XXL Media - Krajowe Centrum ds AIDS

ISSN-1640-2367
Biuletyn Krajowego Centrum ds. AIDS
Świat solidaryzuje się 1 grudnia
W numerze:
Świat solidaryzuje się 1 grudnia
Redakcja
str. 1
Laureaci nagrody
Czerwonej Kokardki 2009
str. 2
Czy wszystkie wirusy HIV są takie same?
dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska
str. 3–4
Europejskie Centrum ds. Zapobiegania
i Kontroli Chorób
Iwona Klapińska
str. 5–6
Przegląd prasy VIII-X 2009
Małgorzata Olczyk
str. 7
Wydarzenia związane z AIDS w 2010 roku
w Polsce i na świecie
str. 8
Aspekty
Postępowanie po ekspozycji na HIV
lek.med. Beata Zawada
Całodobowy Telefon Zaufania AIDS
(+22) 692 82 26
Lekarze specjaliści dyżurują:
we wtorki i czwartki w godz. 17:00–19:00
AIDS – Zielona Linia
(+22) 621 33 67
poniedziałki, środy w godz. 13:00–19:00
wtorki, czwartki i piątki w godz. 10:00–16:00
Ośrodek Informacji o HIV/AIDS
(+22) 331 77 66
[email protected]
Poradnia Internetowa HIV i AIDS
www.aids.gov.pl
Ewa GG: 8442779
Adam GG: 12452394
w środy godz. 20:00–22:30
Nr 4 (42) / 2009
J
uż po raz 21. obchodziliśmy
1 grudnia 2009 r. Światowy Dzień
AIDS. Tego dnia w Polsce tak,
jak i na całym świecie, instytucje rządowe oraz organizacje pozarządowe
w sposób szczególny solidaryzują się
z osobami zakażonymi HIV i chorymi
na AIDS, starając się jednocześnie
uwrażliwić społeczeństwo na ten problem poprzez różnego rodzaju konferencje, spotkania i kampanie.
Z okazji Światowego Dnia AIDS corocznie od 1997 roku przygotowywana
jest światowa kampania, która odbywa
się zawsze pod parasolowym hasłem
Zatrzymać AIDS. Dotrzymać obietnicy.
Dodatkowo co roku zmienia się jej
szczególne przesłanie, mające na celu
zwrócenie uwagi światowej społeczności na różne aspekty epidemii. Przesłanie kampanii na lata 2009-2010 brzmi
Powszechny dostęp i prawa człowieka
(więcej
informacji
na
stronie:
www.worldaidscampaign.org).
30 listopada Krajowe Centrum ds.
AIDS zorganizowało konferencję prasową, podczas której zaprezentowano
kampanię promującą ideę bezpłatnego
i anonimowego testowania w kierunku
HIV. Hasłem przewodnim akcji jest:
Test na HIV. Test na odpowiedzialność. Jej Ambasadorami są Aleksandra
Kwaśniewska i Jakub Wesołowski.
W dniach 30 listopada – 1 grudnia
odbyła się już po raz szesnasty konferencja „Człowiek żyjący z HIV w rodzinie i społeczeństwie”, zorganizowana
przez Polską Fundację Pomocy Humanitarnej „Res Humanae”.
Aby wzmocnić przekaz o solidarności
z osobami zakażonymi, Krajowe
Centrum ds. AIDS poprosiło media
o umieszczenie symbolu czerwonej
kokardki przy swoim logo.
Integralną częścią tej inicjatywy było
zawieszenie na fasadzie warszawskiego
Pałacu Kultury i Nauki wielkiej czerwonej kokardki. Produkcja i instalacja
banneru była możliwa tylko dzięki udostępnieniu korpusu głównego PKiN,
dzięki decyzji Prezydenta Miasta
Stołecznego Warszawy oraz wsparciu
finansowemu Biura Polityki Społecznej
Urzędu m.st. Warszawy i Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego oraz firm: ABG S.A.
i L’Oréal Polska Sp. z o.o. Ponadto
z inicjatywy Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy na czerwono została
podświetlona fasada budynku Urzędu.
Korzystając z okazji chcielibyśmy
podziękować wszystkim osobom, które
z zapałem włączyły się w przygotowania do obchodów Światowego Dnia
AIDS, a także sponsorom, dzięki
którym realizacja poszczególnych
pomysłów stała się możliwa.
