pełna wersja w pdf

Œcibor
M, Czerniawska-Mysik
G, Adamek-Guzik T. Czynnoœæ p³uc po podaniu β1-adrenolityków u osób …
ARTYKU£Y
ORYGINALNE
143
Czynnoœæ p³uc po podaniu β1-adrenolityków u osób
z nadciœnieniem têtniczym, chorych na astmê oskrzelow¹
lub przewlek³¹ obturacyjn¹ chorobê p³uc
Pulmonary function in patients with arterial hypertension, bronchial asthma
and chronic obstructive pulmonary disease after administration of selective
β 1-adrenoreceptor antagonists
MONIKA ŒCIBOR 1/, GRA¯YNA CZERNIAWSKA-MYSIK 2/, TERESA ADAMEK-GUZIK 3/
1/
Zak³ad Zdrowia i Œrodowiska Instytut Zdrowia Publicznego CM UJ
Ma³opolski Zespó³ Przychodni Specjalistycznych
3/
Katedra i Klinika Chorób Wewnêtrznych i Medycyny Wsi CM UJ
2/
Streszczenie
Wprowadzenie. Wybieraj¹c terapiê hipotensyjn¹ dla pacjentów
z nadciœnieniem têtniczym ze wspó³istniej¹c¹ astm¹ oskrzelow¹ lub
przewlek³¹ obturacyjn¹ chorob¹ p³uc (POChP) pamiêtamy, aby jak
najmniej obci¹¿aæ czynnoœæ uk³adu oddechowego.
Summary
Introduction. In patients with arterial hypertension and concomitant
bronchial asthma or chronic obstructive pulmonary disease (COPD),
treatment intended to reduce blood pressure should be selected so as
to ensure that the pulmonary function is not adversely affected.
Cel pracy. Okreœlenie efektu dzia³ania pierwszej dawki selektywnych
β1-adrenolityków: metoprololu (50mg) i bisoprololu (5mg) na stan
czynnoœciowy p³uc.
Materia³ i metody. Badania przeprowadzono w grupie 50 pacjentów:
25 kobiet i 25 mê¿czyzn w wieku œrednio 58.38±1.90 lat. U pacjentów
z astm¹ oskrzelow¹ lub POChP z towarzysz¹cym nadciœnieniem têtniczym
ocena wp³ywu badanego leku na stan czynnoœciowy p³uc by³a
prowadzona na podstawie analizy zmian wskaŸników spirometrycznych:
FEV1, VC, FVC(EX), FEV1%VC, MEF25, MEF50, MEF75 i szczytowego
przep³ywu wydechowego (PEF) mierzonego miernikiem Wrighta.
Wykonywano spirometriê wraz z krzyw¹ „przep³yw-objêtoœæ” przed
podaniem badanego leku, a nastêpnie po podaniu: metoprololu po 1h, 2h,
3h i bisoprololu po 1h, 2h, 3h, 4h. Równolegle mierzono ciœnienie têtnicze
krwi i wykonywano pomiary PEF, które powtarzano po 12 h.
Aim of the study. Evaluate the effect of a single dose of metoprolol
(50mg) and bisoprolol (5mg) on pulmonary function.
Grupê kontroln¹ stanowi³o 20 pacjentów dobranych pod wzglêdem
wieku, p³ci do grupy badanej, z nadciœnieniem têtniczym bez astmy
oskrzelowej i POChP.
Results. The administration of study drugs caused a statistically
significant deterioration in all analysed parameters. The changes of
PEFR values after the administration of both drugs were statistically
significant (p<0.001) and deteriorated gradually, reaching the poorest
values after 2 and 3 hrs for metoprolol and bisoprolol, respectively.
Wyniki. W grupie badanej zarówno u pacjentów z astm¹ oskrzelow¹,
jak i POCHP po podaniu metoprololu i bisoprololu œrednie wartoœci
wszystkich analizowanych parametrów spirometrycznych ulega³y
pogorszeniu w sposób znamienny. Zmiany PEF po podaniu obu leków
by³y tak¿e istotne (p<0.001), wartoœci stopniowo pogarsza³y siê,
najni¿sze odnotowano dla metoprololu po 2 h, a dla bisoprololu po 3 h.
Wnioski. Przeprowadzone badania wskazuj¹, ¿e leki β1-adrenolityczne
nale¿y stosowaæ ostro¿nie w terapii hipotensyjnej u pacjentów zarówno
z astm¹ oskrzelow¹, jak i POChP, poniewa¿ mog¹ wywo³aæ znamienny
spadek wartoœci spirometrycznych.
Material and methods. The study was performed in the group of
50 (25 female and 25 male) patients with asthma or COPD and
concomitant arterial hypertension. The mean age was 58.38±1.90
years. The influence of the tested drugs on pulmonary function was
monitored in terms of the changes of spirometric parameters: FEV1,
VC, FVC(EX), FEV1%VC, MEF25, MEF50, MEF75, and peak expiratory
flow rate (PEFR), measured by a Wright meter. These tests were
performed before administration of the study drugs and after 1 h, 2
hrs, 3 hrs and additionally after 4 hrs in the case of bisoprolol. At the
same time points, patient’s blood pressure was measured, while PEFR
was additionally assessed after 12h.
