aktualny podział administracyjny dla kilku wcześniejszych lat, analizą
objęto lata 1998–2011, dla których uzyskano pełne, zweryfikowane dane statystyczne. W ten sposób wydłużono nieco okres objęty badaniem, co pozwoliło na
uchwycenie określonych prawidłowości i tendencji zmian.
W opracowaniu wykorzystano przede wszystkim konkretne dane statystyczne, zaczerpnięte z różnego rodzaju roczników statystycznych i innych opracowań (np. takich, jak „Turystyka”), wydanych przez GUS i Urząd Statystyczny
w Szczecinie. Zarówno walory, jak i pewne mankamenty tych źródeł są dość powszechnie znane. Nie zachodzi więc potrzeba szerszej charakterystyki dostępnej
bazy źródłowej. Warto jednak zauważyć, iż nie obyło się bez pewnych utrudnień.
Polegały one na tym, że informacje zawarte w różnych publikacjach nawet tego
samego wydawcy różniły się między sobą. Ponadto zmieniał się układ, zakres
i stopień szczegółowości publikowanych danych w edycjach z kolejnych lat. Niżej
przytoczono kilka przykładów takich sytuacji.
W „Małym Roczniku Statystycznym” GUS z 1999 roku podano (s. 188),
że w interesującym nas województwie w 1998 roku było 6749 tys. osób korzystających z usług hoteli i udzielono im 12 787 tys. noclegów, a w „Roczniku
Statystycznym” z 2000 roku, również wydanym przez GUS, podano (s. 287), że
w tym samym roku osób korzystających z noclegów w hotelach było 6728,2 tys.
i udzielono 12 570,6 tys. noclegów. Przyjęto dane pochodzące z nowszego źródła.
W „Małym Roczniku Statystycznym” z 1999 roku (s. 188), a także z 2001
roku (s. 260) z ogólnej liczby turystów korzystających z noclegów i udzielanych
noclegów wyodrębniono liczbę turystów zagranicznych, a edycja z roku 2000
(s. 267) takich informacji nie podaje.
W „Roczniku Statystycznym Województw” GUS z 2002 roku z ogólnej
liczby osób korzystających z noclegów i udzielonych noclegów wyodrębniono
hotele, motele i pensjonaty (s. CCC XXXVI–VII), a w „Roczniku Statystycznym Województw” z 2006 roku ujęto ogółem „obiekty hotelowe, a w tym hotele”
(s. 557). Nie są to przecież dane porównywalne.
W „Roczniku Statystycznym Województwa Zachodniopomorskiego” US
w Szczecinie z 2000 roku podano (s. 171–173) m.in. liczbę obiektów, miejsc noclegowych, osób korzystających z noclegów i udzielonych noclegów, a w edycji
z 2006 roku takich informacji nie zamieszczono.
Czołowa pozycja województwa zachodniopomorskiego w ruchu turystycznym...
81
Niemniej jednak udało się zgromadzić niezbędne dane dla kraju i regionu,
co pozwoliło na dokonanie analizy porównawczej oraz ukazania roli i miejsca
województwa w skali kraju. Podstawowe rodzaje materiałów źródłowych podano pod poszczególnymi tabelami, a także w bibliografii, zamieszczonej na końcu opracowania. Celem pogłębienia analizy porównawczej wykorzystano też
wskaźniki dotyczące wykorzystania infrastruktury noclegowej stosowane przez
Charvata i Schneidera (tab. 3).
Zgromadzone dane statystyczne oraz uzyskane po ich analizie wnioski są
następujące: województwo zachodniopomorskie zajmuje niezmiennie czołową
pozycję w skali kraju pod względem wielkości ruchu turystycznego. W strukturze funkcjonalnej województwa turystyka odgrywa bardzo istotną rolę.
Osoby korzystające z noclegów i udzielone noclegi
Podstawowe dane o liczbie osób korzystających z noclegów i udzielonych noclegów w obiektach zbiorowego zakwaterowania w latach 1998–2011 przedstawiono w tabeli 1. Nie dostrzegamy jednolitej tendencji w zmianach w tym czasie.
W 1999 roku zaznaczył się spory spadek liczby osób korzystających z noclegów,
w tym również turystów zagranicznych. W następnym roku odnotowano wzrost,
ale już w kolejnym – znowu spadek itd. Dość istotną poprawę zauważyć można
dopiero w 2004 roku i kilku następnych latach, lecz w 2009 roku nastąpił niewielki spadek, po czym ponownie następuje wzrost.
Nieco odmiennie kształtowały się zachowania turystów zagranicznych,
chociaż i w tym przypadku brak jednolitego kierunku zachodzących zmian.
W latach 1999, 2002, 2008 i 2009 notowano ich mniejszą liczbę w porównaniu
z latami poprzednimi.
Analogiczne spostrzeżenia można odnieść do województwa zachodniopomorskiego. Tu również mieliśmy do czynienia z dużą zmiennością liczby turystów korzystających z noclegów. Nie stwierdzamy też jednokierunkowej tendencji zmian, analizując udziały procentowe Zachodniopomorskiego w wielkościach
ogólnokrajowych. Otóż w globalnej liczbie turystów udział regionu w 1998 roku
wynosił 9,6%, w 2000 roku udział ten wzrósł do 10,1%, po czym zaobserwowano
trend malejący, do 9,3% w 2005 roku i 8,7% w roku kończącym analizę (2011).
Nieco odmiennie kształtowały się wskaźniki dotyczące turystów zagranicznych. Początkowo były one mniejsze: w latach 1998 i 2000 wynosiły odpowiednio 8,1% i 9,2%. W następnych latach Zachodniopomorskie w tym zestawieniu
82
zajmuje nieco wyższe miejsce: w 2005 roku wskaźnik ten wynosił 10,1%, a w 2011
roku – 9,1%. Przytoczone wartości wskazują więc na to, że w regionie wzrastał
procentowy udział turystów zagranicznych w ogóle korzystających z noclegów,
oscylując w granicach 9–10%.
Tabela 1. Turyści korzystający z noclegów i udzielone noclegi (w tys.)
Polska/
województwo
Polska
Zachodniopomorskie
Rok
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Korzystający z noclegów
w tym
ogółem
turyści zagraniczni
15 886,1
3 561,8
13 099,5
2 574,2
14 627,9
3 122,0
14 304,9
3 157,9
14 244,5
3 150,2
14 644,3
3 331,9
15 746,5
3 934,9
16 597,2
4 310,4
17 512,1
4 313,6
18 947,2
4 387,4
19 556,1
4 046,3
19 353,7
3 861,9
20 461,5
4 135,0
21 476,6
4 409,6
1 531,8
290,0
1 343,8
232,6
1 474,2
287,2
1 373,1
276,9
1 364,5
298,7
1 480,4
337,0
1 503,4
429,7
1 544,4
476,3
1 544,0
424,6
1 672,3
412,1
1 742,6
380,2
1 772,7
400,7
1 746,8
377,9
1 863,6
401,7
Udzielone noclegi
w tym
ogółem
60 213,4
7 714,8
49 043,1
5 867,7
49 078,8
6 909,4
46 284,8
7 015,2
44 510,4
7 105,0
45 347,8
7 828,2
46 657,9
9 313,8
48 618,4
10 542,4
51 235,0
10 555,1
54 953,7
10 918,1
56 645,5
10 173,2
55 020,1
9 609,4
55 794,5
10 064,6
57 148,3
10 620,3
11 577,9
883,7
9 811,8
757,9
9 686,8
980,3
8 829,0
1 034,1
8 784,7
1 267,8
9 268,4
1 524,9
8 888,4
1 934,9
9 064,9
2 260,4
9 115,7
2 116,8
9 564,2
2 105,9
10 033,8
2 047,5
9 766,5
2 013,9
9 445,1
2 008,1
9 928,0
2 234,9
Źródło: E.Z. Zdrojewski, C. Zdrojewski, Zachodniopomorskie – województwo o największej
liczbie turystów, „Zeszyty Naukowe” [WSE w Warszawie] 2007, nr 6, s. 43; „Turystyka w 2011 r.”, GUS, Warszawa 2012, s. 36, 125; dane GUS, bank danych lokalnych,
15.02.2013 r.
83
Liczby udzielonych noclegów są z reguły większe od liczb osób korzystających z noclegów, ponieważ przynajmniej część turystów zatrzymuje się na dłużej
niż na jedną dobę. Analizując dane zamieszczone w tabeli 1, zauważamy, że ogólne liczby udzielanych noclegów zarówno średnio w kraju, jak i w Zachodniopomorskiem kilkakrotnie ulegały zmianom. Oznacza to, że najpierw zmniejszyły
się, później – wzrosły, by znowu przejściowo ulec spadkowi, a w ostatnich dwóch
latach ponownie przeciętnie w kraju odnotowujemy liczby większe niż w poprzednim roku (w województwie tylko w 2011 r.).
Bardziej zdecydowaną tendencję dostrzegamy w odniesieniu do turystów
zagranicznych: w latach 2000–2007 wzrostową, potem jednak zaznaczyły się
spadki. Na Pomorzu Zachodnim trend spadkowy widoczny jest w 2006 roku
i dopiero w ostatnim roku (2011) odnotowano znaczny przyrost turystów zagranicznych.
Przeciętnie w kraju w okresie wyjściowym (1998) noclegi udzielone turystom zagranicznym stanowiły 12,8% ogółu udzielanych noclegów, a w 2011 roku
ich udział wzrósł do 18,6%. Jeszcze większy wzrost, bo z 7,6% w 1998 do 22,5%
w 2011 roku, zaznaczył się w województwie zachodniopomorskim.
Oceniając, najogólniej można więc stwierdzić, że Pomorze Zachodnie odgrywa znaczną rolę w obsłudze ruchu turystycznego w Polsce, zwłaszcza w odniesieniu do korzystających z noclegów turystów zagranicznych.
Rola hoteli w obsłudze ruchu turystycznego
Niedobór obiektów hotelowych i mieszczących się w nich miejsc noclegowych
– wykazany w poprzednim opracowaniu – jest dość powszechnie znany w skali
kraju, a szczególnie w Zachodniopomorskiem. Ma to oczywiście wpływ ma wielkość i strukturę ruchu turystycznego.
W całym kraju liczba osób korzystających z noclegów w obiektach zbiorowego zakwaterowania wzrosła z 15 886,1 tys. w 1998 roku do 21 476,6 tys. w 2011
roku, a osób korzystających tylko z noclegów w hotelach w tym samym czasie
z 6728,2 tys. do 12 721,8 tys. (tab. 1 i 2). Oznacza to wzrost liczby osób nocujących w hotelach z 42,3% do 59,2%.
O wiele gorsze rezultaty pod tym względem odnotowano w województwie
zachodniopomorskim. Ogólna liczba osób korzystających z noclegów wzrosła
z 1531,8 tys. do 1863,6 tys., w tym osób korzystających z noclegów w hotelach
z 439,8 tys. do 650,2 tys. W odsetkach jest to kolejno 28,7% i 34,9%.
84
Tabela 2. Turyści korzystający z noclegów i udzielone noclegi w hotelach (w tys.)
Polska/
województwo
Polska
Zachodniopomorskie
Rok
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
w tym
ogółem
6 728,2
2 534,1
5 057,3
1 865,5
6 386,9
2 400,4
6 067,0
2 388,3
6 431,4
2 447,1
6 863,5
2 612,1
7 908,2
3 130,9
8 693,2
3 443,0
9 406,0
3460,2
10 323,5
3 537,3
10 739,1
3 268,4
10 641,8
3 141,5
11 739,9
3 384,4
12 721,6
3 592,5
439,8
212,9
333,4
159,0
386,8
189,9
344,2
174,5
352,6
174,0
391,0
191,6
457,5
250,2
502,3
277,8
499,5
246,1
564,6
239,4
573,3
212,7
570,3
217,3
609,2
212,9
650,2
228,0
Udzielone noclegi
w tym
ogółem
12 570,6
4 984,6
9 409,1
3 721,5
11 921,6
4 697,4
11 229,4
4 686,7
11 598,2
4 784,2
12 652,6
5 239,0
14 669,3
6 271,7
16 335,2
7 196,9
17 639,9
7 209,5
19 412,5
7 560,6
19 849,7
6 992,6
19 444,6
6 674,9
21 199,9
7 107,8
23 096,7
7 534,6
802,3
396,0
623,0
300,1
781,7
370,4
654,1
343,2
727,8
382,8
831,6
441,0
1 010,4
595,1
1 168,6
737,2
1 185,3
678,8
1 336,2
725,1
1 374,0
699,5
1 372,1
692,7
1 496,6
729,9
1 646,3
807,8
Źródło: E.Z. Zdrojewski, C. Zdrojewski, Zachodniopomorskie – województwo o największej liczbie turystów, s. 43; „Turystyka w 2011 r.”, s. 79 i 80; dane GUS, bank danych lokalnych,
15.02.2013 r.
Również niekorzystnie przedstawia się w regionie dynamika przyrostu turystów zagranicznych korzystających z noclegów w hotelach. Przeciętnie w kraju
liczba turystów zagranicznych korzystających z tego typu bazy noclegowej wzrosła z 2534,1 tys. w 1998 roku do 3592,5 tys. w 2011 roku, tj. o 70,5%, podczas gdy
w Zachodniopomorskiem z 212 tys. do 228 tys., czyli tylko o 9,3%.
85
Korzystniej w województwie (o 104%) niż średnio w kraju (o 51,2%)
ukształtował się wzrost udzielonych noclegów turystom zagranicznym w okresie obejmującym lata 1998–2011. Także udziały noclegów udzielonych turystom
zagranicznym w Zachodniopomorskiem kształtowały się na wyższym poziomie
(wynosiły odpowiednio 44,9% i 49,1%) niż średnio w kraju (39,6% i 32,6%).
Zwraca przy tym uwagę to, że średnio w Polsce wskaźnik ten uległ zmniejszeniu
w 2011 roku w porównaniu z 1998 rokiem, podczas gdy w województwie zachodniopomorskim jego wartość wzrosła.
W celu lepszego uwypuklenia roli Pomorza Zachodniego w rozwoju ruchu
turystycznego w Polsce w tabeli 3 przedstawiono wskaźniki dotyczące wykorzystania infrastruktury noclegowej w 2011 roku, z uwzględnieniem wszystkich
województw. Zawiera ona wskaźniki odnoszące się do liczby mieszkańców oraz
do powierzchni badanych jednostek (województw).
Tabela 3. Wskaźniki dotyczące wykorzystania infrastruktury noclegowej w 2011 roku
Wskaźniki
Województwa
Polska
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
funkcji
turystycznej
Baretje’a
1,6
1,7
1,2
0,8
1,9
0,8
2,2
0,8
0,8
1,0
0,9
3,5
0,9
1,0
2,6
1,2
6,3
Źródło: „Turystyka w 2011 r.”, s. 44.
intensywności ruchu turystycznego
wg Schneidera
wg Charvata
56,2
70,5
39,7
30,4
66,1
41,4
95,0
63,2
23,6
34,0
39,8
74,2
39,0
34,3
67,1
48,2
110,2
149,6
173,9
136,2
69,1
131,7
78,2
254,2
107,2
55,5
99,8
75,8
253,9
99,0
98,3
172,8
88,1
587,1
gęstości ruchu
68,7
101,6
45,7
26,1
47,9
57,5
206,5
93,1
25,7
40,3
23,5
90,7
146,4
37,1
39,7
55,3
81,4
86
Spośród wskaźników natężenia wcześniej już scharakteryzowano funkcję
turystyczną według Baretje’a, wskazując jej najwyższy poziom rozwoju właśnie
w Zachodniopomorskiem.
Wskaźnik intensywności ruchu turystycznego według Schneidera oznacza
relację korzystających z noclegów w ciągu roku do liczby stałych mieszkańców.
Jego wartość w skali poszczególnych województw waha się od 23,6 w Opolskiem
do 110,2 właśnie w Zachodniopomorskiem. Przeciętnie w kraju wielkość tego
wskaźnika ukształtowała się na poziomie 56,2%. Na Pomorzu Zachodnim jest
ona niemal dwukrotnie wyższa.
Jeszcze korzystniejszy dla regionu jest wskaźnik Charvata (587,1), który
przeszło 3,9 razy przewyższa średnią krajową (149,6). Oznacza on z kolei relację
udzielonych noclegów w ciągu roku do liczby stałych mieszkańców danego województwa. Zatem w ciągu roku Zachodniopomorskie odwiedza prawie czterokrotnie większa liczba turystów niż wynosi ogólny stan jego zaludnienia.
Tylko pod względem gęstości ruchu turystycznego województwo zachodniopomorskie, chociaż przewyższa średni poziom krajowy, ustępuje kilku innym
regionom. Wskaźnik ten oznacza liczbę korzystających z noclegów w ciągu roku
w relacji do powierzchni wyrażonej w km2. Jest to uwarunkowane tym, że Zachodniopomorskie należy do słabiej zaludnionych regionów w kraju. Zajmuje
7,3% powierzchni Polski, a liczba ludności stanowi tylko 4,4% ogólnej liczby
mieszkańców2.
Rozmieszczenie ruchu turystycznego w województwie
Zróżnicowanie przestrzenne nasilenia ruchu turystycznego przedstawiono
w dwóch ujęciach, tj. w podziale na podregiony (tab. 4) oraz na powiaty (tab. 5).
Rozkład przestrzenny wędrówek oraz nieco dłuższych pobytów nawiązuje, rzecz
jasna, do zróżnicowania walorów turystycznych oraz wyposażenia różnych
podregionów województwa w obiekty i miejsca noclegowe.
Podregiony wprowadzono w Polsce rozporządzeniem Rady Ministrów
z dnia 13.08.2000 r. (Dz.U. nr 58, poz. 685), na mocy którego dostosowano
Nomenklaturę Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), obowiązujących w krajach Unii Europejskiej3. Początkowo obszar województwa
2 „Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego”, US Szczecin 2011, s. 30–31.
3 „Rocznik Statystyczny Województw”, GUS 2000, s. XXI.
87
zachodniopomorskiego podzielono na dwa podregiony (szczeciński i koszaliński), a później wyodrębniono cztery (jak w tab. 4).
Tabela 4. Udzielone noclegi i turyści korzystający z noclegów według podregionów
w 2010 roku (w tys.)
Województwo
Zachodniopomorskie
Koszaliński
Stargardzki
M. Szczecin
Szczeciński
Udzielone noclegi
w tym
ogółem
w obiektach
hotelowych
w tym
turyści
ogółem
w obiektach
zagraniczni
turystycznych
9445,1
1746,8
810,4
377,9
748,1
236,5
364,4
397,7
239,5
74,3
324,2
172,3
146,8
24,6
126,5
80,0
5253,3
1255,3
723,0
2213,5
2230,9
Podregiony
885,7
219,0
582,8
543,4
Źródło: „Rocznik Statystyczny Województw”, GUS, Warszawa 2011, s. 146–147.
Z danych w tabeli 4 wynika, że najwięcej korzystających z noclegów (42,8%)
wybiera podregion koszaliński. Kolejne miejsca zajmują podregiony szczeciński
i m. Szczecin.
Jeszcze większą koncentrację stwierdzamy w podregionie koszalińskim
(55,6%), biorąc pod uwagę liczbę udzielonych noclegów. Pod tym względem kolejne miejsca zajmują podregiony szczeciński i starogardzki. To może oznaczać
m.in., że do podregionów położonych w zachodniej części województwa turyści
przybywają na krótszy okres, podczas gdy w podregionie koszalińskim decydują
się na relatywnie większą liczbę noclegów.
O wiele większe zróżnicowanie przestrzenne ujawnia analiza danych
w przekroju powiatowym. Jak się można domyślić, najwięcej osób korzystających z noclegów i najwięcej udzielonych noclegów było w powiatach nadmorskich, tj. w kołobrzeskim, gryfickim, kamieńskim i in. Z powiatów grodzkich, ze
względu na położenie i rolę w życiu społeczno-gospodarczym, największe liczby
dotyczą Szczecina i Świnoujścia. Koszalin, w którego bliskiej odległości położone jest Mielno-Unieście, w turystyce odgrywa relatywnie znacznie mniejszą
rolę. Na szczególne podkreślenie zasługuje powiat kołobrzeski, który obsługuje
znacznie większą liczbę turystów niż Szczecin czy Świnoujście.
88
Tabel 5. Turyści korzystający z noclegów i udzielone noclegi w 2010 roku
według podregionów i powiatów
Wyszczególnienie
Zachodniopomorskie
Koszaliński
Białogardzki
Drawski
Kołobrzeski
Koszaliński
Sławieński
Szczecinecki
Świdwiński
Wałecki
M. Koszalin
Stargardzki
Choszczeński
Gryficki
Łobeski
Myśliborski
Pyrzycki
Stargardzki
M. Szczecin
Szczeciński
Goleniowski
Gryficki
Kamieński
Policki
M. Świnoujście
w tym turyści
ogółem
zagraniczni
1 746 810
748 106
7 101
18 164
410 242
115 850
104 128
17 778
12 616
21 362
40 845
236 545
8 008
175 762
590
21 660
422
30 103
364 441
397 718
40 366
26 635
175 038
39 977
115 702
377 939
Podregiony i powiaty
146 815
684
730
117 986
9 836
9 013
1 900
1 768
1 853
3 047
24 597
391
17 392
2
1 771
59
4 982
126 480
80 047
1 098
1 901
25 633
4 967
46 448
Udzielone noclegi
w tym turystom
ogółem
zagranicznym
9 445 058
2 008 067
5 253 349
14 146
65 585
3 188 614
777 436
940 819
52 059
80 242
73 429
61 010
1 255 314
21 747
1 112 892
2124
49 088
595
68 868
722 996
2 213 399
50 588
68 280
1 087 532
68 358
938 661
1 082 087
1 745
1 893
908 347
70 193
73 604
5 536
12 160
3 591
5 012
155 584
925
144 107
2
3 930
79
6 541
221 269
549 127
2 345
6 818
144 354
11 642
383 968
Źródło: „Województwo Zachodniopomorskie”, US, Szczecin 2011, s. 204.
Znaczące liczby turystów odwiedzają również położone w strefie nadmorskiej powiaty koszaliński i sławieński. W części południowej województwa na
uwagę zasługują powiaty drawski i wałecki. Powiaty położone z dala od morza
oraz bardziej atrakcyjnych obszarów pojeziernych pełnią mniejszą funkcję turystyczną. Relatywnie najmniejsze liczby osób korzystających z noclegów i udzielonych noclegów widoczne są w takich powiatach, jak: pyrzycki, łobeski, białogardzki, choszczeński.
89
W ten obraz wpisują się również turyści zagraniczni. Stosunkowo największe liczby korzystających z noclegów odnoszą się do powiatów: kołobrzeskiego,
kamieńskiego i gryfickiego oraz Szczecina i Świnoujścia. Ledwie śladowe liczby
odnotowano w powiatach łobeskim i pyrzyckim.
Sezonowość ruchu turystycznego
Zagadnienie sezonowości ruchu turystycznego jest przedmiotem ciągłego zainteresowania naukowców, działaczy turystycznych oraz wielu różnorodnych
podmiotów świadczących określone usługi osobom przybywającym na dane terytorium w celu wypoczynku i rekreacji. Analiza statystyk dowodzi, że z największym natężeniem turystyki mamy do czynienia w miesiącach letnich, zwłaszcza
w lipcu i sierpniu (tab. 6).
Od wielu lat podejmowano różnorodne wysiłki, aby sezon turystyczny choć
w pewnym stopniu wydłużyć. Działania te przyniosły pewne rezultaty, o czym
świadczą dość znaczne liczby osób korzystających z noclegów i udzielonych noclegów w czerwcu i we wrześniu, a nawet w maju.
Prawidłowość tę można zaobserwować już od wielu lat. Zjawiskiem charakterystycznym jest to, że w równym stopniu można ją odnieść zarówno do
województwa zachodniopomorskiego, jak i do innych regionów (z wyjątkiem obszarów górskich) oraz wartości średnich ogólnokrajowych. Niemal w równym
stopniu dotyczy ono turystów krajowych i zagranicznych. Różnica polega tylko
na tym, że i w 1999 i w 2005 roku największe ogólne liczby osób korzystających
z noclegów w Polsce przypadały na miesiąc lipiec, a turystów zagranicznych – na
sierpień.
Jeśli chodzi o minimalne liczby turystów korzystających z noclegów, to
w 1999 roku zarówno w Zachodniopomorskiem, jak i przeciętnie w kraju – analogicznie w odniesieniu do ogólnych liczb oraz turystów zagranicznych – odnotowujemy je w miesiącach zimowych, rozpoczynających i kończących rok (styczeń
i grudzień). Podobnie było w 2011 roku. Natomiast w 2005 roku w Zachodniopomorskiem minimalne liczby przypadły na styczeń, a przeciętnie w całej Polsce
– na luty.
W liczbach ogólnych udzielonych noclegów (też turystom zagranicznym)
stwierdzamy zgodność zarówno 1999 roku, jak i 2005 roku, z tą tylko różnicą, że
w 1999 roku minimalne liczby w województwie i przeciętnie w kraju przypadły
na grudzień, a w latach 2005 i w 2011 – na styczeń.
Ogółem
15 886,1
16 597,2
21 476,6
1 531,8
1 544,4
1 863,5
3 561,8
4 310,4
4 409,6
290,0
476,3
401,6
60 213,4
48 618,4
57 148,2
11 577,9
9 064,9
9 928,0
7 714,8
10 542,4
10 620,3
883,7
2 260,4
2 234,9
Rok
1999
2005
2011
1999
2005
2011
1999
2005
2011
1999
2005
2011
1999
2005
2011
1999
2005
2011
1999
2005
2011
1999
2005
2011
Z liczby ogółem w miesiącu
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
Korzystający z obiektów noclegowych turystyki
882,5
956,9
992,9 1 049,1 1 552,7 1 677,7 2 159,1 2 157,5
920,2
896,1
988,5 1 148,7 1 621,9 1 826,2 2 065,6 2 043,4
1 216,0 1 232,5 1 450,0 1 510,0 2 007,0 2 255,0 2 472,5 2 466,0
57,3
58,2
72,2
80,2
129,9
193,4
329,7
300,8
54,9
55,8
73,0
93,7
148,4
183,3
296,1
259,1
70,8
83,5
96,5
117,2
151,4
216,2
353,5
299,6
Turyści zagraniczni korzystający z obiektów noclegowych turystyki
184,9
195,3
262,7
285,8
372,2
392,5
416,0
457,7
180,6
163,1
257,3
304,6
472,7
490,8
576,6
603,8
207,9
194,6
299,5
327,4
419,1
464,7
538,0
550,7
10,9
12,0
19,3
20,7
34,6
34,8
41,6
42,2
16,9
17,0
28,1
33,2
53,0
56,7
74,7
65,0
15,7
16,8
25,3
29,8
32,2
43,3
58,5
53,0
Udzielne noclegi w obiektach noclegowych turystyki
2 740,7 3 306,3 2 873,4 3 052,9 4 570,9 6 251,9 12 929,6 11 929,6
2 314,0 2 562,5 2 503,1 2 844,7 2 238,2 4 995,9 8 406,1 7 891,4
2 985,5 3 289,5 3 421,9 3 571,4 4 775,8 5 937,4 8 684,6 8 195,0
303,7
332,8
399,6
476,7
770,3 1 407,5 3 249,5 2 915,4
202,4
278,0
349,5
464,9
899,6 1 063,0 2 068,7 1 836,3
296,2
392,6
460,9
535,6
758,0 1 227,2 2 098,5 1 825,4
Udzielone noclegi turystom zagranicznym
371,1
388,5
503,1
564,8
775,2
857,3 1 055,4 1 098,7
443,4
419,1
469,7
766,6 1 162,0 1 189,0 1 388,4 1 441,4
506,4
492,9
729,2
782,6
988,9 1 104,8 1 313,9 1 313,4
24,7
24,8
42,6
53,9
90,3
110,8
165,5
153,6
62,3
94,8
153,5
174,0
251,8
266,0
311,1
291,7
82,6
103,0
165,5
164,3
197,3
238,5
281,7
277,9
I
X
XI
XII
286,8
353,1
393,1
21,4
40,5
37,2
202,0
242,8
291,9
13,9
22,2
22,2
166,0
188,7
241,2
11,2
19,4
21,3
748,7
1 181,0
1 176,5
99,7
275,1
270,8
596,9
888,5
972,5
57,6
199,5
215,0
401,7
562,0
674,3
30,9
102,5
128,3
353,5
451,2
564,9
29,3
78,1
110,6
4 420,0 3 225,5 2 543,3 2 458,6
4 474,8 4 411,4 2 621,2 2 355,0
5 330,5 4 307,8 3 557,4 3 091,1
721,5
411,6
334,7
254,7
849,3
536,2
343,3
258,7
892,0
614,5
457,1
370,1
339,7
475,3
481,4
27,3
49,7
43,4
1 391,1 1 232,7
964,9
869,0
1 660,6 1 378,6 1 058,6
948,8
2 158,0 1 857,4 1 542,7 1 309,9
110,7
81,1
64,6
53,7
145,2
103,4
71,5
59,9
169,1
125,2
97,8
82,8
IX
Źródło: „Turystyka w 1999 r.”, GUS, s. 56–57, 62–63; „Turystyka w 2005 r.”, GUS, s. 76–77, 80–81; „Turystyka w 2011 r.”, s. 115–116, 119–120.
Zachodniopomorskie
Polska
Zachodniopomorskie
Polska
Zachodniopomorskie
Polska
Zachodniopomorskie
Polska
Wyszczególnienie
Tabela 6. Turyści korzystający z noclegów i udzielone noclegi według miesięcy (w tys.)
90
91
Nieco inaczej rozłożyły się w czasie maksymalne i minimalne liczby udzielonych noclegów turystom zagranicznym. Przeciętnie w kraju najmniejsze ich
liczby w 1999 roku zarejestrowano w grudniu, a w latach 2005 i 2011 – w styczniu. Maksymalne ilości przypadają zazwyczaj na sierpień, chociaż w 2011 roku
minimalnie większą liczbę dostrzegamy w lipcu. W Zachodniopomorskiem widzimy zgodność w odniesieniu do wszystkich trzech lat uwzględnionych w tabeli
6. Najmniej noclegów turystom zagranicznym udzielono w styczniu, najwięcej
– w lipcu.
Ten zmienny rytm napływu turystów krajowych i zagranicznych nastręcza
wielu kłopotów różnym podmiotom. Wymusza zmiany organizacyjne, szczególnie w zakresie logistyki i zatrudnienia niezbędnych kadr w ośrodkach wypoczynkowo-turystycznych, a samorządom lokalnym w zakresie m.in. zwiększonej
liczby wydawanych pozwoleń na działalność różnego rodzaju. Oczywiście warto
i trzeba ten wysiłek podejmować w interesie ośrodków, gmin, a przede wszystkim uczestników ruchu turystycznego.
Stopień wykorzystania miejsc noclegowych
Analiza stopnia wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach
zbiorowego zakwaterowania, zwłaszcza w przekrojach regionalnych, ma niezmiernie istotne znaczenie praktyczne. Przede wszystkim dostarcza informacji,
w jakich jednostkach przestrzennych baza noclegowa jest względnie nieźle rozwinięta, a w jakich występują pewne nadwyżki, względnie relatywnie największe niedobory miejsc noclegowych. Gdyby analizowano stopień wykorzystania
miejsc w poszczególnych rodzajach obiektów noclegowych, wnioski mogłyby
być znacznie dalej idące. Byłoby np. wiadomo, na jakie spośród nich istnieje największe lub najmniejsze zapotrzebowanie. Należy jednak zaznaczyć, że żadne
z nich ani też w żadnym regionie czy powiecie z wielu różnych powodów nie
mogą być w pełni wykorzystane.
Z danych zawartych w tabeli 7 wynika, że średnio w kraju stopień wykorzystania miejsc noclegowych obniżył się z 42,0% w 1999 do niespełna 35% w 2011
roku. Może to oznaczać, że w tym czasie przybyło wiele obiektów i miejsc noclegowych, a rozwój ruchu turystycznego nie wykazał zbyt dużej dynamiki. I rzeczywiście, bardziej szczegółowa analiza tę tezę potwierdziła.
92
Tabela 7. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach turystyki
według miesięcy (%)
Z liczby ogółem w miesiącu
WyszczeOgóRok
gólnienie
łem
I
II
III IV
V
VI VII VIII IX
1999 42,0 32,7 40,6 34,3 35,9 39,7 41,0 55,9 53,3 34,3
Polska
2005 35,0 24,3 26,3 26,1 29,2 35,5 38,3 48,7 46,7 36,2
2011 34,6 25,2 30,2 28,7 30,0 33,9 39,0 46,6 44,3 35,4
Zachod- 1999 56,3 40,9 45,3 48,2 48,1 48,8 51,8 71,7 67,7 42,1
2005 46,1 21,5 29,7 33,1 36,3 44,7 47,9 64,5 59,5 45,8
niopomorskie
2011 44,6 24,5 33,9 34,7 38,2 40,0 50,7 64,1 56,4 41,6
X
35,9
35,5
33,3
45,5
43,8
40,2
XI
32,4
28,6
29,5
41,9
33,7
34,5
XII
29,9
25,1
25,0
35,1
25,4
27,9
Źródło: „Turystyka w 1999 r.”, s. 68; „Turystyka w 2005 r.”, s. 82; „Turystyka w 2011 r.”, s. 121.
Nas jednak interesuje głównie przestrzenne i czasowe (w poszczególnych
miesiącach) zróżnicowanie stopnia wykorzystania miejsc noclegowych. W 1999
roku w najwyższym stopniu (56,3%) w skali całego roku miejsca noclegowe zostały wykorzystane w województwie zachodniopomorskim. Żadne z pozostałych
województw nie osiągnęło wskaźnika sięgającego 50%.
Poziom 40% przekroczyły tylko 4 następujące województwa: pomorskie (47,3%), mazowieckie (44,9%), małopolskie (43,6%) i kujawsko-pomorskie
(40,7%). W tym samym czasie podkarpackie (29,4%) nie osiągnęło nawet poziomu 30%, a opolskie (30,4%) i świętokrzyskie (31,7%) tylko nieznacznie ten próg
przekroczyły.
W następnych latach nastąpiły spore zmiany w uszeregowaniu województw,
przy tym na znacznie niższym poziomie ogólnym. W 2005 roku ponownie najwyższy stopień wykorzystania odnotowano w województwie zachodniopomorskim, ale wskaźnik ten wyniósł 46,1%, przy średniej krajowej sięgającej tylko
35,0%. Oprócz Zachodniopomorskiego żaden inny region nie osiągnął poziomu
40%. Relatywnie najlepsze wyniki uzyskały jeszcze województwa: kujawsko-pomorskie (39,9%), mazowieckie (37,2%) i małopolskie (37,1%).
Pewne przetasowania nastąpiły w grupie województw, które uzyskały stosunkowo najniższe wskaźniki. Minimalny poziom ma tym razem opolskie –
tylko 24,6%. Nieco lepsze rezultaty osiągnęły województwa: lubuskie (28,6%),
wielkopolskie (27,3%) i świętokrzyskie (27,2%).
Rok 2011, oprócz ogólnie niższych wartości wskaźników, nie przyniósł
większych zmian. Do województw, które w stosunkowo najwyższym stopniu wykorzystały miejsca noclegowe należą: zachodniopomorskie (44,6%), kujawsko-pomorskie (41,1%) i mazowieckie (37,5%), przy średniej krajowej wynoszącej
93
34,6%. Relatywnie najsłabsze rezultaty miały województwa: opolskie (25,2%),
wielkopolskie (26,2%), lubuskie (28,0%) oraz warmińsko-mazurskie (28,5%).
W odniesieniu do województwa zachodniopomorskiego warto jeszcze
sprawdzić, jaki był rozkład maksymalnych i minimalnych wskaźników stopnia
wykorzystania miejsc noclegowych (na tle średnich krajowych) w poszczególnych
miesiącach. Najogólniej można powiedzieć, że kształtowały się one analogicznie
jak w przypadku ogólnych liczb osób korzystających i udzielonych noclegów.
W 1999 roku maksymalne odsetki stwierdzamy w lipcu: w Zachodniopomorskiem 71,7%, średnio w kraju 55,9%. Natomiast minimalne wskaźniki odnotowano w grudniu: w województwie zachodniopomorskim 35,1%, przy średniej
krajowej wynoszącej 29,9%. W 2005 roku maksymalne wartości wskaźnika również odnotowano w lipcu (zachodniopomorskie 64,5%, kraj 48,7%), natomiast
minimalne – w styczniu (odpowiednio 21,5% i 24,3%).
Trochę inaczej kształtowały się te wskaźniki w 2011 roku. Najwyższe wartości w regionie i średnio w kraju stwierdzamy w lipcu, natomiast najmniejsza
wartość w regionie notowana jest w styczniu (24,5%), a przeciętnie w całym kraju
– w grudniu (25,0%). Warto zauważyć, że w większości województw (w dziesięciu) maksymalne liczby przypadały na lipiec, a w sześciu województwach – na
sierpień. Rozpiętość wskaźnika wahała się w lipcu od 32,5% w województwie
opolskim do 64,1% w zachodniopomorskim. W sierpniu ekstremalne wartości
stwierdzamy w Zachodniopomorskiem (56,4%) i w Wielkopolskiem (31,7%).
W minimalnym stopniu miejsca noclegowe były wykorzystywane w styczniu (w ośmiu regionach) lub w grudniu (w siedmiu). Tylko województwo opolskie
osiągnęło 17,5% w styczniu i w grudniu. Rozpiętość wskaźnika w styczniu wynosiła 17,3% w Pomorskiem i 31,1% w Kujawsko-Pomorskiem. Skrajne wielkości
w grudniu widzimy w województwach kujawsko-pomorskim (35,3%) i warmińsko-mazurskim (17,0%).
Oceniając najogólniej stosunkowo niski stopień wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania, zwłaszcza
w latach 2005 i 2011, trudno podać jedną najważniejszą przyczynę. Z pewnością
nie pogorszył się radykalnie poziom obsługi turystów. Raczej mogły mieć na to
wpływ ciągle dość wysokie opłaty, zwłaszcza w porównaniu z kosztami wyjazdów zagranicznych, oraz warunki pogodowe, szczególnie w miesiącach letnich.
Co roku wielu turystów narzeka zarówno na zbyt wysokie koszty ogólne, jak i na
pogodę.
94
Podsumowanie
Jedną z charakterystycznych cech województwa zachodniopomorskiego jest relatywnie najwyższy w kraju poziom rozwoju funkcji turystycznych. Sprzyjają
temu walory turystyczne oraz działalność antropologiczna, warunkująca ich wykorzystanie. Tezę tę potwierdzają rozmiary ruchu turystycznego na tym terenie.
Udzielone w 2011 roku noclegi turystom trafiającym do Zachodniopomorskiego stanowią ponad 17% (dokładnie: 17,4%) ogólnej liczby zarejestrowanych w tym roku w skali całej Polski. Jeszcze wyższy wskaźnik dotyczy turystów zagranicznych. Spośród ogólnej liczby udzielonych im noclegów w kraju
(10 620,0 tys.) aż 2234,9 tys. przypada na województwo zachodniopomorskie, co
stanowi 21,0%.
Przedstawione w tym artykule dane statystyczne i wskaźniki ukazują duże
przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju funkcji turystycznych i rozmiaru
ruchu turystycznego. Spostrzeżenie to dotyczy nie tylko poszczególnych regionów w kraju, lecz także powiatów województwa zachodniopomorskiego, słusznie zaliczanego do obszarów, w których turystyka odgrywa ważną rolę w życiu
społeczno-gospodarczym. To też jest rezultatem różnych uwarunkowań przyrodniczych, położenia geograficznego i poziomu zagospodarowania turystycznego
poszczególnych regionów Pomorza Zachodniego.
Ponadto w artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące sezonowości ruchu turystycznego oraz faktyczny stopień wykorzystania miejsc noclegowych.
Wszystko to pozwala na pewne korekty i zaplanowanie działań na następne lata.
Warto bowiem poczynić starania umożliwiające powiększenie bazy noclegowej
i lepsze wykorzystanie istniejących obiektów, aby turyści byli bardziej zadowoleni.
Bibliografia
„Mały Rocznik Statystyczny”, GUS, Warszawa 1999 [i edycje z następnych lat].
„Rocznik Statystyczny Województw”, GUS, Warszawa 2002 [i następne edycje].
„Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego”, US, Szczecin 2011.
„Turystyka w 2011 r.”, GUS, Warszawa 2012 [i edycje z odpowiednich lat].
95
Streszczenie
Podstawowym celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wkładu turystyki w rozwój Pomorza Zachodniego w odniesieniu do danych obejmujących cały kraj. Ukazana
też została liczba krajowych i zagranicznych turystów korzystających z infrastruktury
noclegowej w latach 1998–2011. Przytoczone dane pozwalają stwierdzić, iż województwo zachodniopomorskie nadal zajmuje pierwszą pozycję w Polsce. Z tego powodu jest
czasem nazywane przez polityków atrakcyjnym regionem turystycznym Polski.
Artykuł opisuje również przestrzenną różnorodność ruchu turystycznego w odniesieniu do struktury powiatowej, zjawisko sezonowości i rzeczywisty stopień wykorzystania infrastruktury turystycznej.
The Prominent Position
of the West Pomeranian
in the Polish Tourism
Voivodship
Summary
The objective of the article is to present the extent of tourism development in the West
Pomeranian Voivodship in contrast with the data concerning the whole country. That is
why the numbers of domestic and foreign tourists using accommodation facilities in 1998
and 2011 are presented. The data given prove that the West Pomeranian Voivodship still
holds the first position in Poland. Because of this reason it is sometimes called one of the
most attractive tourist regions in Poland by some politicians and leaders.
The article also presents the spatial variety of tourist movement as far as the county
structure is concerned, the phenomenon of seasonality and the actual extent to which the
tourist facilities are used.
DOI: 10.18276/pz.2015.4-06
KRONIKA
Zbigniew Szafkowski
Emerytowany pracownik
Zamiejscowego Wydziału Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim
Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Kronika sportowa Szczecina.
Część XIX: rok 2014
Osiemdziesięcioletni szczecinianin Lucjan Biedroń biega codziennie i startuje
w zawodach. 1 stycznia 2014 roku brał udział w Biegu Noworocznym w Szczecinie na 5 km, zajmując 353. miejsce. Na początku stycznia w Spale rozegrano
halowy miting lekkoatletyczny, podczas którego Piotr Lisek ze Szczecina wygrał
konkurs skoku o tyczce wynikiem 5,70 m, a 3. był jego kolega klubowy Przemysław Czerwiński (5,30 m). Prócz tego Ola Wiśniak zwyciężyła w skoku o tyczce
kobiet (4,05 m), a Sonia Sławińska uzyskała rezultat 3,05 m – wszyscy z OSOT.
Na początku stycznia w Puszczy Bukowej rozegrano I Grand Prix Biegu Natury (5 km, 220 uczestników), zwyciężyli w nim Mateusz Rodewald z Wronek
i Paulina Grzegórzek ze Szczecina. W połowie lutego w Spale rozegrano HMP,
gdzie Ola Wiśniak była 2. w skoku o tyczce (410 m), a P. Czerwiński 3. (5,50 m).
24 lutego odbył się bieg Szczecińskiej Ligi Biegowej na 6,6 km, w którym zwyciężyli: Sabina Jachnik przed Magdaleną Waszczuk oraz Kamil Tarnowski przed
Robertem Derdą. W lutym Piotr Lisek ustanowił swój rekord życiowy w skoku
o tyczce (5,77 m) i uzyskał minimum na MŚ w Sopocie. Parę dni później po raz
trzeci zwyciężył on w halowym mitingu w czeskiej Pradze wynikiem 5,75 m. Następnie podczas dwóch mitingów w Niemczech uzyskał rezultaty 5,76 m i 5,77 m.
9 marca na Jasnych Błoniach w Szczecinie zorganizowano 5-kilometrowy bieg
dla pań (bez rywalizacji), w którym uczestniczyło ponad 1000 zawodniczek. Tydzień później w podobnym biegu dla pań – „rozbiegany Szczecin” – uczestniczyło
98
Kronika
930 kobiet. Prekursorami biegania w Szczecinie są były maratończyk Jerzy Skarżyński i Wiesława Manicka (warsztaty biegowe – nauka biegu, oddychania itp.).
