Aspekt poradnictwa zawodowego w pedagogice

Aspekt poradnictwa zawodowego w pedagogice
Od najmłodszych lat człowiek kształtuje swoją osobowość i poznaje otaczający go
świat przyrodę, kulturę, historię. Przez całe życie szlifujemy swoje cechy w aspekcie
moralnym, społecznym, estetycznym. Poprzez wychowanie i naukę dążymy do osiągnięcia
odpowiedniego rozwoju osobowości, przygotowuje nas do funkcjonowania w życiu
społecznym
i
kształtuje
wiedzę
o
rzeczywistości.
Całym
ww.
procesem
wraz
z wyeliminowaniem znamion patologii społecznej w bycie ludzkim zajmują się pedagodzy
w myśl jednej z nauk humanistycznych. Istotę, cele i treści oraz metody i formy procesów
wychowawczych określa pedagogika.1 Ta wszechstronna dziedzina nauki traktuje
o wychowaniu osoby jako samodzielnej jednostki oraz jako członka społeczności, na którego
oddziałują bodźce pochodzące ze środowiska. W dzisiejszym świecie mamy możliwość
rozwoju przez całe życie począwszy od wieku niemowlęcego, poprzez edukację
przedszkolną i kształcenie obowiązkowe, szkolnictwa ponadobowiązkowego i wyższego aż
do pracy zawodowej.
Praca zajmuje ponad połowę naszego życia, dlatego bardzo ważnym elementem jest
świadomy
Poradnictwo
jej
wybór
zawodowe
kluczową
zgodnie
z
rolę
odgrywa
definicją
jest
tu
to
poradnictwo
proces
zawodowe.
udzielania
pomocy
w podejmowaniu decyzji edukacyjno- zawodowych mających wpływ na rozwój kariery
zawodowej w przyszłości i utrzymaniu konkurencyjności na rynku pracy. 2 To pojęcie jest
ściśle związane z pojęciem pedagogiki w ujęciu szerokim, gdyż obydwie dziedziny zazębiają
się w aspekcie całożyciowego rozwoju człowieka i wpływach środowiska na ich wybory. 3
W dobie rosnącej świadomości społecznej na temat istoty ścieżki kariery zawodowej już od
najmłodszych lat wskazane jest doradztwo zawodowe.
W artykule mowa jest o poradnictwie zawodowym, które towarzyszy człowiekowi
w całym procesie pedagogicznym. Ścieżka edukacyjna wraz z rozwojem kariery zawodowej
jest postępowaniem zaczynającym się od wczesnego dzieciństwa i trwającym przez całe
życie. Edukacja i praca zawodowa są ze sobą zwięźle połączone, wiedza zawodowa bierze się
z nauki, a kształcenie przygotowuje do ścieżki zawodowej.
1. Poradnictwo zawodowe w szkolnictwie
1
B. Petrozolin Skowrońska, Nowa encyklopedia powszechna, tom IV, PWN, Warszawa 1996, s. 812.
M. Skarzyński, Interdyscyplinarne poradnictwo zawodowe, BFKK, Białystok 2008, s. 15.
3
S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Salezjańskie, Warszawa 2004, s. 34.