The control group – 20 hypertensive patients without airway obstruction.
Conclusions. Our results show that selective beta-1-adrenoreceptor
antagonist drugs should be used with great care during hypotensive
treatment of patients with bronchial asthma or chronic obstructive
pulmonary disease.
Key words: metoprolol, bisoprolol, lung function test
S³owa kluczowe: metoprolol, bisoprolol, badania spirometryczne
© Alergia Astma Immunologia, 2006, 11(3): 143-149
Adres do korespondencji / Address for correspondence
www.mediton.pl/aai
Teresa Adamek-Guzik
Katedra i Klinika Chorób Wewnêtrznych i Medycyny Wsi CMUJ,
Szp. im. J. Dietla, ul. Skarbowa 1, Kraków
tel/fax: (12) 633 00 03
email: [email protected]
Nades³ano: 10.08.2005
Zakwalifikowano do druku: 21.07.2006
144
WSTÊP
Chorzy z astm¹ oskrzelow¹ i przewlek³¹ obturacyjn¹
chorob¹ p³uc (POChP) ze wspó³istniej¹cym nadciœnieniem
têtniczym s¹ szczególn¹ grup¹ pacjentów. Wybieraj¹c dla
nich terapiê hipotensyjn¹, musimy pamiêtaæ, aby podawany lek jak najmniej obci¹¿a³ czynnoœæ uk³adu oddechowego.
Nadciœnienie têtnicze wystêpuje u ok. 30% osób doros³ych, stanowi powa¿ny problem w wysoko rozwiniêtych spo³eczeñstwach. POChP jest drug¹ po nadciœnieniu têtniczym najczêstsz¹ przewlek³¹ chorob¹ w Polsce.
Choruje na ni¹ oko³o 2 miliony osób. Jest czwart¹ przyczyn¹ zgonów w Polsce. Równie¿ czêstoœæ astmy oskrzelowej niepokoj¹co wzrasta. Dlatego coraz czêœciej bêdziemy mieæ do czynienia z chorymi na nadciœnienie têtnicze ze wspó³istnieniem upoœledzenia przep³ywu powietrza w drogach oddechowych.
Leki β-adrenolityczne (LBA), pomimo ¿e nale¿¹ do
tzw. „leków pierwszego rzutu” w terapii nadciœnienia têtniczego, przeciwwskazane s¹ u pacjentów ze stanami
skurczowymi oskrzeli. KoniecznoϾ stosowania LBA poza
nadciœnieniem têtniczym to dusznica bolesna, zawa³ serca, wtórna prewencja zawa³u, niewydolnoœæ serca – kiedy stajemy przed dylematem niew¹tpliwych korzyœci ze
stosowania tych leków a obecnoœci¹ wspó³istniej¹cej astmy oskrzelowej czy POChP [1].
Wspóln¹ cech¹ LBA jest hamowanie czynnoœci receptorów β uk³adu adrenergicznego. S¹ one konkurencyjnymi antagonistami amin katecholowych w zakresie
ich dzia³ania na receptor β-adrenergiczny. Wyodrêbniono
dwa podtypy beta receptorów: β1 i β2 na podstawie ich
dzia³ania w stosunku do amin katecholowych. Receptory
β1 znajduj¹ce siê w sercu maj¹ jednakowe powinowactwo do adrenaliny i noradrenaliny, podczas gdy receptory
β2 maj¹ce wiêksze powinowactwo do adrenaliny znajduj¹ siê g³ównie w komórkach miêœni g³adkich [2].
Wp³yw LBA na czynnoœæ uk³adu oddechowego jest
zwi¹zany z mo¿liwoœci¹ blokowania receptora β2 w miêœniach g³adkich oskrzeli.
Do niebezpiecznych objawów ubocznych podczas stosowania LBA nale¿y nasilenie lub wyst¹pienie objawów
bronchospastycznych u chorych na astmê oskrzelow¹ oraz
u osób, u których zaobserwowano inne stany skurczowe
oskrzeli. Szczególnie ryzykowne jest stosowanie β-adrenolityków nieselektywnych, które wykazuj¹ powinowactwo nie tylko do receptorów β1, ale te¿ do receptorów
β2, odpowiadaj¹c za szereg dzia³añ niepo¿¹danych, m.in.
skurcz oskrzeli, co ma decyduj¹ce znaczenie dla pacjentów z astm¹ oskrzelow¹ lub przewlek³¹ obturacyjn¹ chorob¹ p³uc. Wieloletnie obserwacje i badania kliniczne dotycz¹ce wp³ywu nieselektywnych LBA na czynnoœæ uk³adu oddechowego potwierdzaj¹ ryzyko stosowania tych
leków w wy¿ej wymienionej grupie pacjentów
[1,3,4,5,6,7,8].