Redakcja
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 42 (42)
2
Laureaci nagrody
Czerwonej Kokardki 2009
C
zerwona kokardka to symbol solidarności z osobami żyjącymi
z HIV i AIDS, ich rodzinami
i przyjaciółmi. Symbolizuje poświęcenie
i zaangażowanie w walkę z AIDS. Już
po raz czternasty Nagrodę Czerwonej
Kokardki otrzymały osoby, które w szczególny sposób przyczyniły się do poprawy
jakości życia osób żyjących z HIV, chorych na AIDS, bądź też wniosły istotny
wkład w działania profilaktyczne w dziedzinie HIV i AIDS w Polsce.
Lista laureatów nagrody Czerwonej Kokardki 2009
1
Wanda Janowska
Wolontariuszka w stowarzyszeniu Da Du – Szczecin. Zawsze dostępna, daje wsparcie osobom
żyjącym z HIV.
Działalność
społeczna
2
Dominika Soćko
Wolontariuszka, rehabilitantka, wykorzystuje każdą możliwość kontaktu z dziećmi żyjącymi z HIV.
Opiekuje się nimi w szpitalu, na turnusach rehabilitacyjnych, mogą porozmawiać z nią przez telefon i internet.
Działalność
społeczna
3
Agnieszka Zaranek
Wolontariuszka, jest osobą niezwykle życzliwą i o otwartym sercu, od wielu lat wspiera pacjentów żyjących z HIV i ich bliskich w sytuacjach kryzysowych.
Działalność
społeczna
4
Małgorzata
Abramowska
Wykładowca, konsultant PKD, od wielu lat niestrudzenie uczy studentów Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego o HIV/AIDS, aby w przyszłości jako lekarze i stomatolodzy potrafili nieść
pomoc na najwyższym poziomie.
Profilaktyka
5
Magdalena
Ankiersztejn-Bartczak
Przewodnicząca Fundacji Edukacji Społecznej, koordynator PKD, edukator seksualny, prowadzi zajęcia z profilaktyki HIV/AIDS. Z pasją, ale i wyczuciem, angażuje się w edukację osób żyjących z HIV i ich bliskich.
Profilaktyka
6
Tomasz Wojtasik
Edukator nauczycieli i młodzieży, od wielu lat wprowadza nowoczesne formy zajęć edukacyjnych, dostarczających wiedzy i umiejętności do walki z uprzedzeniami i dyskryminacją.
Profilaktyka
7
Joanna i Waldemar
Pociecha
Zawodowa rodzina zastępcza, wychowuje dziesięcioro dzieci, w tym dwoje HIV+. Ofiarowali im
dom i poczucie bezpieczeństwa, tworząc wspaniałą rodzinę.
Rodzina
8
dr Jolanta Popielska
Jak mówią rodzice dzieci żyjących z HIV/AIDS, jest lekarzem wyjątkowym. Na jej wsparcie
i zrozumienie mali pacjenci mogą liczyć w każdej sytuacji.
Środowisko
medyczne
9
Agnieszka Górska
Pedagog, seksuolog, partyworkerka, od ponad dziewięciu lat prowadzi w stowarzyszeniu Lambda
Warszawa, w którym jest wiceprzewodniczącą, program „Bezpieczniejsze związki”, skierowany
do środowiska MSM. Dzięki jej zaangażowaniu program zyskał zaufanie środowiska.
Organizacje
pozarządowe
10
Izabela Filc-Redlińska
Dziennikarka dziennika „Rzeczpospolita”, pisze rzetelne artykuły o HIV/AIDS, mając na uwadze
dostarczenie solidnej wiedzy, a nie niezdrowej sensacji.
Media
Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS w Polsce wg NIZP-PZH
kwiecień-październik 2009
nowo wykryte zakażenia HIV
398
zakażenia w wyniku używania narkotyków drogą dożylną
20
zakażenia drogą ryzykownych kontaktów heteroseksualnych
30
zakażenia drogą ryzykownych kontaktów homo- i biseksualnych
21
inne/zakażenia bez informacji o drodze zakażenia
327
Od wykrycia pierwszego przypadku zakażenia HIV w Polsce (1985 r.) do 31.10.2009
zarejestrowano:
zakażenia obywateli polskich
12 627
zakażenia w wyniku używania narkotyków drogą dożylną
5 507
zachorowania na AIDS
2 296
zgony w wyniku AIDS
1 022
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 42 (42)
3
Czy wszystkie wirusy HIV są takie same?
