Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w
Transkrypt
Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w
INSTYTUT EKOLOGII TERENÓW UPRZEMYSŁOWIONYCH Wiadomości w w w. i e t u . k a t o w i c e . p l Nr 15, grudzień 2015/styczeń 2016 Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni Zintegrowany System Informacji o Zlewni – CRIS jest produktem projektu Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni (CRIS), który realizują Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie oraz Norweski Instytut Badania Wody z Oslo. System informacyjny CRIS umożliwia jednostkom odpowiedzialnym za zarządzanie zasobami wodnymi, ochronę środowiska, zaopatrzenie w wodę, zarządzanie kryzysowe, szybki wgląd do danych oraz krótkoterminowych prognoz obejmujących: − rzeczywiste pole opadu, przepływ i poziom wód w rzekach oraz w zbiorniku, − jakość wód powierzchniowych (zawartość związków azotu i fosforu oraz zawiesiny), − poziom zwierciadła wód podziemnych i zawartość związków azotu. System CRIS może dostarczać danych i prognoz przydatnych do oceny wpływu zmiennych warunków meteorologicznych na bilans oraz jakość wód w zlewni specjalistom i decydentom zajmującym się gospodarką wodną, planowaniem przestrzennym, ochroną środowiska, rolnictwem i lokalną gospodarką. Obecnie dane gromadzone w ramach monitoringu ilościowego i jakościowego wód zwykle nie są dostępne online. Ten problem rozwiązuje zaproponowane przez polskich i norweskich naukowców narzędzie informatyczne, które umożliwia dostęp do danych, w wybranych przedziałach czasowych, za pomocą przeglądarki internetowej. System CRIS składa się z bazy danych i interfejsu użytkownika. Pobiera i łączy dane z monitoringu operacyjnego, dane przestrzenne obszaru (warstwy GIS) i dane z obserwacji radaru meteorologicznego. Do tego dochodzą wyniki obliczeń przeprowadzonych za pomocą 6 modeli matematycznych. Umożliwiają one symulowanie przebiegu procesów zachodzących w atmosferze, wodach powierzchniowych (ciekach i zbiornikach wodnych) oraz wodach podziemnych. Dla przykładu model SWAT dostarcza m.in. danych i krótkookresowych prognoz o wielkości spływu powierzchniowego i ładunku azotu oraz natężeniu przepływu w ciekach. Model MODFLOW pozwala obliczyć poziom zwierciadła wód podziemnych wraz z krótkoterminową prognozą. Z kolei narzędzia wizualizacji umożliwiają przedstawienie danych i wyników modelowania w formie statycznych lub animowanych map, tabeli oraz wykresów. Projekt finansowany jest ze środków funduszy norweskich, w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza prowadzonego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Konferencja końcowa projektu Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni – CRIS Zintegrowany System Informacji o Zlewni – CRIS Katowice 17 marca 2016 r. www.cris.ietu.katowice.pl Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej projektu CRIS www.cris.ietu.katowice.pl dr Czesław Kliś [email protected] Projekt finansowany ze środków funduszy norweskich, w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju W numerze: Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni. . . . . . . . . . . . . . str. 1 Nowa aparatura badawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 2 Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata 2016-2022. . . . . . . . . . . . . . str. 3 IETU partnerem merytorycznym Targów Pol-Eco-System Silesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 3 Projekt INSPIRATION. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 4 IETU WIADOMOŚCI 1 www.ietu.katowice.pl Infrastruktura w badaniach i usługach IETU Nowa aparatura badawcza IETU od 1986 r. buduje i wzmacnia zasoby badawcze Multipoligonu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska, na którym prowadzone są interdyscyplinarne badania oraz modelowanie procesów zachodzących w środowisku. W skład multipoligonu wchodzą powierzchnie i poletka doświadczalne w Bytomiu oraz Piekarach Śląskich, stacje monitoringu jakości powietrza w Brennej i Katowicach, laboratorium akredytowane przez PCA w zakresie analiz środowiskowych oraz pracownia i laboratorium mikrobiologiczne. Infrastruktura informatyczna IETU wraz kompetentnym zespołem programistów stanowią jego uzupełnienie w zakresie gromadzenia i przetwarzania danych. Rozwijane obecnie w IETU badania związane z rozwojem biotechnologii środowiskowych, gospodarką odpadami, a także usługi analityczne związane z produkcją i stosowaniem paliw alternatywnych oraz wykorzystaniem do produkcji energii biomasy wymagały uzupełnienia specjalistycznej aparatury badawczej. W kwietniu 2016 r. nowa aparatura badawcza będzie już w IETU. W lutym 2016 r. rozpoczną się testy komory fitotronowej, w której w ściśle kontrolowanych warunkach oświetlenia, temperatury, wilgotności oraz długości fotoperiodu będą prowadzone badania nad wykorzystaniem roślin w procesach oczyszczania środowiska gruntowo-wodnego oraz roślin energetycznych proponowanych do upraw na terenach zdegradowanych. Uzupełnieniem ich będzie bioreaktor umożliwiający optymalizację i kontrolę procesów mikrobiologicznych. Posłuży on do badań związanych z poszukiwaniem mikroorga- nizmów środowiskowych o specyficznych właściwościach biotechnologicznych. W tego typu badaniach przydatne będą również mikroskop fluorescencyjny oraz analizator genetyczny PCR do badania ekspresji genów. Z kolei nowoczesny analizator do oznaczania węgla, wodoru i siarki w paliwach i odpadach stałych oraz materiale roślinnym pozwoli uzupełnić naszą ofertę usługową dla producentów paliw alternatywnych oraz biomasy. Środki na zakup specjalistycznej aparatury badawczej pochodzą z dotacji MNiSW na restrukturyzację IETU. Na pewno w znaczący sposób przyspieszy ona rozwój badań w ramach wyznaczonych w programie restrukturyzacji kierunków badawczych. Liczymy również, że otworzy nowe możliwości współpracy naukowej albowiem dostęp do nowoczesnej aparatury decyduje zarówno o możliwościach prowadzenia badań naukowych jak i o ich poziomie. dr Janina Fudała Zastępca Dyrektora ds. Badań i Rozwoju [email protected] Medal dla IETU za zasługi dla zrównoważonego rozwoju Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych uhonorowany został przez Radę Polskiej Izby Ekologii Medalem za zasługi dla zrównoważonego rozwoju, będącym wyrazem uznania i uhonorowania szczególnie zasłużonych instytucji dla ochrony środowiska w województwie śląskim. Medal i dyplom odebrał pan Jan Skowronek, Dyrektor IETU, podczas uroczystej Gali XIV edycji Konkursu „EKOLAURY Polskiej Izby Ekologii”, która odbyła się 23 listopada 2015 w Katowicach. Red. IETU WIADOMOŚCI 2 Bioreaktor Komora fitotronowa www.ietu.katowice.pl Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata 2016-2022 Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych od listopada 2015 roku, zgodnie z umową zawar tą z Zarządem Województwa Śląskiego, kieruje pracami związanymi z przygotowaniem projektu Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami na lata 2016-2022. W pracach tych uczestniczą także inni współwykonawcy: firma SAVONA Project z Tarnowa oraz Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego – Oddział w Katowicach. Plan ten stanowić będzie aktualizację planu gospodarki odpadami przyjętego stosowną uchwałą przez Sejmik Województwa Śląskiego w 2012 roku. Punktem wyjścia opracowywanego dokumentu jest ocena stanu gospodarki odpadami w województwie śląskim przyjmująca rok 2014 jako rok bazowy. W oparciu o wyznaczone cele i kierunki działań wynikające z przepisów krajowych i unijnych – w planie opracowywane są systemy gospodarowania poszczególnymi strumieniami odpadów ze szczególnym uwzględnieniem odpadów komunalnych. Istotnym elementem dla wypełnienia celów przewidzianych w dyrektywach