Alergia Astma Immunologia 2006, 11(3): 143-149
Wydaje siê, ¿e leki β1-adrenolityczne nie s¹ w pe³ni
bezpieczne, poniewa¿ pojêcie kardioselektywnoœci jest
wzglêdne i mimo selektywnoœci mo¿na spodziewaæ siê
równie¿ blokady β2 receptorów, szczególnie przy du¿ych
dawkach leku [7,9,10,11].
Dotychczasowe obserwacje okreœlaj¹ce wp³yw
β1-adrenolityków na stan czynnoœciowy p³uc u pacjentów
z astm¹ oskrzelow¹ czy POChP by³y prowadzone w niewielkich; kilkunastoosobowych grupach, a uzyskiwane
wyniki oceniaj¹ce bezpieczeñstwo stosowania terapeutycznych dawek leków β1-adrenolitycznych – sprzeczne.
Celem prowadzonych badañ by³o okreœlenie efektu
dzia³ania pierwszej dawki leków β1-adrenolitycznych reprezentowanych przez: metoprolol i lek nowszej generacji – bisoprolol, na stan czynnoœciowy p³uc, na podstawie
oceny zmian wskaŸników spirometrycznych i zmian szczytowego przep³ywu wydechowego (PEF), mierzonego
miernikiem Wrighta u pacjentów z upoœledzeniem przep³ywu powietrza w drogach oddechowych.
Wybrano metoprolol ze wzglêdu na to, ¿e jest to pierwszy wprowadzony do terapii, dobrze tolerowany, czêsto
stosowany i objêty licznymi obserwacjami β1-adrenolityk
[1,7,8], oraz bisoprolol blokuj¹cy wybitnie selektywnie
receptory beta-1-adrenergiczne, o korzystnych w³aœciwoœciach farmakodynamicznych i farmakokinetycznych:
dobra biodostêpnoœæ i d³ugi okres pó³trwania [11].
MATERIA£ I METODY
Pacjenci
Badania wykonywane by³y u pacjentów z astm¹
oskrzelow¹ lub POChP z towarzysz¹cym nadciœnieniem
têtniczym, leczonych w Klinice Chorób Wewnêtrznych
i Medycyny Wsi CM UJ w Szpitalu Specjalistycznym im.
Dietla oraz w Wojewódzkiej Poradni Alergologicznej
w Krakowie. Badania rozpoczêto po uzyskaniu akceptacji komisji etycznej (OIL-Kraków). W oparciu o jednolity
kwestionariusz przeprowadzono wywiad chorobowy
u wszystkich badanych. Uwzglêdniono w nim dane personalne, w tym wiek, p³eæ. Ustalono czas trwania astmy
oskrzelowej lub POChP oraz nadciœnienia têtniczego.
Uwzglêdniono dane dotycz¹ce palenia papierosów oraz
wywiad rodzinny w kierunku atopii. U pacjentów przeprowadzono badanie fizykalne oraz badania czynnoœciowe uk³adu oddechowego okreœlaj¹c zaawansowanie procesu upoœledzenia przep³ywu powietrza w drogach oddechowych oraz wysokoœæ ciœnienia têtniczego.
Rozpoznawanie i okreœlanie zaawansowania procesu
chorobowego w astmie oskrzelowej i POChP okreœlano
na podstawie obowi¹zuj¹cych standardów [12,13].
Kryteria rozpoznania nadciœnienia têtniczego ³agodnego, umiarkowanego, ciê¿kiego stosowano wed³ug obowi¹zuj¹cych w trakcie prowadzenia badañ standardów
[14,15].
Œcibor M, Czerniawska-Mysik G, Adamek-Guzik T. Czynnoœæ p³uc po podaniu β1-adrenolityków u osób …
Badania czynnoœciowe p³uc
Spirometria wraz z krzyw¹ „przep³yw-objêtoœæ” by³a
wykonywana przed podaniem metoprololu, a nastêpnie
po podaniu leku: po 1 h, po 2 h, po 3 h oraz przed podaniem bisoprololu i po podaniu: po 1 h, po 2 h, po 3 h, po 4h
– d³u¿szy czas obserwacji ze wzglêdu na farmakokinetykê leku.
Badania czynnoœciowe uk³adu oddechowego by³y
wykonywane: spirometrem abc PNEUMO firmy
abcMED sterowanym komputerem, zgodnym ze standardem IBM PC AT, poddawanym codziennej kalibracji.
Wszystkie badania odbywa³y siê o tej samej porze dnia,
w pozycji siedz¹cej, po wczeœniejszym kilkunastominutowym odpoczynku.