2
2.1 Wychowanie przedszkolne oraz wczesnoszkolne i zarodek wiedzy o zawodach
Wychowanie przedszkolne oraz wczesnoszkolne jest bardzo ważnym punktem nauki,
ponieważ to pierwsze lata bytu dziecka wpływają na jego rozwój i dalsze losy. Przeważająca
część zdolności człowieka, jego potencjał intelektualny i predyspozycje pierwotne rozwijają
się najprężniej właśnie w pierwszych latach życia. W okresie przedszkolnym stosowane na
dziecku działania edukacyjne przynoszą najtrwalsze rezultaty. Umiejętności przedszkolaków
wyniesione z ich pierwszego ośrodka dydaktycznego przyczyniają się do efektów nauki na
wyższych szczeblach oraz do funkcjonowania społecznego jak i zawodowego w życiu
dorosłym.4
Na etapie przedszkolnym wiedza o tematyce zawodowej przekazywana jest w formie
zabawy, przeróżnych gier, rymowanek i malunków. Gospodarka w dzisiejszych czasach jest
tak silnie rozwinięta, że niekiedy nawet dorosły człowiek nie ma rozeznania
w zawodach występujących na rynku pracy, w wyniku postępu technologicznego jedne
znikają a nowe się pojawiają.5 Dlatego też poprzez zajęcia w postaci zabawy dzieciom
w wieku przedszkolnym przybliżane są podstawowe profesje. Przystosowanie takiej wiedzy
polega głównie na osłuchaniu się z nazwami zawodów i wstępnym kojarzeniu pracy z nimi
związanej. Wstępnie ustalone priorytety zawodowe ugruntowane w tym wieku mogą wpłynąć
na rozwijanie zainteresowań dziecka. Ważnym aspektem poznania zawodowego świata dla
maluchów w wieku przedszkolnym jest możliwość powolnego porządkowania przez nie jakże
szerokiego wyboru zawodów na rynku oraz zwrócenie uwagi na fakt, że każda
z wykonywanych profesji jest potrzebna, gdyż z jej efektów korzysta całe społeczeństwo.6
2.2 Poradnictwo zawodowe na etapie szkolnym
Szkoła podstawowa i czas gimnazjum to okresy w życiu dziecka, w których zdobywa
elementarną wiedzę programową w różnych dziedzinach. Cały proces edukacji na tym etapie
współdziała tak, by dzieci osiągnęły stan równowagi, jaki nie pojawia się powtórnie w czasie
całego dalszego życia. Budząca się chęć działania z domieszką młodzieńczej fantazji łączą się
z rozwijającym się myśleniem.7 Dziecko wychodzi naprzeciw kształtującym się silnie
zainteresowaniom i pewnym poglądom na swoją przyszłość.
4
https://men.gov.pl/2013-08-03-12-08-13/przedszkola 11.11.2015r.
P. Gnatek, Kim chcesz być? Wybierz zawód najlepszy dla Ciebie, Helion, Gliwice 2012, s. 13-19.
6
A. Misiuk, Poradnik- Poznaję zawody, MEN, Katowice 2011, s. 5.
7
B. C. I. Lievegoed, Fazy rozwojowe dziecka, Akademia, Toruń 1993, s. 72.
5
Na tym etapie nauki uczniowie wstępnie analizują znaczenia pracy w życiu człowieka
oraz cywilizacji. Praca doradcy zawodowego w drugiej fazie szkoły podstawowej
i w gimnazjum polega na umożliwieniu podopiecznym poznania i oceniania różnych cech,
możliwości i priorytetów, które znacznie ułatwią wybór kolejnego etapu kształcenia, kierunku
i profilu dalszej nauki.8 Potrzeba działania doradcy zawodowego w szkołach gimnazjalnych
jest silna, ponieważ to zwykle od tego, jaką szkołę średnią wybierze uczeń gimnazjum, zależy
dalsza jego kariera zawodowa. „Bez doradztwa w szkole nie można mówić o rozwoju
szkolnictwa zawodowego” Grażyna Przasnyska, Warmińsko Mazurski Kurator Oświaty,
w wywiadzie dla Portalu „Doradztwo edukacyjno zawodowe” w czerwcu 2015 r.
Poradnictwo zawodowe powoli przygotowuje do wejścia młodzieży w dorosłe życie, pomaga
wykształcić umiejętność wyboru w kontekście całego późniejszego życia. Egzystowanie
w nowoczesnym społeczeństwie wymaga czynnego udziału w życiu i podejmowania trafnych
wyborów, dlatego też decyzje odnoszące się do wykształcenia i rodzaju kwalifikacji
zawodowych zmuszają do coraz większego zasobu wiedzy o rynku edukacyjnym, rynku
pracy i o swoich możliwościach.