unijnych oraz opracowywanego dokumentu jest plan inwestycyjny. Jego podstawą są zgłoszone, w ramach przeprowadzonej ankietyzacji gmin, propozycje przewidywanych inwestycji niezbędnych do realizacji w okresie najbliższych 6 lat. Podstawowym celem w gospodarce odpadami komunalnymi, przyjętym przez Komisję Europejską w ramach tzw. Pakietu „Gospodarka w obiegu zamkniętym” z 2 grudnia 2015 roku jest osiągnięcie przez kraje członkowskie 65% poziomu recyklingu odpadów do 2030 roku. W związku z tym, w ramach opracowywanego kompleksowego, nowoczesnego i regionalnego systemu gospodarki tymi odpadami, założono wdrażanie takich rozwiązań technicznych i organizacyjnych, których efektem będzie funkcjonowanie „społeczeństwa recyklingu”. System ten powinien zagwarantować maksymalne wykorzystanie zasobów tkwiących w odpadach komunalnych poprzez rozwój selektywnego ich zbierania, przetwarzania w ramach funkcjonujących instalacji mechaniczno-biologicznego przerobu oraz odzysku energii z tego strumienia odpadów, który pozostaje po ich przetworzeniu. Pozwoli to stopniowo eliminować proces składowania odpadów. Projekt opracowanego Planu podlegał będzie konsultacjom z gminami, a także uzgodnieniom z Ministerstwem Środowiska. doc. dr Lidia Sieja [email protected] IETU partnerem merytorycznym Targów Pol-Eco-System Silesia Targi Pol-Eco-System Silesia odbędą się w Katowicach w dniach 20-22 kwietnia 2016 w Międzynarodowym Centrum Konferencyjnym. Targi dedykowane są głównie zagadnieniom przekształcania terenów poprzemysłowych, a także gospodarki odpadami i recyklingu, gospodarki komunalnej oraz nowym technologiom służącym ochronie środowiska, energetyce i odnawialnym źródłom energii. Organizatorem edycji wiosennej Targów na Śląsku, tak jak edycji jesiennej w Poznaniu, są Międzynarodowe Targi Poznańskie (MTP). IETU jest partnerem merytorycznym Pol-Eco-System Silesia. W trakcie Targów odbędzie się konferencja pt. „Błękitno-zielona infrastruktura w miastach” zorganizowana przy współpracy z IETU. Wydarzenie jest adresowane do jednostek samorządu terytorialnego, urbanistów, architektów, projektantów zieleni oraz osób zajmujących się ochroną środowiska. Celem konferencji jest pokazanie jak błękitno-zielona infrastruktura jest ważna dla każdego miasta i jakie możliwości stwarza również dla odnowy terenów zdegradowanych. Ponadto jak zieleń i retencjonowanie wód opadowych pozwalają poprawić jakość życia w mieście oraz jak są ważne w kontekście adaptacji do zmian klimatu. Targom oprócz konferencji towarzyszyć będą jeszcze dwa wydarzenia organizowane przez IETU. Pierwszym są warsztaty „Nowe przepisy w remediacji terenów zdegradowanych – wprowadzenie oceny ryzyka zdrowotnego” adresowane do władających terenami zdegradowanymi, gmin, powiatów, przedsiębiorców, inwestorów, a także przedstawicieli Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska, Inspekcji Ochrony Środowiska oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Drugim wydarzeniem będzie szkolenie „Jak zweryfikować technologie ekoinnowacyjne w ramach Programu Pilotażowego Weryfikacji Technologii Środowiskowych Unii Europejskiej”, dedykowane twórcom i producentom innowacyjnych technologii środowiskowych. Więcej informacji: www.polecosilesia.pl www.ietu.katowice.pl, Red. IETU WIADOMOŚCI 3 www.ietu.katowice.pl Projekt INSPIRATION Integracja badań w gospodarce przestrzennej, wykorzystywaniu terenów i zarządzaniu glebą Do roku 2050 światowa populacja ma osiągnąć dziewięć miliardów, wobec tego konieczne są zmiany w sposobach konsumpcji zasobów naturalnych, produkcji, przetwarzaniu, przechowywaniu i recyklingu odpadów, które ograniczą oddziaływanie na środowisko. Europa jest jednym z najbardziej zurbanizowanych kontynentów na świecie – ponad dwie trzecie ludności mieszka na obszarach miejskich. Przestrzeń to zasób ograniczony, a panująca w Europie i na świecie tendencja „rozlewania się” miast oraz procesy zmian gospodarczych i demograficznych wpływają na wykorzystywanie przestrzeni w sposób niekonkurencyjny i niezgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. Projekt Integracja badań w gospodarce przestrzennej, wykorzystywaniu terenów i zarządzaniu glebą realizowany w ramach Programu Horyzont 2020 ma na celu wsparcie działań zmierzających do budowy Europejskiej Strategicznej Agendy Badawczej, integrującej problematykę badań naukowych w zakresie ochrony potencjału środowiskowego, w szczególności gleb oraz zrównoważonego zarządzania terenami. mułowaniu polityk i wielostronnych umów środowiskowych w celu zapobiegania globalnym skutkom niewłaściwego zarządzania terenami. W każdym kraju powołano Punkt Kontaktowy, którego zadaniem była diagnoza prowadzonych obecnie na temat badań naukowych, wpisujących się w poszczególne zintegrowane wątki tematyczne. Informacje zebrano w trakcie wywiadów z przedstawicielami instytucji naukowo-badawczych oraz finansujących badania. W celu określenia zapotrzebowania na konkretne badania informacje zebrano od przedstawicieli administracji państwowej i samorządowej, gospodarki oraz specjalistów odpowiadających m.in. za planowanie przestrzenne, gospodarkę wodno-ściekową, gospodarkę odpadami, ochronę przyrody i krajobrazu oraz finanse. Raporty krajowe stanowią materiał do pracy dla grupy roboczej, która ma przeprowadzić identyfikację i analizę wspólnych tematów strategicznych w zakresie badań naukowych dotyczących ochrony kapitału przyrodniczego, gleb oraz gospodarki przestrzennej. Wyniki tych prac stanowić będą wkład do Europejskiej Strategicznej Agendy Badawczej, która będzie opracowana w ramach projektu. W trakcie prac nad Agendą rozpoznane zostaną również możliwości wspólnych działań między programami narodowymi i regionalnymi w celu udostępnienia i lepszego wykorzystania infrastruktury badawczej. Kluczową kwestią będzie ocena możliwości finansowania badań ze środków publicznych i prywatnych w poszczególnych krajach oraz wypracowanie wspólnie finansowanych ponadnarodowych instrumentów wspierających badania naukowe. IETU jest jednym z 21 partnerów realizujących INSPIRATION. Instytut prowadzi krajowy punkt kontaktowy oraz jest liderem wątku tematycznego w zakresie zarządzania terenami. Więcej informacji na stronie www.inspiration-h2020.eu dr inż. arch. Justyna Gorgoń [email protected] dr Anna Starzewska-Sikorska [email protected] Projekt finansowany ze środków Europejskiej – Programu Horizon 2020 Unii Projekt realizują jednostki naukowo-badawcze wraz z partnerami z administracji państwowej i gospodarki z 16 państw Unii Europejskiej. Prace nad Europejską Agendą Badawczą prowadzone są w ramach czterech zintegrowanych wątków tematycznych: 1) efektywność wykorzystania zasobów – energia, woda, surowce itp., 2) zarządzanie kapitałem przyrodniczym – usługi ekosystemowe, 3) zarządzanie terenami, 4) „net impact” – skutki globalne zmian klimatu, zapotrzebowanie na zasoby naturalne biosfery, konsumpcji zasobów naturalnych biosfery itp. Realizatorzy projektu poszukują nowych, wspólnych obszarów badań naukowych i innowacji związanych z trendami i skutkami zmian w wykorzystywaniu terenów (włącznie z zasobami dotyczącymi bioenergii i bio-gospodarki) gospodarką przestrzenną, ochroną gleb, zrównoważonym wykorzystaniem systemu gleba-osady-woda. Szczególnie istotne jest włączenie badań społeczno-gospodarczych oraz identyfikacja elementów niezbędnych w for- Model Konceptualny opracowany w ramach Projektu INSPIRATION Redakcja: Wanda Jarosz, Ewa Cimander-Staszak – Biuro Obsługi Projektów, Marketingu i Komercjalizacji Badań Kontakt: tel. 32 254 60 31 wew. 136, 280, e-mail: [email protected] Zdjęcia: D. Wieruszewska, E. Cimander-Staszak IETU WIADOMOŚCI 4 © Copyright by IETU, Katowice 2015 Skład i druk: Werdan Wydrukowano na papierze w 100% z recyklingu