Analizowano zmiany nastêpuj¹cych parametrów:
- FEV1 –natê¿ona objêtoœæ wydechowa pierwszosekundowa,
- VC – pojemnoœæ ¿yciowa p³uc,
- FVC(EX) – forsowna wydechowa pojemnoœæ ¿yciowa p³uc,
- FEV1%VC – stosunek procentowy natê¿onej objêtoœci wydechowej pierwszosekundowej do aktualnej spoczynkowej pojemnoœci ¿yciowej p³uc,
- MEF25 – maksymalny przep³yw wydechowy na poziomie 25% natê¿onej pojemnoœci ¿yciowej,
- MEF50 – maksymalny przep³yw wydechowy na poziomie 50% natê¿onej pojemnoœci ¿yciowej,
- MEF75 – maksymalny przep³yw wydechowy na poziomie 75% natê¿onej pojemnoœci ¿yciowej.
Zgodnie z zaleceniami European Respiratory Society
u badanych wykonywano minimum 3-krotny pomiar parametrów spirometrycznych [16].
Nale¿ne wartoœci parametrów czynnoœciowych uk³adu oddechowego obliczano komputerowo, uwzglêdniaj¹c:
p³eæ, wiek, wzrost, ciê¿ar cia³a badanych na podstawie
normogramów opracowanych przez European Community for Steel and Coal [16].
Pomiar szczytowego przep³ywu wydechowego [PEF]
Pomiar PEF wykonywano miernikiem Wrighta przed
podaniem metoprololu, a nastêpnie po podaniu leku: po
1 h, po 2 h, po 3 h, po 12 h oraz przed podaniem bisoprololu, a nastêpnie po: 1 h, 2 h, po 3 h, po 4 h, po 12 h.
Pomiar ciœnienia têtniczego krwi
Wykonywano ka¿dorazowo dwukrotny pomiar ciœnienia têtniczego w cichym pomieszczeniu w pozycji siedz¹cej za pomoc¹ sfigmomanometru rtêciowego na rêce lewej; ramiê, na którym dokonywano pomiarów, by³o na
wysokoœci serca, kolejno przed podaniem metoprololu,
a nastêpnie po 1 h, po 2 h, po 3 h od podania leku oraz
przed podaniem bisoprololu, a nastêpnie po 1 h, po 2 h, po
3 h, po 4 h.
W dniu badania na czas wykonywania pomiarów spirometrycznych i obserwacji odstawiono wszystkie leki.
Tabela I. Charakterystyka grupy badanej
Cecha
Grupa badana [liczba(%)]
IA
Liczba chorych
Œredni wiek (lata)
w tym:
- mê¿czyzn
- kobiet
Astma oskrzelowa [12]
Sporadyczna
Przewleka – Lekka
Umiarkowana
Ciê¿ka
POChP [13]
Lekka
Umiarkowana
Ciê¿ka
B. ciê¿ka
Nadciœnienie têtnicze [14,15]
£agodne
Umiarkowane
Ciê¿kie
Czas od rozpoznania nadciœnienia têtniczego
<1 roku
1-10 lat
>10 lat
IA – podawano 50mg metoprololu
IB – podawano 5mg bisoprololu
IB
Astma oskrzelowa
POChP
Astma oskrzelowa
POChP
11
51,28
14
66,24
11
49
14
67
6 (54,54%)
5 (45,45%)
6 (42,85%)
8 (57,14%)
7 (63,63%)
4 (36,36%)
5 (35,71%)
9 (64,28%)
(18,18%)
(18,18%)
(27,27%)
(36,36%)
-
1 (9,09%)
5(45,45%)
1 (9,09%)
4 36,36%)
-
6 (42,85%)
5 (35,71%)
3 (21,42%)
-
-
6 (42,85%)
5 (35,71%)
3 (21,42%)
-
-
7 (63,63%)
4 (36,36%)
8 (57,14%)
6 (42,85%)
7 (63,63%)
4 (36,36%)
1 (7,14%)
8 (57,14%)
5 (35,71%)
7 (63,63%)
3 (27,27%)
1 (9,09%)
3 (21,42%)
5 (35,71%)
6 (42,85%)
5 (45,45%)
5 (45,45%)
1 (9,09%)
2 (14,28%)
8 (57,14%)
4 (28,57%)
2
2
3
4
145
146
Alergia Astma Immunologia 2006, 11(3): 143-149
Analiza statystyczna
Analizê statystyczn¹ zebranych wyników badañ przeprowadzono za pomoc¹ programu komputerowego CSS
STATISTICA 5,1 firmy StatSoft. Wszystkie badane
zmienne iloœciowe scharakteryzowano za pomoc¹ typowych statystyk opisowych, okreœlaj¹c œredni¹ arytmetyczn¹, b³¹d standartowy œrednich (±SEM = SD/√ liczba badanych) i odchylenie standardowe (SD). Istotnoœæ ró¿nic poziomów badanych wielkoœci weryfikowano przy u¿yciu
modelu parametrycznego testu t-Studenta dla zmiennych
zale¿nych. W wykonywanych analizach statystycznych
przyjêto poziom istotnoœci p<0,05.
WYNIKI BADAÑ
Charakterystykê kliniczn¹ i demograficzn¹ grupy badanej (50 pacjentów) z nadciœnieniem têtniczym przedstawiono w tabeli I. Ze wzglêdu na inny mechanizm obturacji grupê badanych podzielono na chorych z astm¹
oskrzelow¹ i chorych z POChP (tabela I), oddzielnie w obu
podgrupach analizowano zmiany parametrów spirometrycznych (tabela III i IV).
