Unowocześnianie metod i form kształcenia zawodowego w - Pol-Int

Pol-Int
Unowocześnianie metod i form kształcenia zawodowego w Polsce. Diagnoza i
oczekiwane kierunki zmian
Published: 28.05.2015
Reviewed by Dr Aleksander Kobylarek
Edited by M.A. Andrzej Klimczuk
Książka powstała w ramach projektu badawczego i przedstawia wyniki badań zrealizowanych w latach 20102012 w Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie przez grupę doświadczonych polskich badaczy z
ugruntowanym dorobkiem naukowym w zakresie pedagogiki i socjologii.
Jest to obszerne studium w postaci wieloautorskiej monografii, które składa się z 4 części. Przedstawiają one
kolejno: (1) teoretyczne podstawy przygotowania do pracy absolwentów szkół zawodowych, (2) uwarunkowania
prawne szkolnego kształcenia zawodowego, (3) przygotowanie absolwentów średnich szkół zawodowych do
pracy w świetle wyników badań oraz refleksje na temat kierunków zmian w szkolnictwie zawodowym
prezentowane przez osoby badane a także (4) wnioski co do stanu kształcenia zawodowego i możliwości
unowocześniania jego metod.
Autorzy wychodzą z założenia, że szkoła powinna być ściśle związana z konkretną rzeczywistością społeczną i
gospodarczą, dla której przygotowuje kadry, w związku z czym należy mieć zawsze na względzie
harmonizowanie systemu edukacyjnego z otoczeniem ekonomicznym i rynkiem pracy. Ze względu na fakt, iż
szkoła wykazuje duże trudności w dostosowywaniu struktury i treści kształcenia do szybko zmieniających się
potrzeb przedsiębiorstw, autorzy proponują skoncentrowanie się na analizie możliwości modernizacji samych
metod nauczania i form organizacyjnych, od których zależą w dużej mierze formalne (i w przypadku szkolnictwa
zawodowego po części również rzeczywiste) kompetencje absolwentów.
Celem prowadzonych badań było określenie takich czynników determinujących unowocześnianie metod i form
organizacyjnych kształcenia zawodowego w Polsce, które mogą mieć znaczenie dla zwiększenia zatrudnialności
absolwentów, rozumianej zarówno jako zdolność do uzyskania zatrudnienia, jak i utrzymania go. Warto przy
tym wskazać, iż autorzy wskazują na szerszy kontekst problemu zatrudnialności (ang. employability), który
stanowi dostosowanie jakości kwalifikacji absolwentów do potrzeb pracodawców, doświadczenie (lub jego brak)
czy też kompetencje społeczne, będące elementem ogólnych celów kształcenia. Należy więc przypuszczać (choć
nie zostało to wprost wyrażone), że unowocześnianie metod nie jest celem samym w sobie, lecz powinno być
podejmowane ze względu na ten szerszy kontekst warunkujący obecność absolwentów na rynku pracy i ich tzw.
atrakcyjność zatrudnieniową, której wzrost automatycznie ogranicza „efekt poczekalni" (brak zatrudnienia ze
względu na niedopasowanie kompetencji do potrzeb rynku pracy). Duże znaczenie ma tu wyposażenie
absolwentów w praktyczne umiejętności, przy kształtowaniu których niezbędne jest stosowanie coraz to
bardziej nowoczesnych metod nauczania. Nie sposób nie zgodzić się z autorami, którzy podkreślają fakt, że
rozważania na temat atrakcyjności zatrudnieniowej absolwentów mają sens, jeśli uwzględnimy popyt rynku
pracy na określone kwalifikacje. Brak popytu skutkuje bezrobociem strukturalnym a niski poziom
zapotrzebowania na kompetencje „efektem poczekalni" lub tymczasowym podejmowaniem przez absolwentów
prac nisko płatnych, niezgodnych z wykształceniem, poniżej kwalifikacji lub w inny sposób
niesatysfakcjonujących.
Badania zostały przeprowadzone przy użyciu zróżnicowanych technik w strategii ilościowo-jakościowej:
indywidualne wywiady ustrukturyzowane i ankieta pocztowa zostały wsparte wtórną analizą danych i
wywiadami pogłębionymi. W badaniach ilościowych próba wynosiła 1334 respondentów, natomiast analizy w
części jakościowej opierały się na 44 wywiadach. Respondenci (uczniowie, absolwenci i dyrektorzy szkół
zawodowych, egzaminatorzy, dyrektorzy centrów kształcenia praktycznego, pracodawcy) zostali dobrani ze
względu na teren zamieszkania, zawód i typ szkoły. Wybierając województwa, kierowano się stopniem
zróżnicowania stopy bezrobocia wśród absolwentów szkół średnich - na tej podstawie wybrano woj. warmińskomazurskie, dolnośląskie i mazowieckie. W przypadku zawodu badacze wzięli pod uwagę najbardziej popularne
"zawody przyszłości": technik informatyk, technik mechatronik, technik hotelarstwa i kucharz oraz różne typy
szkół publicznych ponadgimnazjalnych dla młodzieży: technika, technika uzupełniające i szkoły policealne.
Wnioski wskazują na liczne i głębokie rozbieżności, co do postrzegania wartości stosowanych metod i form
kształcenia w różnych typach szkół w zależności od tego do jakiej grupy należy respondent. Dyrektorzy szkół
widzą sytuację zupełnie inaczej niż uczniowie, absolwenci, czy pracodawcy. Generalnie jednak autorzy wskazują
na zbyt małe wykorzystywanie strategii nauczania z zastosowaniem nowych technologii komunikacyjnych,
kształtujących kompetencje kluczowe, których brak może być barierą w podjęciu pierwszej pracy. Również
przygotowanie praktyczne do zawodu odbiega znacznie od oczekiwań pracodawców, gdyż w niewystarczającym
stopniu kształtuje cechy osobowe potrzebne do wykonywania zawodu, takie jak wysoka kultura osobista,
umiejętność pracy w zespole czy punktualność. Na podstawie analizy wymienionych wyżej zjawisk i wielu innych
prawidłowości szczegółowo opisanych w książce autorzy wysuwają konkretne propozycje co zmian w systemie
kształcenia zawodowego, między innymi: konsultowanie programów kształcenia z pracodawcami czy
wykorzystanie doświadczeń edukacyjnych systemu dualnego.
Uzyskane wyniki badań oraz wnioski z nich wypływające mogą przekładać się wprost na cenne wskazówki
praktyczne dla dyrektorów szkół zawodowych, nauczycieli oraz instruktorów w edukacji zawodowej, ustawicznej
i praktycznej, chcących wzbogacać swój warsztat metodyczny i koncentrujących się na zwiększeniu efektywności
kształcenia poprzez stosowanie nowoczesnych metod nauczania, bardziej dopasowanych do wymogów szybko
zmieniającego się rynku pracy. Publikacja może być również przydatna dla kandydatów, chcących podjąć
kształcenie w określonym zawodzie, ale szczególnie dla władz kształtujących politykę edukacyjną i uczonych
zajmujących się efektywnością kształcenia.
Citation:
Aleksander Kobylarek: Review for: Urszula Jeruszka : Unowocześnianie metod i form kształcenia zawodowego w
Polsce. Diagnoza i oczekiwane kierunki zmian, 2012, in: https://www.pol-int.org/en/node/298#r2625.
https://www.pol-int.org/en/node/298?j5Q6rewycZ5HtUDXTWpx7UZE=1&r=2625