1.3 Poradnictwo zawodowe w szkołach szczebla średniego
W dzisiejszych zmieniających się czasach, w dobie kryzysu na skalę światową,
niestabilności na rynku pracy i szukaniu zarobku za granicami kraju, poradnictwo zawodowe
dla młodych dorosłych jest na wagę złota. Doradca zawodowy w szkole średniej, tak jak
pedagog, ma za zadanie wydobyć z młodych i niepewnych siebie ludzi ich umiejętności, ich
wiedzę na swój temat, ich predyspozycje zawodowe. Przedstawia im także warunki
społeczno gospodarcze i polityczne regionu, w którym żyją. Te zabiegi umożliwiają
uczniom nie tylko otrzymanie pomocy w wyborze zawodu czy dalszego kierunku kształcenia
ale także zaplanowanie własnej ścieżki rozwoju oraz zwiększają szansę na odnalezienie się
i adaptację w środowisku zawodowym.
Poprzez indywidualne i grupowe spotkania
z doradcami zawodowymi młodzi ludzie zbierają informacje o prawach rządzących rynkiem
pracy, o pierwszym kontakcie z pracodawcą, o tworzeniu dokumentów aplikacyjnych,
o kanałach poszukiwania pracy i o samym poruszaniu się po rynku pracy. Poradnictwo
zawodowe pełni strategiczną funkcję w podejmowaniu decyzji ważnych w sferach
zawodowych jak i osobistych człowieka. Pomysł na karierę młodych ludzi musi być
wspierany sumienną informacją o zawodach, orientacją na rynku pracy i poradnictwem
8
http://www.lcre-lomza.webd.pl/ 11.11.2015r.
zawodowym oferującym pomoc w określeniu własnych predyspozycji, zainteresowań i
mocnych stron.9
1.4 Akademickie Biura Karier poradniami dla studentów
Studenci to specyficzna grupa ludzi, która ma już wyznaczony cel życiowy, kształci
się w
obszarze wybranego zawodu, zagłębia tajniki swojej specjalizacji. Poradnictwo
zawodowe na etapie wkraczania na ścieżki kariery umożliwia studentowi upewnienie się, że
wybór, którego dokonał jest trafną decyzją, ewentualne skorygowanie błędów i zmianę
decyzji. Doradcy zawodowi w Akademickich Biurach Karier, które to działają na mocy
ustawy z 20 kwietnia 2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, profesjonalnie
wskazują ścieżki rozwoju kariery słuchaczów, dostarczają wiedzy praktycznej o zachowaniu
się na rynku pracy i aktywizują studentów jak i absolwentów na różne sposoby. 10 Głównymi
zadaniami doradców w ABK jest poradnictwo zawodowe, psychologiczne, edukacyjne
a także poradnictwo w zakresie zakładania własnej firmy. Duże zapotrzebowanie grupa, jaką
są studenci, składa w sektorze szkoleń i warsztatów nt. poruszania się po rynku pracy. Mają
oni możliwość wzięcia udziału w kursach prowadzonych zarówno przez pracowników ABK,
jak i specjalistów z zewnątrz. Wszystko to, po to, by wejście na rynek pracy było w miarę
możliwości łagodne a zarazem skuteczne. Poradnictwo zawodowe na szczeblu szkolnictwa
wyższego
polega
również
na
pośrednictwie
pracy.11
Doradcy
współpracują
z pracodawcami, którzy organizują praktyki, staże, oferują stanowiska pracy absolwentom.
Jedną z aktywizujących form działania ABK są również organizowane przez nie targi pracy,
które dają możliwość studentowi zorientowania się na regionalnym rynku, dają możliwość
spotkania się z dużą liczbą przedsiębiorców w jednym skupisku, co za tym idzie pozyskania
ofert pracy, uzyskania informacji o różnych branżach, o sposobach działania firm.