Tabela II. Charakterystyka grupy kontrolnej
Cecha
Grupa kontrolna [liczba (%)]
II A
II B
Liczba chorych
10
Œredni wiek (lata)
58,6
w tym:
- mê¿czyzn
5 (50%)
- kobiet
5 (50%)
Nadciœnienie têtnicze [14,15]
£agodne
Umiarkowane
8 (80%)
Ciê¿kie
2 (20%)
Czas od rozpoznania nadciœnienia têtniczego
<1 roku
4 (40%)
1–10 lat
3 (30%)
>10 lat
3 (30%)
10
59,6
5 (50%)
5 (50%)
7 (70%)
3 (30%)
3 (30%)
4 (40%)
3 (30%)
II A – podawano 50 mg metoprololu
II B – podawano 5mg bisoprololu
Charakterystykê kliniczn¹ grupy kontrolnej (20 pacjentów) z nadciœnieniem têtniczym bez astmy oskrzelowej
i POChP przedstawiono w tabeli II.
Wyniki analizy zmian parametrów spirometerycznych
W grupie badanej zarówno u pacjentów z astm¹
oskrzelow¹, jak i u pacjentów z POChP po podaniu metoprololu nast¹pi³o pogorszenie parametrów spirometrycznych (tabela III). Œrednie wartoœci FEV1, FVC(EX),
FEV1%VC, oskrzelowe przep³ywy: MEF25, MEF50,
MEF75 po podaniu leku obni¿y³y siê – ró¿nica by³a znamienna (p<0,001). Pomiary VC po podaniu metoprololu
te¿ zmniejszy³y siê istotnie statystycznie (p=0,001) w porównaniu do wartoœci VC przed podaniem leku.
W grupie kontrolnej podanie metoprololu nie wp³ywa³o na zmianê wiêkszoœci parametrów spirometrycznych
w sposób istotnie statystyczny, tylko œrednia wartoœæ
MEF25 obni¿y³a siê znamiennie (p=0,049).
Analizuj¹c wp³yw bisoprololu na czynnoœæ uk³adu oddechowego, stwierdzono, ¿e w grupie badanej (podobnie
w grupie pacjentów z astm¹ oskrzelow¹, jak i POChP)
dochodzi³o do obni¿enia wskaŸników spirometrycznych
(tabela IV). Pomiary FVC(EX), FEV1%VC, MEF25,
MEF50, MEF75 przed i po podaniu bisoprololu obni¿a³y
siê w sposób istotny (p<0,001). Œrednie wartoœci FEV1
i VC po podaniu leku równie¿ uleg³y obni¿eniu z ró¿nic¹
istotnie statystyczn¹ odpowiednio p=0.007 dla FEV1
i p=0,02 dla VC. W grupie kontrolnej podanie bisoprololu
nie wp³ynê³o na zmianê ¿adnego parametru spirometrycznego w sposób istotny statystycznie.
Zmiennoœæ PEF mierzona miernikiem Wrighta po podaniu zarówno metoprololu i bisoprololu by³a istotna statystycznie, œrednie wartoœci stopniowo pogarsza³y siê,
a najni¿sze wartoœci dla metoprololu odnotowano po 2 h
(ryc. 1), dla bisoprololu po 3 h (ryc. 2).
W trakcie trwania obserwacji zarówno po podaniu
metoprololu, jak i po podaniu bisoprololu u badanych nie
obserwowano kaszlu, dusznoœci, nasilenia objawów os³uchowych, sami pacjenci nie zg³aszali dolegliwoœci.