Na Polu Golfowym w Binowie 30 marca przeprowadzono Przełajowe MP,
w których prym wiedli zawodnicy Pomorza Stargard (trener Zbigniew Krzysiek),
6 kwietnia w Dębnie Lubuskim rozegrano otwarte MP w maratonie (2339 uczestników – 1. był Kenijczyk Kyera Cosmas Muttaka w czasie 2.09,57 godz., ustanawiając rekord trasy. Wśród kobiet najlepszą okazała się Arleta Meloch z Grudziądza. Zawodnicy szczecińscy uplasowali się w środku grupy. 28 kwietnia
w Szczecinku odbył się Memoriał Winanda Osińskiego, dawnego maratończyka
i olimpijczyka.
Z zawodników szczecińskich w biegu memoriałowym na 8. miejscu przybiegł triathlonista Piotr Grzegórzek. Zwyciężyli Kenijczycy. W Gryfinie odbył
się bieg Gartz (Niemcy) – Gryfino (12,2 km, 374 uczestników). Zwyciężył Hubert
Durczak z Gryfina, a 3. miejsce zajął Andrzej Łuc ze Szczecina. Wśród kobiet
bieg wygrała Wioletta Murawska ze Szczecina.
W maju Piotr Lisek na mitingu w Recklinghausen (Niemcy) uzyskał w skoku o tyczce rezultat 5,64 m, a 1 czerwca w Sopocie podczas mitingu „Tyczka na
molo” skoczył 5,55 m, wygrywając z Przemysławem Czerwińskim, który uzyskał taki sam rezultat. W gronie kobiet 3. miejsce zajęła Ola Wiśniak (3,90 m).
W tym czasie Szczecińską Ligę Biegową wygrała Magdalena Waszczuk przed
Martą Hanczewską oraz Dariusz Saniewski przed Tomaszem Waszczukiem.
7 czerwca w Szczecinie rozegrano 60. Memoriam Janusza Kusocińskiego. Rzut
młotem wygrał Węgier Pars, uzyskując wynik 79,35 m, a w pchnięciu kulą zwyciężył Rosse Hoffa (USA), z wynikiem 21,26, przed Tomaszem Majewskim (Polska) – 21,04 m. W skoku wzwyż kobiet 1. była Kamila Lićwinko przed Justyną
Kasprzycką (obie po 195 cm). W skoku o tyczce najlepszy okazał się Piotr Lisek ze Szczecina – 5,60 m, 1500 m wygrała Sofia Ennaouł ze Słubic (4,07 min),
800 m – Adam Kszczot (1:45:48) przed wychowankiem z Polic Marcinem Lewandowskim (1:45:98 min). W tyczce kobiet zwyciężyła Ola Wiśniak (400 cm).
W polickiej „piętnastce” (15 km, 250 osób) zwyciężyli Patryk Dacka i Paulina
Grzegórzek (oboje ze Szczecina). W czerwcu na mitingu w Pile P. Lisek był 2.,
a P. Czerwiński 3., obaj osiągnęli po 5,60 m. Piotr Lisek wygrał konkurs skoku
o tyczce w Pradze czeskiej, uzyskując rezultat 5,82 m, a P. Czerwiński był tam 6.,
z wynikiem 5,42 m. Podczas drużynowych ME w Brunschwicku (Niemcy) Polska zajęła 4. miejsce, M. Lewandowski był tam 3. w biegu na 1500 m, z czasem
Kronika
99
3,38,19 min (RŻ), a P. Lisek 6. w skoku o tyczce, z wynikiem 5,42 m. Na mitingu
w Paryżu także zajął 6. miejsce, z rezultatem 5,60 m.
Podczas mitingu Złotej Ligi w Glasgow (Szkocja) P. Lisek był 2., z wynikiem 5,60 m. W lipcu na Słowacji odbył się PE zawodników niepełnosprawnych. Szczecinianin Rafał Wilk wygrał jazdę indywidualną na czas oraz wyścig ze startu wspólnego, a Arkadiusz Skrzypiński był 2. w wyścigu ze startu
wspólnego na wózkach inwalidzkich i 3. w jeździe na czas. W zawodach tych
uczestniczyli także dwaj inni niepełnosprawni szczecinianie, Zbigniew Wandachowicz i Krystian Gliwa, ale zajęli dalsze lokaty. W Hiszpanii Rafał Wilk zajął
2. miejsce w wyścigach ze startu wspólnego i 2. w jeździe indywidualnej na czas,
a Arkadiusz Skrzypiński zajął 3. lokatę w wyścigu ze startu wspólnego. W końcu
lipca po raz czwarty w Szczecinie odbyły się MP. Łukasz Gauza ze Szczecina
zajął 5. miejsce w biegu na 100 m czasem 10,46 s (RŻ). Były szczecinianin (obecnie Zawisza Bydgoszcz) Marcin Lewandowski zajął 2. lokatę w biegu na 800 m
(1.47,35 min), P. Lisek był 2. w skoku o tyczce (5,50 m), Krystian Zalewski z Gryfina (jako reprezentant woj. zachodniopomorskiego) zajął 1. miejsce na 5000 m
i na 3000 m z przeszkodami (8.23,41 min), 4. na 5 km był Adam Nowicki (MKL
Szczecin 14.21,22 min). Renata Pliś z Międzyzdrojów była 2. na 1500 m, z czasem 4.09,97 min. M. Lewandowski wygrał bieg na 1500 m (3.41,57 min). Tydzień
później na mitingu w Szczecinie P. Lisek skoczył 5,60 m, a Ola Wiśniak wygrała
skok o tyczce rezultatem 4,10 m. W sierpniu w Zurychu odbyły się ME, podczas
których Piotr Lisek zajął 6. miejsce w skoku o tyczce rezultatem 5,60 m. Reprezentant woj. zachodniopomorskiego Krystian Zalewski zdobył srebrny medal
w biegu na 3000 m z przeszkodami (8.27,35 min), a Renata Pliś była 4. w biegu
na 1500 m i 12. w biegu na 5 km. Tydzień później w Sztokholmie podczas Diamentowej Ligi M. Lewandowski zajął 3. miejsce w biegu na 800 m (1.45,76 min.),
a P. Lisek był 2. w skoku o tyczce wynikiem 5,60 m. 31 sierpnia w Szczecinie
odbył się 35. Półmaraton Gryfa (21 km 95 m, 2,5 tys. uczestników + wózkarze
niepełnosprawni). W biegu głównym zwyciężył Josel Maina z Kenii. Z zawodników szczecińskich 8. miejsce wywalczył Krzysztof Sawicki z MKL, 9. Tomasz
Waszkiewicz, a 10. Waldemar Skoneczny. Spośród szczecinianek najlepiej pobiegła Paulina Grzegórek. Bieg na 10 km wygrał Bartosz Nowicki przed Bartoszem
Jurgielewiczem. W biegu na rolkach zwyciężył Kazimierz Posadowski. Na wózkach inwalidzkich 1. był Marian Olszewski. Na MP do 23 lat rozegranych w Pile
w półmaratonie zwyciężył Adam Nowicki ze Szczecina. We wrześniu rozegrano na trasie Świnoujście–Dolgast (Niemcy) maraton, który wygrał poznaniak
100
Kronika
Maciej Łucyk, a 2. miejsce zajął Jarosław Janicki z Gryfina – reprezentant woj.
zachodniopomorskiego. Wśród kobiet najlepiej pobiegła Kazimiera Olga z Ostrowa Wlkp., a Anna Kotarska z Polic była 7. We wrześniu w Szczecinie odbył się
kolejny Bieg po Zdrowie (ponad 200 osób). Patronem tej imprezy jest 4-krotny
MŚ i mistrz olimpijski w wioślarstwie Marek Kolbowicz. Jeżdżący na wózku
inwalidzkim Rafał Wilk wygrał 36. Maraton Warszawski. W maratonie berlińskim na wózkach 4. miejsce zajął Zbigniew Wandachowicz ze Startu Szczecin.
W październiku w Puszczy Goleniowskiej rozegrano II „Maraton” (21,1 km).
W półmaratonie (2 x pętla 10,5 km) zwyciężył Rafał Wilk (na wózku inwalidzkim), a w ćwierćmaratonie (1 pętla) Andrzej Felisiak. Jesienią rozegrano kilka
biegów terenowych – dla zdrowia – bez rywalizacji, aby popularyzować ruch na
świeżym powietrzu „Ruch Dla Zdrowia” i „Rozruszania Kości”.
W styczniu Polki z czasem 4.35,470 min zajęły 4. miejsce na PŚ w Meksyku
w drużynowym wyścigu kolarskim na torze na 4 km. Małgorzata Wojtyra była
13. w scratchu oraz zajęła 3. miejsce indywidualnie w PŚ. W Pruszkowie odbył
się PP w sprincie indywidualnym – 1. miejsce zajął Damian Zieliński, 2. – Kamil
Kuczyński. W Kolumbii na MŚ w kolarstwie torowym w wyścigu drużynowym
Maciej Bielecki, Damian Zieliński oraz Kamil Kuczyński zajęli 7. miejsce. Zespół kobiet z M. Wojtyrą w wyścigu na dochodzenie zajął 4. miejsce. W wyścigu
punktowym M. Wojtyra była 12. Sprinterzy D. Zieliński i K. Kuczyński odpadli
w eliminacjach. Na 200 m ze startu lotnego D. Zieliński był 18. z czasem 10,063 s,
a K. Kuczyński 24. 8 marca w Szczecinie odbył się Rowerowy Dzień Kobiet
– jazda na rowerach dla pań po mieście i w terenie. 6 kwietnia w Lasku Arkońskim zorganizowano wyścigi kolarskie dla wszystkich. Uczestniczyło je ponad
120 osób. W wyścigu głównym zwyciężyli Wioletta Murawska i Rafał Chmiel.
W kwietniu Damian Zieliński trenował i startował w Trynidadzie i Tobago (Ameryka Środkowa). W końcu kwietnia 150 kolarzy szczecińskich – przeważnie amatorów – przejechało wokół Zalewu Szczecińskiego (140 km) dla rekreacji. Na początku maja 200 osób przejechało rowerami z Pałacu Lotników do Dąbia (20 km).
8 czerwca 3000 kobiet przejechało rowerami po ulicach Szczecina (15 km), aby
propagować kolarstwo i rekreację wśród mieszkańców miasta. W czerwcu i w lipcu
D. Zieliński startował w zawodach torowych w Cottbus, zajmując w sprincie 8.
i 4. miejsce, a potem samolotem poleciał do Manchesteru (Anglia), gdzie wygrał
cztery biegi, wraz z finałem w keirinie. Do finałów OOM awansowali Nikola
Stankiewicz, Wojciech Cieniuch i Adrian Margula. Mateusz Miłek, także z Piasta
Szczecin, uzyskał awans w sprincie do finałów OOM. W czerwcu D. Zieliński na
Kronika
101
zawodach we Włoszech w sprincie zajął 4. miejsce. We wrześniu w Niemczech
D. Zieliński był 1. w keirinie i 3. w sprincie. K. Kuczyński na zawodach torowych
w Czechach zajął 3. miejsce w keirinie. W Cottbus Kuczyński i Zieliński wraz
z drużyną polską w sprincie drużynowym zajęli 3. miejsce. We wrześniu w USA
na MŚ w kolarstwie osób niepełnosprawnych (300 zawodników z czterdziestu
pięciu krajów) 2 złote medale wywalczył Rafał Wilk, a Arkadiusz Skrzypiński
zdobył medal brązowy.
W Pruszkowie podczas torowych MP Małgorzata Wojtyra zdobyła 3 złote
medale, na 500 m i na 250 m ze startu lotnego oraz w wyścigu punktowanym,
była też 2. na 3 km, a także 3. w scratchu. D. Zieliński wygrał sprint, a K. Kuczyński był w nim 2. Szczecińscy kolarze wygrali też sprint drużynowy (Zieliński,
Kuczyński i K. Bielecki). W październiku Damian Zieliński zdobył srebrny medal w sprincie na ME we francuskiej Gwadelupie na Karaibach. Małgorzata Wojtyra w scratchu była 12. indywidualnie na 3 km i 6. ogólnie. W kirinie (jazda za
motocyklem) 4. był Kamil Kuczyński. Polski zespół kobiet z M. Wojtyrą zajął
4. miejsce w wyścigu na dochodzenie. W listopadzie M. Wotyra zajęła 3. miejsce w PŚ w wieloboju kolarskim (omnium) w Meksyku. Polski zespół kobiecy
z M. Wojtyrą zajął 7. miejsce w wieloboju kolarskim podczas PŚ w Londynie.
Także w grudniu D. Zieliński na PŚ w Meksyku na 200 m uzyskał bardzo dobry
czas – 9,846 s, ale odpadł w ćwierćfinale sprintu. M. Wojtyra wraz z koleżankami
z kadry w sprincie drużynowym na PŚ zajęła 10. miejsce. W styczniu Arkonia
podczas rozgrywek ligowych zremisowała w piłce wodnej z zespołem poznańskim 10 : 10, ale przegrała obie dogrywki 4 : 5 i 3 : 4. 23 stycznia 2014 roku zmarł
w Szczecinie wielokrotny medalista MP i reprezentant kraju w pływaniu Dariusz
Jarzyna.
W końcu stycznia Arkonia wygrała 2 ligowe mecze z WTS Bytom 14 : 7
i 11 : 10, i była 2. w tabeli za ŁSTW Łódź. W Kozienicach rozegrano GPx w pływaniu. Na 200 m stylem dowolnym zwyciężył Dawid Zieliński (1.49,54 min), 2. był
Filip Zaborowski (1.50,07 min), a 3. Marcin Kaczmarski (1.50,41). Na 400 m stylem dowolnym 2. miejsce zajął F. Zaborowski (3.50,71), a na 800 m był 3. z czasem
7.53,25 min. Marcin Kaczmarski wygrał 400 m stylem dowolnym (1.50,22 min)
i był 2. na 800 m (7.52,76 min). W lutym Arkonia dwa razy przegrała z ŁSTW
Łódź – 4 : 13 i 10 : 14. W marcu na MPJ (15 lat) w Gliwicach Julia Szatanek zdobyła 6 medali, a inni juniorzy zdobyli ich jeszcze 12. W Olsztynie na MP 14-latków szczecinianie wywalczyli 14 medali. Od marca w Szczecinie organizowane
są soboty pływackie dla młodzieży, aby wyłaniać pływackie talenty. W Gorzowie
102
Kronika
Wlkp. podczas MP 16-latków szczecinianie wywalczyli 18 medali. W marcu Arkonia pokonała dwukrotnie LEGIĘ Warszawa 15 : 11 i 16 : 11 i była 2. w tabeli
ekstraklasy. Na otwartych Mistrzostwach Danii Paweł Furtek zdobył 2 srebrne
medale, na 800 m (8.01,53 min) i 1500 m (15.19,68 min), Oskar Krupecki był 2.
na dystansie 50 m motylem (24,72 s), Marcin Kaczmarowski zajął 4. miejsce na
400 m (3.53,72 min), a Paulina Majsztutowicz była 4. na 200 m klasykiem (żabką
– 2.35,19 min). Dnia 15 kwietnia w Kołobrzegu pobito rekord Guinnessa przez
zachodniopomorskich „Morsów”, gdyż kąpało się w morzu razem 1322 osoby.
Arkonia wygrała 2 mecze piłki wodnej w Gorzowie 16 : 9 i 11 : 5. 3–4 maja na
GPx w Opolu (na długim basenie, 50 m) pływacy szczecińscy 11 razy stawali na
podium: Filip Zaborowski wygrał 1500 m (15.38,11 min), Marcin Kaczmarski
był 2. na tym dystansie (15.39,51 min), a Paweł Furtek 3. (15.42,75 min). Na 400 m
F. Zaborowski był 2. (3.57,96 min), a M. Kaczmarski 3. (3.59,87 min). Dawid
Zieliński wygrał 100 m stylem dowolnym (52,80 s), 2. na 50 m stylem dowolnym
był Szymon Dymerski (23,86 s). Na 50 m stylem motylkowym 3. miejsce zajął
Oskar Krupecki (24,83 s), a także wygrał 100 m motylem (2.06,66 min). 12 maja
na AMP złote medale na 50 i 100 m stylem klasycznym wywalczyła Paulina Zachoszcz, Oskar Krupecki zwyciężył na 50 m stylem motylkowym, srebrny medal
na 100 m stylem dowolnym zdobył Dawid Zieliński. W połowie maja w Szczecinie rozegrano GPx w pływaniu. Marcin Kaczmarski zwyciężył w wyścigu na
800 m (8.08,80 min), a 2. i 3. miejsca wywalczyli P. Furtek i F. Zaborowski. Na dystansie 400 m M. Kaczmarski był 2., z czasem 3.59,21 min. Na 200 m zwyciężył
Dawid Zieliński (1.52,46 min), przed F. Zaborowskim i P. Furtakiem. Kaczmarski
wygrał także wyścig na 400 m stylem zmiennym (4.33,15 min), a O. Krupecki
zwyciężył w wyścigach na 50 m (24,74 s), na 100 m (54,78 s), 200 m motylem
(2.07,18 min). Paulina Zachoszcz była 1. na 100 m i 200 m kraulem (1.11,40 min,
i 2.34,89 min).
Arkonia w Poznaniu przegrała pierwszy mecz w piłkę wodną z zespołem
Poznania 4 : 9, a drugi po remisie 9 : 9 wygrała w dogrywce 4 : 3. Podobnie w Bytomiu pierwszy mecz przegrała 8 : 14, a drugi wygrała 18 : 10. W ostatnim meczu
kolejki Arkonia w Łodzi pokonała ŁSTW Łódź 13 : 10, a drugi przegrała 13 : 20
i zajęła w ekstraklasie 3. miejsce. W Szczecinie 144 ratowników z jedenastu klubów w Polsce trenowało przed MP ratowników. W maju w Szczecinie odbyły się
MP w pływaniu osób niepełnosprawnych, a zawodnicy szczecińscy wywalczyli tam 34 medale. Najlepszymi pływakami ze Szczecina byli Paulina Woźniak
i Piotr Meisner. Od czerwca czynne było na Arkonce w Szczecinie kąpielisko
Kronika
103
dla publiczności. 1 lipca w Szczecinie odbyła się 48. edycja letnich MP w ratownictwie wodnym, podczas której szczecińscy ratownicy wywalczyli 26 medali
i ustanowili 25 rekordów kraju. Najlepszymi zawodnikami szczecińskimi byli:
Anna Popiel, Michał Krajniak, Cezary Kępa, Paulina Wojtyś, Szymon Zabawa
i Patryk Adamowicz. Podczas rozegranych w lipcu w Gorzowie MP 16-latków
szczecińscy pływacy wywalczyli 26 medali. Paulina Majsztutowicz wygrała
100 m stylem klasycznym (1.13,98 min) i 200 m klasycznym (2.35,95 min), Ola
Olejnik zwyciężyła na 50 m kraulem (29,66 s). Były też złote medale w sztafetach oraz srebrne i brązowe innych pływaków. Parę dni później w Drzonkowie k. Zielonej Góry rozegrano OOM, gdzie szczecińscy pływacy wywalczyli
także kilkanaście medali w kategorii juniorów i juniorów młodszych. Na MP
15-latków w Gliwicach Julia Szatanek zdobyła 2 srebrne medale, na 400 m i na
800 m. Krzysztof Pielowski był 2. w maratonie morskim na trasie Hel–Gdynia
(20,5 km), z czasem 4.30,40 godz. W sierpniu na ME w Berlinie Mateusz Sawrymowicz wraz z partnerami odpadł w eliminacjach zawodów drużynowych. Zajął
23. miejsce na 10 km. Filip Zaborowski i Paweł Furtak odpadli w eliminacjach na
400 m – Zaborowski był 16. (3.51,40 min), a Furtak 37. (3.55,65 min). Zaborowski
zajął też 14. miejsce w wyścigu na 800 m (7.58,99 min), a Furtak 27. (8.12,81 min).
We wrześniu Furtak wyjechał na studia do USA. W październiku F. Zaborowski
podczas pływackich GPx w Krakowie zajął 4. miejsce na 200 m stylem dowolnym (1.50,13 min), 2. na 400 m (3.47,63) oraz 1. na 800 m (7.51,74 min). Mateusz
Sawrymowicz był 2. na 1500 m (15.9,70), a 3. na 1500 m był Marcin Kaczmarski (15.17,70 min). Zajął on też 3. miejsce na 400 m stylem dowolnym w czasie
3.55,86 min. W końcu października szczecińskie „Morsy” rozpoczęły stałe kąpielowe spotkania (czwartki i niedziele) na jeziorze Trzesiecko. W listopadzie Arkonia Szczecin zajęła 2. miejsce (7 drużyn) w turnieju piłki wodnej w Czechach,
a najlepszym strzelcem został Bartosz Szymański – 19 bramek. W meczach ligowych Arkonia wygrała pierwszy mecz z Legią Warszawa – 12 : 9 i przegrała
drugi mecz – 7 : 8. Szczeciński WOPR został najlepszym zespołem ratowników
wodnych na kąpieliskach nadmorskich, a najlepszymi ośrodkami były: Uznam,
Świnoujście, Kołobrzeg i Dziewoklucz. W listopadzie reprezentacja Polski (gros
stanowili zawodnicy szczecińscy) wygrała turniej piłki wodnej, pokonując Czechów 18 : 1 i Austriaków 14 : 6. W tym roku obchodzono w Szczecinie 4-lecie
nowego basenu Floating Arena. W grudniu na MŚ w Dausze (Katar) na krótkim
basenie (25 m) Filip Zaborowski zajął 41. miejsce na 200 m stylem dowolnym
(1.48,33 min), 29. miejsce na 400 m stylem dowolnym, z czasem 3.45,09 min, a na
104
Kronika
1500 m był 25. (15.18,42 min). Arkonia w lidze pokonała piłkarzy wodnych z Poznania 9 : 6 i 10 : 6 i w grudniu zajmowała 4. lokatę w ekstraklasie. W grudniu
na basenie w Policach rozegrano z udziałem 170 osób Wojewódzkie Mistrzostwa
Szkół Specjalnych w pływaniu. Podczas grudniowych MP w pływaniu Mateusz
Sawrymowicz był 2. na 1500 m (14.56,48 min), a Dawid Zieliński 3. na 200 m
stylem dowolnym – 1.46,60 min.
Od 5.10.2013 do 19.04.2014 roku specjalnym kajakiem z Lizbony do Smyrna Beach na Florydzie (USA) płynął szczecinianin Aleksander Doba (6 tys. mil
morskich), za co otrzymał specjalną nagrodę Amicus Polonae. W maju przez
2 tygodnie kajakiem płynął szczecinianin Tomasz Kaliszewski – Sanem, Wisłą,
Wartą i Odrą z Przemyśla do Szczecina – ponad 1000 km. W czerwcu urządzono spływy kajakowe dla amatorów po akwenach woj. zachodniopomorskiego,
a inicjatorami takiego kajakarstwa byli uczniowie 68 SP Zakole w Szczecinie.
Organizowano także rajdy kajakowe po rozlewiskach i na akwenach portowych
w Szczecinie. Ponadto w lipcu urządzono w Policach półkolonie kajakowe, aby
zachęcić młodzież do tego sportu. Samo sportowe kajakarstwo rozwija się w grupach młodzieżowych w Wiskordzie Szczecin, ale jak na razie nie ma ono większych sukcesów w sporcie wyczynowym. W lipcu Andrzej Ziółkowski ze Szczecina (Czarni Szczecin) poleciał samolotem na Syberię (Rosja), aby tam pływać
kajakiem po rzekach syberyjskich. We wrześniu Aleksander Doba (67 lat) został
nominowany do międzynarodowej nagrody National Geographic za swoje wyczyny kajakarskie.
W styczniu Konrad Wasielewski przeszedł operację przepukliny i miał kilkutygodniową przerwę w uprawianiu wioślarstwa. W kadrze narodowej z AZS
Szczecin znaleźli się wioślarze: Piotr Licznerski, Paweł Ciężkowski i Tomasz
Zagórski. 20 maja Pomorski Uniwersytet Medyczny zorganizował w Szczecinie
regaty ósemek o Puchar Rektora PUM. Uczestniczyło 80 wioślarzy w kilku wyścigach, a najlepszymi okazali się wioślarze PUM, pokonując w finale studentów
Uniwersytetu z Greifswaldu. 1 czerwca na ME w Belgradzie Piotr Licznerski
w osadzie narodowej czwórki podwójnej zajął 5. miejsce. Na MP dwójka i czwórka podwójne z AZS (K. Białkowski, K. Wasielewski, K. Kuchta i P. Licznerski) zdobyła 2 brązowe medale. Medal brązowy wywalczyła też ósemka z AZS.
W końcu czerwca we Francji odbył się PŚ wioślarzy niepełnosprawnych. Dwójka
Startu, Szczecin Jolanta Pawlak i Michał Gadowski, zdobyła tam brązowy medal,
a w jedynkach Leszek Niemiarowski był 9. Czwórka kombinowana (zawodnicy
z różnych klubów) była 5. Konsultantem niepełnosprawnych wioślarzy jest trener
Kronika
105
AZS Krzysztof Krupecki, a trenerem Przemysław Konecki. W sierpniu wioślarze Szczecińskiego Towarzystwa Wioślarskiego uczestniczyli w regatach Euro
Masters (ponad 40 lat – 2000 zawodników z trzydziestu trzech krajów), gdzie
czwórka podwójna (E. Matyjaszczyk, J. Butkiewicz, S. Czerwiński i D. Matyjaszczyk) zdobyła złoty medal. Złoty medal zdobył także w jedynkach Dariusz
Matyjaszczyk, srebrny dwójka podwójna D. Matyjaszczyk i J. Butkiewicz, a brązowy czwórka podwójna. Na MŚ w Amsterdamie nie było żadnego wioślarza
ze Szczecina, co się nie zdarzyło przez wiele lat. Byli jednak wioślarze niepełnosprawni, w jedynkach Leszek Niewiarowski i w dwójce mieszanej J. Pawlak
i M. Gadowski, którzy jednak nie zdobyli medali. W listopadzie w klubie Kaskada zorganizowano XVII Mistrzostwa Szczecina na ergometrze – prowadzącym
był Marek Kolbowicz. W poszczególnych grupach zwyciężyli: Konrad Wasielewski, Rafał Staszak, Łukasz Piasecki, Dawid Podziawa, Radosław Wiśniak, Dorota Podziawa, Kamila Prusik, Maksymilian Gawron, Julia Błach, Jakub Frymus,
Diana Szymkina, Kamil Południak, Jan Kuczera, Anna Kuczyńska, Kasia Zając
i sztafeta Uniwersytetu Szczecińskiego.
W lutym na Walnym Zebraniu PZŻ w Gdańsku za osiągnięcia żeglarskie
w 2013 roku specjalną nagrodę otrzymał Włodzimierz Grycner ze Szczecina.
Także w lutym w Szczecinie podsumowano osiągnięcia szczecińskiego żeglarstwa za rok 2013, w którym to roku szczecińscy żeglarze zdobyli 25 medali
w kraju i za granicą. W gronie najmłodszych byli Mikołaj Silny i Filip Miłoszewski oraz Weronika Jaroszek. Wśród juniorów – Jakub Rodziewicz, w juniorach
młodszych Damian Jaskólski, w kategorii młodzieżowców Hanna Zembrzuska
i Maciej Beaumond, a w seniorach Agnieszka Skrzypulec, Natalia Wójcik, Miłosz Majewski, Maksymilian Żakowski, Agnieszka Gzymska, Edyta Gwizdała,
Michał Zera, Patryk Zbroja, Kacper Zieliński i trener Robert Siluk. Po wielomiesięcznym rejsie do Szczecina powrócił STS „Fryderyk Chopin”, z kpt. Tomaszem Ostrowskim, który w zimie pływał na morzach południowych. W marcu na
Majorce Kacper Zieliński (SEJK Pogoń Szczecin) podczas kilku wyścigów o PŚ
w klasie Laser ogólnie zajął 14. miejsce. W kwietniu w kolejnych kilku regatach
o PŚ we Francji uczestniczyło kilku szczecińskich żeglarzy. Kacper Zieliński,
Natalia Wójcik, Agnieszka Skrzypulec, Miłosz Wojewski uplasowali się od 7. do
10. miejsca w swoich klasach łodzi. 12 maja w Szczecinie wiceprezydent Szczecina Zbigniew Soska i prezes OZŻ Zbigniew Zalewski otworzyli sezon żeglarski
w okręgu. Odbyły się też regaty żeglarskie przy Wałach Chrobrego. Podczas regat w Holandii Hanna Zembrzuska w klasie 470 była 10., Agnieszka Skrzypulec
106
Kronika
i Natalia Wójcik zajęły 9. miejsce. W końcu maja w Szczecinie i w Świnoujściu odbyły się regaty otwarcia sezonu i Gale Żeglarskie, z udziałem Niemców,
Duńczyków i Amerykanów. Ze szczecińskich żeglarzy uczestniczyli: Stanisław
Żyła, Jerzy Wójcik, Waldemar Korbowy, Zygmunt Kowalski, Henryk Kałuża
i Jeremi Kośnic. Obchodzono też 90. rocznicę powstania Polskiego Związku
Żeglarskiego. W czerwcu Artur Pomorski ze Szczecina wygrał regaty morskie
w Dziwnowie. W lipcu obchodzono uroczyście w Szczecinie Dni Morza. Na tę
imprezę przypłynęło wiele żaglowców z całego świata (parada żaglowców).
Na terenie Starej Łasztowni nadano jednej z uliczek nazwę Zaułek Kapitanów.
W połowie lipca w Świnoujściu odbyły się kilkudniowe Regaty Morskie ME,
w których polscy żeglarze zajęli dalsze lokaty. Także w lipcu odbył rejs żaglowcem „Kapitan Borchardt” do duńskiego portu Arhus w nagrodę dla 29. młodych
szczecińskich żeglarzy z Pałacu Młodzieży i Pomorskiego Centrum Edukacji.
W lipcu Agnieszka Skrzypulec i Natalia Wójcik na żeglarskich ME w Atenach
zajęły 25. miejsce w klasie 470. W końcu lipca w Kamieniu Pomorskim rozegrano regaty Match Race. Zwyciężyła załoga fińska, a 3. miejsce zajął Przemysław
Tarnacki ze Szczecina. Szczeciński jacht „Fryderyk Chopin”, uczestnik finałowych regat The Tall Ships Races w Danii, otrzymał specjalną nagrodę Friendship
Trophy jako „najbardziej przyjazna załoga”. W połowie sierpnia w Świnoujściu
odbyły się międzynarodowe regaty morskie Baltic Single 2014, w których uczestniczyło 70 jachtów. W sierpniu w Gdyni rozegrano MEJ w klasie 470, na których
10. miejsce zajęła szczecińska załoga Filip Florek i Dominik Janowczyk (SEJK
Pogoń) – uczestniczyły 34 załogi z trzynastu krajów. W Kamieniu Pomorskim
przeprowadzono ME w klasie „Słonka”. Zwyciężyła załoga brazylijska przed
portugalską, a polskie załogi uplasowały się na odległych miejscach. W Dziwnowie odbyto regaty o MP w klasie Laser Radial. Zwyciężył Janusz Stelmaszyk
przed Marianem Rudawskim. Także w Dziwnowie przeprowadzono regaty morskie Unite Line w jachtach balansowych. W klasie KWR I 1. był Marek Lewenstein, w klasie KWR II 2. Andrzej Sokołowski, w klasie ORC 1. Adam Lisiecki,
w klasie Otwartych do 8,5 m A. Ekhard Mantenfel, powyżej 8,5 m Norbert Stbecker, powyżej 10 m Cezary Wolski.
W regatach samotników ze Świnoujścia dookoła wysepek Christiansø
i z powrotem 1. był Piotr Parzy ze Szczecina. W sierpniu w Szczecinie odbyło się
spotkanie z żeglarzem Januszem Charkiewiczem, który opowiadał o swoich rejsach po morzach i oceanach jachtem „Polonez”. Województwo zachodniopomorskie ma 17 portów jachtowych morskich. 1 września na Bałtyku zorganizowano
Kronika
107
Wielkie Regaty w kitesurfingu (deska ze spadochronem – konkurencja olimpijska, rozwijana prędkość do 50 km na godz.). Uczestniczyło w nim dwóch żeglarzy z woj. zachodniopomorskiego – Maks Żakowski z Koszalina i Maciej
Czernicki z Milena. We wrześniu studenci z Akademii Morskiej ze Szczecina
przez 10 dni odbywali praktykę żeglarską na rosyjskim żaglowcu „Kruzenstern”. We wrześniu w Hiszpanii odbyły się ŻMŚ w klasie RSx, podczas których
Hanna Zembrzuska (Pałac Młodzieży Szczecin) w klasie 470 zajęła 17. miejsce
(54 załóg), a Agnieszka Skrzypulec i Natalia Wójcik były 9. W Kamieniu Pomorskim z udziałem 400 żeglarzy przeprowadzano przez 3 dni regaty w klasie
Opymist. Zwyciężył Szwajcar Nicolas Rolaz, a szczecińscy żeglarze byli poza
pierwszą dziesiątką. W Szczecinie odbyły się regaty o Puchar Komandora SEJK
I klasa żegl. (bez wiatru) – wygrał Masters 3 Bogdana Września. W regatach
„Bitwy o Gotland” zwyciężył Jacek Zieliński przed Krystianem Szypką. Najszybciej z żeglarzy szczecińskich pływał Patryk Zbroja. W regatach kitesurfingu (deska ze spadochronem) po Zatoce Gdańskiej 2. miejsce zajęła Agnieszka
Grzymska (Dobra Marina Szczecin). Na jeziorze Dąbie w Szczecinie odbyły się
regaty „O Złotego Gryfa”. Zwyciężył Patryk Zbroja przed Michałem Jabłońskim
i Januszem Olszewskim. 26.10.2014 roku oficjalnie zakończono sezon żeglarski
w okręgu. Młodzieży rozdano nagrody. 1 listopada na jeziorze Dąbie szczecińscy
żeglarze zorganizowali tradycyjne Zaduszki – były wieńce i znicze dla tych, „co
nie powrócili do portów”. Korzystając z pięknej pogody, 11 listopada w Mrzeżynie uczczono regatami Dzień Niepodległości. Startowało 27 załóg. W klasie
Optimist zwyciężyła Małgorzata Górnisiewicz przed Anną Bansek oraz Nicolas
Bukowiński przed Szymonem Michlewiczem. W klasie Laser zwyciężył Michał
Górnisiewicz przed Danielem Cieszyńskim, w klasie Orion najlepiej żeglował
Ryszard Goliasz przed Olinem Banaszewskim. W Gdańsku podsumowano wyniki regat o Puchar Bałtyku Południowego – regaty od Szczecina po Kaliningrad
(20 regat). W grupie KWR wyróżniono Ryszarda Serokę, w grupie ORC Jacka
Chabowskiego, w grupie Open Cezarego Wolskiego. W klasyfikacji regat morskich w grupie KWR Roberta Niwińskiego, w grupie ORC Jacka Chabowskiego. Za najaktywniejszą załogę uznano załogę Michaiła Mulerisa z Kaliningradu.
W grudniu w Szczecinie rozdano żeglarskie nagrody – Złote Kompasy, które
otrzymali: Zdzisław Serafin, Rafał Zahorski, Elżbieta Marszałek i Eugeniusz
Daszkowski. Międzynarodowy Komitet Olimpijski powziął decyzję, że jeżeli
w 2024 roku Igrzyska Olimpijskie odbędą się w Berlinie, to konkurencje żeglarskie rozegrane zostaną w Szczecinie.
108
Kronika
W styczniu koszykarze Sokoła Łańcut pokonali King Wilki Morskie Szczecin 100 : 72, a zespół żeński Wilków przegrał z CCC Polkowice 45 : 60. Tydzień
później Wilczyce przegrały w Krakowie z Wisłą 61 : 76, ale utrzymały awans do
najlepszej szóstki. W kolejnym meczu koszykarki szczecińskie pokonały Widzew
Łódź 79 : 55. Koszykarze Wilków pokonali MOSiR Krosno 75 : 69, ale żeńska
drużyna szczecińska przegrała w Bydgoszczy z Artego 54 : 69. Męski zespół Wilków Szczecin pokonał w Bydgoszczy Astorię 85 : 78 i zajmował 5. miejsce w I lidze (zaplecze ekstraklasy). W kolejnym spotkaniu ligowym mężczyźni Wilków
przegrali w Kutnie 93 : 95, a kobiety uległy w Szczecinie CCC Polkowice 57 : 74.
W styczniu Krzysztof Koziorowicz został trenerem zespołu męskiego Wilków.
W meczu o PP żeński zespół Wilków pokonał Artego Bydgoszcz 117 : 43. Męska
drużyna Wilków wygrała ze Spójnią Starogard Gdański 68 : 54, a kobiety wygrały w Krakowie z Wisłą 76 : 51. W kolejnym meczu ligowym kobiety przegrały
w Toruniu z Energią 62 : 65, a potem przegrały w Szczecinie z Artego Bydgoszcz
40 : 69. Mężczyźni też przegrali z MKS Dąbrowa Górnicza 74 : 60. Drużyna
żeńska przegrała 2 mecze z CCC Polkowice – 43 : 55 i 25 : 61 oraz pokonały
w Gorzowie PWSZ 49 : 62. Zespół męski wygrał mecz ligowy w Pruszkowie
68 : 77 ze Zniczem, a kobiety przegrały w Szczecinie z Wisłą Kraków 57 : 77.
Na koniec sezonu ligowego kobiety przegrały w Toruniu z Energią 58 : 62. W tym
czasie męski zespół pokonał AZS Politechnikę Poznań 87 : 50, i awansował do
play-off. Tam przegrał pierwszy mecz z KHS Krosno 76 : 84 oraz drugi 74 : 94
i nie awansował do półfinałów play-off. W końcu maja jednak po trzynastu latach
gry poza ekstraklasą szczecińscy koszykarze, tzw. Wilki Morskie, zostali zaproszeni do gry w ekstraklasie, z powodu rezygnacji jednej z drużyn. W lipcu w Policach rozpoczęto cykl turniejów koszykówki ulicznej także dla zawodników na
wózkach inwalidzkich, aby propagować ten sport wśród młodzieży i dorosłych.
Podobne turnieje zorganizowano także w Szczecinie i innych miastach regionu.
Rzuty do kosza odbywały się w wielu miejscach, np. na dachu Galerii Kaskada
w Szczecinie. Urządzono także w Szczecinie Memoriał Romana Wysockiego (byłego koszykarza), w którym uczestniczyło kilka zespołów z czołówki krajowej.
W październiku Wilki rozpoczęły grę w ekstraklasie pod wodzą K. Koziorowicza, mecz inauguracyjny przegrali we Wrocławiu ze Śląskiem 73 : 82, a później
z AZS Koszalin 69 : 75 oraz w Gdyni z Aseko 79 : 88. Pierwszy wygrany mecz
Wilki rozegrały we Włocławku z Anwilem 74 : 71. Potem przyszło zwycięstwo
nad Treflem Sopot 96 : 93 oraz porażka w Zielonej Górze ze Stelmetem 75 : 84
i z Czarnymi Słupsk w Szczecinie 94 : 101. Koszykarze szczecińscy przegrali
Kronika
109
w Tarnobrzegu z Jeziorem 85 : 95 oraz kolejne mecze w Kutnie 70 : 65 i z Rosą
Radom w Szczecinie 75 : 94. Wygrany mecz z Cukrem Toruń 90 : 87 i 2 porażki ze Starogardem Gdańskim 86 : 95 oraz z Turowem Zgorzelec 118 : 102 dały
ostatecznie 11. miejsce w lidze na 16 zespołów. Żeński zespół Wilków przestał
z różnych powodów istnieć latem 2014 roku
Noworoczny turniej piłki nożnej oldbojów Stali i Pogoni Szczecin zakończył
się remisem 0 : 0. Świąteczny turniej halowej piłki nożnej amatorów wygrała
drużyna Doker Port. Piłkarze nożni Pogoni na turnieju halowym piłki nożnej
w Niemczech zajęli 4. miejsce. W połowie stycznia podczas obozu treningowego
Pogoni Szczecin w Pobierowie, Pogoń przegrała z Chojniczanką 1 : 4 oraz z Flotą
Świnoujście 4 : 5. Natomiast w styczniu Pogoń 04 w halowej piłce nożnej wygrała z GKS Tychy 4 : 3 i przegrała z Arką Gdynia 0 : 2. Kolejny mecz halowy
Pogoń 04 wygrała z GAF Gliwice 3 : 2. Sędziowie szczecińscy zajęli 2. miejsce, za Koszalinem, w HMP sędziów piłkarskich. W tym czasie piłkarze Pogoni
przebywali na obozie w Tunezji, gdzie przegrali mecz towarzyski z bułgarskim
Liteks 2 : 3. 16 lutego na inaugurację rozgrywek ekstraklasy Pogoń w Gdańsku
wygrała z Lechią 3 : 2. 22 lutego w Szczecinie Pogoń pokonała Lecha Poznań
5 : 1, a wszystkie bramki zdobył Marcin Robak. Pogoń 04 w halowej piłce nożnej
przegrała w Szczecinie z Wisłą Kraków 2 : 5 oraz wygrała z Remedium w Pyskowicach 4 : 1. W kolejnym meczu ligowym ekstraklasy Pogoń zremisowała
z Podbeskidziem 0 : 0, Górnikiem Zabrze 1 : 1 i wygrała z Ruchem Chorzów
3 : 1 i była w lutym na 5. miejscu w tabeli ekstraklasy. W Kielcach Pogoń zremisowała z Koroną 2 : 2, a obie bramki zdobył M. Robak. W lidze halowej Pogoń 04 zremisowała z AZS Katowice 3 : 3. Reprezentacja Polski (17 lat) wygrała
z Grecją 2 : 1, a w meczu grało 3 zawodników Pogoni Szczecin: Paweł Marczuk,
Michał Wolski i Marcin Gałkowski. Pogoń 04 przegrała w meczu ligowym na
hali z AZS Gdańsk 7 : 8, tracąc bramkę w ostatnich sekundach meczu. Pogoń
Szczecin zremisowała w meczu ligowym z Piastem Gliwice 2 : 2. Na początku
kwietnia Pogoń 04 w półfinale halowego PP zremisowała z Gattą Zduńska Wola
1 : 1, a w ekstraklasie Pogoń wygrała z Widzewem Łódź 1 : 0. W kwietniu nastąpił podział ekstraklasy na grupy finałową i spadkową – po 8 zespołów. Pogoń
znalazła się w grupie finałowej z Legią, Lechem, Ruchem, Wisłą, Zawiszą, Górnikiem i Lechią. Pogoń 04 w lidze halowej zremisowała z Redą Chojnice 2 : 2.
Na inaugurację ligi kobiecej Olimpia Szczecin pokonała Polonię Poznań 3 : 0.
W maju Pogoń Szczecin była 4. w ekstraklasie. W I i II lidze nie było zespołu
szczecińskiego. W III lidze Pogoń II była 6., Chemik Police 13., w IV lidze Świt
110
Kronika
Skolwin 7., Stal Szczecin 9., Arkonia 10., Hutnik Szczecin 11. 16 kwietnia na
Orliku SP 18 rozegrano Memoriał Elizy Lis (zmarłej bramkarki). W pierwszym
meczu rundy finałowej Pogoń zremisowała z Górnikiem Zabrze 2 : 2, kobiety
Olimpii zremisowały w Łowiczu 1 : 1 oraz z UKS Łódź 2 : 2, a Pogoń przegrała
w Krakowie z Wisłą aż 0 : 5. Pogoń 04 zdobyła wicemistrzostwo Polski w halowej
piłce nożnej, za Rekordem Bielsko-Biała. Kobiecy zespół Olimpii wygrał w Gorzowie Wlkp. ze Stilonem 2 : 0. W Warszawie rozegrano V MP Dzieci z Domów
Dziecka (40 drużyn), a reprezentacja Szczecina zajęła 3. miejsce. Pogoń 04 w PP
przegrała z Gattą Zduńska Wola 3 : 5. 13 maja Robert Janukiewicz i Marcin Robak grali w meczu Polski z Niemcami w Hamburgu, gdzie padł remis 0 : 0. Z Pogoni 04 do kadry narodowej powołano Michała Kubika, Marcina Mikołajewicza,
Andrzeja Jurczaka i Mateusza Geperta. W kolejnym meczu ekstraklasy grupy
finałowej Pogoń przegrała w Szczecinie z Lechią Gdańsk 0 : 2. Kobiety Olimpii
Szczecin, wygrywając ligowy mecz piłki nożnej ze Sztormem Gdańsk 2 : 1, na
cztery kolejki przed końcem rozgrywek zapewniły sobie awans do ekstraklasy.