1.5 Poradnictwo zawodowe dla dorosłych
Nawet w dorosłym życiu człowiek zdobywa wiedzę, doświadczenia, poszerza własne
horyzonty. Dokształca się, szkoli, przechodzi różnorodne kursy, zdobywa doświadczenie
w pracy zawodowej, w relacjach społecznych. Niekiedy warunki zewnętrzne oraz
okoliczności losowe zmuszają człowieka do zmian w sferze zawodowej. Na tej drodze mogą
pojawić się kłopoty np. z dokonaniem odpowiedniego doboru kształcenia, z ogólnymi
9
M. Kotarba, M. Łuczak (red.), ABC Poradnictwa zawodowego w szkole, KOWEZIU, Warszawa 2008, s. 30.
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001).
11
RPA, Akademickie Biura Karier w Polsce bieżąca działalność i możliwości rozwoju, Warszawa 2014, s.
10
umiejętnościami poszukiwania pracy czy z podjęciem decyzji o wyborze miejsca pracy.
Z takimi problemami łatwiej poradzić sobie z pomocą doradcy zawodowego, który jest
niejako opiekunem w sferze rynku pracy. Jego zadaniem jest udzielanie informacji
o możliwościach kształcenia, o rynku pracy i zawodach, udzielanie wsparcia i porad
w kwestiach rozwoju zawodowego. Poradnictwo zawodowe to proces, w którym doradca
zawodowy i klient pracują razem nad przemyślanym zadecydowaniem o dalszej drodze
zawodowej i nad umiejętnościami potrzebnymi do sprostania wymaganiom rynku pracy.
Doradca zawodowy pomaga człowiekowi ukształtować swoją markę na rynku pracy, na
której pracownik i jego zalety są „towarem”.
2. Podsumowanie
Poradnictwo zawodowe to proces długotrwałych i wielostopniowych działań
wychowawczych dawkowanych człowiekowi w czasie całego rozwoju zawodowego.
Doradztwo to wszelkie działania w segmencie pomocy zarówno uczniom, jak i dorosłym
w planowaniu, tworzeniu i rozwoju kariery zawodowej. Sukces zawodowy to satysfakcja,
którą można uzyskać z wykształcenia podstawowego i wykształcenia zawodowego, które
zapewnia poradnictwo zawodowe.12
Paulina Mackiewicz
Doradca zawodowy
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Elblągu
12
http://www.postawnarozwoj.uni.lodz.pl/admin/zdjecia/file/ebooks/doradztwo_zawodowe.pdf 11.11.2015r.
Bibliografia









B. Petrozolin Skowrońska, Nowa encyklopedia powszechna, tom IV, PWN, Warszawa 1996, s. 812.
M. Skarzyński, Interdyscyplinarne poradnictwo zawodowe, BFKK, Białystok 2008, s. 15.
S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Salezjańskie, Warszawa 2004, s. 34.
P. Gnatek, Kim chcesz być? Wybierz zawód najlepszy dla Ciebie, Helion, Gliwice 2012, s. 13-19.
Misiuk, Poradnik- Poznaję zawody, MEN, Katowice 2011, s. 5.
C. I. Lievegoed, Fazy rozwojowe dziecka, Akademia, Toruń 1993, s. 72.
M. Kotarba, M. Łuczak (red.), ABC Poradnictwa zawodowego w szkole, KOWEZIU, Warszawa 2008, s. 30.
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001).
RPA, Akademickie Biura Karier w Polsce bieżąca działalność i możliwości rozwoju, Warszawa 2014, s.
 http://www.postawnarozwoj.uni.lodz.pl/admin/zdjecia/file/ebooks/doradztwo_zawodowe.pdf 11.11.2015r.
 https://men.gov.pl/2013-08-03-12-08-13/przedszkola 11.11.2015r.
 http://www.lcre-lomza.webd.pl/ 11.11.2015r.