Tabela III. Paramety spirometryczne przed i po podaniu 50mg metoprololu
Dane statystyczne
Parametry
spirometryczne
(%wartoœci nale¿nej)
FEV1
VC
FVC(EX)
FEV1%VC
MEF25
MEF50
MEF75
Grupa badana
Astma oskrzelowa
POChP
œrednia
wartoϾ p
œrednia
przed poda- po podaniu
przed poda- po podaniu
niem leku
leku
niemu leku
leku
60.07
74.90
69.63
73.25
43.20
42.42
48.60
* – znamienna statystycznie ró¿nica
p – poziom istotnoœci
46.97
68.42
61.26
61.59
30.92
30.92
37.86
*0.000
*0.001
*0.000
*0.000
*0.000
*0.000
*0.000
66.07
80.82
75.43
79.05
49.64
48.06
54.74
52.97
74.34
67.46
67.39
36.32
36.56
44.02
Grupa kontrolna
wartoϾ p
*0.000
*0.001
*0.000
*0.000
*0.000
*0.000
*0.000
œrednia
przed poda- po podaniu
niem leku
leku
105.97
104.33
108.42
102.76
96.31
106.22
100.24
107.62
108.51
108.17
97.48
84.25
104.64
103.09
wartoϾ p
0.48
0.41
0.94
0.32
*0.049
0.53
0.38
Œcibor M, Czerniawska-Mysik G, Adamek-Guzik T. Czynnoœæ p³uc po podaniu β1-adrenolityków u osób …
147
Tabela IV. Parametry spirometryczne przed i po podaniu 5mg bisoprololu
Dane statystyczne
Parametry
spirometryczne
(%wartoœci nale¿nej)
FEV1
VC
FVC(EX)
FEV1%VC
MEF25
MEF50
MEF75
Grupa badana
Grupa kontrolna
Astma oskrzelowa
POChP
œrednia
wartoϾ p
œrednia
wartoϾ p
œrednia
przed poda- po podaniu
przed poda- po podaniu
przed poda- po podaniu
niem leku
leku
niemu leku
leku
niem leku
leku
61.80
78.92
74.67
72.10
40.82
41.25
52.38
51.90
74.02
65.30
62.90
29.36
31.72
42.40
*0.007
*0.02
*0.000
*0.000
*0.000
*0.000
*0.000
65.98
82.96
79.07
75.98
44.62
45.25
56.58
55.98
78.36
69.36
66.96
33.16
35.74
46.6
*0.007
*0.02
*0.000
*0.000
*0.000
*0.000
*0.000
95.48
98.27
100.98
98.50
85.29
87.16
101.41
97.33
99.09
99.95
102.70
89.16
95.49
98.37
wartoϾ p
0.69
0.80
0.77
0.12
0.61
0.25
0.59
* – znamienna statystycznie ró¿nica
p – poziom istotnoœci
Ryc. 1. Wyniki pomiarów PEF przed i po podaniu 50 mg metoprololu w grupie badanej i w grupie kontrolnej *p=0,002 po 1h
*p<0,001 po 2 i 3 h
* – znamienna statystycznie ró¿nica
p – poziom istotnoœci
grupa badana A – pacjenci z astm¹ oskrzelow¹
grupa badana P – pacjenci z POChP
Nie stwierdzono ró¿nic we wp³ywie na czynnoœæ p³uc
miêdzy lekiem starszej generacji – metoprololem, a lekiem nowszym, o wy¿szym stopniu kardioselektywnoœci
– bisoprololem.
Ryc. 2. Wyniki pomiarów PEF przed i po podaniu 5 mg bisoprololu w grupie badanej i w grupie kontrolnej *p=0,003 po 1h,
*p<0,001 po 2, 3 i 4 h
* – znamienna statystycznie ró¿nica
p – poziom istotnoœci
grupa badana A – pacjenci z astm¹ oskrzelow¹
grupa badana P – pacjenci z POChP
chorob¹ p³uc ze wspó³istniej¹cymi problemami kardiologicznymi, stajemy niejednokrotnie przed dylematem zastosowania u nich leków β1-adrenolitycznych. Z jednej
strony œwiadomi jesteœmy kardiologicznych korzyœci stosowania β1-adrenolityków, potwierdzonych wieloletnimi
badaniami i obserwacjami, z drugiej strony obawiamy siê
DYSKUSJA
ich niekorzystnego czy wrêcz niebezpiecznego wp³ywu
O niebezpiecznym wp³ywie nieselektywnych leków na stan czynnoœciowy p³uc.
β-adrenolitycznych (LBA) na dro¿noœæ oskrzeli wiadoTattersfield i wsp. u zdrowych ochotników nie obsermo od dawna. Podanie pacjentom ze stanami skurczowowali niekorzystnego wp³ywu bisoprololu i metoprololu
wymi oskrzeli, np. propranololu, mo¿e wywo³aæ napad
na uk³ad oddechowy [17].
astmy poprzez zablokowanie oskrzelowych β2 receptoNiektóre obserwacje potwierdzaj¹ kardioselektywnoœæ
rów. Pewn¹ nadziejê stanowi¹ β1 adrenolityki o coraz to
leków
β1-adrenolitycznych i bezpieczeñstwo terapii w dawwiêkszym stopniu kardioselektywnoœci. Maj¹c pod opiek¹
kach
terapeutycznych
u pacjentów z upoœledzeniem
chorych z astm¹ oskrzelow¹ czy przewlek³¹ obturacyjn¹
148
przep³ywu powietrza w drogach oddechowych. Dorow
i wsp. potwierdzili bezpieczeñstwo stosowania terapeutycznej dawki bisoprololu u pacjentów z POChP z towarzysz¹cym nadciœnieniem têtniczym i/lub dusznic¹ bolesn¹
[18]. Quan i wsp. podaj¹c metoprolol z powodu wystêpowania skurczów dodatkowych pacjentom z przewlek³¹ obturacyjn¹ chorob¹ p³uc nie obserwowali istotnych zmian
w parametrach spirometrycznych ani klinicznych objawów
skurczu oskrzeli [19]. Bauer i wsp. potwierdzaj¹ niewymierny wp³yw metoprololu na β2-adrenoreceptory [20].