Gimnazjum Sportowe nr 1 ze Szczecina zwyciężyło w finałach wojewódzkich
Coca-Cola Cup 2014, a w gronie dziewcząt najlepsze było Gimnazjum Mistrzostwa Sportowego Szczecin. Pogoń Szczecin przegrała kolejny mecz z kolei, tym
razem u siebie z Zawiszą Bydgoszcz 1 : 2. W maju Hutnik Szczecin obchodził
65-lecie swej sportowej działalności. Olimpia Szczecin wygrała kolejny mecz piłki nożnej kobiet z MUKS Tomaszów Mazowiecki 5 : 0 i z Pragą Warszawa 3 : 0.
W rozgrywkach ligowych grupy finałowej Pogoń zremisowała w Poznaniu z Lechem 0 : 0 i przegrała u siebie z Legią Warszawa 0 : 1, a w ostatnim meczu ligi
finałowej zremisowała w Chorzowie z Ruchem 0 : 0 i zajęła ostatecznie 7. miejsce
w ekstraklasie. Juniorzy Pogoni pokonali w rozgrywkach ligowych Bałtyk Gdynia 2 : 0 i zapewnili sobie awans do ćwierćfinałów MPJ. W maju trener kadry
narodowej (do 18 lat) Paweł Janas powołał do kadry Pawła Marczuka z Pogoni.
Na koniec rundy wiosennej (maj) w I lidze była Flota Świnoujście na 13. miejscu
w tabeli, w II lidze Błękitni Stargard Szczeciński na 5., w III lidze Pogoń II była
5., a Chemik 13. W IV lidze Świt był 7., Stal Szczecin 8., Arkonia 10., a w V lidze Victoria Przecław 15. Juniorzy Pogoni zajęli 4. miejsce w Polsce, a juniorzy
młodsi 5. W czerwcu Memoriał Piotra Dębowskiego (trenera STALI) wygrali
oldboje Pogoni, przed kolegami ze Stali.
Piłkarski turniej minimundialu w woj. zachodniopomorskim w 2014 roku
wygrali: w klasach III–IV Honduras (Kalisz Pom.), przed Algierią (Drawsko Pom.), w klasach V–VI Argentyna (Choszczno), przed Belgią (Nowogard).
Kronika
111
W czerwcu półfinał MPJ Cracovia – Pogoń 3 : 5. Młodzicy Pogoni zajęli 3. miejsce na turnieju piłki nożnej w Barlinku. Na turnieju juniorów młodszych w Gdyni
chłopcy z 1 Gimnazjum w Szczecinie zajęli 4. miejsce. Także w czerwcu w Poznaniu na AMP w piłce nożnej AZS ZUT wywalczyli brązowy medal. Medal
brązowy zdobyli też juniorzy starsi Pogoni na MPJ. Turniej piłki nożnej (14-latków) rozegrany na stadionie Pogoni wygrali zawodnicy Szczecina, przed reprezentacją Lwowa i Wrocławia. W Gorzowie Wlkp. piłkarki Olimpii wygrały turniej międzywojewódzki juniorek. W przerwie wakacyjnej mecz ligowy Pogoń
– Arka Gdynia zakończył się remisem 1 : 1. W towarzyskim meczu Pogoń przegrała u siebie z litewskim Atlantas Kłajpeda 1 : 2. Na obozie letnim w kolejnym
meczu towarzyskim Pogoń przegrała z Legią Warszawa 1 : 4. W lipcu najlepszy
strzelec z Pogoni Marcin Robak miał odejść z klubu, aby grać w Chinach, ale
po wielu tygodniach „pertraktacji” do transferu nie doszło. W kolejnych meczach wakacyjnych Pogoń przegrała z Bytowią 0 : 1 i wygrała z Chojniczanką
2 : 1. W Policach zorganizowano turniej piłki nożnej 14-latków im. K. Górskiego,
w którym reprezentacja woj. zachodniopomorskiego zajęła 3. miejsce. Na początku lipca w ulewnym deszczu Pogoń w towarzyskim meczu zremisowała
z Werderem Brema 1 : 1. Szczeciński sędzia Roman Lewandowski w ciągu 45 lat
był sędzią na ponad 2800 meczach piłkarskich. W kolejnym meczu towarzyskim Pogoń w Stargardzie przegrała z Błękitnymi 0 : 2. W końcu lipca w pierwszym meczu otwarcia nowego sezonu Pogoń pokonała w Bielsku Podbeskidzie
3 : 2 (1 : 1), a parę dni później wygrała w Szczecinie ze Śląskiem Wrocław 4 : 1.
3 sierpnia w Kielcach mecz Pogoni z Koroną zakończył się remisem 2 : 2. PZPN
uznał, iż stadion Pogoni Szczecin jest najgorszym ligowym stadionem w Polsce,
niespełniającym norm stadionu ligowego. W sierpniu na rozpoczęcie sezonu ligowego kobiet Olimpia Szczecin przegrała u siebie z Medykiem Konin 0 : 5, a parę
dni później z TS Mitech Żywiec 1 : 7. Kolejne mecze ligowe Pogoni zakończyły
się remisami z Piastem Gliwice 0 : 0 i w Poznaniu z Lechem 1 : 1. W kolejnym
meczu w Szczecinie Pogoń przegrała z Wisłą Kraków 0 : 3 i spadła na 9. miejsce
w tabeli. Piłkarki nożne Olimpii także poniosły porażkę, przegrywając u siebie
z Zagłębiem Lubin 0 : 5. Natomiast młodzicy Pogoni (14 lat) zostali wicemistrzami kraju, przegrywając mecz finałowy z rówieśnikami z Legii Warszawa 1 : 2.
Pogoń, grając bez M. Robaka, przegrała z Górnikiem Łęczna 2 : 4 i na początku
września zajmowała 11. miejsce w tabeli ligowej. Flota Świnoujście była w I lidze
na 7. miejscu, Błękitni Stargard w II lidze zajmowali 9. lokatę, Chemik Police
w III lidze był 16. (ostatni), a Pogoń II w III lidze była 11. Olimpia Szczecin
112
Kronika
przegrała kolejny mecz, tym razem z AZS Wrocław 1 : 3 i zajmowała 12. miejsce w lidze. W ligowych bojach juniorzy Pogoni zremisowali z Wartą Poznań
2 : 2 i zajmowali w tabeli ligowej 9. pozycję. We wrześniu do kadry narodowej
powołano z Pogoni Kamila Grosickiego, Grzegorza Krychowiaka z Orła Mrzeżyno, Filipa Starzyńskiego z Wichrą Przelewice i Rafała Jazieckiego z Chemika
Police. W tym czasie Pogoń 04 wygrała turniej halowej piłki nożnej w Łodzi,
a piłkarki nożne Olimpii wygrały mecz ligowy z OSiR Piaseczno 4 : 1. Pogoń
wygrała w Gdańsku z Lechią 1 : 0 i awansowała na 8. miejsce w ekstraklasie.
Juniorzy Pogoni zremisowali w Szczecinie z kolegami z Górnika Zabrze 2 : 2,
a Pogoń II w III lidze zremisowała z Bałtykiem Gdynia 1 : 1. W Szczecinie zorganizowano stałe turnieje piłki nożnej dla dzieci pod nazwą Akademia Młodego
Orlika. Pogoń w 1/16 PP pokonała po dogrywce III-ligowego Dolcana Ząbki 3 : 2,
a w rozgrywkach ligowych przegrała w Bełchatowie z GKS 0 : 1. Piłkarki Olimpii pokonały w Szczecinie AZS Biała Podlaska 2 : 1. Juniorzy Pogoni pokonali na
wyjeździe Olimpię Grudziądz 5 : 1, a Pogoń 04 w Szczecinie przegrała z Wisłą
Kraków 2 : 7. W październiku Krystian Rudnicki z Pogoni został powołany do
kadry młodzieżowej. W Szczecinie podsumowano sezon Szczecińskiej Ligi Piłki
Nożnej (amatorskiej), którą wygrali studenci ZUE. W kolejnym meczu ekstraklasy Pogoń pokonała u siebie Zawiszę Bydgoszcz 3 : 0, a kobiety Olimpii przegrały w Katowicach z AZS 1 : 3. Juniorzy Pogoni ulegli 0 : 1 MKS Kluczbork,
natomiast Pogoń 04 przegrała u siebie z Rekordem Bielsko 3 : 8. W derbach II ligi
Pogoń II – Chemik Police padł wynik 0 : 1. Pogoń w ekstraklasie przegrała w Białymstoku z Jagielonią aż 5 : 0, a kobiety Olimpii pokonały w Gorzowie TKKF
Stilon 2 : 0. W następnej kolejce rozgrywek Pogoń przegrała w Krakowie z Wisłą
2 : 1, a Olimpia zremisowała w Bydgoszczy z KKS 1 : 1. W międzypaństwowym
meczu 17-latków Polska – Estonia Polacy wygrali 4 : 0, a szczecinianin Kamil
Wojtkowski zdobył 2 gole. W październiku w PP Pogoń przegrała po dogrywce
z Legią 1 : 3, a w rozgrywkach ligowych Pogoń zremisowała z Górnikiem Zabrze
1 : 1. W PP kobiet Olimpia Szczecin po remisie 1 : 1 pokonała w rzutach karnych
Sztorm Gdańsk 5 : 4. Jeszcze w październiku w meczu ekstraklasy Pogoń wygrała u siebie z Legią 2 : 1 i zajęła 8. miejsce w tabeli. W Gdańsku Pogoń 04 pokonała
AZS UG 2 : 1. W I lidze Flota Świnoujście zajęła 5. miejsce, w II lidze Błękitni
Stargard byli na 4., w III lidze Chemik – na 10. miejscu, a Pogoń II – na 14. Juniorzy Pogoni przegrali w Chorzowie z Ruchem 0 : 3. Wychowankowie Chemika
Police Grzegorz Krychowiak i Kamil Grosicki grali w tym czasie w kadrze Adama Nawałki w wygranym meczu z Gruzją 4 : 0. Wkrótce w meczu z Niemcami
Kronika
113
K. Grosicki złamał rękę. W towarzyskich meczach Pogoń 04 pokonała 6 : 2 Red
Devlis (czerwone diabły), a Pogoń zremisowała we Wronkach z Lechem Poznań
1 : 1. W towarzyskim meczu (18-latków) Polska przegrała z Anglikami 2 : 3,
a jedną bramkę zdobył szczecinianin Michał Wolski. Juniorzy Pogoni w meczu
o mistrzostwo ligi pokonali rówieśników z Zawiszy 2 : 1. W listopadzie w związku z dobrą pogodą rozpoczęto wiosenną kolejkę rozgrywek. W pierwszym meczu
Pogoń przegrała w Szczecinie z Podbeskidziem 1 : 2, tracąc bramkę w ostatnich
sekundach meczu. W listopadzie w Szczecinie w meczu o Puchar Czterech Narodów (20-latkowie) Polska uległa Niemcom 0 : 2, a w drugiej połowie meczu
grali szczecinianie: Hubert Matynia, Sebastian Rudd i Michał Wolski. Kobiety
Olimpii zajęły 9. lokatę w tabeli ligowej, juniorzy Pogoni zremisowali z Odrą
Opole 1 : 1 i zajmowali 4. pozycję w tabeli, a w rozgrywkach ekstraklasy Pogoń
zremisowała we Wrocławiu ze Śląskiem 1 : 1. W tym też miesiącu do kadry
17-latków powołani zostali z Pogoni Sebastian Kowalczyk i Fabian Pach. W listopadzie zmarł w Szczecinie Krzysztof Urbanowicz (56 lat) były piłkarz Pogoni,
który rozegrał w kadrze 4 mecze, a w Pogoni ponad 180. Juniorzy Pogoni przegrali w Lubiniu z Zagłębiem 1 : 5 i byli na 5. miejscu w lidze. Pogoń 04 wygrała
w Chorzowie ligowy mecz piłki halowej z Clarexem 3 : 1. W ostatniej kolejce
rozgrywanej w grudniu rundy wiosennej Pogoń pokonała u siebie Koronę Kielce
2 : 0 i z 27 punktami zajmowała w tabeli 7. miejsce. W grudniu w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 2 zorganizowano halowy turniej piłki nożnej gimnazjów
specjalnych. W grudniu na MŚ w ampfutbolu (zawodnicy bez nogi) Polska była
4. Grał w mistrzostwach szczecinianin Bartosz Łastowski (17 lat) – najmłodszy
uczestnik mistrzostw. 15 grudnia na zakończenie rundy Pogoń przegrała w Gliwicach z Piastem 0 : 1, a Pogoń 04 w Gliwicach z Jasną wygrała na hali 4 : 1.
Na początku stycznia Pogoń Baltica (kobiety) wygrały z KPR Jelenia Góra
mecz ligowy piłki ręcznej 28 : 22 oraz zremisowały ze Startem Elbląg 29 : 29.
Zawodniczki Pogoni Monika Stachowska i Małgorzata Stasiak nagrodzone zostały przez prezydenta Szczecina Piotra Krzystka specjalną nagrodą za zajęcie
4. miejsca wspólnie z zespołem narodowym na MŚ w 2013 roku. W kolejnym
meczu ekstraklasy Pogoń Baltica pokonała Olimpię Nowy Sącz 33 : 26 i była na
4. miejscu w tabeli ekstraklasy. Szczecinianin Siergiej Szyłowicz z Pogoni Gaz
uczestniczył w ubiegłym roku w ME piłkarzy ręcznych w Danii, gdzie Polacy
zajęli 6. miejsce. Kobiety z Baltici wygrały kolejny mecz z zawodniczkami z Olkusza, pokonując rywalki 35 : 22, mężczyźni z Gaz Pogoń przegrali w Zabrzu
z Górnikiem 25 : 27, a wygrali w Piotrkowie 32 : 31. W kolejnym meczu ligowym
114
Kronika
w Szczecinie Pogoń Gaz przegrała z MP Vive (mistrz Polski) Kielce 31 : 41.
Baltica przegrała w Lubiniu z Zagłębiem 23 : 26 oraz przegrała mecz z AZS Koszalin 24 : 25. Szczecinianki także w kolejnym meczu uległy mistrzyniom Polski
MKS Selgros Lublin 24 : 36. Mecz ligowy przegrali też mężczyźni Pogoni, tym
razem ulegając u siebie Wiśle Płock 32 : 37. Kolejny jednak mecz ligowy piłkarki
ręczne ze Szczecina wygrały, pokonując w Jeleniej Górze zespół KPR 30 : 35, ale
przegrały mecz piłki ręcznej o wejście do finału PP z Vistel Gdynia 19 : 26. Juniorki Kusego Szczecin przegrały mecz o wejście do finału turnieju piłki ręcznej
w Kielcach 25 : 29, a Gaz Pogoń (mężczyźni) przegrała z Azotami Puławy 25 : 49
oraz drugi mecz ligowy w Mielcu ze Stalą 30 : 33, co było piątą przegraną w lidze.
Na szczęście w kolejnym występie ligowym Gaz Pogoń wygrała w Legionowie
z KPR 31 : 29. Żeński zespół Baltici pokonał w rozgrywkach ligowych w Elblągu
Start 26 : 21, a drugi mecz tzw. superligi zakończył się także zwycięstwem kobiecej drużyny Pogoni 28 : 24. Męski zespół Pogoni na koniec rundy zasadniczej
zajmował 4. miejsce w tabeli, pokonując Azoty Puławy 35 : 24 i przegrywając
drugi mecz w Puławach z Azotami 30 : 32. Kobiety Pogoni przegrały w półfinale
MP z MKS Lublin 25 : 32 i 34 : 38. Gaz Pogoń w walce o 5. miejsce pokonała
MMTS Kwidzyń 25 : 31. W walce o trzecie miejsce MP Baltica wygrała w Gdyni
z Vistalem 30 : 25 i u siebie 24 : 25. W walce o 5. miejsce MP Pogoń Gaz przegrała
w Mielcu ze Stalą 24 : 32 i zajęła ostatecznie 6. miejsce, a Baltica, przegrywając
ostatni mecz z Vistalem 21 : 32, zajęła 4. miejsce w MP. W czerwcu w Szczecinie
rozegrano turniej piłki ręcznej seniorów starszych, który wygrała Pogoń Szczecin, pokonując kolejno reprezentację Berlina 16 : 7, Lipska 14 : 13 i Magdeburga
28 : 8. W Pabianicach odbyły się MP kobiet i mężczyzn +45 lat, gdzie zawodnicy
szczecińscy zajęli 4. miejsce. Podczas ME Masters (+50 lat) w czeskiej Pradze reprezentacja Szczecina zajęła 5. miejsce. W Białuniu istnieje gospodarstwo agroturystyczne prowadzone przez byłego zawodnika Pogoni Szczecin Władysława
Błażewicza, który zorganizował już trzeci zjazd dawnych piłkarzy ręcznych Pogoni i Wiarusa Szczecin (60 osób). W Opolu na AMP piłkarze ręczni US wywalczyli złoty medal, pokonując w finale kolegów z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego z Bydgoszczy 28 : 18 i Uniwersytetu Warszawskiego 21 : 18, a najlepszym
zawodnikiem został Wojciech Szymaniak, zdobywca 29 bramek. Piłkarze ręczni
z Centrum Kształcenia Sportowego zdobyli złote medale w finałach Ogólnopolskiej Gimnazjady w halowych grach sportowych.
Podczas obozu letniego piłkarki ręczne Baltici rozegrały towarzyski mecz
z piłkarkami z Tczewa, wygrywając go 27 : 22. W nowej hali w Szczecinie przy
Kronika
115
ul. Szafera rozegrano turniej piłki ręcznej kobiet, który wygrały Dunki, a szczecinianki zajęły 5. miejsce. Męski zespół Pogoni wygrał turniej piłki ręcznej
w Kwidzynie. W sierpniu w Dzierżoniowie odbył się Memoriał Jerzego Klempela, na którym piłkarze ręczni Pogoni wypadli słabo. W rundzie jesiennej we
wrześniu Pogoń Gaz przegrała mecz ligowy z Viva Kielce 30 : 33, ale bardzo wysoko oceniono ich występ, zważywszy, że Viva Kielce to mistrz Polski, a kobiety
Baltici uległy Zagłębiu Lubin 22 : 26. W kolejnym meczu piłkarze Gaz pokonali
Chrobrego Głogów 28 : 26, a Baltica wygrała z Samborem Tczew 26 : 20. Bardzo
dobry mecz rozegrała Pogoń, pokonując w Lubiniu piłkarzy Zagłębia 40 : 33,
a Baltica wygrała w Olkuszu z rywalkami 34 : 19 oraz z Piotrkowią 35 : 25. Piłkarze ręczni Gaz pokonali w Gdańsku Wybrzeże 32 : 24. W kolejnym meczu piłki
ręcznej kobiet Baltica uległa w Gdyni Vistalowi 24 : 32. Gaz System Pogoń pokonał w Wągrowcu tamtejszą Nielbę 35 : 20. Na turnieju piłki ręcznej w Umag Polki
przegrały z Chorwatkami 24 : 33, a w tym meczu grała szczecinianka Monika
Stachowska. Następny mecz Polki wygrały z wicemistrzem MŚ Serbkami 27 : 25,
a M. Stachowska zdobyła 3 bramki. W trzecim meczu Polki wygrały z Niemkami
33 : 24 (Stachowska zdobyła 2 bramki). Zawodnicy Pogoni wygrali 2 kolejne mecze ligowe, pokonując we Wrocławiu Śląsk 28 : 17 i w Szczecinie Azoty Puławy
36 : 28, a Baltica zremisowała w Jeleniej Górze z KPR 22 : 22 i w Szczecinie
z Selgros Lublin 23 : 23 – zajmowały one w lidze 3. miejsce. W tym czasie do
kadry narodowej powołano z Pogoni Patryka Walczaka, Krzysztofa Szczecinę
i Wojciecha Jedziniaka. Gaz Pogoń wygrała kolejny mecz ligowy w Kwidzynie
32 : 30, a piłkarki ręczne przegrały w Koszalinie z AZS 26 : 23. Kolejny jednak
mecz szczecinianek zakończył się ich wygraną w Nowym Sączu, gdzie pokonały
Olimpię 30 : 26. W PE Baltica pokonała fiński zespół HIFK 40 : 21. W Mielcu
piłkarze Gaz doznali kolejnej porażki, przegrywając 26 : 36, a w Zabrzu zremisowali z Górnikiem 35 : 35. W kolejnym meczu ligowym piłkarki Baltici przegrały
w Elblągu jedną bramką 23 : 24. W rewanżowym meczu PE Baltica wygrała
z Finkami 34 : 17. W II lidze grały dziewczęta z SMS CKS w Szczecinie, plasując
się w środku tabeli ligowej. Gaz Pogoń przegrała kolejny mecz ligowy z Wisłą
Płock 29 : 37. Przed grudniowymi ME na Węgrzech Polki pokonały w towarzyskim meczu Tunezyjki 30 : 11, a 4 bramki zdobyła Monika Stachowska. Na ME
Polki przegrały z Hiszpankami 22 : 37, z Węgierkami 23 : 29, z Rosjankami
23 : 28, z Dunkami 19 : 28, Norweżkami 24 : 26 (choć prowadziły do przerwy
15 : 11) i odpadły z turnieju. W lidze Baltica była 6., a Gaz Pogoń przegrała z Vive
Kielce 24 : 45 i zajęła 5. miejsce w lidze. Szczecińscy oldboje wygrali turniej
116
Kronika
piłki ręcznej w Berlinie. W grudniu w 1/8 finału PP Pogoń Gaz przegrała z Wisłą
Płock 24 : 40, a w lidze wygrała w Głogowie z Chrobrym 27 : 24.
W kadrze narodowej siatkarek z Chemika Police znalazły się: Małgorzata
Glinka, Katarzyna Gajgał-Anioł i Anna Werblińska, które wzięły udział w meczach eliminacyjnych do ME: Polki przegrały z Belgią 0 : 3 i nie awansowały do
finałów. W styczniu w Łodzi w pierwszym w tym roku meczu ligowym w ekstraklasie Chemik wygrał z Budowlanymi 3 : 1, a potem z Muszynianką także
3 : 1. Siatkarze Morza Szczecin w II lidze pokonali Orła Międzyrzecz 3 : 1. Zawodniczki Chemika Police pokonały w Bydgoszczy siatkarki Pałacu 3 : 0 oraz
BKS Bielsko-Biała 3 : 1 i wrocławski Impel 3 : 0, a rezerwy Chemika wygrały
z zespołem Trefla Sopot też 3 : 0. W meczu o PP Chemik pokonał Naftę Piła 3 : 0
i awansował do finału, gdzie po raz drugi wygrał z Naftą 3 : 1.
Siatkarze Morza w II lidze zwyciężyli gorzowski GTPS 3 : 2. Siatkarki Chemika na turnieju we Włoszech wygrały z Imaco Volley 3 : 2. 9 marca Chemik
pokonał siatkarki Muszynianki 3 : 0 i zdobył Puchar Polski. Siatkarze Morza
Szczecin w II lidze przegrali w Poznaniu z AZS 1 : 3 oraz wygrali w Sulęcinie
z Olimpią 3 : 0. Siatkarki z Polic wygrały 2 mecze ligowe z Legionovią 3 : 0 i 3 :
1, uzyskując awans do rozgrywek play-off. Rezerwowe zawodniczki z Polic występujące w II lidze wygrały z Wybrzeżem Rumia 3 : 2. W półfinałach play-off
siatkarki z Polic wygrały 2 mecze z Tauronem Dąbrowa Górnicza 3 : 1, 3 : 1,
a w walce finałowej Chemik Police dwukrotnie wygrał z Impelem Wrocław 3 : 0
i 3 : 1, zdobywając złoty medal i tytuł Mistrzyń Polski. Rezerwy policzanek nie
awansowały do I ligi. Agnieszka Bednarek i Ewa Kowalińska z Polic dostały
się do kadry narodowej. W końcu maja w wielu miastach zachodniopomorskiego wybrzeża Bałtyku rozpoczęto turnieje siatkówki plażowej, które trwały do
pierwszych dni września i cieszyły się wielkim zainteresowaniem zarówno grających, jak i kibiców. Grały w tych turniejach i kobiety, i mężczyźni. Siatkarze
Morza Szczecin przegrali 2 mecze barażowe – z Karpatami Krosno 0 : 3 i SMS
Spała 0 : 3 i nie awansowali do I ligi. W nowym sezonie od września Chemik
nie będzie rozgrywał swoich meczów w Policach, ale w Szczecinie, w nowej hali
przy ul. Szafera (1500 miejsc). W czerwcu decyzją PZPS Morze Szczecin zostało dokooptowane do rozgrywek siatkarskich w I lidze jako nowy klub Espadon
Szczecin, a rezerwy jako Morze grają w II lidze. Były zawodnik Morza Szczecin
Paweł Zagumny znalazł się (1997–1998) w kadrze trenera Antigi na MŚ w Polsce
i wraz z zespołem narodowym zdobył złoty medal. Siatkarki Chemika Police, wygrywając w sierpniu z Muszynianką 3 : 1, zdobyły superpuchar Polski. Chemik
Kronika
117
w Rzeszowie wygrał z Developresem 3 : 1. Nowy klub Espadon w Suwałkach
pokonał tamtejszy zespół 3 : 2, a przegrał w Nysie ze Stalą 0 : 3 i w Ostrołęce
z Pekpolem 1 : 3. Chemik wygrał mecz ligowy z Rumią 3 : 0 oraz mecz towarzyski z tureckim Galatasaray 3 : 0. W dalszym ciągu rozgrywek ligowych Espadon
Szczecin wygrał 2 mecze z Avią Świdnik 3 : 1 i z Cargo Rzeczyca też 3 : 1, zajmując 8. miejsce w I lidze. Siatkarki Chemika wygrały kolejne 2 spotkania, po
3 : 0 z Tauronem Dąbrowa Górnicza i z Impelem Wrocław, i cały czas były na
pozycji lidera ekstraklasy. 12 listopada Chemik w Lidze Mistrzów pokonał azerską drużynę Rabite Baku dwa razy po 3 : 0. W krajowej lidze Chemik pokonał
Orła Elbląg 3 : 0, Budowlanych Łódź 3 : 2 i Legionowię 3 : 0, a rezerwy Chemika
wygrały w Stargardzie z Libero 3 : 0 (II liga). W I lidze Espadon Szczecin wygrał
z Wartą Poznań 3 : 0 i przegrał z AGH Kraków 2 : 3. W listopadzie w hali SP 35
rozegrano turniej siatkówki na siedząco – 10 zespołów osób niepełnosprawnych,
a Start Szczecin wywalczył srebrny medal. W kolejnym meczu Ligi Mistrzów
Chemik wygrał w Bułgarii z Agel Prostejov 3 : 0. W meczu ligowym polickie
siatkarki pokonały 3 : 0 zawodniczki z Piły. Espadon Szczecin w I lidze przegrał
3 kolejne mecze po 0 : 3 – w Wałbrzychu i Spale oraz 1 : 3 w Wyszkowie i zajmował 11. miejsce w I lidze. 10 grudnia w Kazaniu Chemik przegrał z Diamentem
2 : 3 w Lidze Mistrzyń, wygrał mecz ligowy z Pałacem w Bydgoszczy 3 : 0 oraz
z Impelem Wrocław 3 : 0 i był na czele tabeli ekstraklasy. Espadon na zakończenie roku przegrał we Wrocławiu ze Śląskiem 0 : 3 i zajmował w lidze 10. miejsce
na 14 zespołów.
Na początku stycznia w Warszawie odbyły się Drużynowe Halowe MP
dziewcząt (16 lat) w tenisie, podczas których reprezentacja woj. zachodniopomorskiego zajęła 2. miejsce – Iza Nikolenko i Daria Kuczer – za reprezentacją Zabrza. Marcin Matkowski i Mariusz Fyrstenberg dotarli do ćwierćfinałów turnieju
Australia Open w Sydney. M. Matkowski i Czeszka Květa Peschke wygrali 3 gry
mieszane, ale odpadli w 1/4 finału w Melbourne. W Szczecinie, w hali Szczecińskiego Centrum Tenisowego, rozegrano turniej Magnolia Cup 2014, podczas
którego 16-letnia D. Kuczer z partnerką z Łodzi zajęły 4. miejsce. W Złotoryi
w turnieju 12-latków Kacper Stochal wywalczył srebrny medal w singlu oraz
złoty w deblu z kolegą z Warszawy. Szczecinianki Klaudia Adamczak i Natalia
Pauga sięgnęły po srebrny medal w deblu, a K. Adamczak w grze singlowej była
3. W końcu stycznia Polska wygrała z Rosją 3 : 2 w Pucharze Davisa, a M .Matkowski i M. Fyrstenberg zwyciężyli w grze deblowej. W lutym szczecinianin
Tomasz Bednarek oraz Czech Lukáš Dlouhý w grze deblowej w Dubaju pokonali
118
Kronika
Serba Novaka Djokovica i Hiszpana Carlosa Gómeza 2 : 1, potem wygrali z parą
włoską 2 : 0, awansując do półfinału, który przegrali z duetem hinduskim. W tym
turnieju M. Matkowski i M. Fyrstenberg przegrali w I rundzie z parą włoską
1 : 2. Także w lutym Matkowski i Fyrstenberg przegrali w I rundzie turnieju
na Florydzie (USA). W końcu lutego Polska przegrała w Pucharze Davisa mecz
z Chorwacją 1 : 3. T. Bednarek i Czech L. Dlouhý wygrali grę deblową na turnieju
tenisowym w Casablance. M. Matkowski i M. Fyrstenberg w Bukareszcie przegrali finałową grę deblową 0 : 2 z Holendrem i Rumunem. T. Bednarek i Chorwat
M. Dragovic przegrali debla 0 : 2 na turnieju tenisowym w Monachium z parą
australijską. W kwietniu M. Matkowski i M. Fyrstenberg odpadli w ćwierćfinale turnieju tenisowego w Madrycie, przegrywając 0 : 2 z braćmi Bryanami
z USA. W maju T. Bednarek i Czech L. Dlouhý przegrali grę deblową na turnieju
tenisowym w Düsseldorfie z Rosjaninem i Czechem już w I rundzie i odpadli
z turnieju. W maju na szczecińskich kortach Promasters odbył się turniej tenisowy dzieci (ponad 100 uczestników) w czterech kategoriach wiekowych – 7, 8,
9 i 10 lat, aby promować tenis i zachęcać młodzież do jego uprawiania. 27 maja
Matkowski i Fyrstenberg przegrali w I rundzie turnieju tenisowego Rolanda Garrosa w Paryżu 0 : 2 z Rumunem i Chorwatem. 3 czerwca w Szczecinie 14-letnia
Anna Kuberowa (Białoruś) wygrała turniej dziewcząt. Parę dni później odbył się
w Szczecinie turniej tenisowy 14-latków, Tenis Europe, w którym zwyciężyli:
w singlu Mateusz Skutella (Inowrocław), w deblu Czesi, w singlu dziewcząt
Białorusinka A. Kuberowa. W połowie czerwca M. Matkowski i Anglik Colin
Fleming przegrali 0 : 2 w ćwierćfinale turnieju tenisowego w Londynie z Serbem i Kanadyjczykiem. Podczas turnieju tenisowego Wimbledon w Londynie
M. Matkowski i Kolumbijczyk J. Sebastian Cabal wygrali w I rundzie gry deblowej z Brazylijczykiem i Hindusem 3 : 0, ale w następnej odpadli. Natomiast
T. Bednarek i Francuz Benoît Paire przegrali w I rundzie gry deblowej 2 : 3 z Rosjaninem i Ukraińcem. Parę dni później T. Bednarek i Fin Hanni Kontien wygrali
pierwszy mecz na turnieju tenisowym w Szwecji, ale odpadli w meczu następnym. Na kolejnym turnieju, w Londynie, T. Bednarek przegrał I rundę w grze singlowej – odpadł także w grze miksta, grając z Amerykanką. W lipcu Międzynarodowa Federacja Tenisa sklasyfikowała polski debel Matkowski – Fyrstenberg
na 20. miejscu na świecie (Matkowski indywidualnie jest 34.), a debel Bednarek
– Czech na 82. M. Matkowski i M. Fyrstenberg odpadli w II rundzie turnieju
tenisowego w Hamburgu, przegrywając z parą hiszpańską 0 : 2. Weronika Domagała z Radomia i Rafał Teurer ze Szczecina wygrali turniej miksta w Gliwicach,
Kronika
119
traktowany jako MP Młodzików w deblu, R. Teurer (Szczecin) i Piotr Barański
z Zielonej Góry zdobyli srebrny medal. W sierpniu M. Matkowski i Szwed Robert
Lindstedt odpadli w I rundzie debla na turnieju tenisowym w Toronto (Kanada). Podobnie było na turnieju w Cincinnati (USA). M. Matkowski i M. Fyrstenberg wygrali w I rundzie gier deblowych w US Open, ale odpadli w II rundzie.
Natomiast M. Matkowski i Kweta Pechke w mikście doszli aż do ćwierćfinału.
We wrześniu przeprowadzono w Szczecinie 22. edycję Pekao Orlen, gdzie singla
wygrał Niemiec Dustin Brown. Zwyciężył on także w grze deblowej ze swoim rodakiem Janem Struffem, pokonując w finale Tomasza Bednarka i Słowaka Igora
Zalanaya. We wrześniu kortowi centralnemu w Szczecinie nadano imię Bohdana
Tomaszewskiego, który po wojnie odnalazł tu stary poniemiecki kort. We wrześniu w Szczecinie rozegrano kolejny turniej tenisowy, Kids Open 2014 (dla młodzieży), aby popularyzować tenis. Uczestniczyło w nim ponad 100 tenisistów,
a najlepszymi okazali się: Maria Szymańska, Daria Kuczer, Antonina Halińska,
Marta Dyba, Roksana Łukasik, Iza Nikolenko, Mikołaj Jański, Kuba Korzeniowski. Kolejny szczeciński turniej tenisowy dla młodzieży – Akademii Tenisowej
– zakończył się zwycięstwem zawodniczek Promasrers Szczecin: Darii Kuczer,
Marty Dyby, Klaudii Wybudowskiej, Olgi Gołaś i Julii Czarneckiej. M. Matkowski i M. Fyrsenberg wygrali turniej tenisowy w Metz (Francja). M. Matkowski
i Hindus Leander Paes pokonali Brytyjczyka i Australijczyka 2 : 1 na turnieju
w Kuala Lumpur. Ta sama para wygrała dwie gry na turnieju tenisowym ATP
Tour w Paryżu. Nowi partnerzy Matkowskiego w końcu sezonu zastępowali kontuzjowanego Fyrstenberga.
Tenis stołowy (zawodniczy) istniał w kilku klubach w okręgu, takich jak
np.: Stal Szczecin, Champion Police, Chrobry Międzyzdroje. Były to kluby II lub
III ligi. Poza tym istniało kilkanaście sekcji rekreacyjnych, gdzie grano raczej
dla przyjemności. Organizowano też wiele turniejów ping-ponga dla dorosłych,
ale przede wszystkim dla młodzieży w szkołach, domach kultury i świetlicach
osiedlowych i wiejskich, przede wszystkim w okresach wczesnej wiosny, jesieni
i zimy.
W końcu grudnia 2013 roku BKS Olimp obchodził swoje 10-lecie. W styczniu 2014 roku zorganizowano kursy szkoleniowe dla bokserskiej młodzieży
w Szczecinie i w Cetniewie. W lutym zorganizowano Galę Boksu w Sianowie
z udziałem zawodników z 14 klubów. Najlepiej zaprezentowali się: Adam Hebda, Damian i Sebastian Kargulowie, Aleksander Zimny, Grzegorz Nawrot,
Mateusz Śnieg, Dominik Kuciapa. Był też mecz kobiet Polska–Niemcy, a swoje
120
Kronika
walki wygrała np. Mirela Balcerzak (Spartakus). Jeszcze w styczniu doszło do
fuzji dwóch klubów – Sztromu i Skorpiona – i powstał nowy – BKS Skorpion.
W lutym w Nowej Dębie odbył się turniej bokserski GPx PZB, na którym złote
medale zdobyli: Maciej Jóźwik (Skorpion; 52 kg), Arkadiusz Szwedowicz (Skorpion; 75 kg), i Łukasz Stanioch (81 kg). W marcu w Kaliszu przeprowadzono MP
z udziałem bokserów z osiemdziesięciu dwóch klubów w Polsce. Srebrny medal
wywalczył Arkadiusz Szwedowicz (75 kg), jego walka z Tomaszem Jabłońskim
została uznana za najlepszą. Srebrne medale zdobyli także Maciej Jóźwik (52 kg)
i Bartosz Rosół (56 kg), a za najlepszy klub z zachodniopomorskiego uznano
Skorpiona Szczecin. Także w marcu w Grudziądzu odbyły się MP kobiet w boksie. Za najlepszy klub uznano Skorpiona Szczecin. Złote medale wywalczyły tam:
Sandra Brodecka (48 kg), Natalia Holińska (69 kg) i Sylwia Kusiak (81 kg), a medal srebrny przypadł Hannie Soleckiej. Na początku kwietnia w Szczecinie rozegrano Puchar Ziem Nadbałtyckich. Zespołowo wygrali bokserzy Olimpu Szczecin, a złote medale wywalczyli: Wiktoria Błaszczyk, Paweł Zagórski, Konrad
Ciechanowicz, Sebastian Wiktorzak, Grzegorz Orzechowski (wszyscy z Olimpu),
Natalia Antczak, Michał Piaseczny, Szymon Gleba, Adam Pluszkowski, Patryk
Jarosz, Karol Kowal, Filip Foryś, Dawid Seńko i Tomasz Wójcik (wszyscy ze
Skorpiona). W Szczecinie utworzono Szkołę Mistrzostwa Sportowego w boksie.
W marcu w Warszawie odbył się turniej bokserski im. Papy Sztama, z udziałem
zawodników z dwudziestu trzech krajów, na którym brązowy medal wywalczył
Arkadiusz Szwedowicz (75 kg), a srebrny Jordan Kuliński (81 kg) z Włocławka
jako zawodnik Skorpiona. Na MŚJ w Sofii Elżbieta Wójcik z Róży Karlino zdobyła złoty medal jako reprezentantka woj. zachodniopomorskiego. W Grudziądzu odbyły się MPJ dziewcząt w boksie, z udziałem bokserów z trzydziestu jeden
klubów w Polsce. Elżbieta Wójcik zdobyła tam złoty medal, a Mirela Balcerzak
medal brązowy (75 kg). Także w maju w Nowej Dębie przeprowadzono MPJ,
na których Sebastian Wiktorzak zdobył złoty medal, Tomasz Wójcik – srebrny,
a Dawid Seńko – medal brązowy. W maju w hali SDS odbyły się wojewódzkie
eliminacje do OOM, a prawo startu w finałach wywalczyli: Adam Pluskowski,
Patryk Śnieg, Damian Rybarczyk, Filip Foryś, Łukasz Chodor, Paweł Zagórski.
Na ME kobiet w Bukareszcie niesłusznie zostały uznane za pokonane zawodniczki szczecińskie Sandra Brodacka i Natalia Holińska. W czerwcu finał Pucharu Ziem Nadbałtyckich zespołowo wygrał Skorpion Szczecin, a za najlepszych
bokserów uznano Adama Pluskowskiego, Szymona Glebę, Patryka Jarosza,
Karola Kowala i Dawida Seńko ze Skorpiona oraz Pawła Froma ze Spartakusa.
Kronika
121
W końcu lipca na MEJ do włoskiego Asyżu pojechały Patrycja Kawiak i Mirela Balcerzak, a na Mistrzostwa Unii Europejskiej do Bułgarii wysłano Macieja
Jóźwika i Arkadiusza Szwedowicza, którzy jednak tam nie odnieśli spodziewanych sukcesów. W sierpniu szczecinianin Tomasz Król w wieku 28 lat przeszedł
na zawodowstwo. W połowie sierpnia na Gali Boksu w Międzyzdrojach Tomasz
Król, Sebastian Wiktorzak wygrali swoje walki. W Grudziądzu zorganizowano
wielki turniej bokserski, na którym swoje walki wygrali szczecinianie: Filip Foryś, Adam Pluskowski, Karol Kowal i Grzegorz Orzechowski. W Sokółce odbyły
się Młodzieżowych MP w boksie, na których złoty medal wywalczyli Arkadiusz
Szwedowicz i Maciej Jóźwik, srebrny Łukasz Stanioch oraz brązowy Tomasz Rosół, Denis Grzesiak i Szymon Pędzik. Zespołowo zwyciężył Skorpion Szczecin
i woj. zachodniopomorskie. Podczas Młodzieżowych MP Karol Kowal zdobył
złoty medal. Na MEJ w Zagrzebiu Sebastian Wiktorzak przegrał pierwszą walkę
z bardzo silnym Rosjaninem. W listopadzie w Rosji nad Morzem Czarnym odbyły się ME kadetów w boksie, gdzie Filip Foryś wygrał pierwszą walkę, a drugą
niejednomyślnie przegrał, podobnie jak Karol Kowal – po bardzo wyrównanym
pojedynku. W Gryficach rozegrano mecz bokserski Polska – Ukraina seniorów,
juniorów i kobiet, który wygrali Polacy 10 : 6, a najlepszymi zawodnikami w zespole polskim byli: Łukasz Stanioch, Sylwia Maksym, Hanna Solecka i Tomasz
Rosół. Także w listopadzie w Grudziądzu odbył się PP w boksie kobiet, a najlepszymi zawodniczkami turnieju były Wiktoria Sadej i Mirela Balcerzak. Puchar
Polski kadetów rozegrano w Łomży, gdzie swoje walki wygrali Adam Pluskowski i Szymon Gleba (złote medale), a srebrny zdobył Karol Kaczmarkiewicz. Puchar Polski juniorów odbył się w Nowym Dworze Mazowieckim, gdzie złoty
medal wywalczył Eryk Giermak, a srebrne Dawid Maciejewski i Dawid Seńko.
W grudniu w Niemczech szczecinianin Paweł Głażewski wygrał walkę zawodową z Niemcem Jurgenem Brachmenem w I rundzie. BKS Skorpion Szczecin
to drużynowy MP w seniorach i młodzieżowcach. W połowie grudnia w Szczecinie zorganizowano Bokserski Turniej Skorpiona, a najlepszymi zawodnikami
tego turnieju byli: Arkadiusz Szwedowicz, Maciej Jóźwik, Filip Foryś, Sebastian
Wiktorzak i Anna Sobecka.
Podczas marcowych MP w judo w Luboniu k. Poznania szczecinianin Marek Lisowski w wadze do 81 kg wywalczył srebrny medal. W kwietniu w Rzeszowie odbyły się Młodzieżowe MP, podczas których Joanna Tytoniuk (70 kg)
zdobyła także srebrny medal. W maju w Suchym Lesie k. Poznania rozegrano
PP, na którym J. Tytoniuk wywalczyła srebrny medal, a Marek Lisowski medal
122
Kronika
brązowy. Inny szczecinianin, Michał Emche, był 9. W czerwcu na PŚ w Hiszpanii
M. Lisowski zajął w swojej wadze 6. miejsce. Także w czerwcu w Niemczech na
turnieju judo zespół UKS 47 ze Szczecina zajął drużynowo 2. lokatę, zdobywając srebrne medale, z Erykiem Majchrowskim, Tomaszem Niziołem i Temidą
Puzioł, a na podobnym turnieju w Gorzowie 1. był Maciej Łopato, 2. miejsce
zajął Olaf Krupiński, a 3. Alan Haglant. W Elblągu odbyły się eliminacje do
OOM, na których 1. miejsca wywalczyli Paulina Wilk i Łukasz Pruffer. Kacper
Kuczyński był 3., a Bogdan Krajewski 4. Podczas zawodów judo w Madrycie,
traktowanych jako eliminacje do IO, M. Lisowski zakończył turniej po I rundzie
z powodu choroby. Na turnieju judo w Nowej Soli (400 zawodników z siedmiu
państw) Kinga Ptak wywalczyła złoty medal, Adam Krupiński medal srebrny,
a Jakub Białas – brązowy. Na początku września w Niemczech zorganizowano
Niemiecko-Polski Festiwal Sportów Walki, na którym złote medale w judo zdobyli Adam Krupiński i Olaf Krupiński oraz Maciej Łopato, a Eryk Majchrowski
i Tymoteusz Świetlik medale srebrne. W Sobótce odbyły się otwarte MP w Judo
Masters (starsi wiekiem). Uczestniczyli w nich judocy z pięciu krajów. Złoty medal wywalczył na nich Paweł Olszewski, srebrny Marcin Fijałkowski i Krzysztof
Zielonka – dawni judocy szczecińscy. W październiku w Szubinie odbył się międzywojewódzki turniej judo młodzików. Szczecińscy judocy – Adam Krupiński
i Jan Isad – z UKS SP 20 i UKS SP 47 wywalczyli 2 brązowe medale. W Luboniu
k. Poznania zorganizowano Memoriał Jigoro Kano w judo (ponad 700 judoków),
na którym zawodnik UKS SP 47 ze Szczecina Michał Michałkiewicz sięgnął po
srebrny medal, a Jakub Białas po medal brązowy. Prócz tego Damazy Szczot
zajął wysokie, 5. miejsce. W Niemczech na turnieju judo z udziałem zawodników
z czterdziestu klubów Adam Krupiński i Marcin Łopato zdobyli złote medale,
Barbara Suromietnikowa, Olaf Krupiński i Roman Kostyriew wywalczyli medale srebrne, a Grzegorz Nizioł, Ostap Fijałkowski, Witold Fijałkowski, Franciszek
Bigasiewicz i Mateusz Kowalewski medale brązowe. W listopadzie w Gdyni zorganizowano turniej judo Baltic Cup 2014, z udziałem 650 zawodników z sześciu
krajów, na którym Jan Isad i Kacper Łukasik zdobyli srebrne medale, a Kinga
Ptak i Adam Krupiński medale brązowe. 8 grudnia w Berlinie odbył się turniej
judo z udziałem zawodników z dwunastu państw, na którym szczecinianie wywalczyli 4 medale: Paweł Olszewski złoty i brązowy oraz Witold Fijałkowski
złoty i srebrny.
Na początku roku w Rumuni zorganizowano turniej karate młodych talentów (600 zawodników z jedenastu krajów), na którym Paweł Bombolewski ze
Kronika
123
Szczecina zdobył srebrny medal. Także w styczniu w Pradze czeskiej odbył się
turniej karate WUKF (200 zawodników z pięciu krajów), na którym Bushikan
Szczecin wywalczył 5 medali: złote Weronika Miadiełko, Wiktoria Kamińska
i Maciej Waryński oraz brązowe Weronika Czarnecka i Maciej Słowik, a 4. miejsce na tym turnieju zajął Radosław Miadiełko. 24 lutego w Barlinku przeprowadzono turniej karate z udziałem karateków z trzynastu państw, gdzie zespołowo
Bodaikan Szczecin zajął 4. miejsce, zdobywając 5 złotych medali, 6 srebrnych
i 15 brązowych. Złote medale wywalczyli tam: Piotr Szumiło (2), Wojciech Porzycki, Oliwia Ostrowska i Patrycja Szelągiewicz. Podczas MP w jiu-jitsu w Luboniu (1000 zawodników) seniorzy szczecińskiego klubu Berserkers Team zwyciężyli drużynowo. Indywidualnie złote medale wywalczyli: Piotr Bagiński, Piotr
Podstawczuk, Tomasz Michałowski, Paweł Nędzi, Piotr Rutkowski, Paweł Makarewicz, Łukasz Matułajtis, Cyprian Terlecki, Wojciech Olszewski, Robert Wrzesiński i Robert Zyffert. Zdobyto tam też medale srebrne i brązowe. 5 marca
w Stargardzie Szczecińskim odbyła się Gala Walk, gdzie Michał „Sztanga” Fijałka pokonał w walce MMA Ukraińca Alexa Boyke, Ireneusz Ziółkowski zremisował z Mateuszem Strzelczykiem z Częstochowy. W połowie marca w Belgii odbył się turniej karate (250 zawodników z dziesięciu krajów), a złote medale dla
Szczecina zdobyli: Paweł Bombolewski w kumite (walka) oraz szczecińska drużyna, w składzie P. Bombolewski, Massimo Reale, i Iwo Licznerski w kumite,
a indywidualnie medale brązowe zdobyli Radosław Miadełko (11 lat) oraz Massimo Reale w seniorach. 23 marca szczeciński „gladiator” Michał Materla wygrał
walkę MMA (wszystko dozwolone) z Amerykaninem Jaya Silve. Podczas marcowych MP w karate WKF (32 kluby) rozegranych w Karpaczu Szymon Grzywacz
wywalczył 2 złote medale. Zespołowo zwyciężyli karatecy szczecińskiego Bodaikanu, zdobywając 11 medali (4 złote, 5 srebrne i 2 brązowe). W Toruniu odbyły
się MP kadetów w kick-boxingu, gdzie Sebastian Szumiło zdobył srebrny medal
(57 kg) i uzyskał powołanie do kadry narodowej, a Eryk Oracz – medal brązowy.
Trenerem kick-boxingu jest absolwent gorzowskiej AWF Artur Cholewa.
W kwietniu w Rumi rozegrano międzynarodowy turniej karate WKF Pomerania
Cup (400 zawodników z trzydziestu klubów), gdzie zwycięstwo zespołowe odniósł Bodaikan Szczecin, zdobywając 20 złotych medali, 12 srebrnych i 16 brązowych. Najlepszymi zawodnikami tego turnieju byli: Szymon Grzywacz, Piotr
Szumiło, Justyna Paczkowska, Radomir Markunowicz, Adam Steczuk, Wojciech
Porzycki, Kamil Ziętek, Grzegorz Łacek, Ewa Kutnik, Patrycja Szelągiewicz,
Hubert Muśnicki i Szymon Zientarski. Także w Rumi w połowie kwietnia odbyły
124
Kronika
się MP młodzików (12–13 lat), gdzie drużynowo zwyciężyli młodzi karatecy Bodaikanu Szczecin, a złote medale za swe występy otrzymali: Michał Majsztutowicz, Marcel Okonowski, Julia Długosz, Dominika Zwiech. Były też srebrne
i brązowe medale. W Warszawie rozegrano MP w karate z udziałem karateków
z szesnastu klubów. Szczeciński Bodaikan wywalczył tam 15 medali (8 złotych,
4 srebrne, 3 brązowe). Złotymi medalistami zostali: Wiktoria Kamińska, Dawid
Błaszczak, Paweł Juraszek, Radosław Miadełko, Ola Cedro, Maciej Słowik, Maciej Wawryński i Igor Minkowski. Podczas majowych AMP w karate w Poznaniu
zawodniczki Uniwersytetu Szczecińskiego: Patrycja Rycerz, Beremika Prządka,
Justyna Paczkowska i Anna Magda zdobyły 4 złote medale, srebrne zdobyli: Ewa
Malinowska, Piotr Szumiło, Alina Biernacka, Bartosz Czerwiński. Zdobyto też
medale brązowe. W Pyrzycach odbył się pokazowy turniej karate z udziałem
311 zawodników, a zespołowo wygrali go karatecy Bodaikanu, zdobywając
20 złotych medali, 15 srebrnych i 22 brązowe. Najlepszymi zawodnikami okazali
się Adam Steczuk (4 złote medale) i Justyna Paczkowska (3 złote). W Londynie
przeprowadzono europejski turniej karate, na którym Weronika Miadełko, Paweł
Juraszek, Lukas Bouhaye, Massimo Reale i Paweł Bombolewski sięgnęli po złote
medale. W Gorzowie Wlkp. zorganizowano turniej w brazylijskim jiu-jitsu
(250 zawodników z trzydziestu ośmiu klubów). Zespołowo zwyciężył KS Koch
Team Szczecin, zajmując 41 pierwszych miejsc, a za najlepszego zawodnika
uznano Barbarę Syromiatnikową. Podobny turniej juniorów jiu-jitsu odbył się
w Szczecinie (200 zawodników), a za najlepszego uznano Eryka Szychowskiego
(11 lat) ze Świecia. W końcu maja w Nowym Yorku odbyły się MŚJ w brazylijskim
jiu-jitsu. Zespołowo zwyciężyli zawodnicy szczecińscy: Maciej Linke (3 złote
medale). Mariusz Linke (2 złote), Marcin Janowski i Alicja Rybak (po 1 złotym
medalu). W Szczecinie rozegrano młodzieżowy turniej karate (ponad 100 zawodników), a zespołowo zwyciężyli młodzi karatecy szczecińscy. W końcu maja
w węgierskim Szeged przeprowadzono zawody PŚ w kick-boxingu. Reprezentacja woj. zachodniopomorskiego wywalczyła tam 21 medali, a najlepszymi zawodnikami byli: Kacper Narloch, Olivia Gorgol, Anna Witek (medale złote),
Krystian Biś, Malwina Strzelecka, Przemysław Miśków, Olivia Gorgol i Jakub
Kunze (medale srebrne). Zdobyto też medale brązowe. W pierwszych dniach
czerwca w szwedzkim Lund odbyły się ME w jiu-jitsu, gdzie reprezentacja Polski
zajęła 2. miejsce. Indywidualnie Aleksander Koch ze Szczecin wywalczył złoty
medal w wadze do 66 kg (juniorów). Podczas turnieju karate w Berlinie 1. miejsce zajęli Paweł Juraszek i Radosław Miadełko (obaj w kata-pokazy), a srebrny
Kronika
125
medal w kumite (walka) wywalczył Igor Minkowski. W Poznaniu na ME w karate FSKA (260 zawodników) drużynowo zwyciężyli karatecy Bodaikanu Szczecin, zdobywając 29 medali, w tym 15 złotych, a za najlepszego karatekę turnieju
uznano Adama Steczuka (4 złote medale). W połowie czerwca w Warce odbył się
PP w karate WKF, gdzie zwyciężyli karatecy Kamikadze Szczecin, zdobywając
13 medali (3 + 5 + 5), a za najlepszych zawodników uznano Amelię Gackowską,
Łukasza Sulimę i Kornelię Ząbek. Podczas Szczecińskiej Spartakiady Miejskiej
Juniorów w Karate złote medale zdobyli: Maria Zboralska, Damian Zalewski,
Barbara Myck, Patryk Święcicki, Olga Żmieńczuk, Łukasz Koślawiak, Zuzanna
Matwiejczuk, Marcel Bujakowski, Paweł Kulikowski, Karolina Zwiech, Kajetan
Kierzkowski i Dominka Zwiech. W Suszu rozegrano MP w kick-boxingu i taekwondo. Szczecinianie zdobyli tam 13 medali, w tym 6 złotych. Za najlepszych
uczestników mistrzostw uznano: Mateusza Dwornika, Nikolę Postrożną, Sebastiana Komakowskiego, Patryka Michałowskiego, Krzysztofa Świstonia i Grzegorza Puzonia. W czerwcu w Weronie (Włochy) odbyły się ME w karate WUKF,
gdzie szczecińscy karatecy wywalczyli 6 złotych medali, 2 srebrne i 5 brązowych. Mistrzami Europy zostali: Paweł Bombolewski, Massimo Reale (po 2 złote medale, indywidualnie i w drużynie), srebrne Wiktoria Kamińska i Łukasz
Sulima oraz brązowe: Weronika Miadełko, Jakub Borecki, Korneliusz Janeczek,
Paweł Bombolewski i Massimo Reale. W lipcu w Szczecinie odbył się Młodzieżowy Puchar Lata w karate, w którym uczestniczyło ponad 200 młodych karateków ze Szczecina i innych miast polskich. W Tczewie zorganizowano turniej
karate Grand Px (400 zawodników z dziesięciu państw), a zespołowo zwyciężył
Bodaikan Szczecin, zdobywając 19 złotych medali, 14 srebrnych i 18 brązowych.
Także w lipcu w Berlinie odbył się Międzynarodowy Turniej Karate Shotokan
Ippon Cup 2014 z udziałem karateków z ośmiu krajów (różne kategorie wiekowe).
Złoty medal zdobył Radosław Miadełko, a brązowy Paweł Bombolewski. W końcu września w Szczecinie przeprowadzono Szczecińską Galę Sportów Walki, na
której szczecinianin Karol Bedorf pokonał Brytyjczyka Rollesa Gracię, a Michał
Materla w I rundzie przez TKO wygrał z Brytyjczykiem Jorge Luisem Bezawerem. Maciej Jewtuczenko w III rundzie też przez TKO zwyciężył Serba Vaso
Bakocewica, Rafał Maks w I rundzie wygrał z Brytyjczykiem Danielem Acacio,
a Marcin Parcheta (boks tajski) zwyciężył Rafała Jackiewicza. W październiku
w niemieckim Brake odbył się międzynarodowy turniej karate WUKF (200 zawodników z pięciu państw), który zespołowo wygrali karatecy szczecińskiego
Bushikanu, zdobywając złote medale przez Pawła Juraszką, Weronikę Miadełko
126
Kronika
w kata, Wiktorię Kamińską w kumite, srebrne przez Kamilę Matuszek i Radosława Miadełko w kata (pokazy) oraz Pawła Bombolewskiego w kumite (walki).
14 października w Świnoujściu odbył się też rognarok – walki wolne
(wszystko dozwolone), gdzie najlepszym zawodnikiem w kraju okazał się szczecinianin Piotr Podstawczuk. W połowie października w Stargardzie Szczecińskim odbyły się MP w karate shotokan (300 zawodników z trzydziestu pięciu
klubów), w których drużynowo zwyciężyli karatecy Bodaikanu Szczecin, zdobywając 5 złotych medali, 6 srebrnych i 8 brązowych. Złote medale wywalczyli:
Piotr Szumiło, Adam Steczuk, Wojciech Porzycki, Patryk Jakubczyk, Michał Łydziński oraz drużyny juniorów i seniorów. Pod koniec października w Szczecinie
przeprowadzono MŚJ w karate WUKF (1300 zawodników z trzydziestu sześciu
państw – rozdano 150 pucharów i 1200 medali). Ze szczecińskich zawodników
medale wywalczyli: złote Maciej Boguszewski, Wojciech Porzycki i Magdalena
Kogut (wszyscy po dwa), Wiktoria Kamińska, Daria Wilk, Julia Długosz w kata,
a w kumite – drużyna Bodaikanu – M. Kogut, Ewa Kutnik, Natalia Kozłowska
oraz drużyna chłopców – Maciej Boguszewski, Marcin Krykowski i Jonatan Kujawa. Organizatorem mistrzostw był klub Bushikan Szczecin oraz Paweł Bombolewski, a miasto przeznaczyło na ten cel 400 tys. zł. W końcu października
w Stargardzie Szczecińskim odbyły się MP w karate shotokan (260 zawodników
z trzydziestu pięciu klubów). Szczecińscy karatecy wywalczyli 5 złotych medali,
6 srebrnych i 8 brązowych. Złote medale zdobyli Piotr Szumiło, Adam Steczuk
– drużyna juniorów w kumite, Wojciech Porzycki i Patryk Jakubczyk i Michał
Łydziński, drużyna seniorów – Piotr Szumiło, Szymon Grzywacz i Tadeusz Kotowski.
Jeszcze w październiku w Szczecinie zorganizowano MŚ dzieci (36 państw),
gdzie Wiktoria Kamińska wywalczyła złoty medal. W Legnicy odbyły się MPJ
młodszych – finały OOM i MP do 21 lat (370 zawodników). Podopieczni trenera
Piotra Juszczaka wywalczyli 6 złotych medali, 2 srebrne i 5 brązowych. Medale
złote za swoje walki otrzymali: Natalia Kwaśniak, Adam Steczuk, Patryk Jakubczyk, Maciej Boguszewski, drużyna juniorów w kata oraz drużyna do 21 lat
w kumite, a zespołowo zwyciężyli karatecy Bodaikanu. Na początku listopada we
Włoszech przeprowadzono MŚ w kick-boxingu (3 tys. zawodników z czterdziestu
państw), gdzie złote medale zdobyli Grzegorz Puzoń i Marcin Żak. Puzoń (84 kg)
– 2 złote w light contact oraz w walkach według nowych reguł UFR, a Żak w walkach (do 79 kg) złoty i brązowy w walkach do 78 kg UFR. 23 listopada Kacper
Narloch (57 kg) wywalczył złoty medal na ME w kick-boxingu w formule kick
Kronika
127
light. W końcu listopada w hali SDS zorganizowano zawody w stójce uderzeniowej karate (150 zawodników) w różnych stylach. Zwyciężyli w poszczególnych
stylach: Nikola Postrożna, Marcin Żak, Grzegorz Puzoń Paweł Stasiński, Patryk
Michałowski, Kamil Szłapka, Sebastian Szumiło, Magdalena Rakowska, Eryk
Oracz, Filip Culepa, Adam Piestyński i Patryk Krówczyński. 8 grudnia w Berlinie odbył się Turniej Gwiazdkowy w karate shotokan. Zespołowo zwyciężyli karatecy Bushikanu Szczecin, zdobywając 3 złote medale – Jakub Opłotny, Paweł
Juraszek i Weronika Miadełko, 1 srebrny – Maciej Weryński i 1 medal brązowy
– Radosław Miadełko. W końcu grudnia w Szczecinie przeprowadzono turniej
karate dzieci (od 2 do 17 lat), w którym uczestniczyli karatecy z siedmiu klubów
polskich. Zwyciężyli karatecy ze Szczecińskiego Centrum Karate Kontaktowego
przed Bushikanem Szczecin i Fanakosi-Do Szczecin.
Zapasy w woj. zachodniopomorskim uprawiane są w trzech ośrodkach: Białogardzie, Pyrzycach i Stargardzie Szczecin.
W marcu Marta Pihan-Kulesza wygrała PŚ w Cottbus (Niemcy) w gimnastyce sportowej, a jej mąż Roman Kulesza zajął ogólnie 13. miejsce w wieloboju. Parę dni później wygrali oboje w Krakowie zawody kwalifikacyjne do ME
w Bułgarii w gimnastyce sportowej. W kwietniu w Szczecinie rozegrano Międzynarodowy Turniej Wiosny w gimnastyce artystycznej, będący jednocześnie
Memoriałem Anny Kłos-Sulimy. Najlepszą zawodniczką w kategorii do 20 lat
została Marta Nowicka ze Szczecina. W maju polscy gimnastycy sportowi zajęli
22. miejsce w klasyfikacji zespołowej na ME w Sofii, a Roman Kulesza startował w zawodach już jako zawodnik Kusego Szczecin. Na początku czerwca
w Szczecinie rozegrano Memoriał Stefani i Antoniego Kołakowskich w gimnastyce sportowej (70 zawodników z pięciu państw). W wieloboju zarówno Marta,
jak i Roman Kuleszowie zajęli 1. miejsca. Gimnastycy sportowi Kusego na MP
młodzików w gimnastyce sportowej zdobyli 20 medali, zajmując w punktacji
zespołowej zarówno dziewcząt, jak i chłopców 1. miejsca. Indywidualnie najlepszymi okazali się Julia Kulbacka i Aleksander Czarnecki. W czerwcu w finałach
OOM w gimnastyce sportowej w kl. II najlepszą zawodniczką ze Szczecina była
Kinga Rosińska, 7. w wieloboju, 1. w ćwiczeniach na równoważni, 3. w skoku, a Otylia Szymańska, Kinga Różańska i Natalia Bukowska znalazły się też
w pierwszej dziesiątce. W Szczecinie została przebudowana hala sportowa przy
ul. Małopolskiej dla potrzeb gimnastyki i utworzono Centrum Gimnastyki Sportowej. Pod koniec lata w Szczecinie odbyły się Otwarte Mistrzostwa UKS w gimnastyce artystycznej, w których uczestniczyło 126 gimnastyczek z szesnastu
128
Kronika
klubów w pięciu kategoriach wiekowych. Ze szczecinianek w juniorkach w wieloboju 2. miejsce zajęła Małgorzata Romaniuk, a Julia Kondziołka była 3., drugie zawody J. Kondziołka wygrała. W młodziczkach Hanna Majewska zajęła 2.
miejsce w wieloboju i 1. w finałach indywidualnych. W październiku w Chinach
na MŚ w gimnastyce sportowej uczestniczyła Marta Pihan-Kulesza, która zajęła 13. miejsce w eliminacjach i nie awansowała do finału (w finale było tylko
12 zawodniczek). W zawodach drużynowych Polki zajęły 17. lokatę, co jednak
zapewniło im startu na IO w Rio w 2016 roku. Roman Kulesza był 37. w eliminacjach drużynowych. Także w październiku zawodniczka UKS Błękitna Szczecin
Hanna Majewska wygrała w Gdyni Małą Olimpiadę Młodzieży w gimnastyce
artystycznej, zdobywając w ćwiczeniach z obręczą złoty medal, a w tańcu medal
srebrny. Pod koniec miesiąca w Dziwnowie odbyły się MP w gimnastyce artystycznej w układach zbiorowych, gdzie w gronie juniorek UKS Błękitna zajęła 1.
miejsce przed dziewczętami z Krakowa i Kusym Szczecin (trenerka Magda Kulbacka), zawodniczki: Daria Debicka, Gabriela Nowak, Małgosia Romaniuk, Julia
Dzikowska i Maja Jankowska. W listopadzie w Barcelonie zorganizowano turniej
gimnastyki sportowej, na którym Marta Pihan-Kulesza zajęła 2. miejsce w wieloboju. W Bydgoszczy przeprowadzono Młodzieżowe MP w gimnastyce sportowej. Tam młodzi gimnastycy Kusego Szczecin zdobyli zespołowo srebrny medal
w III klasie i medal brązowy w klasie mistrzowskiej. W klasie najmłodszych
gimnastyków Kusy zajął 7. miejsce. W połowie grudnia w Acapulco (Meksyk)
Marta Pihan-Kulesza wygrała prestiżowy turniej gimnastyki sportowej Mexican
Open, a jej mąż Roman zajął tam 9. miejsce.
Na zawodach motorowych w kwietniu w Berlinie w kartingu szczecinianin
Paweł Krężelok wraz z zespołem narodowym zajął 3. miejsce, a Jakub Litwin
w wyścigach samochodowych na Węgrzech też był 3. Na podobnych zawodach
samochodowych w Niemczech zajął dalsze miejsce. W czerwcu w Poznaniu rozegrano PP w sportach motorowych. W klasie Rookie 600 –1. miejsce wywalczył
Michał Kajkoł (KM Szczecin), a w drugim wyścigu był 2. W połowie sierpnia
w Toruniu zajął 2. i 3. miejsca w rallyceoss, czyli wyścigach samochodowych na
sztucznym torze. W klasie Super National brał udział inny szczecinianin, Bartłomiej Ruszczyński, na alfie romeo 156. W pierwszym biegu zwyciężył, a w drugim urwał koło i ogólnie zajął 6. miejsce. W końcu sierpnia na torze w Słowacji
odbyła się V runda samochodowa Volkswagen Castrol Cup, w której Paweł Krężelok wywalczył 3. miejsce. Drugi szczecinianin, Jakub Litwin, miał wypadek
i ogólnie był 13. 31 sierpnia w Szczecinie czwarty raz w Rajdzie Baja Poland
Kronika
129
zwyciężył Krzysztof Hołowczyc. We wrześniu Jakub Litwin zakończył sezon
startów w rajdach Volkswagen Castrol Cup 2014 w zawodach w Poznaniu, gdzie
pierwszy wyścig wygrał, a w drugim był 2. i ogólnie zajął 10. miejsce w klasyfikacji końcowej rajdów. Paweł Krężelok, zajmując w Poznaniu 8. i 11. miejsce, zakończył sezon na 8. pozycji (obaj reprezentowali KM Szczecin). 8 grudnia
w Warszawie odbyło się uroczyste zakończenie sezonu motorowego. W klasyfikacji końcowej wśród motocyklistów Marcin Juszczak zajął 3. miejsce, a w klasie
600 Michał Kojkoł był 2.
W lutym z KS Posnania do KS Ślizg w Szczecinie (sporty motorowodne)
przeszła Maria Lech. W maju we włoskim Boretto odbyły się pierwsze eliminacje
zawodów motorowodnych do ME. W klasie Formuła 125 3. miejsce wywalczył
Marian Zieliński z LOK Szczecin. W Ślesinie w I eliminacjach do MP w klasie GT-30 wygrał Jacek Kołpaczyński ze Szczecina (członek kadry narodowej).
W klasie T-550 3. miejsce zajęła Maria Lech, walcząc razem z mężczyznami.
W Toruniu w II eliminacjach do MP do wyścigów klasy GT-30 zwyciężył J. Kołpaczyński, a Marta Lech w klasie T-550 była 5. W czerwcu w Myśliborzu odbyły się eliminacje MŚ w sportach motorowodnych, zorganizowane przez PZMot.
W klasie 0-175 srebrny medal wywalczył Marian Zieliński. W tych samych zawodach, ale w MP, w klasie GT-30 zwyciężył J. Kołpaczyński, w klasie T-550
Maria Lech zajęła 4. miejsce. W końcu czerwca w węgierskim Baja na Dunaju
przeprowadzono III eliminacje do ME. W klasie F-125 zwyciężył Marian Zieliński i po tym wyścigu zajmował 2. miejsce w klasyfikacji ogólnej. W lipcu
w Międzyrzecu Podlaskim rozegrano MŚ, na których w klasie GT-30 Jacek Kołpaczyński na osiemnastu startujących był 6. Na początku sierpnia w Szczytnie przeprowadzono zawody narciarstwa wodnego Mazuria Cup, które wygrali
szczecinianie Lidia Woźniak i Mateusz Grzesiak, oboje juniorzy. W Niemczech
odbyły się ME w klasie F-125, na których Marian Zieliński wywalczył brązowy
medal, a Maria Lech w klasie T-550 była 9. W Polsce Jacek Kołpaczyński wygrał V eliminacje MP w klasie GT-30 i zdobył tytuł mistrza Polski. We wrześniu
w Nottingham (Wielka Brytania) odbyły się ME w klasie GT-30, podczas których
Jacek Kołpaczyński (Ślizg Szczecin) zajął 4. miejsce. Na MŚ w narciarstwie wodnym rozegranych w Niemczech reprezentacja Polski wywalczyła brązowe medale. W polskiej ekipie występował szczecinianin Krzysztof Bernatowicz (Ski-Line
Szczecin). W październiku na PŚ w Szanghaju (Chiny) w narciarstwie wodnym
K. Bernatowicz był 3. w skokach i 4. w slalomie.
130
Kronika
W listopadzie w USA rozegrano MŚ w klasach 0-125 i 0-175, na których
M. Zieliński z LOK Szczecin w klasie 0-175 wywalczył brązowy medal. W klasyfikacji najlepszych klubów motorowych w Polsce za rok 2014 szczeciński Ślizg
zajął 2. miejsce, za WKS Zegrze, a przed Posnanią Poznań.
Strzelectwo sportowe ćwiczono przede wszystkim w klubach wojskowych.
W połowie maja w Szczecinie rozegrano PŚ w strzelectwie osób niepełnosprawnych, którego organizatorem był Szczeciński Start. Uczestniczyło 150 zawodników niepełnosprawnych z dwudziestu ośmiu państw. W pistolecie P-1 brązowy medal zdobył Filip Rosiak z Polkowic, a zespół Polski był 4. Ze szczecinian
najlepiej wypadł Waldemar Andruszkiewicz, który zajął 8. miejsce w strzelaniu
z karabinka sportowego.
Szermierka uprawiana była w Kusym Szczecin. W styczniu podczas MPJ
Alicja Wiaderek zdobyła brązowy medal we florecie, Martyna Długosz była 5.
w szpadzie, a Magdalena Wasyluk w szpadzie 8. Szermierze szczecińscy, szczególnie juniorzy i juniorki, występowali w kilkunastu turniejach szermierczych
w kraju, zajmując miejsca w pierwszych dziesiątkach w poszczególnych broniach.
W kwietniu Joanna Maruszczak z Pałacu Młodzieży w Szczecinie na turnieju szachowym o MPJ w Gorzowie Wlkp. wywalczyła srebrny medal i uzyskała awans na MEJ w Gruzji w reprezentacji Polski juniorek. Także w kwietniu
w Spale odbyła się OOM w sportach umysłowych (12–14 lat). W gronie 14-latków
Julia Antolak z Grzybowa jako reprezentantka województwa zdobyła brązowy
medal w szachach, Patryk Mike z Gryfa Szczecin zajął 10. miejsce, a Damian
Dąbrowski z klubu Pod Wieżą był 18. W turnieju szachowym Gryfino Open
wzięło udział 109 szachistów z Polski, Niemiec i Białorusi. Robert Kula zajął
w nim 2. miejsce, a Tomasz Majewski 3. – obaj ze Szczecina. W połowie czerwca
w Szczecinie rozegrano turniej szachowy szkół o mistrzostwo miasta (70 uczestników). W klasie do II zwyciężył Bartek Łokej z SP 16, w klasach III–IV Patryk
Mike, a w grupie najstarszych ze szkół podstawowych Damian Dąbrowski z SP
48. W lipcu w Policach odbył się XXIX Memoriał Szachowy im. Tadeusza Gniota (szachiści z ośmiu państw). Zwyciężył Michał Siemiancew z Ukrainy, 2. był
Paweł Czarnota z Grudziądza, a 11. Krystian Jacek ze Szczecina. Najlepszą z kobiet była juniorka Joanna Maruszczak z Gorzowa Wlkp., zajmując 13. miejsce.
Wczesną jesienią w szczecińskiej Kaskadzie rozegrano turniej szachowy z udziałem ponad 100 szachistów, w którym zwyciężył Nazar Ustinowicz z Ukrainy,
przed Mikołajem Aliawdinem z Myśliborza i Robertem Kulą. W kategorii dzieci
wygrał Krzysztof Buczak. W listopadzie odbył się drugi turniej szachowy im.
Kronika
131
T. Gniota z udziałem ponad 120 szachistów. W grudniu we Wrocławiu rozegrano
Młodzieżowe ME, na których Krzysztof Duda (15 lat) wywalczył złoty medal
w szachach szybkich i srebrny w szachach błyskawicznych.
W styczniu szczecińscy speedbadmintoniści (turniej rakietowy) na mistrzostwach Słowacji wywalczyli 2 medale – w kategoriach młodzieżowych: Mateusz
Drumlak (12 lat) medal srebrny, a Bogdan Gadowski (seniorzy) medal brązowy.
Na ME na ergometrze w Kopenhadze (Dania) Jolanta Pawlak i Michał Gadowski
zdobyli po złotym medalu – oboje są niepełnosprawni. Na tych mistrzostwach
Lech Niewiarowski zdobył medal srebrny, a zawodom towarzyszyli prezes ZPTW
Ryszard Stadniuk i Marek Kolbowicz. W Gimnazjum nr 11 zorganizowano dni
otwarte i nabór do klasy wioślarskiej – nabór prowadził Marek Kolbowicz.
W połowie marca rozegrano w Szczecinie Wielki Turniej Badmintona
z udziałem 187 zawodników. Ze Szczecina najlepiej zaprezentował się Marek
Ziółkowski (+55 lat), który w singlu był 3., a w deblu 2. Turnieje squasha w Szczecinie prowadzone były na bieżąco, a najlepiej prezentowali się Beata Makowska
i Piotr Chomicki. Husaria Szczecin w futbolu amerykańskim pokonała Lions Gliwice 34 : 14. W kolejnym meczu Husaria pokonała Bielawiankę 17 : 16, a drugi
szczeciński zespół, Cougars, wygrał w Tychach z Falcons 18 : 7. Dnia 26 kwietnia
odbyła się w Kołobrzegu Wojewódzka Inauguracja Dni Olimpijczyka, która była
prowadzona pod przewodnictwem Prezesa Zachodniopomorskiej Rady Olimpijskiej Stanisława Kopcia. Rozegrano tam turniej piłkarski młodzików, pokazy
młodych gimnastyczek i gimnastyków, w imprezie brali udział szczecińscy olimpijczycy, władze miejskie i wojewódzkie, a ponadto zorganizowano pokazy sportowe niepełnosprawnych zawodników pod nazwą „Sport i zabawa”. W Dniach
Olimpijczyka uczestniczyli także przedstawiciele PKOL i rad olimpijskich
z innych województw. W SDS 29 kwietnia odbyła się Szczecińska Gala Sportu,
a prezydent Szczecina Piotr Krzystek nagradzał zawodników, trenerów i działaczy sportowych nagrodami i wyróżnieniami za ich pracę i osiągnięcia. W końcu
kwietnia szczeciński zespół Cougars w futbolu amerykańskim wygrał mecz ligowy z Bielawą 26 : 16 oraz z Lion Gliwice 34 : 3 i wraz z Husarią prowadził w tabeli. W tym czasie Husaria zwyciężyła Tychy Falcons 22 : 6. W maju w Binowie
odbył się turniej golfa, w którym zwyciężyli Mateusz Jędrzejczyk z Warszawy
i Dorota Zalewska. W derbach Szczecina Husaria w futbolu amerykańskim pokonała Cougars Szczecin 34 : 7. Na poligonie drawskim ćwiczyły szczecińskie wojska desantowe – były skoki, loty, strzelania itp. W czerwcu Husaria wygrała mecz
ligowy z Olwes Oława 56 : 6, a Cougars przegrał w Tychach 14 : 32 w futbolu
132
Kronika
amerykańskim. W czerwcu w Szczecinie zorganizowano turniej 7-osobowego
rugby, który wygrali rugbiści AZS ZUT przed Kaskadą Szczecin. W Kołobrzegu
rozegrano zawody triathlonowe z udziałem 600 zawodników (475 m pływania,
25 km jazdy rowerem i 5,5 km biegu), gdzie 2. miejsce zajął Jakub Dec z Goleniowa jako reprezentant Szczecina, 3. był Jakub Kaczmarek. Jeszcze w czerwcu w Szczecinie Podjuchach odbył się PP w łucznictwie bloczkowym. W grupie seniorów zwyciężyli Stanisław Kalisiak i Karolina Jaszkiewicz. W gronie
kadetek najlepiej strzelała Maja Rożynek. Latem w Zespole Szkół Towarzystw
Salezjańskich w Szczecinie przy ul. Ku Słońcu powstało Nowe Centrum Sportowe z misją zachęcenia młodzieży do uprawiania sportu. W lipcu w Binowie
rozegrano Wielki Turniej Golfa Kobiet – Baltica Ladies Golf Cup, udział wzięło
w nim ponad 200 pań. Najlepszymi zawodniczkami okazały się: Elżbieta Górska
(brutto) i Małgorzata Jacyna Witt (netto) oraz Ewa Piesik, Jadwiga Rogaczewska,
Alicja Węgrzyn-Grześkowiak, Julia Gaweł, Dorota Zakrzewska i Izabela Roman.
Szczeciński TKKF organizował latem wędrówki piesze i rowerowe po okolicach
leśnych Szczecina. Ponad 600 zawodników wzięło udział w lipcu w szczecińskim
triathlonie (1900 m pływania, 90 km jazdy rowerem i 21 km biegu). Zwyciężył Filip Przymusiński z Poznania, pokonując trasę w czasie 4.17,60 godz. Najlepszym
zawodnikiem z woj. zachodniopomorskiego był Kamil Kisły z Myśliborza, który
uzyskał czas 4.37,51 godz. Triathlon ukończyło 5 pań, a najlepsza była Alicja
Tucholska z Bezrzecza Szczecin. Drugi triathlon rozegrano na krótszym dystansie – 950 m pływania, 45 km jazdy rowerem i 10 km biegu (372 uczestników).
Zwyciężył w nim Adam Kacper z Częstochowy (2.09,17 godz.), a w gronie kobiet
szczecinianka Paulina Kotfica z czasem 2.24,31 godz.
W lipcu odbył się ogólnopolski spływ różnymi środkami pływającymi
Odrą z Wrocławia do Świnoujścia (500 km). Plaże woj. zachodniopomorskiego
uznano za najlepsze w kraju, co roku wypoczywa na nich na obozach harcerskich, koloniach oraz obozach sportowych ponad 90 tys. polskich dzieci. Kluby
turystyczne i szkoły organizują w okresie letnim wycieczki piesze, rowerowe
i kajakowe po okolicach Szczecina i po szczecińskich akwenach. W sierpniu
w Szczecinie odbył się kolejny triathlon (1900 m pływania, 90 km jazdy rowerem
i 21 km biegu jako MP). Szczecinianin Marek Jaskółka z KS BPAS zajął w nim
3. miejsce. Latem w Szczecinie przy ul. Szafera otwarto nową halę sportową.
Husaria Szczecin wygrała kolejny mecz futbolu amerykańskiego z King Kraków
i awansowała do tzw. Top Ligi. W dniach 8–10 sierpnia odbył się w nowej hali
turniej piłki ręcznej kobiet Baltica Summer Cup 2014 jako sportowa inauguracja
Kronika
133
i chrzest w nowej hali. W końcu lata w Warszawie zorganizowano ME w speedbadmintonie (turniej rakietkowy) z udziałem ponad 500 zawodników, na którym szczecinianie zdobyli 9 medali: złoty Mateusz Drumlak, srebrne Bogdan
Mieźyński i Wiktoria Kimasa oraz 6 medali brązowych. W końcu lata drużyna
z Binowa Park Golf Club zdobyła MP juniorów grupy A, a w grupie B miejscowi
juniorzy zajęli 4. miejsce. BPGC Husaria Szczecin zdobyła w Białymstoku tytuł mistrza Polski, pokonując tamtejszą drużynę 27 : 26. W końcu lata w Gdyni
szczecińscy ratownicy wodni wygrali zawody o PP PZU w ratownictwie morskim kobiet i mężczyzn. Piłkarze nożni Pogoni wzięli udział w promocji sportu
– Aktywny Szczecinianin – prezentując na Jasnych Błoniach w Szczecinie różne
formy ruchu sportowego i zachęcając przede wszystkim młodych ludzi do odejścia od komputerów i zajęcia się ruchem na świeżym powietrzu. W końcu lata
w Binowie odbyła się XV jubileuszowa edycja polskiego finału World Golfers
Championship. Do reprezentacji kraju na MŚ zakwalifikowało się z Binowa 2 reprezentantów tego klubu, Lesław Górski i Cezary Turstawski. We wrześniu prof.
Tadeusz Białecki, historyk z Uniwersytetu Szczecińskiego, został odznaczony
przez marszałka województwa Olgierda Geblewicza Złotą Odznaką Gryfa Zachodniopomorskiego. We wrześniu nadal trwała regionalna liga squasha, w której prowadzili Marta Krzyżewska i Tomasz Matejski. W dniach 19–21 września
w Kaliszu pomorskim zorganizowano Ogólnopolski Sejmik Klubów Olimpijczyka. Głównymi organizatorami byli prezes Zachodniopomorskiej Rady Olimpijskiej mgr Stanisław Kopeć oraz prezes Klubu Olimpijczyka w Kaliszu Pomorskim
mgr Wioletta Zbytek. Byli olimpijczycy, były zawody sportowe, przedstawiciele
PKOL, władze powiatowe i wojewódzkie, wygłoszono szereg odczytów i prelekcji, zwiedzano miasto oraz Ośrodek Przygotowań Olimpijskich w Wałczu.
We wrześniu grupa szczecińskich działaczy sportowych przejechała rowerami
ponad 600 km po bezdrożach Sycylii (Włochy), zwiedzając tę malowniczą wyspę
oraz zachęcając tamtejszych mieszkańców do ruchu na świeżym powietrzu. Pod
koniec września przy pięknej pogodzie odbyło się w Szczecinie polsko-niemieckie spotkanie kajakarzy – szkolenie, pływanie, zwiedzanie akwenów portowych
Szczecina. W październiku w Kaskadzie odbył się olimpijski turniej rakietkowy,
w którym wzięli udział polscy olimpijczycy: Marek Kolbowicz, Adam Korol,
Marek Plawgo, Szymon Ziółkowski, Tomasz Majewski i in. W Szczecinie rozegrano turniej eliminacyjny MP w 7-osobowej grze w rugby – z udziałem 7 ekip
– w którym szczeciński zespół AZS ZUT zajął 2., a Kaskada Szczecin 3. miejsce.
W październiku w Warszawie odbył się turniej rakietkowy (speedbadminton), na
134
Kronika
którym 3 złote medale wywalczyli szczecińscy zawodnicy: Bogdan Mieżyński,
Mateusz Drumlak i Jakub Orzechowski, srebrny Marta Urbaniak, a medale brązowe Michał Leśniewicz, Sabina Schabek, Michał Izdebski i Bolesław Jaskulski.
W dniu 11 listopada (Dzień Niepodległości) szczeciński Klub Kawaleryjski im.
12 Pułku Ułanów Podolskich zorganizował w Szczecinie pokaz jazdy konnej ułanów. W grudniu na Arkonce urządzono lodowisko dla mieszkańców Szczecina.
Także w grudniu Bernard Pruski (były kolarz ze Stargardu), Józef Piński (dawny
szczeciński bokser) i Stefan Żywotko (były zawodnik, a potem wieloletni trener
szczecińskiej piłki nożnej) uhonorowani zostali jako byli polscy i szczecińscy
zawodnicy i trenerzy specjalnymi nagrodami szczecińskiego sportu. W końcu
grudnia „Kurier Szczeciński” ogłosił listę dziesięciu najlepszych sportowców
i trenerów Szczecina za rok 2014. 30 grudnia 2014 roku zmarł wieloletni prezydent Szczecina Marian Jurczyk.
23 grudnia 2014 roku „Kurier Szczeciński” ogłosił listę dziesięciu najlepszych sportowców w okręgu za rok 2014:
ZAWODNICY
1. Damian Zieliński – kolarstwo torowe
2. Krystian Zalewski – lekkoatletyka (3000 z przeszkodami)
3. Piotr Lisek – lekkoatletyka (skok o tyczce)
4. Marcin Matkowski – tenis ziemny
5. Małgorzata Wojtyra – kolarstwo torowe
6. Piotr Licznerski – wioślarstwo
7. Filip Zaborowski – pływanie
8. Marta Pihan-Kulesza – gimnastyka sportowa
9. Monika Stachowska – piłka ręczna
10. Anna Werblińska – siatkówka
TRENERZY
1. Zygfryd Jarema – kolarstwo torowe
2. Jarosław Duda – gimnastyka sportowa
3. Rafał Biały – piłka ręczna
ZAWODNICY NIEPEŁNOSPRAWNI
Bartosz Łastowski – piłka nożna (1 noga), ampfutbol – repr. Polski, 4. na MŚ
Kronika
ODKRYCIE ROKU
Elżbieta Wójcik – boks – Róża Karline
WYDARZENIE ROKU
Turniej tenisowy – PKO Szczecin-OPEN
MECENAS SPORTU
Grupa AZOTY
SPORTOWY AMBASADOR SZCZECINA
Michał Materla – walki MMA
DAWNI SPORTOWCY – POTEM TRENERZY SZCZECIŃSKIEGO
SPORTU
Bernard Pruski – kolarstwo
Józef Piński – boks
Stefan Żywotko – piłka nożna
135
DOI: 10.18276/pz.2015.4-07
B I B LIOGRA F IE
Sylwia Wesołowska
Książnica Pomorska w Szczecinie
Oddział Bibliografii
Bibliografia
Pomorza Zachodniego
2014 (wybór)
historii
za rok
Bibliografia zawiera wybór druków zwartych, artykułów z czasopism, fragmentów (rozdziały i ustępy wydawnictw i utworów), materiałów konferencyjnych, recenzji książek i artykułów oraz polemik wydanych w roku 20141, opublikowanych
zarówno w kraju, jak i za granicą. Bibliografia historii Pomorza Zachodniego
jest w założeniu bibliografią przedmiotową i rejestruje w wyborze piśmiennictwo
mające związek z szeroko rozumianą historią Pomorza Zachodniego jako całością i z poszczególnymi miejscowościami należącymi do regionu.
Obszar Pomorza Zachodniego w niniejszej bibliografii obejmuje obecne
województwo zachodniopomorskie oraz powiaty: słupski, lęborski, bytowski
i człuchowski (obecnie w granicach województwa pomorskiego) i obszar
niemieckiego powiatu Mecklenburg-Vorpommern.