Równie¿ najnowsze badania: Salpeter i wsp. oraz van der
Woude i wsp. nie wykazali szkodliwego wp³ywu metoprololu na FEV1 u chorych na POChP [21,22].
Z kolei Lammers i wsp. badaj¹c pacjentów z astm¹
oskrzelow¹ i przewlek³¹ obturacyjn¹ chorob¹ p³uc z jednej strony potwierdzili kardioselektywnoœæ bisoprololu i metoprololu, z drugiej zaœ strony odnotowali w swoich badaniach pogorszenie parametrów spirometrycznych po podaniu 10 mg bisoprololu, jak i po podaniu 100 mg metoprololu – chocia¿ pacjenci nie zg³aszali ¿adnych dolegliwoœci oddechowych [23]. Równie¿ Dorow i wsp. w d³ugoterminowym badaniu wp³ywu 5 mg bisoprololu na czynnoœæ uk³adu oddechowego u pacjentów z POChP odnotowali znacz¹cy spadek natê¿onej objêtoœci wydechowej
pierwszosekundowej (FEV1) i szczytowego przep³ywu
wydechowego (PEF) [24].
Szmidt i wsp. obserwowali co prawda znacz¹cy spadek wskaŸników spirometrycznych po podaniu 50 mg
metoprololu u pacjentów z astm¹ oskrzelow¹, ale równo-
Alergia Astma Immunologia 2006, 11(3): 143-149
czeœnie wskazali nowe mo¿liwoœci dla pacjentów ze stanami skurczowymi oskrzeli, bezpiecznie – bez zmian w FEV1
– stosuj¹c celiprolol u pacjentów z astm¹ oskrzelow¹ [25].
W naszych badaniach, w których analizowaliœmy
zmiany szeregu parametrów spirometrycznych po podaniu leków β1-adrenolitycznych: 50 mg metoprololu i 5 mg
bisoprololu stwierdziliœmy istotne statystycznie obni¿anie
wskaŸników spirometrycznych zarówno po podaniu metoprololu, jak i leku o wy¿szym stopniu kardioselektywnoœci – bisoprololu zarówno w grupie pacjentów z astm¹
oskrzelow¹, jak i POCHP.
Przeprowadzone badania potwierdzaj¹, ¿e leki
β1-adrenolityczne, nawet o wysokiej kardioselektywnoœci, mog¹ byæ niebezpieczne u chorych z ze stanami skurczowymi oskrzeli. Przewlek³e stosowanie leków β1-adrenolitycznych, które pogarszaj¹ parametry czynnoœciowe p³uc, nie zawsze z równoczeœnie towarzysz¹c¹ dusznoœci¹ i innymi objawami klinicznymi skurczu oskrzeli mo¿e
mieæ niekorzystny wp³yw na przebieg i rokowanie w astmie oskrzelowej, jak i w POChP.
Nasze badania potwierdzaj¹, ¿e kardioselektywne leki
β1-adrenolityczne u pacjentów z nadciœnieniem têtniczym
i wspó³istniej¹c¹ astm¹ oskrzelow¹ lub przewlek³¹ obturacyjn¹ chorob¹ p³uc nale¿y stosowaæ ostro¿nie, poniewa¿ mog¹ wywo³aæ istotne upoœledzenie czynnoœci oddechowej p³uc. Leki nowej generacji (bisoprolol) maj¹
podobny wp³yw na czynnoœæ uk³adu oddechowego do leków starszej generacji (metoprolol).
Piœmiennictwo
1. Witkowska M. Beta blokery. (w:) G³ówne leki kardiologiczne.
L. Ceremu¿yñski (red.). Wyd. Makro Press. Warszwa 2001:
288-295.
2. Prisant LM et al. Multicenter evaluation of the hemodynamic
efects of bisoprolol in patiens with mild to moderate
hypertension. J Clin Pharmacol 1990; 30: 1096.
3. Dorow P. Einfluβ unterschiedlicher β-Rezeptorenblocker auf die
Atemfunktion bei Patienten mit chronisch obstruktiver
Atemwegserkrankung und arterieller Hypertonie. ArzneimForsch. Drug Res 1987; 37(II) Nr12: 1370-1372.
4. Hugues FC, Julien D, Marche J. Influence of betaxol and atenolol
on airways in chronic obstructive lung diseases: comparison with
propranolol. (w) Betaxolol and other ß1-adrenoreceptor
antagonists. Morselli PL, Kilborn JR, Caverno I, Harrison DC,
Langer SZ (red.). L.E.R.S. Monograph Series Raven Press. New
York. 1983: 195-203.
5. Januszewicz A. Nadciœnienie têtnicze zarys patogenezy,
diagnostyki i leczenia. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna,
Warszawa 1997.
6. Jenne JW. Beta Blokers and COPD. Chest. November 1980; vol
78(Nr5): 675-6.
7. Kostowski W. Farmakologia uk³adu adrenergicznego. Leki
a regulacja ciœnienia têtniczego. Nadciœnienie têtnicze. Leki
β-adrenolityczne. (w) Farmakologia. Podstawy farmakoterapii.