Bibliografia rejestruje artykuły z czasopism naukowych lokalnych, ogólnopolskich i zagranicznych; ze względów formalnych w bibliografii zrezygnowano
z prac publikowanych na łamach popularnych w regionie dzienników, a także
w większości tygodników i miesięczników. Materiał ułożony został w układzie
działowym i topograficzno-przedmiotowym, uszeregowany alfabetycznie i wyposażony w indeks autorski.
1 Wraz z uzupełnieniami za lata poprzednie.
138
Bibliografie
Opracowania i zagadnienia ogólne
Bibliografie i leksykony
1.Biedrzycki Adam, Zaborska Urszula, Bibliografia historii Pomorza
Wschodniego i Zachodniego oraz krajów regionu Bałtyku za rok 2012 wraz
z uzupełnieniami z lat poprzednich, współpraca Wojciech Szramowski, „Zapiski Historyczne” 2014, t. 79, suplement, 342 s.
2.Kostkiewicz-Górska Grażyna, Zielińska Danuta, Bibliografia historii regionu za lata 2013/2014, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 285–299.
3.Wesołowska Sylwia, Arkadiusz Bis, Encyklopedia Pomorza Zachodniego:
projekt i założenia, „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2014, nr 1, s. 61–63.
4.Wesołowska Sylwia, Bibliografia historii Pomorza Zachodniego za rok 2013
w wyborze, „Przegląd Zachodniopomorski” 2014, z. 4, s. 321–384.
5.Wesołowska Sylwia, Bibliografia Szczecina za 2013 rok, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 371–402.
Czasopisma
6.Kronika Moryńska. 2013/2014, red. Małgorzata Matecka, Moryń 2014,
87 [3] s.
7.Kronika Szczecina, red. Kazimierz Kozłowski, Maria Frankel, Anna Bartczak, Szczecin 2014, 402 [2] s.
8.(m), Już szósty Rocznik, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 48, s. 6.
Rocznik Chojeński.
9.Michałowski Piotr, Epoka „Pograniczy” i jej pogranicza, „eleWator” 2014,
nr 3, s. 87–91.
10.Olechowska Paulina, Głos: Dziennik Pomorza, w: Dzienniki regionalne
w Polsce: stan na koniec grudnia 2013 roku, Rzeszów 2014, s. 110–130.
11. Olechowska Paulina, Kurier Szczeciński, w: Dzienniki regionalne w Polsce:
stan na koniec grudnia 2013 roku, Rzeszów 2014, s. 136–151.
Bibliografie
139
12.Olechowska Paulina, Pisma szkolne i akademickie regionu koszalińskiego jako źródło informacji o społeczności lokalnej, w: Media koszalińskie
w umacnianiu tożsamości lokalnej, Koszalin 2014, s. 169–205 (Monografia,
Politechnika Koszalińska. Instytut Neofilologii i Komunikacji Społecznej).
13.(rr), Rocznik z humorem, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 49, s. 9.
14.Siedziako Michał, Katolicka bibuła, cz. 1: Lata siedemdziesiąte: początki,
„Niedziela” 2014, nr 10, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 10, s. VI–
VII.
15.Siedziako Michał, Katolicka bibuła, cz. 2: Nowy tytuł i szesnaście miesięcy „Solidarności”, „Niedziela” 2014, nr 13, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 13, s. VI–VII.
16.Siedziako Michał, Katolicka bibuła, cz. 3: Powrót do „Korzeni”, „Niedziela”
2014, nr 19, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 19, s. VI–VII.
17. Sonczyk Wiesław, [Akcesja Polski do Unii Europejskiej na łamach prasy regionalnej Ziem Zachodnich], „Studia Medioznawcze” 2014, nr 1, s. 212–216.
Zawiera rec. książki: Olechowska Paulina, Akcesja Polski do Unii Europejskiej na
łamach prasy regionalnej Ziem Zachodnich, Szczecin 2012.
18. Ślepowroński Tomasz, Kształtowanie się obrazu Szczecina w regionalnej
prasie Meklemburgii i Pomorza Przedniego w latach 1945–1952, w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna, 30.XI.2012 r., Szczecin 2014,
s. 159–175.
19. Ślepowroński Tomasz, Od negacji do adoracji. Obraz Odry jako granicy
pokoju w propagandzie prasowej północnych obszarów NRD w latach 1945–
1952, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 171–188.
20.Ślepowroński Tomasz, Von der Verneinung zur Verehrung. Das Oder-Bild
als Friedensgrenze in der Pressepropaganda der nördlichen Gebiete der
DDR in den Jahren 1945–1952, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014,
Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 189–204.
140
Bibliografie
Historiografia
21. Briesewitz Gernot, Raum und Nation in der polnischen Westforschung
1918–1948: Wissenschaftsdiskurse, Raumdeutungen und geopolitische Visionen im Kontext der deutsch-polnischen Beziehungsgeschichte, Osnabrück
2014, 526 s. (Reihe Einzelveröffentlichungen des Deutschen Historischen Instituts Warschau, 32).
22.Jordan Stefan, [Ernst Bernheim (1850–1942)], „Historische Zeitschrift”
2014, Bd. 298, H. 1, s. 242–244.
Zawiera rec. książki: Ogrin Mircea, Ernst Bernheim (1850–1942): Historiker und
Wissenschaftspolitiker im Kaiserreich und in der Weimarer Republik, Stuttgart 2012
(Pallas Athene, 40).
23.Kozłowski Kazimierz, O trwałych osiągnięciach naukowych profesora Zygmunta Szultki, „Szczeciński Informator Archiwalny” 2014, nr 23, s. 21–32.
24.Małecki Arkadiusz, Recepcja polskiej myśli zachodniej na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956, „Przegląd Zachodniopomorski” 2014, z. 4,
s. 161–192.
25.Potkowski Edward, List prof. Edwarda Potkowskiego do Jubilata, „Szczeciński Informator Archiwalny” 2014, nr 23, s. 15–16.
Szultka, Zygmunt (1944–).
26.Stanuch Zbigniew, Budowanie tożsamości, „Niedziela” 2014, nr 44, dod.
„Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 44, s. II.
Konferencja „Historiografia a budowanie tożsamości mieszkańców Pomorza Zachodniego. Wymiar religijny”.
27. Szukała Maciej, Polityczne aspekty problemu kaszubszczyzny w niemieckich
badaniach wschodnich w okresie międzywojennym XX wieku, „Szczeciński
Informator Archiwalny” 2014, nr 23, s. 101–118.
28.Ślepowroński Tomasz, Między Szczecinem a Gryfią, główne wątki historiograficznej współpracy polsko-niemieckiej w drugiej połowie XX wieku
= Zwischen Stettin und Greifswald – Hauptmotive der historiographischen
deutsch-polnischen Zusammenarbeit in der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts, „Studia Maritima” 2014, vol. 27, s. 57–92.
Bibliografie
141
29. Tilitzki Christian, [Ernst Bernheim (1850–1942)], „Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands” 2014, Bd. 59, s. 244–246.
Zawiera rec. książki: Ogrin Mircea, Ernst Bernheim (1850–1942): Historiker und
Wissenschaftspolitiker im Kaiserreich und in der Weimarer Republik, Stuttgart 2012
(Pallas Athene, 40).
30.Wichert Wojciech, Współpraca polskich i niemieckich historyków z uniwersytetów w Szczecinie i Greifswaldzie na początku XXI wieku = Zusammenarbeit der polnischen und deutschen Historiker von Universitäten Szczecin und
Greifswald am Anfang des 21. Jahrhunderts, „Studia Maritima” 2014, vol. 27,
[cz.] 2, s. 93–109.
Organizacja nauk historycznych
31. Cieśluk Małgorzata, Zjazd w liczbach, „Przegląd Uniwersytecki” 2014,
nr 7–9, s. 25.
Powszechny Zjazd Historyków Polskich (19; 2014, Szczecin).
32.Dąbrowska Małgorzata, Przyszłość historii regionalnej to współpraca,
„Przegląd Uniwersytecki” 2014, nr 7–9, s. 58–60.
Kongres Towarzystw Regionalnych i Lokalnych „Regionalizm w epoce globalizacji”
(2014, Cedynia).
33.Kwiatkowski Stefan Franciszek, Stowarzyszeniowy ruch naukowy wobec
społecznego funkcjonowania historii: wykład inaugurujący XIX Powszechny
Zjazd Historyków Polskich (Szczecin 18–21 września 2014 r.), „Przegląd Uniwersytecki” 2014, nr 7–9, s. 22–24.
Powszechny Zjazd Historyków Polskich (19; 2014, Szczecin).
34.Migdalski Paweł, Akademickie badania regionalne, „Przegląd Uniwersytecki” 2014, nr 10–12, s. 58–60.
35.Migdalski Paweł, Einige Reflexionen über die historische Regionalbildung
des Gebiets an der Oder, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz
Gdański–Mieszkowice 2014, s. 88–103.
142
Bibliografie
36.Migdalski Paweł, Kilka refleksji o historycznej edukacji regionalnej Nadodrza, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 73–87.
Podstawy przyrodnicze
37.Sobisz Zbigniew, Parki wiejskie gminy Gryfice, w: Trzebiatów – spotkania
pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 121–133.
Źródła
38.Bolte Henrike, [Quellen zur Verfassungsgeschichte der Universität
Greifswald, Bd. 1], „Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands” 2014, Bd. 59, s. 303–305.
Zawiera rec. książki: Quellen zur Verfassungsgeschichte der Universität Greifswald,
Bd. 1: Von der Universitätsgründung bis zum Westfälischen Frieden 1456–1648, Bearbeiter Alvermann Dirk, Stuttgart 2011 (Beiträge zur Geschichte der Universität
Greifswald, 10,1).
39. Bolte Henrike, [Quellen zur Verfassungsgeschichte der Universität
Greifswald, Bd. 2], „Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands” 2014, Bd. 59, s. 303–305.
Zawiera rec. książki: Quellen zur Verfassungsgeschichte der Universität Greifswald,
Bd. 2: Die schedische Großmachtzeit bis zum Ende des Großen Nordischen Krieges
1649–1720, Bearbeiter Alvermann Dirk, Stuttgart 2012 (Beiträge zur Geschichte der
Universität Greifswald, 10,2).
40.Dygdała Jerzy, [Źródła do dziejów ziemi lęborsko-bytowskiej 1657–1815],
„Kwartalnik Historyczny” 2014, t. 121, nr 3, s. 697–702.
Zawiera rec. książki: Źródła do dziejów ziemi lęborsko-bytowskiej 1657–1815:
Od statusu lenna polskiego do inkorporacji do Królestwa Pruskiego i integracji
z Pomorzem pruskim, oprac. B. Wachowiak, Z. Szultka, Warszawa 2011.
41. Macholak, Jan, Materiały źródłowe do dziejów kościoła katolickiego na Pomorzu Środkowym w latach 1945–1950 w zasobie Archiwum Państwowego
w Szczecinie (charakterystyka), w: Przeszłość Kościoła w archiwach Pomorza Zachodniego, Koszalin 2014, s. 29–35.
Bibliografie
143
42.Pawlik Radosław, Inwentarz klejnotów zakonu Korona Maryi pod Darłowem
z 1525 roku, „Szczeciński Informator Archiwalny” 2014, nr 23, s. 139–145.
43.Stanuch Zbigniew, Źródła do dziejów kościoła katolickiego na Pomorzu
Zachodnim w zasobie archiwalnym IPN Oddział w Szczecinie, w: Przeszłość
Kościoła w archiwach Pomorza Zachodniego, Koszalin 2014, s. 59–88.
44.Szukała Maciej, Akta miasta Wolina (sprzed 1945 r.) w zasobie Archiwum
Państwowego w Szczecinie, w: XIV Zachodniopomorski Festiwal Nauki: spotkania z nauką w Wolinie i Międzyzdrojach, Szczecin 2014, s. 17–20.
45.Wąsowicz Jarosław, Materiały do dziejów diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej w Archiwum Salezjańskim Inspektorii Pilskiej, w: Przeszłość Kościoła
w archiwach Pomorza Zachodniego, Koszalin 2014, s. 111–120.
Nauki pomocnicze historii i pokrewne
Archiwistyka
46.Alvermann Dirk, Act Local-Think Global. Ariadne – serwis internetowy połączonych archiwów Meklemburgii-Pomorza Przedniego i jego wkład w strategię digitalizacji archiwów, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji Stargard
Szczeciński, 5 września 2014 r., Stargard Szczeciński 2014, s. 105–111.
47.Alvermann Dirk, Act Local-Think Global. Der Archivverbund Ariadne und
sein Beitrag zur Digitalen Strategie für die Archive in Mecklenburg-Vorpommern, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji Stargard Szczeciński, 5 września
2014 r., Stargard Szczeciński 2014, s. 112–120.
48.Ceynowa Tadeusz, Archiwalia koszalińskie dotyczące pobytu Jana Pawła II w Koszalinie 1–2 czerwca 1991 roku, w: Święty Jan Paweł II: pamięć
i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2014, s. 177–186.
49. Ceynowa Tadeusz, Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej – powstanie i funkcjonowanie, w: Przeszłość Kościoła w archiwach Pomorza Zachodniego, Koszalin 2014, s. 133–144.
144
Bibliografie
50.Cybulski Edmund, Zasoby Archiwum Kurii Metropolitalnej w Szczecinie, w: Święty Jan Paweł II: pamięć i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim,
Szczecin 2014, s. 149–158.
51.Inwentarz archiwalny: materiały archiwalne przekazane przez Diecezję Gorzowską nowo erygowanej Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej z lat 1945–
1972 [Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej], red. Tadeusz Ceynowa, Koszalin–Radom cop. 2014, 110 s.
52.Kozłowski Kazimierz, Archiwa historyczne Pomorza Zachodniego w przestrzeni społecznej, w: Przeszłość Kościoła w archiwach Pomorza Zachodniego, Koszalin 2014, s. 13–18.
53.Kozłowski Kazimierz, Formowanie się i rozwój polskich archiwów państwowych na ziemiach pozyskanych w 1945 roku, w: Przeszłość Kościoła
w archiwach Pomorza Zachodniego, Koszalin 2014, s. 19–27.
54.Macholak Jan, Frankel Maria, Błogosławiony Jan Paweł II w świetle
źródeł archiwalnych zgromadzonych w Archiwum Państwowym w Szczecinie (komunikat), w: Święty Jan Paweł II: pamięć i wdzięczność na Pomorzu
Zachodnim, Szczecin 2014, s. 159–161.
55.Masalski Robert, Archiwum Archidiecezjalne w Szczecinie, w: Przeszłość
Kościoła w archiwach Pomorza Zachodniego, Koszalin 2014, s. 103–109.
56.Przeszłość Kościoła w archiwach Pomorza Zachodniego, pod red. Tadeusza
Ceynowy, Koszalin–Radom cop. 2014, 159 s.
57.Stanuch Zbigniew, Karol Wojtyła, Jan Paweł II w materiałach archiwalnych
Szczecińskiego Oddziału IPN, w: Święty Jan Paweł II: pamięć i wdzięczność
na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2014, s. 163–175.
Genealogia, sfragistyka, heraldyka
58.Freymann Hubert, Der Seeadler – Angermündes Wappenvogel, „Angermünder Heimatkalende” 2014 (2015), s. 74–82.
59. Gut Agnieszka, Gryf w herbach miast, gmin wiejskich i powiatów Pomorza
Zachodniego od średniowiecza do współczesności, w: Pod skrzydłami gryfa,
Szczecin 2014, s. 70–87.
Bibliografie
145
60.Szlosze Friederike, Bleiplomben mit Stralsunder Prägung, „Archäologische
Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern” 2014, Bd. 21, s. 181–208.
Numizmatyka
61. Frąckowiak Piotr, [Katalog szerfów pomorskich, Szczecin 2011, ss. 107],
„Przegląd Zachodniopomorski” 2014, z. 2, s. 156–159.
Zawiera rec. książki: Gibczyński Wojciech, Witkiewicz Tomasz, Katalog szerfów
pomorskich, Szczecin 2011.
62.Gibczyński Wojciech, Witkiewicz Tomasz, Podwójne szelągi w mennictwie
pomorskim, Szczecin 2014, 327 s. Bibliogr. s. 325–327.
63.[Monety wybite w Szczecinie 17–18 w.], w: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, Warszawa 2014, s. 63–64.
64.Partyka Jacek, Bony seryjne ze Słupska, „Biuletyn Numizmatyczny. Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego” 2014, 4 (376), s. 291–302.
65.Szczurek Tadeusz, Różnice w obiegu monetarnym na terenie Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej w późnym średniowieczu, „Archeologia Środkowego
Nadodrza” 2014, t. 11, s. 149–179.
66.Zwahr Hasso, Dobusch Nick, Köngliche Monogrammsiegel und ein Spinnwirtel aus Waldglas von der Scharmützelhütte Ferdinandshof, Lkr. Vorpommern-Greifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern”
2014, Bd. 21, s. 209–214.
Geografia historyczna, kartografia
67.Bartoszewicz Henryk, [Prace kartograficzne w dolinach Odry, Warty i Noteci w okresie fryderycjańskim], „Miscellanea Historico-Archivistica” 2014,
t. 21, s. 375–383.
Zawiera rec. książki: Skrycki Radosław, Prace kartograficzne w dolinach Odry,
Warty i Noteci w okresie fryderycjańskim: Goswien Othmar Schulze i jego wkład
w rozwój kartografii pruskiej, Szczecin 2013.
146
Bibliografie
68.Fatalska Paulina, Telec Jakub, Mapy Lubinusa w zbiorach Zamku Książąt
Pomorskich w Szczecinie, „Spotkania z Zabytkami” 2014, nr 7, 8, s. 24–31.
69. Gwiazdowska Ewa, Egzemplarze Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego Eliharda Lubinusa w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie, „Biuletyn
Historyczny” 2014, nr 29, s. 260–266.
Materiały z konferencji naukowej „Mapy Lubinusa – problemy datowania i konserwacji”, Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, 28.11.2013.
70.Kartografia morska i krain nadmorskich, red. Radosław Skrycki, Szczecin
2014, 204 s.
71.Kupiec Michał, Krajobraz kulturowy doliny Rurzycy i jego przemiany w 19–
21 wieku, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 199–219.
Fragm. publikacji: Michał Kupiec, Przemiany krajobrazowe wybranych dolin rzecznych w Polsce Północno-Zachodniej od XIX do początków XXI wieku, Szczecin 2014.
72.Kupiec Michał, Przemiany krajobrazowe wybranych dolin rzecznych w Polsce Północno-Zachodniej od XIX do początków XXI wieku, Szczecin 2014,
198 s. Bibliogr. s. 179–190.
73.Müller Anett, [Kolberg auf alten Landkarten: Ansichten und Stadtpläne aus
sieben Jahrhunderten], „Pommern” 2014, H. 2, s. 50.
Zawiera rec. książki: Loeck Gottfried, Jancke Peter, Kolberg auf alten Landkarten:
Ansichten und Stadtpläne aus sieben Jahrhunderten, Hamburg 2013.
74.Piotrowski Andrzej, Uwarunkowania geologiczne i geomorfologiczne średniowiecznego Trzebiatowa, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013.
Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 29–35.
75.Rose Ulrich, [Eilhard Lubinus Reise durch Pommern], „Baltische Studien”
N.F. 2014 (2015), Bd. 100, s. 210–211.
Zawiera rec. książki: Eilharda Lubinusa podróż przez Pomorze, red. Radosław
Skrycki, Szczecin 2013.
76.Siedlik Krzysztof, Analiza prawidłowości przedstawienia treści geograficznej na Wielkiej Mapie Pomorza Eilharda Lubinusa, „Przegląd Zachodniopomorski” 2014, z. 2, s. 15–58. Bibliogr. s. 56–58.
Bibliografie
147
77.Skrycki Radosław, Nie tylko mapa, „Przegląd Uniwersytecki” 2014, nr 10–
12, s. 61–62.
78.Skrycki Radosław, Z dziejów kształtowania się wiedzy geograficznej o Pomorzu i Szczecinie w epoce wczesnonowożytnej (XV–XVI wiek), w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna, 30.XI.2012 r., Szczecin 2014,
s. 29–39.
79. Szaniawska Lucyna, [Eilharda Lubinusa podróż przez Pomorze], „Polski
Przegląd Kartograficzny” 2014, t. 46, nr 1, s. 83–85.
Zawiera rec. książki: Eilharda Lubinusa podróż przez Pomorze, red. Radosław
Skrycki, Szczecin 2013.
80.Szultka Zygmunt, [Prace kartograficzne w dolinach Odry, Warty i Noteci
w okresie fryderycjańskim], „Czasy Nowożytne” 2014, t. 27, s. 305–309.
Zawiera rec. książki: Skrycki Radosław, Prace kartograficzne w dolinach Odry,
Warty i Noteci w okresie fryderycjańskim: Goswien Othmar Schulze i jego wkład
w rozwój kartografii pruskiej, Szczecin 2013.
81. Szymczak Dorota, Kupisiński Robert, Die Große Pommernkarte von Eilhardus Lubinus in Stolp, „Pommern” 2014, H. 1, s. 9–12.
82.Szymczak Dorota, Kupisiński Robert, Znaki wodne Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego Eliharda Lubinusa: problematyka badawcza, „Biuletyn
Historyczny” 2014, nr 29, s. 275–284.
83. Tymiński Jan, Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego ze zbiorów Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, „Biuletyn Historyczny” 2014, nr 29, s. 267–274.
Ikonografia
84.Aniszewska Jolanta, Dawne widoki wsi...: Gmina Kobylanka, Stargard–Kobylanka 2014, 64 s.
148
Bibliografie
85. Gryfino dawniej i dziś = Greifenhagen damals und heute, [wstęp Marian
Anklewicz, tłum. Małgorzata Ebert], Gryfino [2014], 84 s.
86.Gwiazdowska Ewa, Od Bazylei do Paryża – Szczecin widziany z daleka:
graficzne „wizerunki” Szczecina od XV do XIX wieku, w: Szczecin z oddali:
Piąta Konferencja Edukacyjna, 30.XI.2012 r., Szczecin 2014, s. 41–55.
87. Gwiazdowska Ewa, Panorama Chojny: malowany pomnik dziejów miasta,
„Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 113–122.
88.Jóźwik Leszek, Wałcz: dawniej i dziś = früher und heute, Wałcz 2014,
283 s.
89. (rr), Widuchowa ma kolejny album, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 51–52, s. 6.
90.Sroka Jan, Kultura w powojennym Sławnie, Sławno 2014, 100 s.
91. Wendt Eckhard, Der julo ist wieder grün, „Pommern” 2014, H. 2, s. 18–24.
Pradzieje / archeologia
92.Bertram Marion, Eilbracht Heidemarie, Der Goldarming von Hiddensee,
„Acta Praehistorica et Archaeologica” 2014, Bd. 46, s. 171–185.
Hiddensee (Niemcy).
93.Burdziej Marcin, Sil Bartłomiej, Stań Karolina, Szeremeta Mateusz,
Odkrycia i badania archeologiczne [w latach 2012–2013 w powiatach stargardzkim, goleniowskim, choszczeńskim], „Stargardia” 2014 (2013), nr 8,
s. 267–297.
94.Cnotliwy Eugeniusz, Archeologia Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie
= The archaeology of the Pomeranian Dukes’ Castle in Szczecin, Szczecin
2014, 545, [1] s. Bibliogr. s. 527–545.
95.Cywiński Zygmunt Piotr, Święty Otton, Lubin i archeologia, „Niedziela”
2014, nr 27, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 27, s. I, II–III.
Bibliografie
149
96.Danielewski Marcin, [Wierzchowce bogów: motyw konia w wierzeniach
Słowian i Skandynawów, Szczecin 2012], „Zapiski Historyczne” 2014, t. 79,
z. 3, s. 177–182.
Zawiera rec. książki: Łukaszyk Agnieszka, Wierzchowce bogów: motyw konia
w wierzeniach Słowian i Skandynawów, Szczecin 2012.
97. Dryja Sławomir, Zamek w Mirosławcu w świetle badań przeprowadzonych
w 2013 roku, „Studia i Materiały do Dziejów Ziemi Wałeckiej” 2014, nr 5,
s. 52–77.
98.Dworaczyk Marek, Przyczynek do badań nad ukształtowaniem linii brzegowej rzeki Dziwnej. Wstępne studium archeologiczne, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 11–16.
99. Dziewanowski Marcin, Stan badań nad produkcją narzędzi wielościennych w okresie funkcjonowania kultury pucharów lejkowatych na Pomorzu Zachodnim, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 2014, vol. 50, pars 2,
s. 163–181.
100.Galiński Tadeusz, Obozowiska łowieckie ze schyłku preborealu w Bolkowie
na Pomorzu Zachodnim, „Archeologia Polski” 2014, t. 59, z. 1–2, s. 79–120.
101. Gossler Norbert, Wikingerzeitliche Waffen- und Reitzubehörfunde aus dem
Berliner Bestand der Prussia-Sammlung (ehemals Königsberg/Ostpreußen)
und ihre Beziehung zu Skandinavien, „Acta Praehistorica et Archaeologica”
2014, Bd. 46, s. 185–210.
Referat (wersja poprawiona) z konferencji: „Viking – III Jelling Conference”, Nationalmuseum, Kopenhaga, 9.09.2013.
102. Häusler Alexander, Bemerkungen zu den östlichen Regionalgruppen der
schnurkeramischen Becherkulturen, „Jahresschrift für mitteldeutsche Vorgeschichte” 2014, Bd. 94, s. 83–123.
103. Hollnecker Marion, Schmidt Jens-Peter, Von (fast) allem ein bisschen!:
Bemerkenswerte Funde und Befunde bei der Renaturierung eines Ueckeraltarmes bei Papendorf in der Nähe von Pasewalk, Lkr. VorpommernGreifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern”
2014, Bd. 21, s. 52–68.
Papendorf (Niemcy).
150
Bibliografie
104.The Island in Żołte on Lake Zarańskie: Early Medieval Gateway into West
Pomerania, ed. by Wojciech Chudziak, Ryszard Kaźmierczak; Institute of
Archaeology. Nicolaus Copernicus University, Toruń–Szczecin 2014, 570 s.
Bibliogr. s. 533–568.
Żółte (woj. zachodniopomorskie).
105. Jacob Christina, [Die Bronzegefässe in Mecklenburg-Vorpommern, Brandenburg], „Germania. Anzeiger der Römisch-Germanischen Kommission
des Deutschen Archäologischen Instituts” 2014, Jg. 90 (2012), s. 213–217.
Zawiera rec. książki: Martin Jens, Die Bronzegefässe in Mecklenburg-Vorpommern, Brandenburg, Stuttgard 2009.
106.Janowski Andrzej, Militaria średniowieczne z Chociwla, „Stargardia” 2014
(2013), nr 8, s. 247–254.
107. Janowski Andrzej, Zakochana para: późnogotycki element pasa ze Stargardu, „Stargardia” 2014 (2013), nr 8, s. 239–246.
108. Jöns Hauke, Karle Martina, Messal Sebastian, Frühmittelalterliche
Häfen zwischen Wismar Bucht und Danziger Bucht – neue Forschungen zur
Struktur mittelalterlicher Hafenanlagen an der südwestlichen Ostseeküste.
Ein Vorbericht, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 43–58.
109. Jöns Hauke, Karle Martina, Messal Sebastian, Wczesnośredniowieczne
porty pomiędzy Zatoką Wismarską a Zatoką Gdańską – nowe badania nad
strukturą średniowiecznych założeń portowych na południowo-zachodnim
wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Raport wstępny, w: Nadodrzańskie spotkania
z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 59–72.
110. Kempke Torsten, [Bootsgrab – Brandgrab – Kammergrab: Die slawischen
Gräberfelder von Usedom im Kontext der früh- und hochmittelalterlichen
Bestattungssitten in Mecklenburg und Pommern], „Germania. Anzeiger der
Römisch-Germanischen Kommission des Deutschen Archäologischen Instituts” 2014, Jg. 90 (2012), s. 287–289.
Zawiera rec. książki: Biermann Felix, Bootsgrab – Brandgrab – Kammergrab: Die
slawischen Gräberfelder von Usedom im Kontext der früh- und hochmittelalterlichen Bestattungssitten in Mecklenburg und Pommern, Leidorf 2009.
Bibliografie
151
111. Kowalska Anna Bogumiła, Pomorskie rzemiosła skórnicze w okresie przemian ustrojowych (XII–XIV), „Archaeologia Historica Polona” 2014, t. 22,
s. 197–214.
112. Kuczkowski Andrzej, Ziemia sławieńska – kraina skarbów: przewodnik
archeologiczny, z. 1: Darłowo, Darłowo 2014, 59 s., [2] k. złoż. luz. Bibliogr.
s. 59.
113. Matuszewska Agnieszka, Geografia osadnictwa mikroregionu Cedynia
w młodszej epoce kamienia i wczesnej epoce brązu: stan i perspektywy badań oraz przegląd dostępnych metod, w: Civitas Cedene: studia i materiały
do dziejów Cedyni, t. 1, Chojna 2014, s. 23–38 (Terra Incognita – Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Terra Incognita” w Chojnie, t. 11).
114. Okruch złota w popiele ogniska...: starożytne nekropolie w Czarnówku
i ich tajemnice = A Fleck of gold in the ashes...: mysteries of the prehistoric
cemeteries at Czarnówko, pod red. Jacka Andrzejowskiego, przy współpr.
Jana Schustera, ze sł. wstępnym Marioli Pruskiej [tłum. Anna Kinecka],
Muzeum w Lęborku, Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica, Lębork–Warszawa 2014, 95 s. (Monumenta Archaeologica Barbarica. Series
Popularis, t. 1).
Czarnówko (woj. pomorskie).
115. Petzholdt Nils, Der Mönchgraben bei Baabe und die Landverbindung zwischen Rügen und dem Ruden, „Pommern” 2014, H. 1, s. 4–8.
Baabe (Niemcy), Rugia (Niemcy), Ruden (Niemcy).
116. Rębkowski Marian, Kiarszys Grzegorz, O niektórych problemach badawczych związanych ze średniowieczną Cedynią, w: Civitas Cedene: studia
i materiały do dziejów Cedyni, t. 1, Chojna 2014, s. 105–121 (Terra Incognita – Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Terra Incognita” w Chojnie,
t. 11).
117. Rębkowski Marian, Nie tylko o pomorskiej archeologii: z prof. dr. hab.
Marianem Rębkowskim – kierownikiem Katedry Archeologii US i szczecińskiego oddziału Instytutu Archeologii i Etnologii PAN rozm. Michał Gierke,
152
Bibliografie
118. Rogalski Bartłomiej, Forschungszustand über die Lebuser Gruppe,
w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 27–42.
119. Rogalski Bartłomiej, Główne kierunki badań nad okresem wpływów rzymskich w rejonie kolana Odry, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 11–28.
120. Rogalski Bartłomiej, Stan badań nad grupą lubuską, w: Nadodrzańskie
spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 11–26.
121. Sabaciński Marcin, Nagrody za odkrycia: o uprawnieniach znalazców
zabytków w teorii i praktyce, „Cenne, Bezcenne, Utracone” 2014, nr 1–2,
s. 52–55.
Zawiera listę wniosków do nagród za odkrycie zabytku archeologicznego w latach
2010–2013, s. 55 – rok 2010: Wolin (średniowieczna broń), Kłodzino (krzemienna
siekierka); rok 2013: Stargard Szczeciński (błędny wniosek).
122.Schäfer Cathrin, Die archäologische Ausgrabung in der Hansestadt
Greifswald, Friedrich-Loeffler-Straße 23, Neubau der Bibliothek. Teil 1,
Das Mittelalter, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern”
2014, nr 16, s. 95–106.
123. Schanz Elke, Das Brandgräberfeld aus der römischen Kaiserzeit in der
Ortslage von Verchen bei Demmin, Lkr. Mecklenburgische Seenplatte, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern” 2014, Bd. 21, s. 29–34.
Verchen (Niemcy).
124. Schmidt Jens-Peter, Nachgemacht in Ton!: Ein keramisches Miniaturbecken der jüngeren Bronzezeit aus Striggow südlich von Güstrow, Lkr. Rostock,
„Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern” 2014, Bd. 21,
s. 17–28.
125. Schoknecht Ulrich, Der Flintbeilhort von Moeckow bei Züssow, Lkr. Vorpommern-Greifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern” 2014, Bd. 21, s. 5–8.
Moeckow (Niemcy).
Bibliografie
153
126. Słowiński Sławomir, Najnowsze znalezisko na podzamczu w Szczecinie –
nóż z rękojeścią w kształcie postaci kobiecej, w: Trzebiatów – spotkania
pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 17–28. Bibliogr. s. 25–26.
127. Stanisławski Zbigniew, Archeologiczne znaleziska średniowiecznych plakiet pielgrzymich na Pomorzu Zachodnim, „Rocznik Skrzatuski” 2014, t. 2,
s. 97–111.
128. Stromski Maciej, Archeologia internowania na wybranych przykładach
badań niemieckich obozów dla jeńców wojennych, „Argumenta Historica”
2014, nr 1, s. 125–140.
Borne Sulinowo (woj. zachodniopomorskie).
129. (tw), Kobieta z neolitu, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 34, s. 8.
Czelin (woj. zachodniopomorskie).
130.Ulrich Jens, Outsourcing von Arbeitsschrittten: Aussagemöglichkeiten eines
Grubenkomplexes mit Kammmacherabfällen von Wilhelmshof bei Usedom,
Lkr. Vorpommern-Greifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern” 2014, Bd. 21, s. 69–77.
131. Vandkilde Helle, Cultural Perspectives on the Beginnings of the Nordic
Bronze Age, „Offa. Berichte und Mitteilungen des Museums vorgeschichtlicher Altertümer in Kiel” 2014 (2010), Bd. 67/68, s. 51–77.
132. Wolin wczesnośredniowieczny, cz. 2, red. Błażej Stanisławski, Władysław
Filipowiak, Warszawa 2014, 459 s., [16] s. tabl. kolor. Bibliogr. s. 405–426
(Origines Polonorum, t. 7).
133. Zabilska-Kunek Mirosława, Środowiskowe i kulturowe uwarunkowania
rybołówstwa ludów wybrzeży Bałyku w V–IV tysiącleciu przed Chrystusem
na przykładzie osady w Dąbkach, stan. 9 (gm. Darłowo), Rzeszów 2014,
200 s. Bibliogr. s. 151–161 (Collectio Archaeologica Ressoviensis, t. 32).
Dąbki (woj. zachodniopomorskie).
134.Zyśko Andrzej, Ceramika siwa z badań parcel przy ulicy Kazimierza Wielkiego (Wielkomłyńska) w obrębie kwartału IX w Stargardzie, „Stargardia”
2014 (2013), nr 8, s. 11–39.
154
Bibliografie
Część chronologiczna
Średniowiecze
135. Guzikowski Krzysztof, Napływ rycerzy na Pomorze Zachodnie do początku XIV wieku: ujęcie kwantytatywne, „Przeszłość Demograficzna Polski”
2014, t. 33, s. 7–20.
136.Kwiatkowski Krzysztof, Książęta pomorscy wobec konfliktu Polski i Litwy
z zakonem niemieckim w 1409, 1410 roku: (przyczynek do uwarunkowań
aktywności władczej w późnym średniowieczu), „Zapiski Historyczne” 2014,
t. 79, z. 4, s. 7–37.
137. Richter Martin, [Drachenschiffe in der Pommernbucht], „Pommern” 2014,
Jg. 52, H. 3, s. 50.
Zawiera rec. książki: Mohr Lutz, Drachenschiffe in der Pommernbucht: Die
Jomswikinger, ihre Jomsburg und der Gau Jom, Rostock 2013.
138. Schwarzwälder Sylvie, Die Entstehung innerterritorialer Bündnisse zwischen pommerschen Städten im 14. Jahrhundert, w: Hansegeschichte als
Regionalgeschichte, Frankfurt am Main [i in.] 2014, s. 285–304.
139. Simiński Rafał, Od układu korczyńskiego do traktatu toruńskiego: polityka księcia Bogusława VIII wobec zakonu krzyżackiego w latach 1403–1411,
w: Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego: polsko-krzyżacko-pruskie
stosunki dyplomatyczne w latach 1343–1660, Warszawa 2014, s. 165–193.
Czasy nowożytne
1534–1648
140.Ogiewa Monika, Kancelaria na dworze księcia szczecińskiego Jana Fryderyka, personel i funkcjonowanie: zarys problematyki = Kanzlei auf dem
Hof des Stettiner Herzogs Johannes Friedrichs, ihr Personal und ihre Funktionsweise: ein Umriss der Problematik, „Studia Maritima” 2014, vol. 27,
[cz.] 2, s. 137–161.
Bibliografie
155
141. Ogiewa-Sejnota Monika, Z dziejów pomorskiej dyplomacji. Wiedeńska podróż księcia Jana Fryderyka (1565–1566), „Przegląd Zachodniopomorski”
2014, z. 2, s. 5–14. Bibliogr. s. 13–14.
142. Rymar Edward, Jak polska królowa zwiedzała w 1645 roku Pomorze,
„Szczeciński Informator Archiwalny” 2014, nr 23, s. 73–78.
Ludwika Maria (1611–1667).
1815–1918
143. Holste Karsten, [Modernisierung in der preußischen Provinz?], „Zeit
schrift für Ostmitteleuropa-Forschung” 2014, Bd. 63, H. 2, s. 302–303.
Zawiera rec. książki: Mellies Dirk, Modernisierung in der preußischen Provinz?
Der Regierungsbezirk Stettin im 19. Jahrhundert, Göttingen 2012 (Kritische Studien zur Geschichtswissenschaft, 201).
Druga wojna światowa (1939–1945)
144.Neitzel Sönke, [Fremde Heere Ost], „Historische Zeitschrift” 2014, Bd. 298,
H. 2, s. 537–538.
Zawiera rec. książki: Pahl Magnus, Fremde Heere Ost. Hitlers militärische
Feindaufklärung, Berlin 2012, 464 s.
145. Zwangsarbeit in Pommern von 1939 bis 1950: Sachstand und Perspektiven
der Forschung und der historischen Bildungsarbeit in Deutschland und Polen: Dokumentation der gemeinsamen Tagung des Stadtarchivs Greifswald
und des Staatsarchivs Stettin in Greifswald am 29./30. November 2012 =
Praca przymusowa na Pomorzu w latach 1939–1950: stan i perspektywy
badań naukowych oraz edukacji historycznej w Polsce i w Niemczech: dokumentacja wspólnej konferencji Archiwum Miejskiego w Greifswaldzie
i Archiwum Państwowego w Szczecinie, która odbyła się w Greifswaldzie
w dniach 29–30 listopada 2012 r., [red. Paweł Gut, Uwe Kiel, Jan Macholak],
Greifswald–Szczecin 2014, 409 s.
156
Bibliografie
1945–1989
146.Benken Przemysław, Wypadki gryfickie 1951, Szczecin cop. 2014, 220 s.
147. Bykowska Milena, Polska Baza Genetyczna Ofiar Totalitaryzmów: identyfikacja kolejnych ofiar, „Biuletyn Informacyjny / Pomorski Uniwersytet
Medyczny w Szczecinie” 2014, nr 1, s. 13–15.
148. Eisler Jerzy, Grudzień 1970 – Gdańsk, Gdynia, Szczecin czy Warszawa?,
w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna, 30.XI.2012 r., Szczecin
2014, s. 191–198.
149. Fenrych Zofia, Szczecin w Watykanie, czyli polskie ziemie zachodnie w polityce kościelnych dyplomatów w latach 1945–1972, w: Szczecin z oddali:
150.Jankowiak-Maik Agnieszka, Pogranicze polsko-niemieckie po II wojnie
światowej w propagandzie, w: Dom Otwarty. Dom Zamknięty? Lekcje pogranicza. Europa Środkowo-Wschodnia, Poznań 2014, s. 172–193.
151. Kozłowski Kazimierz, Pomorze Zachodnie w przestrzeni historycznej i w przededniu papieskiej wizyty, w: Święty Jan Paweł II: pamięć
i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2014, s. 39–47.
152. Kubaj Artur, Marian Jurczyk – Lech Wałęsa: rywalizacja, współdziałanie, konfrontacja, w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna,
30.XI.2012 r., Szczecin 2014, s. 223–243.
153. Makowski Adam, Nikita Chruszczow w Szczecinie: historyczna wizyta czy
historyczne okoliczności?, „Przegląd Historyczny” 2014, t. 105, z. 2, s. 161–
195.
154.Marciniak Rafał, Między Gdańskiem a Szczecinem: kryzysy społeczno-polityczne PRL w regionie koszalińsko-słupskim (1956–1981): podsumowanie
badań = Zwischen Gdańsk und Szczecin: sozialpolitische Krisen der Volksrepublik Polen in der Region Koszalin-Słupsk (1956–1981): Forschungsresümee, „Studia Maritima” 2014, vol. 27, [cz.] 2, s. 355–383.
Bibliografie
157
155. Ślepowroński Tomasz, Waśń w „rodzinie”: konflikty i spory w Zatoce Pomorskiej w latach 1985– 1989 i po 1995 r., w: Bałtyk w edukacji historycznej: studia i materiały, Szczecin 2014.
Od 1989
156.Kozłowski Kazimierz, Ćwierć wieku Pomorza Zachodniego w III RP,
w: Wokół spraw morza, regionalnej historii i polityki, Szczecin 2014, s. 95–
101.
Historia polityczna
Historia ustroju i administracji
157. Chrobak Piotr, Wybory samorządowe w Szczecinie w latach 1990–2010,
„Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 125–142.
158. Kordela Marcin, Sprawozdanie z działalności Prezydenta Szczecina za
2013 rok, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 47–70.
159. Miszczuk Rafał, Działalność Rady Miasta Szczecina w 2013 roku, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 21–45.
160.Miszczuk Rafał, Rada Miasta w VI kadencji, „Kronika Szczecina” 2013
(2014), nr 32, s. 7–20.
161. Prezydenci polskiego Szczecina: suplement do „Kroniki Szczecina”, [zespół
red. Kazimierz Kozłowski, Zdzisława[!] Pacała, Piotr Chrobak], Szczecin
2014, 265 s.
162. Siedziako Michał, Kampanie wyborcze do Sejmu PRL w okresie rządów
Edwarda Gierka (na przykładzie okręgu szczecińskiego), w: Wybory i referenda w PRL, Szczecin 2014, s. 233–249.
163. Szulc Paweł, Głosowanie na podsłuchu: wybory do rad narodowych
w 1984 r. w Szczecinie, w: Wybory i referenda w PRL, Szczecin 2014, s. 333–
340.
158
Bibliografie
Historia prawa
164.Lipska Elżbieta, Ostatni wyrok śmierci, „Szczeciner” 2014, nr 4, s. 68–71.
Partie i organizacje polityczne
165. Mittenzwei Jan, Höhepunkt der Kampfzeit: die Pommersche NSDAP zwischen Auflösung und Machtergreifung 1931–1934 = Apogeum czasu walki:
pomorska NSDAP pomiędzy rozwiązaniem a zdobyciem władzy 1931–1934,
„Studia Maritima” 2014, vol. 27, [cz.] 2, s. 217–239.
Kultura polityczna
166. Chrobak Piotr, Analiza kampanii wyborczej płk. Ryszarda Chwastka na
prezydenta Miasta Szczecina w 2002 roku na łamach lokalnej prasy, w: Wokół spraw morza, regionalnej historii i polityki, Szczecin 2014, s. 123–140.
Bezpieczeństwo wewnętrzne
167. Bierca Andrzej, Powiatowy Urząd do spraw Bezpieczeństwa Publicznego
w Stargardzie w świetle kontroli Wojewódzkiego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Szczecinie, „Stargardia” 2014 (2013), nr 8, s. 155–
177.
168. Pączek Tomasz, Milicja Obywatelska w Słupsku i powiecie słupskim w latach 1945–1975, Słupsk 2014, 368, [1] s. Bibliogr. s. 319–332.
Historia wojskowości
169. Faszcza Dariusz, Udział 5. Pułku Piechoty w walkach na Pomorzu w 1945
roku w świetle „Dziennika działań bojowych 5. Pułku Piechoty”, w: Wokół
spraw morza, regionalnej historii i polityki, Szczecin 2014, s. 199–211.
170. Goral Zdzisław, Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni w Szczecinie,
Bibliografie
159
171. Herrmann Ulrich-Gerd, Die Pioniersicherstellung der 1. Polnischen Armee zur Überwindung der Oder im April 1945, w: Nadodrzańskie spotkania
z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 141–158.
172. Herrmann Ulrich-Gerd, Zabezpieczenia saperskie 1. Armii Wojska Polskiego przeprawy przez Odrę w kwietniu 1945 roku, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 159–170.
173. Leszczełowski Jarosław, Zagadka ostatniej szarży: Borujsko 1945, „Wędrowiec Zachodniopomorski” 2014, nr 25, s. 55–[65].
174. Leszczyński Marcin, Pomorze 1945, Warszawa cop. 2014, 315, [4] s., [8] s.
tabl. (Historyczne bitwy). Bibliogr. s. 311–315.
175. Szelega Agnieszka, Ważniejsze wydarzenia z działalności Kwatery Głównej
Wielonarodowego Korpusu Północ-Wschód w Szczecinie w 2013 roku, w: Wokół spraw morza, regionalnej historii i polityki, Szczecin 2014, s. 217–222.
176. Szulc Paweł, Występki żołnierzy z Trzebiatowa, w: Trzebiatów – spotkania
177. Święch Andrzej W., Zatopione dziedzictwo Marynarki Wojennej, w: Wokół
spraw morza, regionalnej historii i polityki, Szczecin 2014, s. 27–38.
178. Walento Artur, Działalność jednostek wojskowych 12. Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej w 2013 roku, w: Wokół spraw morza, regionalnej
historii i polityki, Szczecin 2014, s. 223–237.
179. Wojciechowski Tomasz, Głowice jądrowe były tuż obok, „Mówią Wieki”
2014, nr 3, s. 38–40.
Dot. tajnych magazynów broni jądrowej ZSRR istniejących w Podborsku w latach
1967–1993.
180. Wokół spraw morza, regionalnej historii i polityki, Szczecińskie Towarzystwo „Pogranicze”, Szczecin 2014, 278 s. (Pomorze Militarne, cz. 7).
181. Wołyński Dominik, Kryptonim „Sellerie”, „Szczeciner” 2014, nr 4, s. 30–35.
182. Żołnierze z Pomorza Zachodniego w rejonie Zatoki Perskiej, [red.] Grzegorz
Ciechanowski, Szczecin 2014, 505 s. (W Mundurze na Pomorzu Zachodnim
160
Bibliografie
i Poza Granicami Kraju, 2), (Świat, Konflikty, Pokój / Uniwersytet Szczeciński. Katedra Badań nad Konfliktami i Pokojem). Bibliogr. s. 501–504.
Stosunki międzynarodowe
Ludność
183. Chojecki Dariusz, Optanci polscy w rejencji szczecińskiej w świetle informacji Generalnego Konsulatu RP w Berlinie z przełomu 1921 i 1922 r.,
„Przeszłość Demograficzna Polski” 2014, t. 34, s. 89–101.
184. Stępiński Włodzimierz, [Topodemograficzny atlas gmin i obszarów dworskich Pomorza Zachodniego w 1871 roku], „Zapiski Historyczne” 2014,
t. 79, z. 1, s. 140–148.
Zawiera rec. książki: Topodemograficzny atlas gmin i obszarów dworskich Pomorza Zachodniego w 1871 roku, Szczecin 2012.
Migracje
185. Auge Oliver, Ostseeraum, w: Migrationen im Mittelalter. Ein Handbuch,
Berlin [i in.] 2014, s. 193–207.
186. Durka Włodzimierz, Od Polonii do autobiografii: naukowe peregrynacje
prof. Jacka Leońskiego: szkic do portretu, w: Od Polonii po Ziemie Zachodnie. Pamięci profesora Jacka Leońskiego, Szczecin 2014, s. 13–32.
187. Iwasiów Sławomir, Pisanie przeszłości: „Wygnańcy” Jana M. Piskorskiego
i „Między Stettinem a Szczecinem” Jana Musekampa, „Autobiografia” 2014,
nr 2, s. 191–203.
188. Krasucki Eryk, Pomorze Zachodnie a powojenna wędrówka ludów (1945–
1948), w: Doświadczenie (po)granicza. Polsko-niemieckie Pomorze w historii, literaturze, kulturze, Warszawa 2014, s. 47–72.
189. Maren Röger, [Polens Wilder Westen], „H-Soz-u-Kult” (2014) [online],
dostępny w: http://www.hsozkult.de/publicationreview/id/rezbuecher-22389.
Zawiera rec. książki: Halicka Beata, Polens Wilder Westen. Erzwungene Migration
und kulturelle Aneignung des Oderraumes 1945–1948, Paderborn [i in.] 2013.
Bibliografie
161
190. Od Polonii po Ziemie Zachodnie. Pamięci Profesora Jacka Leońskiego, red.
Zbigniew Kurcz, Żaneta Stasieniuk, Szczecin 2014, 160 s.
Grupy etniczne
191. Cała Alina, Ochrona bezpieczeństwa fizycznego Żydów w Polsce: Komisje Specjalne przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce, Warszawa 2014,
s. 139–144: Komisje Specjalne na terenie kraju: Szczecin.
192. Cała Alina, Ochrona bezpieczeństwa fizycznego Żydów w Polsce: Komisje Specjalne przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce, Warszawa 2014,
s. 314–323: Raporty, meldunki i doniesienia Komisji Specjalnych o incydentach przemocy: Szczecin.
193. Krasucki Eryk, Świat obok. Żydowska obecność na obszarze Pomorza
Zachodniego (od czasów najdawniejszych do dziś), w: Dawne cmentarze żydowskie powiatu gryfińskiego i stargardzkiego, Chojna–Szczecin–Cedynia
2014, s. 21–40.
194. Pęziński Piotr, Na rozdrożu: młodzież żydowska w PRL 1956–1968, Warszawa 2014, 334 s. Bibliogr. s. 318–322.
Dot. także Szczecina.
195. Popławska Aneta, „A ty zostaniesz ze mną. Zgodziłam się...”: codzienność
związków polsko-niemieckich w latach 1945–1950 na Pomorzu Zachodnim = „Du aber bleibst bei mir. Ich willigte ein...”: Alltagsleben der polnisch-deutschen Paare in den Jahren 1945–1950 in Westpommern, „Studia
Maritima” 2014, vol. 27, [cz.] 2, s. 279–304.
196. (rr), Gdzie jest nasz brat Abel?, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 20, s. 6.
Dot. książki: Ruthenberg Eckehart, Dawne cmentarze żydowskie powiatu gryfińskiego i stargardzkiego.
197. Szultka Zygmunt, Jak o tzw. Słowińcach przed pół wiekiem pisano:
w związku z książką „Słowińcy – ich dzieje i kultura (do 1956 r.)”, „Przegląd
Zachodniopomorski” 2014, z. 4, s. 255–276.
Zawiera rec. książki: Stelmachowska Bożena, Słowińcy – ich dzieje i kultura (do
1956 r.), Gdańsk–Kluki 2013.
162
Bibliografie
198. Thum Gregor, [Gehen oder bleiben?], „Zeitschrift für Ostmitteleuropa
-Forschung” 2014, Bd. 63, H. 1, s. 146–148.
Zawiera rec. książki: Hirsch Helga, Gehen oder bleiben? Deutsche und polnische
Juden in Schlesien und Pommern 1945–1957, Göttingen 2011.
Historia gospodarcza i społeczna
Ogólne
199. Grube Klemens, „Economy and science have long since been inseparable
partners”: the Oder-Danube Institute and Professor Peter-Heinz Seraphim
(Greifswald) in the Nazi Germany period = „Gospodarka i nauka już dawno
stały się nierozłącznymi partnerami. Obie mają służyć narodowi”: Szczeciński Instytut Odra-Dunaj i greifswaldzki profesor Peter-Heinz Seraphim
w czasach nazistowskich, „Studia Maritima” 2014, vol. 27, [cz.] 2, s. 241–277.
200.Kształtowanie rozwoju społeczno-gospodarczego Pomorza Środkowego,
pod red. Agnieszki Jakubowskiej, Michała Jasiulewicza, Anny Rosy, Grzegorza Spychalskiego, Koszalin 2014, 162 s. (Monografia, Wydział Nauk
Ekonomicznych, Politechnika Koszalińska).
Osadnictwo
201. Kneisel Jutta, [Der Peeneraum zwischen Frühgeschichte und Mittelalter:
Archäologische Beiträge zur Siedlungs- und Wirtschaftsgeschichte des 8.
bis 14. Jahrhunderts], „Offa. Berichte und Mitteilungen des Museums vorgeschichtlicher Altertümer in Kiel” 2014 (2010), Bd. 67/68, s. 343–344.
Zawiera rec. książki: Der Peeneraum zwischen Frühgeschichte und Mittelalter:
Archäologische Beiträge zur Siedlungs- und Wirtschaftsgeschichte des 8. bis 14.
Jahrhunderts, Hrsg. Felix Biermann, Bonn 2011.
202.Suchy Jakub, Kołobrzeg nad Bałtykiem: obraz miasta nadmorskiego na
Ziemiach Odzyskanych po zakończeniu drugiej wojny światowej = Kolberg
(Kołobrzeg) an der Ostsee: das Bild einer Küstenstadt auf Wiedergewonnenen Gebieten nach dem 2. Weltkrieg, „Studia Maritima” 2014, vol. 27,
[cz.] 2, s. 385–411.
Bibliografie
163
Rolnictwo, rybołówstwo
203. Malkowska Agnieszka, Rybołówstwo łodziowe jako element dziedzictwa
historyczno-kulturowego województwa zachodniopomorskiego na przykładzie rybołówstwa Zalewu Szczecińskiego, w: Tradycyjne rybołówstwo
łodziowe w regionie zachodniopomorskim po 1945 roku, Szczecin 2014,
s. 73–93.
204.Markowski Dawid, Historia rybactwa na terenie LGR „Pojezierze Dobiegniewskie” oraz Nadnoteckiej Grupy Rybackiej, Olsztyn 2014, 95, [1] s.
205. (rr), Książka o kropce na mapie, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 30–31, s. 3.
Zawiera rec. książki: Wokół PGR-u: Krzymów i jego mieszkańcy, Chojna 2014.
206.Tradycyjne rybołówstwo łodziowe w regionie zachodniopomorskim po 1945
roku, pod red. Bogdana Matławskiego, Karola Piaseckiego, Szczecin 2014,
274 s.
207. Wokół PGR-u: Krzymów i jego mieszkańcy, pod red. Radosława Skryckiego,
Chojna 2014, 140 s. (Biblioteka Rocznika Chojeńskiego, t. 1).
Handel, usługi, rzemiosło, przemysł
208.Dzierbunowicz Ewa Halina, Historia zakładu z Doliny Płoni w Baru, Piła,
Barlinek 2014, 167 s. Bibliogr. s. 153–154.
209. Gaziński Radosław, Handel bałtycki w dobie nowożytnej i jego uwarunkowania (XVI–XVIII w.), w: Bałtyk w edukacji historycznej: studia i materiały,
Warszawa 2014, s. 1–12, [DVD-ROM].
210. Klonder Andrzej, Salapiirituse vedu Läänemerel, „TUNA” 2014, Bd. 17,
H. 1 (62), s. 141–142.
Zawiera rec. książki: Pullat Raimo, Pullat Risto, Morze wódki: przemyt spirytusu
na Bałtyku w okresie międzywojennym, Kraków 2013.
211. Kocjan Stanisław, Strajk w Policach, „Magazyn Policki” 2014, nr 12, s. 14–
15.
164
Bibliografie
212. Kroczyński Hieronim, Hotel Parkowy = Parkhotel, „Kołobrzeskie Wiadomości = Kolberger Nachrichten” 2014, nr 44, s. 6.
Transport, komunikacja, łączność
213. Gaziński Radosław, Porty, handel i żegluga u ujścia Odry na przełomie
XVIII I XIX wieku, w: Na lądzie, w wodzie i w powietrzu...: z dziejów transportu i komunikacji na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, Wrocław
2014, s. 73–82.
214. Janiak Mirosław, Tramwajem w przestworza: szczecińskie tramwaje w latach 1925–1945, „Szczeciner” 2014, nr 4, s. 14–29.
215. Lublow Wolfgang, Blicke auf die Stolper Postgeschichte, „Pommern” 2014,
H. 1, s. 22–23.
216. Lublow Wolfgang, Die Kleinbahnen im Landkreis Stolp, „Pommern” 2014,
H. 2, s. 43–45.
217. Olszak Helmut, Strandboote der pommerschen Ostseeküste, „Pommern”
2014, H. 3, s. 17–29.
218. Szczepańska Anna, „Morze nas pojedna” – Szczecin w stosunkach polsko-czechosłowackich w latach 1945–1956, w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna, 30.XI.2012 r., Szczecin 2014, s. 133–156.
Zagadnienia socjalne, ochrona zdrowia
219. Bartels Friedrich, Eine beklemmende Spurensuche: die Geschichte der
Kückenmühler Anstalten in Stettin, „Stettiner Bürgerbrief” 2014, s. 44–45.
220.Chojecki Dariusz K., Od społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego:
demografia i zdrowotność głównych ośrodków miejskich Pomorza Zachodniego w dobie przyśpieszonej industrializacji i urbanizacji w Niemczech
(1871–1913), Szczecin 2014, 349, [3] s. (Rozprawy i Studia / Uniwersytet
Szczeciński, t. [958] 884).
Bibliografie
165
221. Kraack Detlev, [Kommunikation der Pest], „Historische Zeitschrift” 2014,
Bd. 298, H. 3, s. 807–808.
Zawiera rec. książki: Wahrmann Carl Christian, Kommunikation der Pest. Seestädte des Ostseeraums und die Bedrohung durch die Seuche 1708–1713, Berlin 2012,
393 s. (Historische Forschungen, 98).
222.Linka Anna, Służba społeczna wobec osób odmiennych kulturowo na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1991, „Praca Socjalna” 2014, nr 1, s. 124–
137.
223. Od średniowiecznego przytułku do Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 2 Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, zebr. i oprac.
Zygmunt Machoy, Szczecin 2014, 112 s. Bibliogr. s. 81.
224.70-lecie [Siedemdziesięciolecie] 109 Szpitala Wojskowego z Przychodnią
SP ZOZ w Szczecinie, [Szczecin 2014], 67, [1] s.
Związki i organizacje
225. Bartnik Paweł, 20 lat Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania: kalendarium, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 209–244.
226.Chlebowska Agnieszka, Codzienność w okowach wojny: działalność Narodowej Służby Kobiet w miastach niemieckich w czasie I wojny światowej
(na przykładzie Szczecina), w: Kobiety w wojnach i konfliktach polityczno-społecznych na ziemiach polskich w pierwszej połowie XX wieku: wybrane
zagadnienia, Wrocław 2014, s. 141–168.
227. Diamentowe gody Koła Łowieckiego „Knieja” w Szczecinie: Szczecin 1954–
2014, pod red. Zbigniewa Kilińskiego, Szczecin 2014, 232 s.
228.Kubaj Artur, Siedziako Michał, Nowa książka o szczecińskiej „Solidarności”, „Jedność” 2014, nr 5, s. 14.
229. Migdalski Paweł, Sprawozdanie z działalności Stowarzyszenia Historyczno-Kulturalnego „Terra Incognita” za rok 2013, „Rocznik Chojeński” 2014,
t. 6, s. 301–307.
166
Bibliografie
230. Migdalski Paweł, Statut Stowarzyszenia Historyczno-Kulturalnego „Terra
Incognita” w Chojnie uchwalony w dniu 4 października 2013 roku, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 309–318.
231. Obywatelski Komitet Porozumiewawczy „Solidarność” Regionu Pomorze
Zachodnie: powstanie i działalność od marca do czerwca 1989 roku: relacje i dokumenty, red. Małgorzata Machałek, Jan Macholak, Włodzimmierz
Puzyna, Archiwum Państwowe w Szczecinie, Szczecin 2014, 256 s.
232. Regionalny wymiar „Solidarności” 1980–1981: Szczecin na tle kraju, pod
red. Artura Kubaja, Michała Siedziako, Szczecin 2014, 348 s.
Materiały z konferencji, 16–17.06.2011, Szczecin.
233. Walasek Grzegorz, Polskie Towarzystwo Numizmatyczne Oddział w Koszalinie: sprawozdanie z działalności w roku 2013, „Koszalińskie Zeszyty
Muzealne” 2014, t. 34, s. 173–184.
234.Wiśniewski Maciej, Ruch „Wolność i Pokój” w Szczecinie w latach 1985–
1992, Gdańsk 2014, 165 s. Bibliogr. s. 154–159 (Biblioteka, Europejskie Centrum Solidarności).
Historia mentalności
235. Durka Włodzimierz, Badania społeczności pogranicza – w poszukiwaniu
tożsamości regionalnej Pomorza Zachodniego, w: Kryzys definiensu regionalizmu w Polsce? Aspekty historyczno-socjologiczne, Poznań–Szczecin
2014, s. 131–143.
236. Die Erfahrung der Grenye des Grenzraumes: das polnisch-deutsche Gebiet
Pommern in der Geschichte, Literatur und Kultur, wissenschaftliche Redaktion Paweł Wolski, Warszawa cop. 2014, 114 s.
237. Kokiel Andrzej, Tożsamość mieszkańców Szczecina w kontekście sporów
o historię i pamięć, w: Kryzys definiensu regionalizmu w Polsce? Aspekty
historyczno-socjologiczne, Poznań–Szczecin 2014, s. 155–164.
238. Kokiel Andrzej, Cegiełka Tomasz, Pamięć i tożsamość mieszkańców Szczecina, w: Dom Otwarty. Dom Zamknięty? Lekcje pogranicza. Europa Środkowo-Wschodnia, Poznań 2014, s. 381–395.
Bibliografie
167
239. Kryzys definiensu regionalizmu w Polsce? Aspekty historyczno-socjologiczne, red. Izabela Skórzyńska, Anna Wachowiak, Waldemar Urbanik, Poznań–Szczecin 2014, 198, [1] s. (Seria Wydawnicza Polskiego Towarzystwa
Socjologicznego).
240.Urbanik Waldemar, Problemy rytualizacji postaw społecznych wobec
stanu wojennego: „Partykularz pamięci stanu wojennego” i „fatalizm konieczności stanu wojennego’”, w: Kryzys definiensu regionalizmu w Polsce?
Aspekty historyczno-socjologiczne, Poznań–Szczecin 2014, s. 165–184.
Historia religii i Kościołów
Ogólne
241. Bastowska Krystyna, Przyczynek do pielgrzymowania na Pomorskiej Drodze św. Jakuba, „Rocznik Skrzatuski” 2014, t. 2, s. 81–95.
242.Bończa-Bystrzycki Lech, Kościoły i związki wyznaniowe w Koszalinie
(1945–2014), Koszalin 2014, 182 s. Bibliogr. s. 143–162.
243. Popielas-Szultka Barbara, Chrystianizacja szczecinian w latach 1124/25
i 1128, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 81–93.
244.Skrobańska Patrycja, 825. rocznica kanonizacji bp. Ottona z Bambergu,
„Niedziela” 2014, nr 32, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 32, s. I.
245. Szultka Zygmunt, Świątynia na Rowokole i jej funkcje, Słupsk 2014, 157,
[2] s. Bibliogr. s. 141–150.
246.Wejman Grzegorz, Misje św. Ottona z Bambergu na Pomorzu Zachodnim:
działalność w Pyrzycach, „Adhibenda” 2014, R. 1, s. 195–204.
Kościół katolicki
247. Borucki Robert, Wydział do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady
Narodowej i Urzędu Wojewódzkiego w Koszalinie wobec diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej w latach 1972–1989, w: Przeszłość Kościoła w archiwach
Pomorza Zachodniego, Koszalin 2014, s. 89–102.
168
Bibliografie
248.Chojnacki Grzegorz, Czerpać z mocy jedności Kościoła Jan Paweł II o formacji seminaryjnej i kapłańskiej. Przesłanie ze Szczecina, w: Święty Jan
Paweł II: pamięć i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2014,
s. 99–111.
249. Dwa jubileusze: 825-lecie konsekracji kościoła św. Jakuba Apostoła
w Szczecinie, 750-lecie powołania szczecińskiej kapituły kolegiackiej, pod
red. Andrzeja Krzystka, Grzegorza Wejmana, Szczecin 2014, 278 s. (Studia
i Rozprawy, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 35).
250. Łuszczek Krzysztof, Roczniki parafii św. Kazimierza w Szczecinie 1973–
2013, Szczecin 2014, 94 s.
251. Oboedientia et pax: księga jubileuszowa dedykowana biskupowi Marianowi Błażejowi Kruszyłowiczowi OFMConv, red. Zdzisław Gogola, Andrzej
Maćkowski, Józef Wołczański, Szczecin 2014, 724 s.
Materiały z sesji naukowej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego „Kościół katolicki w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej w okresie przemian społeczno-politycznych”, która odbyła się z okazji 50-lecia kapłaństwa bp. M.B. Kruszyłowicza.
252. Pakuła Mateusz, Historia parafii pw. św. Andrzeja Boboli w Golczewie
w latach /1945/1951–2013, Szczecin 2014, 182 s. Bibliogr. s. 175–180.
253. Rajewski Bartosz, Historia niezwykłej parafii: powojenne dzieje parafii
pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Łobzie, Gniezno 2014, 172 s.
254.Siedziako Michał, Kościół katolicki wobec Sierpnia ’80 w Szczecinie, cz. 1:
Geneza i pierwsze reakcje – prymas Wyszyński i papież Jan Paweł II, „Niedziela” 2014, nr 35, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 35, s. III.
255. Siedziako Michał, Kościół katolicki wobec Sierpnia ’80 w Szczecinie, cz. 2:
Religijny wymiar strajków i wsparcie kościoła, „Niedziela” 2014, nr 36, dod.
„Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 36, s. VII.
256. Siedziako Michał, Kościół katolicki wobec Sierpnia ’80 w Szczecinie, cz. 3:
Religijny wymiar strajków i wsparcie kościoła, „Niedziela” 2014, nr 37, dod.
„Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 37, s. VII.
Bibliografie
169
257. Siedziako Michał, Kościół katolicki wobec wyborów 4 czerwca 1989 r.,
cz. 1: „Niekonfrontacyjna” kampania i „drużyna Wałęsy”, „Niedziela”
2014, nr 25, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 25, s. V.
258. Siedziako Michał, Kościół katolicki wobec wyborów 4 czerwca 1989 r.,
cz. 2: „Stanowisko Kościoła jest jednoznaczne”, „Niedziela” 2014, nr 26,
dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 26, s. V.
259. Stanuch Zbigniew, Historia parafii pw. św. Jerzego w Goleniowie, „Niedziela” 2014, nr 17, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 17, s. VI–VII.
260.Stanuch Zbigniew, Walka o religię: katechizacja szkolna i pozaszkolna na
Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1961, Szczecin 2014, 236 s. Bibliogr.
s. 197–209.
261. Święty Jan Paweł II: pamięć i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim, pod
red. Aleksandra Ziejewskiego, Grzegorza Wejmana, Szczecin 2014, 382 s.
262.Śmierzchalski-Wachocz Dariusz, Duchowieństwo rzymskokatolickie na
Pomorzu Zachodnim, Środkowym i Ziemi Lubuskiej w świetle dokumentów państwowych z lat 1945–1989, t. 1, Zielona Góra 2014, 394 s. Bibliogr.
s. 357–375.
263. Wejman Grzegorz, Błogosławiony Jan Paweł II: pamięć i wdzięczność na
Pomorzu Zachodnim, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 95–108.
264.Wejman Grzegorz, Geneza pobytu Karola Wojtyły, Jana Pawła II na terenie dzisiejszej metropolii szczecińsko-kamieńskiej, w: Święty Jan Paweł
II: pamięć i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2014, s. 49–63.
265. Wejman Grzegorz, Posługa duszpasterska duchowieństwa diecezjalnego
na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2012, w: Oboedientia et pax: księga
jubileuszowa dedykowana biskupowi Marianowi Błażejowi Kruszyłowiczowi OFMConv, Szczecin 2014, s. 629–645.
266.Wejman Henryk, Zdrowa rodzina drogą odrodzenia społeczeństwa. Studium analityczne homilii Jana Pawła wygłoszonej na szczecińskich Jasnych Błoniach, w: Święty Jan Paweł II: pamięć i wdzięczność na Pomorzu
Zachodnim, Szczecin 2014, s. 75–85.
170
Bibliografie
Kościoły ewangelickie
267. Buske Norbert, [Der späte Bugenhagen], „Mitteldeutsches Jahrbuch für
Kultur und Geschichte” 2014, Bd. 21, s. 457–460.
Zawiera rec. książki: Der späte Bugenhagen, Hrsg. Irene Dingel, Stefan Rhein,
Leipzig 2011, 256 s. (Schriften der Stiftung der Luthergedenkstätten in Sachsen-Anhalt, 13).
268.Czajko Mieczysław, Zielonoświątkowcy w Szczecinie, „Kronika Szczecina”
2013 (2014), nr 32, s. 109–123.
269. Manzke Eberhard, Manzke Hermann, Himmler-Spott und Galen-Brief
brachten Schüler ins KZ, „Stettiner Bürgerbrief” (2014), s. 22–31.
Historia kultury
Kultura materialna, etnografia
270. Berowska Marta, Zatopione miasto Wineta, w: Echa polskich legend, Warszawa 2014, s. 13–20.
271. Berowska Marta, O pięknej Sydonii i rodzie Gryfitów, w: Echa polskich
legend, Warszawa 2014, s. 5–12.
272.Drzeżdżon Roman, To je krótczé, to je dłudżé...: wędrówki szlakiem obrazkowych nut, Gdańsk–Wejherowo 2014, 94, [1] s. Bibliogr. s. 93–[95].
273. Freindorf Agata, Bramy do innego świata, „Szczeciner” 2014, nr 4, s. 58–
63.
274. Freindorf Agata, O zachowanym nagrobku rodziny Stedtnitzów, „Szczeciner” 2014, nr 4, s, 64–67.
275. Gołębiowski Robert, Lapidarium w Mierzęcinie, „Niedziela” 2014, nr 45,
dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 45, s. VII.
276. Hińcza-Gnysińska Anna, Pyszna rybka po drawieńsku, Drawno–Piła
2014, 31, [2] s.
Bibliografie
171
277. Jankowiak Grzegorz, Bredower Friedhof i Park Brodowski, „Niedziela”
2014, nr 39, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 39, s. V, VII.
278. Kurek Artur, Cmentarz Centralny w Szczecinie: depozytariusz miejsc pamięci zbiorowej Szczecina, w: Kryzys definiensu regionalizmu w Polsce?
Aspekty historyczno-socjologiczne, Poznań–Szczecin 2014, s. 145–154.
279. Kurek Artur, Cmentarz Centralny w Szczecinie: depozytariusz miejsca pamięci zbiorowej Szczecina, w: Dom Otwarty. Dom Zamknięty? Lekcje pogranicza. Europa Środkowo-Wschodnia, Poznań 2014, s. 396–406.
280.Legendy dawnej Ziemi Sławieńskiej, oprac. tekstów, wstęp i nota wydawnicza Jan Sroka, Gdynia 2014, 151 s.
281. Müller Matthias, Die Trauerkleidung als umstrittenes Statussymbol in
Schwedisch-Pommern: das Beispiel der Pleureusen im 18. Jahrhundert =
Strój żałobny jako kontrowersyjny symbol statusu na Pomorzu Szwedzkim:
przykład plerez w XVIII wieku, „Studia Maritima” 2014, vol. 27, [cz.] 2,
s. 163–192.
282.Ronowska Bożena, Charakterystyka kulturowa grup etnicznych Pomorza:
ze szczególnym uwzględnieniem podobieństw i różnic kulturowych Kaszub
i Kociewia, „Rydwan” 2014, nr 9, s. 173–183.
283. Rymar Edward, Niektóre wątki dawnej obrzędowości pyrzyckiej, „Tygodnik Pyrzycki” 2014, nr 51, s. 12.
284.Schmandt Piotr, Sobótka, ścinanie kani, ogień i czary na Kaszubach, Gdynia–Wejherowo 2014, 91 s. Bibliogr. s. 89–91.
285. Skórzyńska Izabela, Wachowiak Anna, Mit „złego Niemca” w kontekście
polskich praktyk pamięci zmarłych pochowanych na przedwojennych cmentarzach, w: Kryzys definiensu regionalizmu w Polsce? Aspekty historyczno-socjologiczne, Poznań–Szczecin 2014, s. 105–118. Bibliogr. s. 117–118.
286.Staniewski Dariusz, Sobolewski Bolesław, W szponach Gryfa: Szczecin
i Pomorze Zachodnie – historia od kuchni, Szczecin [2014], 119 s.
287. Wedel Kay von, Das Mausoleum des Rittergutes Schwerin im Kreis Regenwalde, „Pommern” 2014, H. 4, s. 30–34.
172
Bibliografie
Sport i turystyka
288.Choroba Tomasz, Szlakiem drawskich grodzisk wczesnośredniowiecznych:
turystyczny szlak pieszy na terenie gminy Drawsko Pomorskie i gminy Węgorzyno, Drawsko Pomorskie–Piła [2014], 50 s.
289. Duda Małgorzata, Duda Tomasz, Pomorska Droga Świętego Jakuba,
„Wędrowiec Zachodniopomorski” 2014, nr 25, s. 41–42.
290.Einhorn Ignacy, Żydzi w tenisie stołowym na Śląsku i Pomorzu Zachodnim,
w: Z dziejów sportu na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski po II wojnie światowej, Wrocław 2014, s. 119–128.
291. Ellwart Jarosław, Bütow und Umgebung, wyd. 3, Gdynia cop. 2014, 95 [1] s.
(Touristisches Handbuch für Aktive).
292.Ellwart Jarosław, Bytów i okolice, wyd. 3, Gdynia cop. 2014, 95, [1] s. (Przewodnik Turystyczny dla Aktywnych).
293. Kanon krajoznawczy województwa zachodniopomorskiego, pod red. Małgorzaty Dudy, Tomasza Dudy, Roberta Śledzińskiego; [aut. tekstów Bartosz
Bynowski i in.], Szczecin 2014, 286 s.
294. Łeba i okolice: Słowiński Park Narodowy, Rąbka, Smołdzino, Żarnowska,
Kluki, Nowęcin: przewodnik turystyczny, Gdynia [2014], 46 s.
295. Müller Matthias, Lotteriefieber im „Zeitalter der Aufklärung”: der Fall
Stralsund, „Pommern” 2014, H. 3, s. 12–16.
296.Owsianowski Wojciech, [Kanon krajoznawczy województwa zachodniopomorskiego], „Kołobrzeskie Wiadomości = Kolberger Nachrichten” 2014,
nr 46, s. 40.
Zawiera rec. książki: Kanon krajoznawczy województwa zachodniopomorskiego,
red. Małgorzata Duda, Tomasz Duda, Robert Śledziński, Szczecin 2014.
297. Piasek Dariusz, Ellwart Jarosław, Wał Pomorski, wyd. 3 rozszerz., Gdynia
2014, 165, [2] s. (Vademecum Krajoznawcze).
298. Przewodnik po czterech gminach Zalewu Szczecińskiego, Szczecin [ca 2014],
52 s. Bibliogr. s. 52.
Bibliografie
173
299. Rembas Michał, Auf Lubinus’ Spuren: ein ungewöhnlicher Reiseführer,
Szczecin cop. 2014, 185, [5] s., [2] k. złoż.
300.Rembas Michał, Śladami Lubinusa: przewodnik niezwykły, Szczecin 2014,
187, [6] s. (w tym 2 k. złoż.).
301. (rr), Odkrywania regionu nigdy dość, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 30–31,
s. 6.
Zawiera rec. książki: Rembas Michał, Śladami Lubinusa: przewodnik niezwykły,
Szczecin 2014.
302.Skurzyński Piotr, Zamki Kaszub i Pomorza Środkowego, wyd. 3 zm., Gdynia 2014, 79 s. (Vademecum Krajoznawcze).
303.Szafkowski Zbigniew, Kronika sportowa Szczecina, cz. 18: Rok 2013,
„Przegląd Zachodniopomorski” 2014, z. 4, s. 277–319.
304.Witkowska Anna, Kaczmarczyk Adam, Maraton Dębno: 1966–2013,
Dębno 2014, 302 s. Bibliogr. s. 291–292.
305.Z dziejów sportu na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski po II wojnie światowej, pod red. Jarosława Maliniaka, Piotra Sroki, Grzegorza Straucholda, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, Wrocław 2014, 315 s. (Konferencje
Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, t. 5).
Materiały z konferencji naukowej „Sport na Ziemiach Zachodnich”, która odbyła
się we Wrocławiu 18.10.2012.
Oświata (szkoły)
306.Bartczak Anna, Początki szkolnictwa ukraińskiego na Pomorzu Zachodnim (1952–1956), „Stargardia” 2014 (2013), nr 8, s. 141–154.
307.Bischoff Dieter, Szkolnictwo Trzebiatowa do 1945 roku, w: Trzebiatów –
spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów, [Gdynia] 2014, s. 233–239.
308.Bischoff Dieter, Das Schulwesen der Stadt Treptow a. d. Rega bis zum Jahre 1945, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia]
2014, s. 241–247.
174
Bibliografie
309. Korek Renata Teresa, Dzieje szkolnictwo ukraińskiego w powiecie gryfickim, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014,
s. 61–88.
310. Loeck Gottfried, Schulprogrammschriften – ein ungehobener Schatz pommerscher Bildungsgeschichte, „Pommern” 2014, H. 4, s. 35–43.
311. Vogler Marlene, Dorfschulen in Pommern, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 255–258.
312. Vogler Marlene, Szkoły wiejskie na Pomorzu, w: Trzebiatów – spotkania
Szkolnictwo wyższe i historia nauki
313. Czapp Wiktor Bolesław, Pływające uczelnie morskie, „Akademickie Aktualności Morskie” 2014, nr 4, s. 22–25.
314. Czolkoß Michael, Aufsätze Aufsatz: „Leider muss ich klagen und fast verzagen”: Briefe Friedrich Wilhelm Bartholds an Friedrich Wilken (1832–1835)
und einen unbekannten Freund (1853), „Baltische Studien” N.F. 2014 (2015),
Bd. 100, s. 155–196.
315. Hukowska-Szematowicz Beata, Deptuła Wiesław, Księga pamiątkowa
z okazji 25-lecia Katedry Mikrobiologii i Katedry Immunologii Wydziału
Biologii Uniwersytetu Szczecińskiego w Szczecinie oraz 40-lecia pracy zawodowej prof. dr. hab. Wiesława Deptuły, Szczecin 2014, 244 s.
Wybrane publikacje zespołu prof. W. Deptuły z zakresu immunologii, wirusologii,
bakteriologii za lata 1990–2014, s. 69–90.
316. Iwińska Anna, Iwiński Jerzy, Wesołowska Justyna, Lekkoatleci, absolwenci studiów magisterskich i licencjackich Wydziału Wychowania Fizycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej oraz Instytutu Kultury Fizycznej
Uniwersytetu Szczecińskiego, w: 60 lat kształcenia nauczycieli wychowania
fizycznego w Szczecinie, Szczecin 2014, s. 129–146.
Bibliografie
175
317. Mantel Peter, [100 Jahre Rechts-und Staatswissenschaftliche Fakultät an
der Universität Greifswald. Festgabe zum Jubiläum], „Baltische Studien”
N.F. 2014 (2015), Bd. 100, s. 201, 202–203, 204.
Zawiera rec. książki: Körnet Jan, Grube Klemens, 100 Jahre Rechts-und Staatswissenschaftliche Fakultät an der Universität Greifswald. Festgabe zum Jubiläum,
Greifswald 2014.
318. Nasze losy: wspomnienia absolwentów Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie z 1963 roku, [oprac. red. Krystyna Naus], Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Szczecin 2014, 92 s.
319. 60 [Sześćdziesiąt] lat kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego
w Szczecinie, pod red. Jerzego Eidera, Szczecin 2014, 176 s. (Rozprawy
i Studia, Uniwersytet Szczeciński, t. [964] 890).
320. 60 [Sześćdziesiąt] lat Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie 1954–
2014, [zespół red. Ryszard Malinowski i in.], Szczecin 2014, 288 s.
Media
(książka, prasa, media elektroniczne, wydawnictwa, biblioteki)
321. Blüggel Bruno, Biblioteka cyfrowa Meklemburgii-Pomorza Przedniego:
archiwa, biblioteki, muzea i zbiory naukowe pod jednym dachem, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych
w sieci: materiały z konferencji Stargard Szczeciński, 5 września 2014 r.,
Stargard Szczeciński 2014, s. 121–125.
322. Blüggel Bruno, Die Digitale Bibliothek Mecklenburg-Vorpommern: Archive, Bibliotheken, Museen und Wissenschaftliche sammlungen unter einem
Dach, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów
bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji Stargard Szczeciński, 5 września 2014 r., Stargard Szczeciński 2014, s. 126–136.
323. Borówka Teresa, Zbiory specjalne Biblioteki Głównej Uniwersytetu Szczecińskiego, „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2014, nr 2 (2014), s. 9–17.
176
Bibliografie
324. Borysowska Agnieszka, Kodeksy rękopiśmienne dawnej biblioteki kapitulnej w Kamieniu Pomorskim: zarys dziejów kolekcji, „Bibliotheca Nostra”
2014, nr 4 (38), s. 38–52.
325. CATL – Cyfrowe archiwa tradycji lokalnej w Polsce: przewodnik, [przygot.
materiału do publ. Agnieszka Kudełka, Małgorzata Kudosz, Ewa Sularz,
oprac. red. Marta Drobnik, Anna Morawska], Warszawa cop. 2014, s. 318–
327: Województwo zachodniopomorskie.
326. Judek Cecylia, „Logos” – czytelnia i wypożyczalnia Krystyny Łyczywkowej
w Szczecinie, „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2014, nr 1, s. 64–71.
327. Kamolowa Danuta, Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce,
oprac. Danuta Kamolowa, przy współudziale Teresy Sieniateckiej, wyd. 3,
Warszawa 2014, XLIII, [1], 561 s. (Zbiory Rękopisów w Polsce = Manuscript
Collections in Poland, t. 1).
328. Konopczyńska-Tota Ewelina, Stefan Flukowski w oflagu (kwerenda zasobów Książnicy Pomorskiej), „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2014, nr 2,
s. 48–60.
Flukowski, Stefan (1902–1972).
329. Liskowacka Jolanta, Wydawnictwo „Glob” w Szczecinie – historia bez
happy endu, „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2014, nr 1, s. 72–78.
330.Łopuch Wojciech, Przyjaciel książek, „Bibliotekarz Zachodniopomorski”
2014, nr 2, s. 101–104.
331. Marcinkiewicz Lilia, Die Westpommersche Digitalbibliothek „Pomerania”
– die zentrale digitale Bibliothek der Kulturinstitutionen und Bibliotheken
der Woiwodschaft Westpommern, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji
Stargard Szczeciński, 5 września 2014 r., Stargard Szczeciński 2014, s. 141–
144.
332. Marcinkiewicz Lilia, Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa „Pomerania” – centralna biblioteka cyfrowa instytucji kultury i bibliotek województwa zachodniopomorskiego, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych
Bibliografie
177
regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji Stargard Szczeciński, 5 września 2014 r., Stargard Szczeciński 2014, s. 137–140.
333. Olechowska Paulina, Koszalińskie: pamięć i tożsamość regionu pogranicza na przykładzie dokumentów radiowych Jolanty Rudnik (Polskie Radio
Koszalin), w: Media koszalińskie w umacnianiu tożsamości lokalnej, Koszalin 2014, s. 315–346.
334.Schleinert Dirk, Überlegungen zur Rekonstruktion der Stralsunder
Gymnasialbibliothek, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji Stargard
Szczeciński, 5 września 2014 r., Stargard Szczeciński 2014, s. 19–25.
335. Schleinert Dirk, Uwagi na temat rekonstrukcji biblioteki gimnazjum stralsundzkiego, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji Stargard Szczeciński,
5 września 2014 r., Stargard Szczeciński 2014, s. 15–18.
336.Spandowski Michał, Inkunabuły dawnych bibliotek w Stargardzie, „Stargardia” 2014 (2013), nr 8, s. 41–97.
Zawiera katalog inkunabułów bibliotek stargardzkich w zbiorach bibliotek polskich.
337. Sroka Danuta Maria, Die Baltische Digitalbibliothek – digitale Bibliotheksbestände in Pommern, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji Stargard
Szczeciński, 5 września 2014 r., Stargard Szczeciński, 2014, s. 151–161.
338. Sroka Danuta Maria, Bałtycka Biblioteka Cyfrowa – pomorski zasób cyfrowy, w: Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów
bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji Stargard Szczeciński, 5 września 2014 r., Stargard Szczeciński 2014, s. 145–150.
339. Sznajderski Tadeusz, Rola Radia Koszalin S.A. w budowaniu tożsamości
regionalnej 1997–2000, w: Media koszalińskie w umacnianiu tożsamości lokalnej, Koszalin 2014, s. 293–300.
340.Taraszkiewicz Beata, Biblioteka Uczelniana Akademii Pomorskiej w Słupsku, „Bibliotekarz” 2014, nr 7, 8, s. 25–29.
178
Bibliografie
341. Wesołowska Sylwia, Ciągła obecność: literatura regionalna w Książnicy
Pomorskiej, „Bibliotekarz” 2014, nr 9, dod. Biblioteki Publiczne z Bliska
i Daleka nr 2, s. 4–6.
342.Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci: materiały z konferencji = Beduetung von Weiterverbreitung
digitalisierter Kopien regionaler Bibliotheksbestände im Netz: Stargard
Szczeciński, 5 września 2014 r., pod red. Andrzeja Puławskiego, Stargard
Szczeciński 2014, 185 s.
Językoznawstwo, onomastyka
343. Afeltowicz Beata, Piotr Zaremba jako „onomasta”, „Przestrzeń i Forma”
2014, z. 3, s. 131–142.
344.Chludziński Andrzej, Ortsnamen der Gemeinde Cedynia, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 243–
271.
345. Chludziński Andrzej, Nazwy miejscowe gminy Cedynia, w: Nadodrzańskie
spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, s. 205–242.
346.Kowalczyk Monika, Historia kaszubszczyzny w zarysie, Gdynia 2014,
118 s. Bibliogr. s. 110–118.
347. Rymar Edward, Dlaczego Chojna?, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 229–
235.
Literatura
348.Brzustowicz Grzegorz Jacek, Na tropach rycerskiej przygody: rycerze Karola Maya, „Wędrowiec Zachodniopomorski” 2014, nr 25, s. 11–20.
Dot. powieści: Der beiden Quitzows letzte Fahrten.
349. Kabata Maria, Mówiąc Ojczyzna: świat wartości w nauczaniu biskupa Kazimierza Majdańskiego, Szczecin 2014, 340 s. (Rozprawy i Studia / Uniwersytet Szczeciński, t. [965] 891). Bibliogr. s. 291–336.
Bibliografie
179
350.Koźmiński Eugeniusz, Środowisko literackie Kołobrzegu, „Akant” 2014,
nr 1, s. 22–25.
351. Liskowacki Artur Daniel, Przywracanie, wracanie: rozmowy szczecińskie
z Arturem Danielem Liskowackim, Jerzy Borowczyk, Michał Larek, Warszawa–Szczecin 2014, 291, [3] s. (Esej, Słowo, Rozmowa).
352. Maliński Piotr, Literatura piękna jako źródło do badań nad kulturą zachodniopomorskich rybaków łodziowych w okresie powojennym, w: Tradycyjne rybołówstwo łodziowe w regionie zachodniopomorskim po 1945 roku,
Szczecin 2014, s. 13–39.
353. Midgley David R., „Was heißt eigentlich ganz tot?” Zur thematischen und
poetologischen Bedeutung der Seelenwanderung bei Alfred Döblin, w: Poetik der Seelenwanderung, Freiburg 2014, s. 169–184.
Döblin, Alfred (1878–1957).
354.Rubino Mario, Zwischen Metropole und Idylle: die Polarität Stadt, Land
in drei Romanen Hans Falladas, w: Von den Rändern zur Moderne. Studien
zur deutschsprachigen Literatur zwischen Jahrhundertwende und Zweitem
Weltkrieg: Festschrift für Peter Sprengel zum 65. Geburtstag, Würzburg
2014, s. 479–490.
Fallada, Hans (1893–1947).
355. Thadden Johannes von, Gryf i krzyż: powieść historyczno-przygodowa
osnuta na dziejach Pomorza w XII wieku, Szczecin 2014, 266, [2] s.