Kostowski W. (red.). PZWL, Warszawa 2001: 413-422; 472-474;
480-484; 509-514.
8. Malawska B. Leki hamuj¹ce uk³ad wspó³czulny – adrenolityki.
(w) Chemia leków. Zejc.A, Gorczyca M (red.). Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa 1998: 234-248.
9. Mc Devit DG. Comparison of pharmacokinetic properties of
beta-adrenoceptor bloking drugs. Eur Heart J 1987; 8(Suppl.
M):9-14.
10. Rubinsztajn R. Betaksol – selektywny lek β1-adrenolityczny
o d³ugim dzia³aniu. (w) Leki wspó³czesne, które warto znaæ. cz.
III. Adamska-Dyniewska H. (red.) Wydawnictwo TTM, £ódŸ
1998: 27-36.
11. Broncel M. Bisoprolol – wysoce selektywny lek beta-1-adrenolityczny. (w) Leki wspó³czesne, które warto znaæ. cz. IV.
Adamska-Dyniewska H. (red.). Wyd. TTM, £ódz 1999: 101-111.
12. Œwiatowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji astmy.
Raport NHLBI/WHO Medycyna praktyczna 6/2002, 11/2003,
aktualizacja: http://www.ginasthma.com
13. Œwiatowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji
przewlek³ej obturacyjnej choroby p³uc. Raport NHLBI/WHO
Medycyna praktyczna 1/2002, aktualizacja 7/2003.
14. 2003 European Society of Hypertension – European Society of
Cardiology guidelines for the management of arterial
hypertension. J. Hypertens. 2003; 21: 1011-1053. World Health
Organization, International Society of Hypertension Writing
Group: 2003 (WHO)/International Society of Hypertension
(ISH) statement on management of hypertension. J Hypertens
2003; 21: 1983-1992.
Œcibor M, Czerniawska-Mysik G, Adamek-Guzik T. Czynnoœæ p³uc po podaniu β1-adrenolityków u osób …
15. Zasady postêpowania w nadciœnieniu têtniczym. Stanowisko
Polskiego Towarzystwa Nadciœnienia Têtniczego 2003. Nadciœn
Têtn 2003; 7(Supl. A): A1-A21.
16. Quanjer H, Tammeling GJ, Coates JE. Lung volumes and forced
ventilatory flows. Report working party. Standarization of lung
function tests. European Community for Steal and Coal. Official
Statement of the European Respiratory Society. Eur Respir J 1993;
6(Suppl.16): 5-40.
17. Tatiersfield AE, Cragg DJ, Baco RJ. Assement of β-adrenoceptor
selectivity of a new β-adrenoceptor antagonist, bisoprolol, in
a man. Br J Clin Pharmacol 1984; 18: 343-347.
18. Dorow P, Bethge H, Tonnesmann U. Effects of Single Oral Doses
of Bisoprolol and Atenolol on Airway Function in Nonasthmatic
Chronic Obstructive Lung Disease and Angina Pectoris. Eur J Clin
Pharmacol 1986; 31: 143-147.
19. Quan SF, Fenster PE, Hanson CD, Coaker LA, Basista MP.
Suppression of Artial Ectopy with Intravenous metoprolol in
Chronic Obstuctive Pulmonary Disease patiens. J Clin Pharmacol
1983; 23: 341-347.
20. Bauer K, Kaik G, Kaik B. Osmotic Release Oral Drug Delivery
System of metoprolol in Hypertensive Asthmatic patiens.
Pharmacodynamic Effects on β2-adrenergic receptors.
Hypertension 1994; Sept Vol 24,No3: 339-346.
149
21. Salpeter SR, Ormiston TM, Salpeter EE, Poole PJ, Cates CJ.
Cardioslective beta-blockers for chronic obstructive pulmonary
disease: a meta-analysis. Respir Med 2003 Oct; 97(10): 1094-101.
22. Van der Woude HJ, Zaagsma J, Postma DS, Winter TH, van
Hulst M, Aalbers R. Detrimental effects of beta-blokers in COPD:
a concern for nonselective beta-blockers. Chest 2005 mar; 127(3):
818-24.
23. Lammers JW, Folgering HT, van Herwaarden CLA. Ventilatory
effects of Beta1-Receptor-Selective Blokade with Bisoprolol and
Metoprolol in Asthmatic patiens. Eur JClin Pharmacol 1984; 27:
141-145.
24. Dorow P, Thalhofer S, Bethge H, Disselhoff G, Wagner G. LongTerm Treatment of Angina Pectoris with Bisoprolol or Atenolol
in patiens with Chronic Obstructive Bronchitis: A Randomized,
Double-Blind Crossover Study. J Cardiovasc Pharmacol 1990;
16(Suppl. 5): 36-44.
25. Szmidt M, Minc P, Wasiak W. Porównywanie wp³ywu
celiprololu, metoprololu i atenololu na wentylacjê p³uc u chorych
na astmê oskrzelow¹. Pneumonol Alergol Pol 1999; 67/9/10/:
452-461.