Powieść historyczno-przygodowa osnuta na dziejach Pomorza w XII wieku.
356.Vahlefeld Elsbeth, [Geschichte der deutschen Literatur Pommerns], „Pommern” 2014, Jg. 52, H. 1, s. 49–50.
Zawiera rec. książki: Wisniewski Roswitha, Geschichte der deutschen Literatur
Pommerns: vom Mittelalter bis zum Beginn des 21. Jahrhunderts, Berlin 2013.
Muzyka
357. Gierke Michał, Musica Sedinensis, czyli świadectwo życia muzycznego,
180
Bibliografie
358. 50 [Pięćdziesiąt] lat Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej
i Kameralnej w Kamieniu Pomorskim, [oprac. Błażej Bubnowicz], Kamień
Pomorski 2014, 213 s.
359. Stankiewicz Mariusz, Barokowe organy w Kamieniu Pomorskim, Kamień
Pomorski 2014, 158 s.
360.60 [Sześćdziesiąt] lat Chóru Akademickiego im. prof. Jana Szyrockiego
Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, [red.
i koordynacja: Katarzyna Wilkońska, Mieczysław Podsiadło, Edward Półrolniczak, Grzegorz Bosy], Szczecin [ca 2014], 43 s.
Sztuka
361. Adlojada: biografia i świadectwo, [red. Jaromir Brejdak i in.], Szczecin
2014, 153, [1] s.
Publikacja jest pokłosiem drugich Dni Kultury Żydowskiej Adlojada, które odbyły
się 12–16.03. 2013 r. w Szczecinie.
362. Cywiński Zygmunt Piotr, Obraz światłem malowany, „Niedziela” 2014,
nr 4, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 4, s. IV.
Obraz Jana Petra Brandla (1668–1735) w kościele w Żabowie.
363. Gutsche Edda, Auch in Barth fand er viele Motive: Wilhelm Schmidthild
(1876–1951), „Pommern” 2014, H. 2, s. 40–42.
364.Hannes Hellmut, Eine Badereise an die Ostsee anno 1835: der Berliner
Stahlstecher Rosmäsler plaudert über das Seebad Swinemünde, „Pommern”
2014, H. 2, s. 4–11.
365. Hannes Hellmut, ...„den forschenden Blick nach hübschen Bildern ausgesandt”...: die Reisen des Stahlstechers Rosmäsler durch Pommern 1831
bis 1836, „Pommern” 2014, H. 4, s. 14–23.
366.Jarząb Wojciech, Nowe przygody słonicy, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 101–119.
367. Jurkiewicz Janusz Leszek, Tajemnice skarbca katedry kamieńskiej, Stargard Szczeciński 2014, 99 s. Bibliogr. s. 97–98.
Bibliografie
181
368. Krasnodębska Kinga, Krzymuska-Fafius Zofia, Romańskie krucyfiksy
brązowe z terenu Pomorza Zachodniego, „Przegląd Zachodniopomorski”
2014, z. 4, s. 15–31.
369. Krasucki Eryk, Bałuka i Gierek po angielsku: film „Trzy dni w Szczecinie”
Lesliego Woodheada a rzeczywistość stycznia ’71, w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna, 30.XI.2012 r., Szczecin 2014, s. 201–221.
370. Kryśkiewicz Hadrian L., Recepcja symbolu Gryfa na Pomorzu Zachodnim, „Przegląd Zachodniopomorski” 2014, z. 4, s. 33–67.
371. Kunkel Burkhard, „…datt nich mehr affgoederie edder mißbrukes darmit
bedreven werden mochte”. Über den Umgang mit den bildkünstlerischen
zur Zeit der konfessionellen Wende, „Stargardia” 2014 (2013), nr 8, s. 99–118.
372. Loeck Gottfried, Mosaiksteine pommerscher Stadtkultur auf Steindrucken,
„Pommern” 2014, H. 2, s. 33–39.
373. Lublow Wolfgnag, Pommern und das Glas, „Pommern” 2014, H. 3, s. 48–
49.
374. (rr), Zabytkowy obraz niszczeje wraz z zabytkami, „Gazeta Chojeńska”
2014, nr 50, s. 4.
375. Rypniewska Krystyna, Utracone kołobrzeskie witraże, „Cenne, Bezcenne,
Utracone” 2014, nr 3, 4 (80, 81), s. 20–22.
376. Schäfer Heiko, Eine Kachelgruppe aus der Mitte des 16. Jahrhunderts aus
Anklam, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern” 2014,
Bd. 21, s. 159–170.
377. Zaremba-Rybińska Aleksandra, Z warsztatu historyka sztuki: Predella
z ołtarza św. Jakuba w Kołobrzegu, „Spotkania z Zabytkami” 2014, nr 7, 8,
s. 32–37.
Architektura i urbanistyka
378. Bal Wojciech, Architektura polska lat 1976–2001 na obszarze Pomorza Zachodniego, Szczecin 2014, 503 s.
182
Bibliografie
379. Bizio Krzysztof, Wpływ technologii budowlanych na kształt przestrzenny
architektury spółdzielczej okresu międzywojennego w Szczecinie, w: Integracja sztuki i techniki w architekturze i urbanistyce, Bydgoszcz 2014,
s. 35–43.
380. Bugalski Łukasz, Kwestia odbudowy zabytkowych zespołów staromiejskich
na Ziemiach Odzyskanych, „Przegląd Zachodni” 2014, nr 3, s. 212–234.
381. Friske Matthias, Heußner Karl-Uwe, Walther Eckard, Neue Erkenntnisse zu den Kirchen von Mohrin (Moryń) und Dölzig (Dolsko) in der Neumark,
„Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands” 2014, Bd. 59,
s. 3–22.
382. Gierke Michał, Kościół Mariacki przez wieki, „Gazeta Chojeńska” 2014,
nr 25, s. 8.
383. Gwiazdowska Małgorzata, Barokowa fontanna przy placu Orła Białego
w Szczecinie: czy nadszedł czas, by na miejscu zabytku stanęła jego kopia?,
384. Gwiazdowska Małgorzata, Willa przy ul. Batalionów Chłopskich 61
w Szczecinie: ratowanie zabytku czy tworzenie mitu o zabytku, „Kronika
Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 177–192.
385. Hannes Hellmut, Ein vergessener Turm am Hafen von Swinemünde: die
Lotsenwarten an der Swinemündung, „Pommern” 2014, H. 1, s. 24–30.
386. Jędryka Waldemar, Konstrukcja i dekoracja więźb częściowo otwartych
w kościołach trójnawowych zaprojektowanych przez Friedricha Augusta
Stülera na terenie Pomorza Zachodniego, w: Integracja sztuki i techniki
w architekturze i urbanistyce, Bydgoszcz 2014, s. 123–137.
387. Jurkiewicz Janusz Leszek, Katedra św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim, Stargard Szczeciński 2014, 32 s. (Zabytki Pomorza Zachodniego /
Janusz L. Jurkiewicz, z. 2).
388. Kal Elżbieta, Ustka: dawno, dawniej i dziś: architektura i urbanistyka =
Ustka: damals, gestern und heute: Architektur und Urbanistik, Ustka 2014,
144, [3] s. Bibliogr. s. 131.
Bibliografie
183
389. Kościoły Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej: nasze dziedzictwo, t. 1 =
Kirchen der Erzdiözese Stettin-Cammin: unser Erbe, Bd. 1, [tekst Alicja Lubowicka i in.], Bydgoszcz [2014], 207, [1] s.
390. Kozłowska Izabela, Budownictwo niechciane – sztuka i technologia w powojennej architekturze Szczecina, w: Integracja sztuki i techniki w architekturze i urbanistyce, Bydgoszcz 2014, s. 163–170.
391. Kuna Marcin, Brama Świecka w Chojnie jako przykład nietypowej bramy
wieżowej, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 67–81.
392.Lissok Michael, Geschichte und Gegenwart des reformierten Bekenntnisses
und der reformierte Gemeinden in Pommern, „Pommern” 2014, Jg. 52, H. 1,
s. 43–48.
393. Lissok Michael, [Zamki i ogrody w województwie zachodniopomorskim...],
„Baltische Studien” N.F. 2014 (2015), Bd. 100, s. 212–214.
Zawiera rec. serii wydawniczej: Zamki i Ogrody w Województwie Zachodniopomorskim.
394. Łopuch Maria, Szczecińskie szkoły tysiąclatki, „Przegląd Zachodniopomorski” 2014, z. 2, s. 115–133.
395. Łuczak Marek, Urbanizacja dzielnic Szczecina 1800–1939, Szczecin 2014,
352 s. Bibliogr. s. 343–352.
396. Olschewski Jana, Pommersches Intermezzo des Baumeisters Paul Rudolf Brecht (1828–1912): ein Beitrag aus Anlass der Wiederherstellung der
Marienkirche in Altdamm vor 150 Jahren, „Pommern” 2014, H. 3, s. 30–39.
397. Orgas Steffen, Das Koppentor: ein siebenter Stadtzugang für Anklam und
der Pulverturm, „Baltische Studien” N.F. 2014 (2015), Bd. 100, s. 73–82.
398. Pencarski Kacper, Gmach poczty w Słupsku w świetle dokumentacji Naczelnej Dyrekcji Poczt w Koszalinie (Oberpostdirektion Köslin) z lat 1858–
1929, „Szczeciński Informator Archiwalny” 2014, nr 23, s. 147–157.
399. Piwek Aleksander, Architektura opactw powiązanych filiacyjnie: Esröm
– Kołbacz – Oliwa, w: Dziedzictwo kulturowe cystersów, Wrocław 2014,
s. 83–89.
184
Bibliografie
400.Płotkowiak Maciej, Dachverbände der mittelalterlichen Kirchen aus dem
Gebiet Westpommern und Lebuser Land auf ausgewählten Beispielen,
401. Płotkowiak Maciej, Więźby dachowe średniowiecznych kościołów z terenu Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej na wybranych przykładach,
402.Rembas Michał, Śledziński Robert, Podziemne miasto na wyspie Wolin
w Świnoujściu-Przytorze, „Wędrowiec Zachodniopomorski” 2014, nr 25,
s. 26–40.
403.Walendowska Magdalena, Spacer po Zachodniopomorskim Urzędzie Wojewódzkim, Szczecin 2014, 69, [1] s. Bibliogr. s. 68.
404.Wochnik Fritz, Die Nikolai- und die Marienkirche in Anklam, „Mitteldeutsches Jahrbuch für Kultur und Geschichte” 2014, Bd. 21, s. 139–148.
Teatr, taniec
405.Michałowski Piotr, Małe rzeczy foremne: w labiryncie 50 festiwali małej
formy teatralnej w Szczecinie, Szczecin 2015, 262 s.
406.Teatr w Słupsku: przedstawienia, pod red. Anny Sobieckiej, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk 2014, 240, [1] s. Bibliogr. s. 226–228.
Muzea, wystawy
407.Aniszewska Jolanta, „Miejsce z historią”: wystawa w stargardzkiej Bastei,
„Wiadomości Historyczne” 2014, nr 4, s. 28–31.
408.Aniszewska Jolanta, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie
w roku 2013, „Stargardia” 2014 (2013), nr 8, s. 183–185.
409. Bierca Andrzej, Sprawozdanie z działalności Działu Dokumentacji Zabytków w roku 2013, „Stargardia” 2014 (2013), nr 8, s. 213–224.
Bibliografie
185
410. Buziałkowski Jerzy, Muzeum Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie:
sprawozdanie z działalności w roku 2013, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne”
2014, t. 34, s. 133–144.
411. Dahlenburg Birgit, Sauer Rita, Der Croy-Teppich der Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald – national wertvolles Kulturgut Deutschlands, „Pommern” 2014, H. 3, s. 42–47.
412. Dudź Jerzy, Muzeum Regionalne w Szczecinku: sprawozdanie z działalności w roku 2013, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne” 2014, t. 34, s. 79–94.
413. Dudź Jerzy, Przewodnik po wystawach stałych Muzeum Regionalnego
w Szczecinku: 100 lat Muzeum w Szczecinku, Szczecinek 2014, 84 s.
414. Dymna Anna, Przewodnik po Muzeum Regionalnym w Szczecinku dla dzieci, Szczecinek 2014, 40 s.
415. Fijałkowska Joanna, Burdziej Marcin, Sprawozdanie z działalności Działu Upowszechniania Sztuki, Edukacji i Promocji w roku 2013, „Stargardia”
2014 (2013), nr 8, s. 225–234.
416. Foltyn Rafał, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku: sprawozdanie
z działalności w roku 2013, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne” 2014, t. 34,
s. 45–78.
417. Frenssen Brite, Zwei Männer – ein Meer: Max Pechstein un Karl Schimdt-Rotluff an der Ostsee: eine Ausstellung im Pommerschen Landesmuseum
Greifswald, „Pommern” 2014, H. 4, s. 44–50.
418. Górewicz Igor Dominik, Poznaj Słowian, Szczecin 2014, 51, [3] s.
Stowarzyszenie „Centrum Słowian i Wikingów Wolin-Jomsborg-Vineta”.
419. Gwiazdowska Ewa, Kacprzak Dariusz, Probst Volker, Wandlungen: von
Klinger bis Kanoldt – Graphik deutschsprachiger Länder aus der Sammlung
des Nationalmuseums Stettin = Przemiany: od Klingera do Kanoldta – grafika krajów niemieckojęzycznych ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie, Szczecin 2014, 299 s. Bibliogr. s. 281–299.
Wystawa: Ernst-Barlach-Stiftung, Güstrow, 26.10.2014 – 18.01.2015, Muzeum Narodowe, Szczecin 12.02.2015 – 12.04.2015.
186
Bibliografie
420. Kacprzak Dariusz, Szczecińskie Muzeum Wyobraźni, cz. 2: Johann Gottfried Schadow, „Obserwator Szczeciński” 2014, nr 3, s. 7.
421. Kacprzak Dariusz, Szczecińskie Muzeum Wyobraźni, cz. 3: Lovis Corinth
– Portret pisarza Georga Hirschfelda i jego żony Elli, „Obserwator Szczeciński” 2014, nr 4, s. 7.
422.Kacprzak Dariusz, Szczecińskie Muzeum Wyobraźni, cz. 4: Bernardo Cavallino – Święty Jan Ewangelista, „Obserwator Szczeciński” 2014, nr 5, s. 7.
423. Kacprzak Dariusz, Szczecińskie Muzeum Wyobraźni, cz. 6[!]: Emil Nolde
„Hamburg. Pomost portowy”, „Obserwator Szczeciński” 2014, nr 8, s. 7.
Wystawa czasowa Güstrow–Szczecin 2014–1015: Przemiany. Od Klingera do Kanoldta. Grafika krajów niemieckojęzycznych ze zbiorów Muzeum Narodowego
w Szczecinie. Pomyłka w numeracji części cyklu – jest: nr 6, powinno być: nr 5.
424. Kacprzak Dariusz, Szczecińskie Muzeum Wyobraźni, cz. 6: Max Slevogt –
La Argentina, „Obserwator Szczeciński” 2014, nr 7, s. 7.
425. Kacprzak Dariusz, Szczecińskie Muzeum Wyobraźni, cz. 8: Hugo Crola:
Portret Louise Brumm, „Obserwator Szczeciński” 2014, nr 7, s. 7.
426. Kacprzak Dariusz, Grafika krajów niemieckojęzycznych: przeglądy, poglądy, „Spotkania z Zabytkami” 2014, nr 11–12, s. 2.
Wystawa: Przemiany. Od Klingera do Kanoldta. Grafika krajów niemieckojęzycznych ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie, 12.02.2015–12.04.2015.
427. (kar), Dokumentalne fotografie profesora Białeckiego, „Kołobrzeskie Wiadomości” 2014, nr 44, s. 16.
428. (kar), Jubileusz Instytutu Archeologii, „Kołobrzeskie Wiadomości” 2014,
nr 44, s. 5.
Wystawa w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu.
429. Klingenberg Jenni, Muzeum und mehr. Ein Museum im Ostseeraum,
w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014,
s. 293–295.
Bibliografie
187
430.Klingenberg Jenni, Coś więcej niż muzeum – muzeum regionu Morza Bałtyckiego, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia]
2014, s. 291–292.
431. Kopydłowski Janusz, Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie: sprawozdanie z działalności w roku 2013, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne” 2014,
t. 34, s. 119–132.
432. Kowalczyk-Heyman Elżbieta, Znalezisko kolejnej średniowiecznej rękojeści antropomorficznej w Polsce, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”
2014, R. 62, nr 4, s. 625–635.
W katalogu znalezisk średniowiecznych rękojeści antropomorficznych obiekt ze
zbiorów MNS.
433. Kutny-Giedrys Mirosława, Działania profilaktyczne w zakresie ochrony
obiektów na podłożu papierowym w zbiorach muzealnych, „Biuletyn Historyczny” 2014, nr 29, s. 285–289.
434.Łapott Jacek, Fifty Years of African Studies in Szczecin, w: Ex Africa semper aliquid novi, t. 1, Żory 2014, s. 42–47.
435. Łapott Jacek, In memoriam Profesor Władysław Filipowiak (1926–2014):
słowo o historii szczecińskiej afrykanistyki, „Afryka” 2014, nr 39, s. 9–17.
436.Łapott Jacek, Na pięćdziesięciolecie szczecińskiej afrykanistyki, w: Ex
Africa semper aliquid novi, t. 1, Żory 2014, s. 37–41.
437. Machałek Małgorzata, Muzea narracyjne i wirtualne, „Wiadomości Historyczne” 2014, nr 4, s. 26–27.
438. Malinowski Bronisław, Muzeum Regionalne w Bobolicach: sprawozdanie
s. 159–171.
439. Małkowska Monika, Burze w muzeum Pomeranii, „Nowe Książki” 2014,
nr 10, s. 52–53.
Zawiera rec. książki: Muzeum Narodowe w Szczecinie, Warszawa 2014.
188
Bibliografie
440.Markiewicz Malwina, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu: sprawozdanie z działalności w roku 2013, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne” 2014,
t. 34, s. 95–118.
441. Matwiejczuk Agnieszka, Sprawozdanie z działalności Biblioteki Muzeum
Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie w roku 2013, „Stargardia”
2014 (2013), nr 8, s. 235–238.
442.Milewska Krystyna, Kacprzak Dariusz, Muzeum Narodowe w Szczecinie:
Walizka, czyli szczecińska uwertura: spektakl teatralny – aktywna forma
lekcji muzealnej jako przykład współpracy muzeum ze szkołą, „Wiadomości
Historyczne” 2014, nr 4, s. 19–25.
443.Muzeum Narodowe w Szczecinie, red. nauk. Dariusz Kacprzak, Lech Karwowski, Warszawa–Szczecin 2014, 391, [1] s. (Skarby Sztuki).
444.Najnowocześniejsze Muzeum w regionie, „Kołobrzeskie Wiadomości”
2014, nr 44, s. 4.
Multimedialne Muzeum Na Klifie w Trzęsaczu.
445.Pawlak Aleksy, Od chaosu do kolekcji: ze zbioru „Szczecin” Aleksego Pawlaka: katalog wystawy w Muzeum Historii Szczecina Oddział Muzeum Narodowego w Szczecinie, Szczecin 2014, 64 s.
Publikacja towarzysząca wystawie zorganizowanej w Muzeum Historii Szczecina
Oddział Muzeum Narodowego w Szczecinie, 10.06.2014 – 12.10.2014.
446.Pawłowski Paweł, Kołobrzeg 1945 – ostatni bój: obraz olejny Stefana Garwatowskiego w zbiorach Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, Kołobrzeg 2014, 19, [1] s. (Muzealne Zeszyty Historyczne, 3).
447.Pawłowski Paweł, Museum der Andenken der Ingenieurtruppen der 1.
Polnischen Armee in Gozdowice aus der Route der westpommerschen Militärmuseen, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–
Mieszkowice 2014, s. 349–357.
448.Pawłowski Paweł, Muzeum Pamiątek Wojsk Inżynieryjnych 1. Armii Wojska
Polskiego w Gozdowicach na szlaku zachodniopomorskich muzeów wojskowych, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–
Mieszkowice 2014, s. 339–348.
Bibliografie
189
449. Pisula Przemysław, Wystawa „Od płacideł do kart kredytowych”, „Biuletyn Numizmatyczny” 2014, nr 4 (376), s. 316.
Zbiory Muzeum Narodowego w Szczecinie w Świdwińskim Ośrodku Kultury „Zamek”, 21.05.–27.07.2014.
450.Pławiak Klaudia, Sil Bartłomiej, Stań Karolina, Sprawozdanie z działalności Działu Archeologii w roku 2013, „Stargardia” 2014 (2013), nr 8,
s. 187–200.
451. (rr), Współpraca ku chwale małej ojczyzny, „Gazeta Chojeńska” 2014,
nr 51–52, s. 6.
Izba Pamięci (Trzcińsko-Zdrój).
452. Skarby z okolic Suchania = The treasures of Suchań, pod red. Krzysztofa
Kowalskiego, Aleksandra Bursche, Szczecin 2014, 84 s. (Pomorskie Zbiory
Archeologiczne Muzeum Narodowego w Szczecinie, t. 1).
Wystawa: Muzeum Narodowe w Szczecinie. Gmach Główny, 13.11.2014 –
30.03.2015.
453. Szumowska-Charabin Monika, Muzeum w Koszalinie: sprawozdanie
s. 5–45.
454.Ślepowroński Tomasz, Fassbinder Stefan, Wartenberg Heiko, Herausforderung Pommern – Konzeptionelle Überlegungen zur Abteilungen
„Pommern im 20. Jahrhundert” der landesgeschichtlichen Dauerausstellung des Pommerschen Landesmuseums, „Zeitgeschichte Regional” 2014,
H. 1, s. 102–108.
455. Ślepowroński Tomasz, Nowe Pomorze? Pomorze Zachodnie w nowej ekspozycji Muzeum Pomorza w Greifswaldzie (Gryfii), w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 147–162.
456.Tarnawski Piotr, Dwa obrazy z motywem Stargardu autorstwa Else Prielipp, „Stargardia” 2014 (2013), nr 8, s. 255–266.
457. Vogel Gerd Helge, „Bin ich wirklich romantisch?”: Rudolf Nehmer – Maler und Grafiker (1912–1982): Gedanken zur Austellung vom 20. November
190
Bibliografie
2013 bis 19. Mai 2014 im Vineta Museum zu Barth, „Pommern” 2014, Jg. 52,
H. 1, s. 31–35.
458. W czasach, gdy Stargard był stolicą...: o kuflu monetowym małżonków von
Lockstädt w zbiorach Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie, pod red. Marcina Majewskiego, Stargard 2014, 82 s.
459. Wrzosek Małgorzata, O łodzi zacumowanej w Bramie Królewskiej, „Szczeciner” 2014, nr 4, s. 72–77.
460.Zachodniopomorskie muzea wojskowe na szlaku 1. Armii Wojska Polskiego: przewodnik historyczno-turystyczny, pod red. Malwiny Markiewicz,
Pawła Pawłowskiego, Kołobrzeg 2014, [32] s.
Kultura historyczna (pomniki, jubileusze, towarzystwa)
461. Cywiński Dominik, By można było żyć normalnie, „Niedziela” 2014, nr 49,
dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 49, s. III.
Tablica pamiątkowa na ścianie Aresztu Śledczego w Szczecinie.
462.Cywiński Zygmunt Piotr, Jubileusz 890. rocznicy chrztu pyrzyczan, „Niedziela” 2014, nr 25, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 25, s. I, III.
463.Kallaur Kazimierz, Zarys dziejów Polskiego Towarzystwa Naukowego
w Słupsku w latach 1946–1949, „Szczeciński Informator Archiwalny” 2014,
nr 23, s. 119–138.
464.Ryss Robert, Zadbają o Gustawa, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 11, s. 3.
Historia rodzin i osób
Rody i rodziny
465.Biewer Ludwig, [Ein Name, Schild und Geburt], „Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands” 2014, Bd. 59, s. 192–194.
Zawiera rec. książki: Jandausch Kathleen, Ein Name, Schild und Geburt. Niederadlige amilienverbände der Neuzeit im südlichen Ostseeraum, Bremen 2011 (Quellen und Studien aus den Landesarchiven Mecklenburg-Vorpommerns, 12).
Bibliografie
191
466.Essegern Ute, [Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des
Greifenhauses. Zum 100-jährigen Jubiläum der Historischen Kommission
für Pommern], „Baltische Studien” N.F. 2014 (2015), Bd. 100, s. 200, 201.
Zawiera rec. książki: Buske Norbert, Krüger Joachim, Werlich Ralf-Gunnar,
Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses. Zum
100-jährigen jubiläum der Historischen Kommission für Pommern, Wien 2012.
467.Kopycińska Ludmiła, Potomkowie Karaimów polskich w Szczecinie:
z Trok na Daleki Wschód, a następnie do Szczecina – dzieje rodziny Abkowicz, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 143–163.
Abkowicz (rodzina).
468.Rymar Edward, Kilka średniowiecznych rodów rycerskich ziemi chojeńskiej, mieszkowickiej i trzcińskiej: (Butz, Doberkow, Ellingen, Elzholtz, Velthane, Gustebiese, Jagow), „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 43–66.
Osoby
469. Babiński Andrzej, Esej prawdy, [Szczecin 2014?], 31 s.
Babiński, Andrzej (1934–2015).
470. Bartnik Paweł, Kazimierz Lubik – trener mistrzów, „Kronika Szczecina”
2013 (2014), nr 32, s. 313–315.
Lubik, Kazimierz (1922–2009).
471. Borkowska Urszula, Cesarzowa Maria Fiodorowna – z książąt wirtemberskich – wśród polskich artystów i polityków, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 197–210.
Fiodorowna, Maria (1759–1828).
472. Borzyszkowski Józef, Obracht-Prondzyński Cezary, Drëchowi Zygmuntowi Szultce do kaszubsko-pomorskiego sztambucha wpis przyjacielski,
„Szczeciński Informator Archiwalny” 2014, nr 23, s. 17–19.
Szultka, Zygmunt (1944–)
192
Bibliografie
473. Bost Bodo, Von Pommern über Österreich nach Australien, „Pommern”
2014, H. 1, s. 36–38.
Kowström, Josef von (1813–1876).
474. Brzustowicz Grzegorz Jacek, Pułkownik Zygfryd von Damitz (8.10.1592
– 7.09.1631 Breitenfeld), dowódca pomorskiego regimentu, tzw. Białej Brygady, w służbie króla szwedzkiego Gustawa II Adolfa, „Stargardia” 2014
(2013), nr 8, s. 119–140.
475. Ceglarz Tomasz, Ojciec Tadeusz Rydzyk – organizator, katecheta, kapelan
Klubu Inteligencji Katolickiej w Szczecinku (1976–1981), w: Badania nad
źródłami do historii XIX i XX wieku, Poznań 2014, s. 147–158.
Rydzyk, Tadeusz (1945–).
476. Ceynowa Tadeusz, Wilhelm, w: Encyklopedia katolicka, t. 20, Lublin 2014,
s. 615–615.
477. Ceynowa Tadeusz, Zygfryd, w: Encyklopedia katolicka, t. 20, Lublin 2014,
s. 1546–1546.
478. Ceynowa Tadeusz, Zygwin, w: Encyklopedia katolicka, t. 20, Lublin 2014,
s. 1552–1553.
479. Chlebowska Agnieszka, Szczecin z perspektywy kobiet z elit szlachecko-mieszczańskich w XIX i na początku XX wieku (na podstawie wybranych
przykładów), w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna, 30 XI
2012 r., Szczecin 2014, s. 57–67.
Tilebein, Sophia Carolina Augusta (1771–1854), Vogelstein, Rose, Kleist-Retzow,
Ruth von (1867–1945).
480.Chowański Adolf, Fragment wspomnień Adolfa Chowańskiego: udostępniony przez wnuczkę – Annę Rumbuć, „Kronika Moryńska” 2013/2014,
s. 43–44.
Chowański, Adolf.
481. Chrobak Piotr, Władysław Lisewski, opozycjonista, prezydent Szczecina,
wojewoda szczeciński i zachodniopomorski, w: Prezydenci polskiego Szczecina: suplement do „Kroniki Szczecina”, Szczecin 2014, s. 93–119.
Bibliografie
193
482.Cybulski Edmund, Płaczek Edmund, Pomagał innym odszukać Boga,
„Niedziela” 2014, nr 21, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 21, s. VII.
Żyła, Jan Tomasz (1940–2014).
483. Czapp Wiktor Bolesław, Mgr. inż. kpt. ż. w. Andrzej Fiderkiewicz, „Akademickie Aktualności Morskie” 2014, nr 4, s. 32.
Fiderkiewicz, Andrzej (1939–2014).
484.Daszkowski, Eugeniusz Andrzej, Na morzu i na lądzie, z kpt. ż. w. Eugeniuszem A. Daszkowskim rozmawia Katarzyna Szkarpetowska, Siedlce
2014, 163 s.
Daszkowski, Eugeniusz Andrzej (1930–).
485. Dąbrowska Danuta, Profesor Erazm Kuźma, „Kronika Szczecina” 2013
(2014), nr 32, s. 261–262.
Kuźma, Erazm (1926–2014).
486.Dąbrowska Halina, Wspomnienia: Syberia w oczach wygnańca: moje życie
w powojennym Łobzie, Wałbrzych 2014, 116 s. (Literatura Seniora).
487. Filipowiak Przemysław, Władysław Filipowiak, czyli za bary z historią,
Filipowiak, Władysław (1926–2014).
488.Florczak Dominika, Sydonia von Borck – pomorska muza, w: Trzebiatów –
spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 163–176.
Borcke, Sidonia von (ca 1540–1620).
489. Gacparska Iwona, Arkadiusz Gacparski. Twórczość niedokończona, Szczecin [ca 2014], [264] s.
Gacparski, Arkadiusz (1962–2013).
490. Gediga Bogusław, Prof. dr hab. Władysław Filipowiak 29 kwietnia 1926–
31 marca 2014, „Przegląd Archeologiczny” 2014, t. 62, s. 197–199.
194
Bibliografie
491. Glaza Edmund, Ocalić od zapomnienia, „Niedziela” 2014, nr 46, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 46, s. V.
Lagun, Stanisław (1919–2014).
492.Gołębiowski Robert, 40-lecie sakry bp. Jana Gałeckiego, „Niedziela” 2014,
nr 14, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 14, s. I, V.
Gałecki, Jan Stefan (1932–).
493. Gołębiowski Robert, Odszedł na wieczną służbę, „Niedziela” 2014, nr 30,
dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 30, s. II.
Jędrychowski, Henryk (1934–2014).
494. Gonska Bernard, Złoty jubileusz kapłaństwa, „Niedziela” 2014, nr 45, dod.
„Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 45, s. VI.
Figiel, Władysław.
495. Grossé Zbigniew, Wspomnienia 1939–1953, Szczecin 2014, 112 s.
Grossé, Zbigniew (zm. 2008).
496. Gutsche Edda, Er malte auch am Lebasee – Bruno Müller-Linow (1909–
1997), „Pommern” 2014, H. 3, s. 40–41.
Müller-Linow, Bruno (1909–1997).
497. Gutsche Edda, Pomorski malarz Philipp Otto Runge, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 259–266.
Runge, Philipp Otto (1777–1810).
498. Gwiazdowska Ewa, Kacprzak Dariusz, Alfred Meister: w poszukiwaniu
szczecińskiego van Gogha, rozm. Daniel Źródlewski, „Prestiż” 2014, nr 9
(75), s. 22–25.
Meister, Alfred (1888–1914).
Bibliografie
195
499. Haese Klaus, [Birte Frenssen, Thomas Grundner, Natürlich romantisch.
Caspar David Friedrich und Freunde im Mecklenburg-Vorpommern, Rostock 2013], „Baltische Studien” N.F. 2014 (2015), Bd. 100, s. 211–212.
Zawiera rec. książki: Frenssen Birte, Grundner Thomas, Natürlich romantisch.
Caspar David Friedrich und Freunde im Mecklenburg-Vorpommern, Rostock 2013.
500.Honorata i jej nowowarpieńskie dzieciaki, [zebr. i oprac. Stanisław Krzywicki], Nowe Warpno 2014, 70 s., [22] s. tabl.
Groberska, Honorata (1952–2014).
501. Jörn Nils, [Johann Ernst Nizze 1788–1872. Pädagoge, Paulskirchen-Abgeordneter und preußischer Patriot...], „Baltische Studien” N.F. 2014 (2015),
Bd. 100, s. 204–206.
Zawiera rec. książki: Herzig Martin, Johann Ernst Nizze 1788–1872. Pädagoge,
Paulskirchen-Abgeordneter und preußischer Patriot, Berlin 2014.
502.Judek Cecylia, Stanisław Lagun (1917–2014) garść wspomnień, „Kronika
Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 279–287.
Lagun, Stanisław (1919–2014).
503.Judek Cecylia, Z żałobnej karty. Krystyna Zacharewicz (1936–2013), „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2014, nr 2, s. 88–92.
Zacharewicz, Krystyna (1936–2013).
504.Juszczak-Maraszkiewicz Elżbieta, Malarz koloru i nadziei. Trzy lata Romualda Klimczewskiego w Trzebiatowie, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 223–232.
Klimczewski, Romuald Maciej (1934–).
505.(k), Odeszła Pionierka Ziemi Gryfickiej..., „Gryfickie Echa” 2014, nr 8, s. 3.
Sroczyńska, Czesława (1924–2014).
506.Kieser Harro, 22. Mai. 150. Geburtstag: Willy Stöwer, Marinemaler, „Mitteldeutsches Jahrbuch für Kultur und Geschichte” 2014, Bd. 21, s. 257.
Stöwer, Willy (1864–1931).
196
Bibliografie
507.Knap Paweł, Patron z milicji, „Szczeciner” 2014, nr 14, s. 52–56.
Przybylak, Zdzisław (1925–1952).
508.Kochanowska Janina, Księżna Maria z Czartoryskich Wirtemberska –
Pani na Trzebiatowie, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 177–195.
Wirtemberska, Maria Anna (1768–1854).
509. Kosiorowski Zbigniew, Alina Głowacka (1932–2014), „Kronika Szczecina”
2013 (2014), nr 32, s. 263–265.
Głowacka, Alina (1932–2014).
510. Kosman Janina, Pawlik Radosław, Nekrologia 2013, „Kronika Szczecina”
2013 (2014), nr 32, s. 365–370.
Chwesiuk, Krzysztof (1949–2013); Dańczak, Alicja (?–2013); Gacparski, Arkadiusz (1962–2013); Gazińska, Mirosława (1961–2013); Kałucki, Czesław (?–2013);
Konarski, Ludwik (1933–2013); Książyński, Ryszard (?–2013); Kuczyński, Jerzy
(1926–2013); Laskiewicz, Henryk (1929–2013); Leoński, Jacek (1954–2013); Mandziak, Tadeusz (?–2013); Niesiołowski, Krzysztof (1927–2013); Pilarska, Krystyna (?–2013); Rodziewicz, Danuta (1947–2013); Seidler, Maria (19??–2013); Sokołowski, Kazimierz (1963–2013); Waszczenko, Piotr (1969–2013); Wiater, Edward
(?–2013); Wyrobek, Jerzy (1949–2013); Zdawski, Tadeusz (19??–2013); Żydlik,
Władysław (1938–2013).
511. Kozłowski Kazimierz, Krystyna Łyczywek – Honorowy Obywatel Szczecina: (laudacja), „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 319–320.
512. Kozłowski Kazimierz, Pamięci wojewody Jerzego Kuczyńskiego, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 273–275.
Kuczyński, Jerzy (1926–2013).
513. Kozłowski Kazimierz, Profesorowi Tadeuszowi Białeckiemu na osiemdziesiąte urodziny, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 305–311.
514. Kozłowski Kazimierz, Redaktor Krzysztof Gołda (1959–2014), „Przegląd
Zachodniopomorski” 2014, z. 4, s. 7–13.
515. Kozłowski Kazimierz, Życiorys gen. broni Zdzisława Gorala, „Kronika
Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 207–208.
Bibliografie
197
516. Kroczyński Hieronim, Baleneolog dr Hermann Emanuel Hirschfeld, „Kołobrzeskie Wiadomości = Kolberger Nachrichten” 2014, nr 45, s. 8.
Hirschfeldt, Hermann Emmanuel (1825–1885).
517. Lewandowski Leszek, Z Chojny do Szczecina, „Szczeciner” 2014, nr 4,
s. 78–83.
Mikołajczak, Stanisław.
518. Lewicka Anna, Z żałobnej karty. Regina Lemierzewicz, „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2014, nr 1, s. 113–114.
Lemierzewicz, Regina (1921–2013).
519. Loeck Gottfried, Ferdinand von Schill – Feuerkopf, Revolutionär oder
charismatischer Volksheld?: ein Beitrag zu den Befreiungskriegen, „Pommern” 2014, H. 3, s. 4–11
Schill, Ferdinand Baptista von (1776–1809).
520. Łoś Marian, [Wspomnienia], „Kronika Moryńska” 2013/2014, s. 37–39.
521. Machoy Zygmunt, Wspomnienie o dr Alinie Mandat w kolejną rocznicę jej śmierci, „Biuletyn Informacyjny / Pomorski Uniwersytet Medyczny
w Szczecinie” 2014, nr 1, s. 39–41.
Mandat, Alina (1930–1996).
522. Malinowski Waldemar, Zielone niebo w cieniu swastyki i czerwonej gwiazdy, Szczecin 2014, 311 s.
Druk na prawach rękopisu.
523. Marek Eisner, [red. nacz. Ireneusz Kojder], Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Szczecin 2014, 343 s. (Monumenta Medicorum Pomeraniae).
Eisner, Marek (1907–1994).
524. Markowska Janina, [Wspomnienia], „Kronika Moryńska” 2013/2014,
s. 41–42.
198
Bibliografie
525. Masalski Robert, Jan Kazieczko, ksiądz, „Kronika Szczecina” 2013 (2014),
nr 32, s. 301–304.
526. Maślij Agnieszka, Hans Hartig: zapomniany mistrz pędzla z Pomorza?,
„Karnickie Żurawie” 2014, nr 1, s. 14–15.
Hartig, Hans (1873–1936).
527. Mazur Jan Marcin, Chwila i trwanie: wspominając ks. Janusza Stanisława Pasierba (1929–93). (1), „Niedziela” 2014, nr 4, dod. „Kościół nad Odrą
i Bałtykiem”, nr 4, s. V.
Pasierb, Janusz Stanisław (1929–1993), Kostynowicz, Roman (1921–2008), Chmarzyński, Gwido (1905–1973).
528. Mazur Jan Marcin, Chwila i trwanie: wspominając ks. Janusza Stanisława Pasierba (1929–93). (2), „Niedziela” 2014, nr 6, dod. „Kościół nad Odrą
i Bałtykiem”, nr 6, s. VI.
Pasierb, Janusz Stanisław (1929–1993), Kostynowicz, Roman (1921–2008).
529. Mazur Jan Marcin, Powrót pierwszej przeoryszy, „Niedziela” 2014, nr 1,
dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 1, s. VI–VII
Czarnecka, Anna (1926–1997).
530.Mazur Jan Marcin, Profesor Maria Seidler, „Kronika Szczecina” 2013
(2014), nr 32, s. 277–278.
Seidler, Maria (19??–2013).
531. Mąka Henryk, Przy sterach i pod żaglami: poczet ludzi morza 1914–2014,
Warszawa cop. 2014, 302, [2] s.
532. Metaxas Eric, Bonhoeffer: Pastor, Agent, Märtyrer und Prophet, (6., durchges. Aufl.), Holzgerlingen 2014, 749 s.
Bonhoeffer, Dietrich (1906–1945).
533. Miczkuła Marcin, Odszedł do Pana najstarszy kapłan archidiecezji, „Niedziela” 2014, nr 14, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 14, s. II.
Morawski, Franciszek (1918–2014).
Bibliografie
199
534.Neuhaus Günter O., [Johannes Bugenhagen], „Mitteldeutsches Jahrbuch
für Kultur und Geschichte” 2014, Bd. 21, s. 454–456.
Zawiera rec. książki: Buske Norbert, Johannes Bugenhagen. Sein Leben, seine Zeit,
seine Wirkungen, Schwerin 2010 (Beiträge zur pommerschen Landes-, Kirchenund Kunstgeschichte, 14).
535. Od przyjaciół: książka ofiarowana Pawłowi Bartnikowi w roku Jego 55.
urodzin, Szczecin 2014, 193, [2] s., [16] s. tabl.
536.Owsianowski Wojciech, Gnieźnieńska flota, maryniści, ludzie zasłużeni,
„Kołobrzeskie Wiadomości = Kolberger Nachrichten” 2014, nr 46, s. 41.
Hubicka, Bożena (1926–2014), Frankiewicz, Bogdan (1923–2003).
537. Owsianowski Wojciech, Ludzie zasłużeni, ulice, kino–Bałtyk–Centrum,
„Kołobrzeskie Wiadomości = Kolberger Nachrichten” 2014, nr 44, s. 26.
Piskorski, Czesław (1915–1987), Kroczyński, Hieronim (1934–), Skorupiński, Józef.
538. Pińkowski Krzysztof, Generał Jerzy Stańczyk – policjant przełomu dwóch
epok, w: Wokół spraw morza, regionalnej historii i polityki, Szczecin 2014,
s. 113–121.
Stańczyk, Jerzy Edward (1936–).
539. Ptaszyński Radosław, Byłam żoną André Robineau, w: Szczecin z oddali:
Robineau, André Simon (1924–1982), Robineau, Edwige (1922–2013).
540.Puławski Andrzej, Henryk von Borcke – uczestnik wojen o sukcesję szczecińską, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia]
2014, s. 37–47.
Borcke, Henryk von (Czarny Rycerz ?–ca 1496).
541. Rakowicz Kazimiera, Zesłanie, czyli Droga przez mękę, Szczecin 2014,
141 s.
542.Rogaś Wanda, Bogu dziękuję za cud powrotu z Syberii, rozm. przepr. Bogdan Nowak, „Niedziela” 2014, nr 35, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”,
nr 35, s. III, V.
200
Bibliografie
543. Simiński Rafał, Wilke Manteuffel – krzyżacki sojusznik, pomorski raubritter i radca książęcy w pierwszych dziesięcioleciach XV wieku, „Studia
z Dziejów Średniowiecza” 2014, nr 18, s. 209–226.
544.Sławnianie znani i nieznani, pod red. Jana Sroki, Marii Poprawskiej, Sławno 2014, 220 s.
545. Szczesiak Edmund, Wyrwana z piekła, Gdańsk 2014, 161, [2] s.
Jutrzenka-Trzebiatowska, Gertruda (1924–).
546.Szlarb Paweł, Prowans Piotr, Prof. dr hab. n. med. Bolesław Nagay (1926–
2014), „Biuletyn Informacyjny / Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie” 2014, nr 1, s. 37–38.
Nagay, Bolesław (1926–2014).
547. Techman Ryszard, Ludzie morskiego Szczecina, cz. 23, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 289–300.
Małecki, Witold (1913–2001).
548.(tw), Zmarła najstarsza mieszkanka, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 41, s. 1.
Wałach, Katarzyna (1909–2014).
549. Twardochleb Bogdan, Redaktor Krzysztof Gołda (1959–2014) wybitny tłumacz, który nie ma naśladowców, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32,
s. 269–271.
550.Tylman Janina, Z żałobnej karty. Melania Puch z d. Mrozowska (1919–
2013), „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 2014, nr 2, s. 80–87.
Puch, Melania (1919–2013).
551. Vogler Hans-Udo, Dietrich Bonhoeffer Christ, Pfarrer im Widerstand gegen Hitlerowi, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 275–281.
Bibliografie
201
552. Vogler Hans-Udo, Dietrich Bonhoeffer – chrześcijanin, proboszcz – w proteście przeciwko Hitlerowi, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013,
Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 267–274.
553. Wächter Joachim, [Ernst Küster, Lebensbeschreibung des Geheimrats
Prof. Dr. med. Ernst Küster], „Baltische Studien” N.F. 2014 (2015), Bd. 100,
s. 206, 207.
Zawiera rec. książki: Küster Ernst, Lebensbeschreibung des Geheimrats Prof.
Dr. med. Ernst Küster, o. Professor der Chirurgie in Marburg a.d. Lahn. Jugenzeit,
Studienzeit bis zur Dr. Promotion, Hrsg. Jürgen Küster, Norderstedt 2011.
554.Walczak Jerzy, Zawsze oddany Bogu i Maryi, „Niedziela” 2014, nr 7, dod.
„Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 7, s. III, V.
Obacz, Władysław (1935–2014).
555. Wejman Grzegorz, Zmarł ks. kan. Władysław Jackowski, „Niedziela” 2014,
nr 31, dod. „Kościół nad Odrą i Bałtykiem”, nr 31, s. II.
Jackowski, Władysław (1941–2014).
Historia poszczególnych regionów i miejscowości
Regiony
556.Bartosik Przemysław, Ziemia Człopiańska: moja mała ojczyzna, Człopa
2014, 199 s.
557. Becker Bert, [Insel im pommrischen Meer], „Jahrbuch für die Geschichte
Mittel- und Ostdeutschlands” 2014, Bd. 59, s. 307–309.
Zawiera rec. książki: Insel im pommrischen Meer: Beiträge zur Geschichte Rügens,
Hrsg. Nils Jörn, Irmfried Garbe, Greifswald 2011.
558. Gałka Bogusław, [Z przeszłości Ziemi Człopieńskiej], „Studia i Materiały
do Dziejów Ziemi Wałeckiej” 2014, nr 5, s. 230–232.
Zawiera rec. książki: Bartosik Przemysław, Z przeszłości Ziemi Człopieńskiej,
Człopa 2013.
202
Bibliografie
559. Jörn Nils, [Rügen im Mittelalter], „Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und
Ostdeutschlands” 2014, Bd. 59, s. 306–307.
Zawiera rec. książki: Reimann Heike, Ruchhöft Fred, Willich Cornelia, Rügen im
Mittelalter: Eine interdisziplinäre Studie zur mittelalterlichen Besiedlung auf Rügen, Stuttgart 2011 (Forschungen zur Geschichte und Kultur des östlichen Mitteleuropa, 36).
560.Leszczełowski Jarosław, Piętnastka powiatu drawskiego, Drawsko Pomorskie–Piła 2014, 148 s. Bibliogr. s. 147–148.
561. Nadodrzańskie spotkania z historią 2014: II Polsko-Niemiecka Konferencja
Naukowa, Mieszkowice, 25 kwietnia 2014 r. = Treffen mit der Geschichte an
der Oder 2014: 2. Deutsch-Polnische Wissenschaftliche Konferenz, Mieszkowice (Bärwalde Nm.), 25. April 2014: materiały, pod red. Andrzeja Chludzińskiego, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014, 384 s.
562. Porada Haik Thomas, Cammin (Hochstift), w: Online-Lexikon zur Kultur
und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa, dostępny w: http://ome
-lexikon.uni-oldenburg.de/regionen/cammin-hochstift.
563. Porada Haik Thomas, Draheim (Starostei), w: Online-Lexikon zur Kultur
und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa, dostępny w: http://ome
-lexikon.uni-oldenburg.de/regionen/draheim-starostei.
564.Porada Haik Thomas, Lauenburg und Bütow (Lande), w: Online-Lexikon
zur Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa, dostępny
w: http://ome-lexikon.uni-oldenburg.de/regionen/lauenburg-und-buetow-lande.
565. Porada Haik Thomas, Pommern, w: Online-Lexikon zur Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa, dostępny w: http://ome-lexikon.
uni-oldenburg.de/regionen/pommern.
566.Ryss Robert, Meandry historii, „Gazeta Chojeńska” 2014, nr 17, s. 3.
Konferencja naukowa „Nadoodrzańskie spotkania z historią 2014”.
567. Sitarz Bartosz, Za miedzą Szczecina, czyli jak powstał obwód welecki,
„Szczeciner” 2014, nr 4, s. 36–51.
568.Sroka Jan, Słownik historyczny wsi powiatu sławieńskiego, Sławno 2014,
187 s.
Bibliografie
203
Miejscowości
569. Benl Rudolf, Ursprünge und Anfänge der Stadt Kolberg, „Baltische Studien” N.F. 2014 (2015), Bd. 100, s. 7–30.
Kołobrzeg (woj. zachodniopomorskie).
570. Berg Jan, „Der Friede hat uns nicht gebracht, was wir erhofft hatten...”: die
ersten Nachkriegsjahre im Kreis Franzburg 1918–1920, „Pommern” 2014,
H. 4, s. 4–13.
Landkreis Franzburg-Barth (Niemcy).
571. Bieniek Dariusz, Z dziejów wsi Lewice do 1945 roku, w: Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 49–60.
Lewice (woj. zachodniopomorskie).
572. Brzustowicz Grzegorz Jacek, Vertrag von Bärwalde aus dem Jahr 1631,
Myślibórz (woj. zachodniopomorskie).
573. Brzustowicz Grzegorz Jacek, Alians mieszkowicki z 1631 roku, w: Nadodrzańskie spotkania z historią 2014, Pruszcz Gdański–Mieszkowice 2014,
s. 105–124.
Myślibórz (woj. zachodniopomorskie).
574. Burdziej Marcin, Klucz do Bastei: zeszyt edukacji muzealnej, Stargard cop.
2014, 32 s.
575. Burdziej Marcin, (Nie)znane historie: zeszyt edukacji muzealnej, Stargard
2014, [6], 60, [2] s.
576. Burdziej Marcin, Schlüssel zur Bastei: Museumspädagogischen Heft, Stargard cop. 2014, 32 s.
577. Ceglarz Tomasz, Znaczenie polityczne i społeczne ostatnich wyborów do
Miejskiej Rady Narodowej w Szczecinku z 19 czerwca 1988 r., w: Wybory
i referenda w PRL, Szczecin 2014, s. 361–372.
204
Bibliografie
578. Ceynowa Tadeusz, Wałcz, w: Encyklopedia katolicka, t. 20, Lublin 2014,
s. 192–193.
579. Ceynowa Tadeusz, Wrzosowo, w: Encyklopedia katolicka, t. 20, Lublin
2014, s. 992–992.
580. Chorzelin: świnoujska Atlantyda, oprac. Marek Czajkowski, Kamil Ciesielski, Szczecin 2014, 79, [1] s. Bibliogr. s. [80].
581. Chrobak Piotr, Kalendarium najważniejszych wydarzeń w Szczecinie
w 2013 roku , „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 323–364.
582. Czejarek Roman, Sekrety Szczecina, Łódź cop. 2014, 128 s.
583. Dobbert Hans, Das 250 jährige Neu-Kentzlin, „Pommern” 2014, H. 2,
s. 12–17.
Neu-Kentzlin (Niemcy).
584. Eisentraut Thomas, Krüger Joachim, Die Seeschlacht von Wittow von
1712 nach einem unbeachteten Augenzeugenbericht, „Baltische Studien”
N.F. 2014 (2015), Bd. 100, s. 129–154.
585. Gaziński Radosław, Gwiazdowska Ewa, Szukała Maciej, Techman Ryszard, Dzieje Stepnicy, Szczecin 2014, 531 s. Bibliogr. s. 437–442.
586. Gierke Michał, Kilka uwag o chojeńskich młynach miejskich: na marginesie pracy E. Rymara, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 271–277.
Polemika z artykułem: Rymar Edward, Dawne młyny, folusze i tartaki ziemi chojeńskiej i mieszkowskiej, „Rocznik Chojeński” 2012, t. 4, s. 59–80.
587. Gut Agnieszka, Petrusiewicz Paweł, Życie gospodarcze mieszkańców
Sowna w XX wieku, w: Z dziejów Sowna w XX wieku, Szczecin–Stargard
2014, s. 69–76.
588. Guzikowski Krzysztof, Procesy kolonizacyjne w posiadłościach cystersów
z Kołbacza w XII–XIV wieku: przestrzeń i ludzie, wyd. 1 (dodr.), Szczecin
2014, 267 s. (Pomorze Zachodnie – Historia i Współczesność).
Bibliografie
205
589. Guzikowski Krzysztof, Rywalizacja Szczecina z innymi miastami w dorzeczu Odry od XIII do XV wieku, w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja
Edukacyjna, 30.XI.2012 r., Szczecin 2014, s. 13–26.
590. Gwiazdowska Ewa, [Cedynia i okolice poprzez wieki, red. Paweł Migdalski, Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Terra Incognita”, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego, Chojna–Szczecin 2013, ss. 374, il. czarno-białe], „Przegląd Zachodniopomorski”
2014, z. 2, s. 147–156.
Zawiera rec. książki: Cedynia i okolice poprzez wieki, red. Paweł Migdalski, Chojna–Szczecin 2013.
591. Kazaniecki Józef, Goleniów: dzieje Starego Miasta, Goleniów 2014, 152 s.
(Biblioteka Wiedzy o Goleniowie).
592.Konkel Henryk Andrzej, Pięć wieków miasteczka Golenice, „Rocznik
Chojeński” 2014, t. 6, s. 179–188.
593. Kozłowski Kazimierz, Dlaczego Międzyzdroje, a nie Misdroy, w: XIV Zachodniopomorski Festiwal Nauki: spotkania z nauką w Wolinie i Międzyzdrojach, Szczecin 2014, s. 11–15.
594. Kozłowski Kazimierz, Między Stettinem a Szczecinem dr. Jana Musekampa, „Kronika Szczecina” 2013 (2014), nr 32, s. 201–202.
Zawiera rec. książki: Musekamp Jan, Między Stettinem a Szczecinem: metamorfozy
miasta od 1945 do 2005, Poznań 2013.
595. Leszczełowski Jarosław, Żółte gawędy historyczne: z dziejów wsi Żółte,
dawniej Schilde, Złocieniec, Drawsko Pomorskie 2014, 67 s.
Żółte (woj. zachodniopomorskie).
596. Łuczak Marek, Szczecin: Dąbie = Altdamm, Szczecin 2014, 352 s. Bibliogr.
s. 349–352.
597. Łukasiewicz Dariusz, Miasta polskie i pruskie na przełomie XVIII i XIX w.,
cz. 1, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 87–41.
Wałcz (woj. zachodniopomorskie).
206
Bibliografie
598. Malinowski Bronisław, Malinowski Andrzej, Straty niemieckiej ludności
Bobolic w latach 1939–1947, Bobolice 2014, 157 s. Bibliogr. s. 91–93.
599. Mieczkowski Zbigniew, Dzieje Lubieszewa i jeziora Lubie, Lubieszewo
2014, 315 s. Bibliogr. s. [303]–306.
600.Pod skrzydłami Gryfa, [koncepcja merytoryczna kat. Renata Zdero], Szczecin 2014, 245, [3] s. Bibliogr. s. 35–37.
Wystawa: Zamek Książąt Pomorskich Galeria Gotycka, 29 września – 30 listopada
2014 roku.
601. Rymar Edward, Chojeński dwór i zamek panujących w Nowej Marchii
władców i ich urzędników, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 29–41.
602.Rymar Edward, Lipiany i okolice poprzez wieki: (do 1945 roku) z exkursem
o polskich pionierskich latach 1945–1950 (Lipianach „powiatowych”), Lipiany 2014, 364 s. Bibliogr. s. 333–339.
603.Rymar Edward, Uwagi polemiczne do „Kilku uwag o chojeńskich młynach
miejskich” [Michała Gierke], „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6, s. 279–284.
Odpowiedź na artykuł polemiczny: Gierke Michał, Kilka uwag o chojeńskich młynach miejskich – na marginesie pracy E. Rymara, „Rocznik Chojeński” 2014, t. 6,
s. 271–277.
Dotyczy artykułu: Rymar Edward, Dawne młyny, folusze i tartaki ziemi chojeńskiej i mieszkowskiej, „Rocznik Chojeński” 2012, t. 4, s. 59–80.
604.Schleinert Dirk, Engelswacht 1752: Beschreibung eines Gutshofes und einer
Gartenanlage in Schwedisch-Pommern, „Pommern” 2014, H. 4, s. 24–29.
Engelswacht (Niemcy).
605.700 [Siedemset] lat Drawna: studia i materiały z historii miasta i szlachty
nowomarchijsko-zachodniopomorskiej: materiały z konferencji popularnonaukowej zorganizowanej z okazji 700-lecia Drawna w dniu 27 września
2013 r., pod red. Ryszarda Tomczyka, Bogdana Wojciecha Brzustowicza,
Szczecin 2014, 203 [1] s.
606.Siedziako Michał, Niemiecki historyk o tożsamości polskiego Szczecina. Uwagi na marginesie książki Jana Musekampa „Między Stettinem
a Szczecinem. Metamorfozy miasta od 1945 do 2005”, Wydawnictwo Nauka
Bibliografie
207
i Innowacje, Poznań 2013, ss. 383, „Przegląd Zachodniopomorski” 2014,
z. 2, s. 139–146.
Zawiera rec. książki: Musekamp Jan, Między Stettinem a Szczecinem: metamorfozy
miasta od 1945 do 2005, Poznań 2013.
607. Skaziński Błażej, Barlinek na szlaku młynów, Barlinek–Szczecin 2014, 95 [1] s.
608.Skóra Wojciech, Szczecin dwudziestolecia międzywojennego w oczach pracowników polskiego MSZ i wywiadu, w: Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna, 30 XI 2012 r., Szczecin 2014, s. 69–109.
609. Szczecin z oddali: Piąta Konferencja Edukacyjna, 30 XI 2012 r., pod red.
Katarzyny Rembackiej, Szczecin 2014, 258, [1] s.
610. Thadden Rudolph von, Kleines Dorf mit einer grossen Uhr, w: Trzebiatów
– spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 287–289.
Trzygłów (woj. zachodniopomorskie).
611. Thadden Rudolph von, Mała wioska z wielkim zegarem, w: Trzebiatów –
spotkania pomorskie 2013, Trzebiatów [Gdynia] 2014, s. 283–285.
Trzygłów (woj. zachodniopomorskie).
612. Trzebiatów – spotkania pomorskie 2013, pod red. Janiny Kochanowskiej,
Trzebiatów, Trzebiatowski Ośrodek Kultury [Gdynia] 2014, 295 s., [32] s. tabl.
613. Voelker Johannes, Ostatnie dni Kołobrzegu: walki o niemieckie miasto
w marcu 1945 roku, Oświęcim 2014, 194 s., [5] s. tabl. Bibliogr. s. 158–159
(Seria DWŚ, t. 11).
614. Warmann Hans-Gerd, August 1944: Am Himmel über Stettin war die Hölle
los: im Inferno der Bombennächte vor 70 Jahren verloren 2377 Menschen
ihr Leben, „Stettiner Bürgerbrief” 2014, s. 50–53.
615. Wedel Kay Wedego Vivigens von, Das Rittergut Schwerin: Geschichte,
Gutswirtschaft und Erinnerungen, „Pommern” 2014, H. 1, s. 13–21.
Zwierzynek (woj. zachodniopomorskie), Krępcewo (woj. zachodniopomorskie).
616. Z dziejów Sowna w XX wieku, red. Agnieszka Gut, Monika Ogiewa-Sejnota,
Szczecin 2014.
208
Bibliografie
Indeks autorski
Wykazuje nazwiska autorów, redaktorów, osób opracowujących, autorów recenzji i polemik oraz współpracowników wraz z numerami pozycji.
Afeltowicz Beata 343
Alvermann Dirk 38, 39, 46, 47
Andrzejowski Jacek 114
Aniszewska Jolanta 84, 407, 408
Anklewicz Marian 85
Auge Oliver 185
Babiński Andrzej 469
Bal Wojciech 378
Bartczak Anna 7, 306
Bartels Friedrich 219
Bartnik Paweł 225, 470
Bartosik Przemysław 556, 558
Bartoszewicz Henryk 67
Bastowska Krystyna 241
Becker Bert 557
Benken Przemysław 146
Benl Rudolf 569
Berg Jan 570
Berowska Marta 270, 271
Bertram Marion 92
Biedrzycki Adam 1
Bieniek Dariusz 571
Bierca Andrzej 167, 409
Biermann Felix 110, 201
Biewer Ludwig 465
Bis Arkadiusz 3
Bischoff Dieter 307, 308
Bizio Krzysztof 379
Blüggel Bruno 321, 322
Bolte Henrike 38, 39
Bończa-Bystrzycki Lech 242
Borkowska Urszula 471
Borowczyk Jerzy 351
Borówka Teresa 323
Borucki Robert 247
Borysowska Agnieszka 324
Borzyszkowski Józef 472
Bost Bodo 473
Bosy Grzegorz 360
Brejdak Jaromir 361
Briesewitz Gernot 21
Brzustowicz Bogdan Wojciech 605
Brzustowicz Grzegorz Jacek 348, 474,
572, 573
Bubnowicz Błażej 358
Bugalski Łukasz 380
Burdziej Marcin 93, 574–576
Bursche Aleksander 452
Buske Norbert 267, 466, 534
Buziałkowski Jerzy 410
Bykowska Milena 147
Cała Alina 191, 192
Cegiełka Tomasz 238
Ceglarz Tomasz 475, 577
Ceynowa Tadeusz 49, 51, 56, 476–478,
578, 579
Chlebowska Agnieszka 226, 479
Chludziński Andrzej 344, 345
Chludziński Andrzej 561
Chojancki Grzegorz 248
Chojecki Dariusz K. 183, 220
Choroba Tomasz 288
Bibliografie
Chowański Adolf 480
Chrobak Piotr 157, 161, 166, 481, 581
Chudziak Wojciech 104
Ciechanowski Grzegorz 182
Ciesielski Kamil 580
Cieśluk Małgorzata 31
Cnotliwy Eugeniusz 94
Cybulski Edmund
Cybulski Edmund 50, 482
Cywiński Dominik 461
Cywiński Zygmunt Piotr 95, 362, 462
Czajko Mieczysław 268
Czajkowski Marek 580
Czapp Wiktor Bolesław 313, 483
Czejarek Roman 582
Czolkoß Michael 314
Dahlenburg Birgit 411
Danielewski Marcin 96
Daszkowski Eugeniusz Andrzej 484
Dąbrowska Danuta 485
Dąbrowska Halina 486
Dąbrowska Małgorzata 32
Deptuła Wiesław 315
Dingel Irene 267
Dobbert Hans 583
Dobusch Nick 66
Drobnik Marta 325
Dryja Sławomir 97
Drzeżdżon Roman 272
Duda Małgorzata 289, 293, 296
Duda Tomasz 289, 293, 296
Dudź Jerzy 412, 413
Durka Włodzimierz 186, 235
Dworaczyk Marek 98
Dygdała Jerzy 40
Dymna Anna 414
Dzierbunowicz Ewa Halina 208
Dziewanowski Marcin 99
Ebert Małgorzata 85
Eider Jerzy 319
Eilbracht Heidemarie 92
Einhorn Ignacy 290
Eisentraut Thomas 584
Eisler Jerzy 148
Ellwart Jarosław 291, 292, 297
Essegern Ute 466
Faszcza Dariusz 169
Fatalska Paulina 68
Fenrych Zofia 149
Fijałkowska Joanna 415
Filipowiak Przemysław 487
Filipowiak Władysław 132
Florczak Dominika 488
Foltyn Rafał 416
Frankel Maria 7, 54
Frąckowiak Piotr 61
Freindorf Agata 273, 274
Frenssen Brite 417, 499
Freymann Hubert 58
Friske Matthias 381
Gacparska Iwona 489
Galiński Tadeusz 100
Gałka Bogusław 558
Garbe Irmfried 557
Gaziński Radosław 209, 213, 585
Gediga Bogusław 490
Gibczyński Wojciech 61, 62
Gierke Michał 117, 357, 382, 586, 603
Glaza Edmund 491
Gogol Zdzisław 251
Gołębiowski Robert 275, 492, 493
209
210
Bibliografie
Gonska Bernard 494
Goral Zdzisław 170
Gossler Norbert 101
Górewicz Igor Dominik 418
Grossé Zbigniew 495
Grube Klemens 199, 317
Grundner Thomas 499
Gut Agnieszka 59, 587, 616
Gut Paweł 145
Gutsche Edda 363, 496, 497
Guzikowski Krzysztof 135, 588, 589
Gwiazdowska Ewa 69, 86, 87, 419, 498,
585, 590
Gwiazdowska Małgorzata 383, 384
Haese Klaus 499
Halicka Beata 189
Hannes Hellmut 364, 365, 385
Häusler Alexander 102
Herrmann Ulrich-Gerd 172
Herzig Martin 501
Heußner Karl-Uwe 381
Hińcz-Gnysińska Anna 276
Hirsch Helga 198
Hollnecker Marion 103
Holste Karsten 143
Hukowska-Szematowicz Beata 315
Iwasiów Sławomir 187
Iwińska Anna 316
Iwiński Jerzy 316
Jacob Christina 105
Jakubowska Agnieszka 200
Jancke Peter 73
Jandausch Kathleen 465
Janiak Mirosław 214
Jankowiak Grzegorz 277
Jankowiak-Maik Agnieszka 150
Janowski Andrzej 107
Jarząb Wojciech 366
Jasiulewicz Michał 200
Jędryka Waldemar 386
Jöns Hauke 108, 109
Jordan Stefan 22
Jörn Nils 501, 557, 559
Jóźwik Leszek 88
Judek Cecylia 326, 502, 503
Jurkiewicz Janusz Leszek 367, 387
Juszczak-Maraszkiewicz Elżbieta 504
(k) 505
Kabata Maria 349
Kacprzak Dariusz 419–426, 442, 443, 498
Kaczmarczyk Adam 304
Kal Elżbieta 388
Kallaur Kazimierz 463
Kamolowa Danuta 327
(kar) 427, 428
Karle Martina 108, 109
Krasucki Eryk 193
Karszys Grzegorz 116
Karwowski Lech 443
Kazaniecki Józef 591
Kaźmierczak Ryszard 104
Kempke Torsten 110
Kiel Uwe 145
Kieser harro 506
Kiliński Zbigniew 227
Klingenberg Jenni 429,430
Klonder Andrzej 210
Knap Paweł 507
Kneisel Jutta 201
Kochanowska Janina 612
Kochanowska Janina 508
Bibliografie
Kocjan Stanisław 211
Kojder Ireneusz 523
Kokiel Andrzej 237, 238
Konkel Henryk Andrzej 592
Konopczyńska-Tota Ewelina 328
Kopycińska Ludmiła 467
Kopydłowski Janusz 431,
Kordela Marcin 158
Korek Renata Teresa 309
Körnet Jan 317
Kosiorowski Zbigniew 509
Kosman Janina 510
Kostkiewicz-Górska Grażyna 2
Kowalczyk Monika 346
Kowalczyk-Heyman Elżbieta 432
Kowalska Anna Bogumiła 111
Kowalski Krzysztof 452
Kozłowska Izabela 390
Kozłowski Kazimierz 151
Kozłowski Kazimierz 511–515
Kozłowski Kazimierz 52, 53
Kozłowski Kazimierz 593, 594
Koźmiński Eugeniusz 350
Kraack Detlev 221
Krasnodębska Kinga 368
Krasucki Eryk 188
Krasucki Eryk 369
Kroczyński Hieronim 212
Kroczyński Hieronim 516
Krüger Joachim 466
Krüger Joachim 584
Kryśkiewicz Hadrian L. 370
Krzymuska-Fafius Zofia 368
Krzystek Andrzej 249
Krzywicki Stanisław 500
Kubaj Artur 152
Kubaj Artur 228, 232
Kuczkowski Andrzej 112
Kudełka Agnieszka 325
Kudosz Małgorzata 325
Kuna Marcin m391
Kunkel Burkhard 371
Kupiec Michał 71, 72
Kupisiński Robert 81, 82
Kurcz Zbigniew 190
Kurek Artur 278, 279
Küster Ernst 553
Kutny-Giedrys Mirosława 433
Kwiatkowski Krzysztof 136
Kwiatkowski Stefan Franciszek 33
Larek Michał 351
Leszczełowski Jarosław 173, 560, 595
Leszczyński Marcin 174
Lewandowski Leszek 517
Lewicka Anna 518
Linka Anna 222
Lipska Elżbieta 164
Liskowacka Jolanta 329
Liskowacki Artur Daniel 351
Lissok Michael 392, 393
Loeck Gottfried 73, 310, 372, 519,
Lublow Wolfgang 215, 216, 373
Lubowicka Alicja 389
Łapott Jacek 434, 435
Łopuch Maria 394
Łopuch Wojciech 330
Łoś Marian 520
Łuczak Marek 395, 596
211
212
Łukasiewicz Dariusz 597
Łukaszyk Agnieszka 96
Łuszczek Krzysztof 250
(m) 8
Machałek Małgorzata 231, 437
Macholak Jan 41, 54, 145, 231
Machoy Zygmunt 223, 521
Maćkowski Andrzej 251
Majewski Marcin 458
Makowski Adam 153
Maliniak Jarosław 305
Malinowski Andrzej 598
Malinowski Bronisław 438, 598
Malinowski Ryszard 320
Malinowski Waldemar 522
Maliński Piotr 352
Mąka Henryk 531
Malkowska Agnieszka 203
Małecki Arkadiusz 24
Małkowska Monika 439
Mantel Peter 317
Manzke Eberhard 269
Manzke Hermann 269
Marciniak Rafał 154
Marcinkiewicz Lilia 331, 332
Maren Röger 189
Markiewicz Malwina 440, 460
Markowska Janina 524
Markowski Dawid 204
Martin Jens 105
Masalski Robert 55, 525
Maślij Agnieszka 526
Matecka Małgorzata 6
Matławski Bogdan 206
Matuszewska Agnieszka 113
Matwiejczuk Agnieszka 441
Bibliografie
Mazur Jan Marcin 527–530
Mellies Dirk 143
Messal Sebastian 108, 109
Metaxas Eric 532
Michałowski Piotr 9, 405
Miczkuła Marcin 533
Midgley David R, 353
Mieczkowski Zbigniew 599
Migdalski Paweł 34–36, 230,590
Milewska Krystyna 442
Miszczuk Rafał 159, 160
Mittenzwei Jan 165
Mohr Lutz 137
Morawska Anna 325
Müller Anett 73
Müller Matthias 281, 295
Musekamp Jan 187, 594, 606
Naus Krystyna 318
Neitzel Sönke 144
Neuhaus Günter O. 534
Nowak Bogdan 542
Obracht-Prondzyński Cezary 472
Ogiewa-Sejnota Monika 140, 141, 616
Olechowska Paulina 10–12, 17, 333
Olschewski Jana 396
Olszak Helmut 217
Orgas Steffen 397
Owsianowski Wojciech 296, 536
Pacała Zdzisław 161
Pahl Magnus 144
Pakuła Mateusz 252
Partyka Jacek 64
Pawlak Aleksy 445
Pawlik Radosław 42, 510
Pawłowski Paweł 446–448, 460
Bibliografie
Pączek Tomasz 168
Pencarski Kacper 398
Petrusiewicz Paweł 587
Petzholdt Nils 115
Pęziński Piotr 194
Piasecki Karol 206
Piasek Dariusz 297
Pińkowski Krzysztof 538
Piotrowski Andrzej 74
Piskorski Jan Maria 187
Pisula Przemysław 449
Piwek Aleksander 399
Płaczek Edmund 482
Pławiak Klaudia 450
Płotkowiak Maciej 400, 401
Podsiadło Mieczysław 360
Popielas-Szultka Barbara243
Popławska Aneta 195
Poprawska Maria 544
Porada Haik Thomas 562–565
Potkowski Edward 25
Półrolniczak Edward 360
Probst Volker 419
Prowans Piotr 546
Pruska Mariola 114
Ptaszyński Radosław 539
Pullat Raimo 210
Pullat Risto 210
Puławski Andrzej 342, 540
Puzyna Włodzimierz 231
Rajewski Bartosz 253
Rakowicz Kazimiera 541
Reimann Heike 559
Rembacka Katarzyna 609
Rembas Michał 299, 300, 301, 402
Rębkowski Marian 116, 117
213
Rhadden Rudolph von 610, 611
Rhein Stefan 267
Richter Martin 137
Rogalski Bartłomiej 118–120
Rogaś Wanda 542
Ronowska Bożena 282
Rosa Anna 200
Rose Ulrich 75
(rr) 13, 89, 196, 205, 301, 374, 451
Rubino Mario 354
Ruchhöft Fred 559
Ruthenberg Eckhart 196
Rymar Edward 142, 283, 347, 468, 586,
601–603
Rypniewska Krystyna 375
Ryss Robert 464, 566
Sabaciński Marcin 121
Schäfer Cathrin 122
Schäfer Heiko 376
Schanz Elke 123
Schleinert Dirk 334, 335, 604
Schmandt Piotr 284
Schmidt Jens-Peter 103, 124
Schoknecht Ulrich 125
Schuster Jan 114
Schwarzwälder Syvie 138
Siedlik Krzysztof 76
Siedziako Michał 14–16, 162, 228, 232,
254–258, 606
Sieniatecka Teresa 327
Sil Bartłomiej 93, 450
Simiński Rafał 139, 543
Sitarz Bartosz 567
Skaziński Błażej 607
Skóra Wojciech 608
Skórzyńska Izabela 239, 285
214
Bibliografie
Skurzyński Piotr 302
Skrobańska Patrycja 244
Skrycki Radosław 67, 70, 75, 77, 78, 79,
80, 205, 207
Słowiński Sławomir 126
Sobiecka Anna 406
Sobisz Zbigniew 37
Sobolewski Bolesław 286
Sonczyk Wiesław 17
Spandowski Michał 336
Spychalski Grzegorz 200
Sroka Danuta Maria 337, 338
Sroka Jan 90, 280, 544, 568
Sroka Piotr 305
Staniewski Dariusz 286
Stanisławski Błażej 132
Stanisławski Zbigniew 127
Stankiewicz Mariusz 359
Stanuch Zbigniew 26, 43, 57, 259, 260
Stań Karolina 93, 450
Stasieniuk Żaneta 190
Stelmachowska Bożena 197
Stępiński Włodzimierz 184
Strauchold Grzegorz 305
Stromski Maciej 128
Suchy Jakub 202
Sularz Ewa 325
Szafkowski Zbigniew 303
Szaniawska Lucyna 79
Szczepańska Anna 218
Szczesiak Edmund 545
Szczurek Tadeusz 65
Szelega Agnieszka 175
Szeremeta Mateusz 93
Szlarb Paweł 546
Szlosze Friderike 60
Sznajderski Tadeusz 339
Szramowski Wojciech 1
Szukała Maciej 27, 44, 585
Szulc Paweł 163, 176
Szultka Zygmunt 40, 80, 197,
Szumowska-Charabin Monika 453
Szymczak Dorota 81, 82
Śledziński Robert 293, 296, 402
Ślepowroński Tomasz 18–20, 28, 155, 455
Śmierzchalski-Wachocz Dariusz 262
Święch Andrzej W. 177
Taraszkiewicz Beata 340
Tarnawski Piotr 456
Techman Ryszard 547, 585
Telec Jakub 68
Thadden Johannes von 355
Thadden Rudolph von 610,611
Thum Gregor 198
Tilitzki Christian 29
Tomczyk Ryszard 605
(tw) 129, 548
Twardochleb Bogdan 549
Tylman Janina 550
Tymiński Jan 83
Ulrich Jens 130
Urbanik Waldemar 239, 240
Vahlefeld Elsbeth 356
Vandkilde Helle 131
Voelker Johannes 613
Vogel Gerd Helge 457
Vogler Hans-Udo 551, 552
Vogler Marlene 311, 312
Wachowiak Anna 239, 285
Wachowiak Bogdan 40
Wächter Joachim 553
Wahrmann Carl Christian 221
Bibliografie
Walasek Grzegorz 233
Walczak Jerzy 554
Walendowska Magdalena 403
Walento Artur 178
Walther Eckard 381
Warmann Hans-Gerd 614
Wąsowicz Jarosław 45
Wedel Kay von 287
Wedel Kay Wedego Vivigens von 615
Wejman Grzegorz 246, 249, 261, 263–265,
555
Wejman Henryk 266
Wendt Eckhard 91
Werlich Ralf-Gunnar 466
Wesołowska Justyna 316
Wesołowska Sylwia 3–5, 341
Wichert Wojciech 30
Wilich Cornelia 559
Wilkońska Katarzyna 360
Wisniewski Roswitha 356
Wiśniewski Maciej 234
Witkiewicz Tomasz 61, 62
Witkowska Anna 304
Wochnik Fritz 404
Wojciechowski Tomasz 179
Wolski Paweł 236
Wołczański Józef 251
Wołyński Dominik 181
Wrzosek Małgorzata 459
Zabilska-Kunek Mirosława 133
Zaborska Urszula 1
Zaremba-Rybińska Aleksandra 377
Zdero Renata 600
Ziejewski Aleksander 261
Zielińska Danuta 2
Zwahr Hasso 66
Zyśko Andrzej 134
Źródlewski Daniel 498
215
DOI: 10.18276/pz.2015.4-08
RECENZ J E
Nacjonalizmy różnych narodów: perspektywa politologiczno-religioznawcza, red. Bogumił Grott, Olgierd Grott, Kraków: Księgarnia
Akademicka 2012, ss. 595
W 2008 roku ukazała się książka pod redakcją Bogumiła Grotta Nacjonalizm czy
nacjonalizmy? Funkcja wartości chrześcijańskich, świeckich i neopogańskich
w kształtowaniu idei nacjonalistycznych1.
Tematyka poruszona w tym tomie nie
została bynajmniej wyczerpana. Dowodem na to jest kontynuacja programu badawczego i opublikowanie jego wyników
w kolejnej pracy2.
Nacjonalizm zajmuje badaczy niemalże od chwili jego powstania. Naukowcy, a także politycy – gdyż jest to materia
żywa – spierają się o zakres pojęciowy
terminu „nacjonalizm”. Próbuje się wyznaczyć linię oddzielającą patriotyzm od
nacjonalizmu. Ponadto coraz częściej zauważa się, że do całościowego wyświetlenia problematyki nacjonalizmu potrzebne
jest podejście interdyscyplinarne. Pracę
tego typu właśnie proponują nam autorzy.
1
M. Strutyński, Recenzja, „Dzieje Najnowsze” 2008, nr 2, s. 158–162.
2
Różne oblicza nacjonalizmów: polityka –
religia – etos, red. B. Grott, Zakład Wydawniczy Nomos 2010, ss. 613.
Książka ta przynosi bogaty zbiór
25 artykułów badaczy z wielu ośrodków
naukowych Polski, poświęconych różnym
aspektom ideologii nacjonalistycznych
obecnych w Europie. Gros tekstów odnosi
się do tematyki polskiej. Warto zwrócić
uwagę na zaznaczoną w podtytule perspektywę badawczą – politologiczno-religioznawczą. Niezwykle interesujące jest
spojrzenie na związki idei politycznych
z ideami politycznymi. Bogumił Grott
w słowie wstępnym pisze: „Niniejszy tom
[...] ma na celu [...] wskazywać na duże
zróżnicowanie ruchów i idei nacjonalistycznych, które bywają związane z rozmaitymi światopoglądami, religiami i systemami wartości, co znajduje odbicie nie
tylko w teorii, ale i w praktyce”3.
W swoim syntetycznym artykule Nacjonalizm a katolicyzm. Wzajemne
relacje i pojmowanie – od Piusa VI po
Jana Pawła II Adam Wielomski poruszył zagadnienie związków religii katolickiej i doktryn zaliczanych do grupy
3
Nacjonalizmy różnych narodów. Perspektywa politologiczno-religioznawcza, red.
B. Grott, O. Grott, Kraków 2012, s. 13.
218
Recenzja
nacjonalistycznych. Autor wyznacza kilka okresów w ciągu 200 lat, w których
Kościół ustosunkowywał się do pojawiających się idei nacjonalistycznych.
Artykuł Bogumiła Grotta Szowinizm niemiecki jako obiektywna legitymacja reorientacji polityki polskiej dokonanej przez Romana Dmowskiego na
początku XX wieku traktuje o kwestii rozwoju niemieckiego nacjonalizmu uzupełnionego o teorie rasowe. Autor pisze, że
teorie rasistowskie zostały połączone także z ideami religijnymi, co doprowadziło
do swoistego „uduchowienia” rasizmu.
Kolejny artykuł, Doktryna Zadrugi a czasy obecne, także jest autorstwa
Bogumiła Grotta. Autor porusza w nim
zagadnienie możliwości realizacji idei zadrużnych po II wojnie światowej i współcześnie.
Aneta Dawidowicz w artykule Tradycja i przeszłość w myśli politycznej
Narodowej Demokracji 1918–1939 zaprezentowała stosunek do historii w ujęciu
przedwojennego obozu narodowego.
Na lata międzywojenne przypada
również czas działalności Feliksa Młynarskiego, któremu uwagę poświęcił Rafał
Łętocha w artykule Nacjonalizm liberalny
Feliksa Młynarskiego. Autor zauważa, że
głoszone przez Młynarskiego koncepcje
nie zyskały popularności w środowisku
narodowych demokratów.
Adam Danek w tekście Współpraca
miesięcznika „Pro Christo” ze środowiskiem Bolesława Piaseckiego jako wynik
„planu penetracyjnego” Falangi zwrócił uwagę na próbę rozszerzenia wpływu
ideologii narodowo-radykalnej na środowiska katolickie.
W artykule Żydzi w publikacjach
prasowych podziemia narodowego lat
1939–1947 a kwestia pomocy ofiarom
holokaustu Wojciech Jerzy Muszyński
poruszył problematykę przedstawiania
stosunków polsko-żydowskich na łamach
periodyków związanych z obozem narodowym.
Olgierd Grott w artykule Ku chrześcijańskiej Europie – geopolityczne
i cywilizacyjne koncepcje Konfederacji
Narodu podjął się zbadania koncepcji planowanego przez byłych działaczy RNR
Falanga nowego ładu europejskiego.
Okres II wojny światowej obecny
jest także w artykule Aleksandry Pietrowicz Organizacja „Ojczyzna” jako wyraz
dążenia do realizacji idei powrotu ziem
macierzystych do Polski. To środowisko
polityczne wypracowało plan odzyskania
dla Polski Ziem Zachodnich.
Kolejny artykuł autorstwa Bogumiła Grotta, Idea rekonstrukcji Słowiańszczyzny połabskiej w świetle historii pism
„Sprawy Łużyckie” i „Wendischer Bote”
oraz politycznej publicystyki Karola Stojanowskiego, dotyczy koncepcji rekonstrukcji Słowiańszczyzny połabskiej jako przeciwwagi dla osadnictwa niemieckiego.
Wspomniany już współredaktor
tomu, Bogumił Grott, jest także autorem
artykułu Polityka polska wobec Ukraińców, Ukrainy i ukraińskiego nacjonalizmu, w którym porusza kwestię przeszłego i obecnego ukraińskiego nacjonalizmu
w stosunku do państwa polskiego.
Recenzja
Okresem odradzania się środowisk
politycznych związanych z ruchem narodowym zajął się Krzysztof Kawęcki
w tekście Tradycja narodowa i katolicyzm
w publicystyce środowiska „Słowo Narodowe”. Periodyk ten miał duże znaczenie
dla obozu narodowego po 1989 roku.
Współczesna narodowo-radykalna
organizacja została przedstawiona w artykule Adama T. Witczaka ONR powrót na
scenę? Rekonstrukcja radykalnego skrzydła formacji narodowo-katolickiej? Autor
zaprezentował proces powstawania nowej
organizacji politycznej.
Lucyna Kulińska w artykule Współczesny nacjonalizm ukraiński i jego antypolski charakter w świetle programów
partyjnych i wypowiedzi liderów zaprezentowała obecnie funkcjonujące organizacje nacjonalistyczne na Ukrainie i ich
stosunek do Polaków.
Przemysław Serednicki poświęcił
uwagę nacjonalizmowi rumuńskiemu.
Artykuł Droga legionisty. Ideowe zasady
rumuńskiego Legionu Archanioła Michała dotyczy ideologii ruchu politycznego,
którego twórcą i liderem był Corneliu Zelea Codreanu.
W artykule Nacjonalizm w koncepcjach niemieckich rewolucyjnych konserwatystów w okresie międzywojennym
Marek Maciejewski przedstawia główne
koncepcje powstałe w środowisku rewolucyjnych konserwatystów i ich stosunek do
nacjonalizmu.
W tomie poświęconym analizie różnych aspektów nacjonalizmu redaktorzy
postanowili umieścić także trzy fragmenty z książki Bogdana Suchodolskiego
219
(1903–1992) Dusza niemiecka w świetle
filozofii, a dokładniej rozdziały: Przeciw
religii chrześcijańskiej, Prawda i fałsz
oraz Dobro i zło. Profesor B. Suchodolski
podjął w tej pracy próbę przeanalizowania
głównych kategorii niemieckiej filozofii
odpowiedzialnych za recepcję ideologii
narodowo-socjalistycznej.
Tematyce niemieckiej myśli politycznej poświęcony jest artykuł Żanety
Bugajskiej-Moskal Paul de Lagarde jako
reformator religijno-polityczny 1827–
1891. Paul de Lagarde, a właściwie Paul
Anton Bötticher, jest autorem krytyki
chrześcijaństwa z punktu widzenia potrzeb narodu niemieckiego.
Joachim Diec przedstawił myśl jednego ze współczesnych rosyjskich pisarzy
politycznych, którego twórczość znajduje
także odzew na zachodzie Europy. Artykuł Makronacjonalizm geopolityczny
Aleksandra Dugina poświęcony jest ideom neoeurazjatyzmu.
Tematyką rosyjską zajął się także
Roman Bäcker w artykule Ruch Przeciw
Nielegalnej Imigracji. Rosyjski żywiołowy
nacjonalizm ksenofobiczny. Autor wskazuje na dwa ważne elementy tego środowiska. Z jednej strony można go zaliczyć
do ruchów obywatelskich, gdyż powstał
jako oddolna inicjatywa społeczna, a jednocześnie ma charakter ksenofobiczny.
Jakub Jarosław Sokół jest autorem
artykułu O ratunek dla wymierającego
narodu. Serbołużyckie Stronnictwo Narodowe – Łużycki Alians. Autor opisuje
w nim działalność ugrupowania politycznego powołanego do obrony tożsamości
narodowej Serbołużyczan.
220
Recenzja
Selim Chazbijewicz w artykule Geneza nacjonalizmu Tatarów krymskich
i nadwołżanśkich zarysował proces tworzenia się nowoczesnego nacjonalizmu tatarskiego w wiekach XIX i XX.
Nacjonalizm turecki – to tytuł artykułu Adama Szymańskiego. Autor zaprezentował w nim genezę tureckiego nacjonalizmu i jego dzieje obecne. Wspomniał
także o jego powiązaniach z islamem.
Michał Kuryłowicz zajął się analizą
prac ideologa nacjonalistycznego z terenu
postsowieckiej Azji Centralnej. Artykuł
zatytułowany Naród i nacjonalizm w pracach Islama Karimowa dotyczy głównych
idei nacjonalizmu uzbeckiego.
Książkę zamyka artykuł Marcina
Rzepki Afgańskość wobec narodu i religii.
Islamizm i nacjonalizm w Afganistanie po
roku 2001. Autor zajmuje się w nim skomplikowanymi relacjami pomiędzy afgańską tożsamością etniczną i wyznaniową.
Podsumowując, należy zwrócić
uwagę na interdyscyplinarność ujęcia
zagadnienia nacjonalizmu w tej książce.
Idee nacjonalistyczne ciągle są obecne
w politycznym dyskursie i stąd konieczne
jest ich nieustanne badanie. Nacjonalizm
nadal ewoluuje i przeobraża się. Oprócz
uznawania przez niego stałej, fundamentalnej wartości, jaką jest naród, pojawiają
się w nim także inne idee. Wielość form,
w jakich zarysowują się koncepcje nacjonalistyczne, wymaga spojrzenia na nie
z wielu perspektyw. Dlatego istotne jest
podejmowanie badań łączących warsztaty
badawcze historyków, politologów i religioznawców. Oczywiście nie wyklucza to
mogących się pojawić innych gałęzi nauki
zainteresowanych badaniem nacjonalizmu
i powiązanych z nim idei politycznych.
Interesujący nas tom ukazuje zróżnicowanie ruchów nacjonalistycznych
w przeszłości i obecnie, a zgromadzone
w nim artykuły pozwalają na pełniejsze
poznanie idei nacjonalistycznych w Polsce i w Europie.
Maciej Strutyński

pobierz - Przegląd Zachodniopomorski

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zoom na Szczecin - Urząd Miasta Szczecin

Untitled - Urząd Miasta Szczecin