Znane są dotąd dwa ludzkie wirusy upośledzenia odporności: HIV-1 i HIV-2.
HIV-2 występuje na ograniczonych terenach Afryki Zachodniej i wśród imigrantów z tych krajów.
HIV-1 jest wirusem odpowiedzialnym za pandemię AIDS (epidemię, która ogarnęła cały świat).
W
irus HIV-1 wywodzi się od
małpiego wirusa upośledzenia
odporności (ang. simian immunodeficiency virus – SIV), który zakażał kilka izolowanych społeczności szympansów
w południowym Kamerunie. Ten małpi
wirus – SIVcpz –przeniósł się z szympansów
na polujących na nie ludzi poprzez krew
w początkach XX wieku.
Od dawna wiadomo, że różnorodność
genetyczna HIV-1 sprawia znaczne trudności w skonstruowaniu szczepionki, która byłaby skuteczna w zapobieganiu zakażeniom
HIV (szczepionka profilaktyczna) lub szczepionki łagodzącej przebieg zakażenia
(szczepionka terapeutyczna). Ta różnorodność genetyczna spowodowana jest błędami
popełnianymi przez odwrotną transkryptazę podczas przepisywania materiału genetycznego z RNA wisusa na ludzkie DNA,
a ponieważ genom HIV-1 liczy około 104 par
zasad, produkowanych jest około 1010 wirionów dziennie, to każdego dnia w organizmie
osoby zakażonej powstają miliony mutacji.
Rekombinacja może prowadzić do dalszego
zróżnicowania wirusów. Ma ona miejsce wtedy, kiedy jedna osoba zostanie zakażona
dwoma różnymi szczepami wirusa, które namnażają się w tej samej komórce.
Ze względu na tę różnorodność genetyczną
HIV-1 klasyfikowany jest na grupy, podtypy,
pod-podtypy, krążące postacie rekombinowane (ang. circulating recombinant forms
– CRFs) i rzadkie postacie rekombinowane
(ang. unique recombinant forms – URFs).
Klasyfikacja HIV-1 przedstawia się następująco:
grupa M (ang. major – główna), dominująca wśród wirusów krążących po
świecie, w której wyróżnia się podtypy
(ang. subtypes, clades) określane literami oraz pod-podtypy (ang. sub-subtypes) określane cyframi: A1, A2,A3, A4,
B, C, D, F1, F2, G, H, J;
grupa N (ang. new, albo non-M, non-O),
odkryta niedawno, występująca w niewielkiej liczbie izolatów wirusów pochodzących od pacjentów z Kamerunu;
grupa O (ang. outlier lub outgroup)
wydaje się występować endemicznie
w Kamerunie i krajach z nim sąsiadujących w zachodniej części Afryki środkowej, ale nawet tam występuje rzadko.
W sierpniu 2009 r. opublikowano doniesienie o zidentyfikowaniu nowego szcze-
pu wirusa u kobiety mieszkającej
w Kamerunie. Wirus jest ściśle spokrewniony z wirusem upośledzenia odporności goryli – SIVgor i nie wykazuje cech
rekombinacji z innymi grupami HIV-1,
różni się od wirusów należących do grup
M, N i O. Autorzy doniesienia proponują, żeby ten nowy wirus określić mianem
HIV-1 grupa P.
Jednak większość wirusów powodujących
pandemię AIDS należy do grupy M. Podtypy wirusa z grupy M występują z różną częstością i w różnych obszarach geograficznych:
podtyp A – występuje przede wszystkim
na obszarach Afryki Środkowej i Wschodniej (Kenia, Uganda, Tanzania, Ruanda),
a także we wschodnich krajach europejskich byłego Związku Radzieckiego;
podtyp B – jest główną postacią genetyczną w Europie Zachodniej i Środkowej,
w Ameryce Północnej i Południowej,
Australii, występuje też często w niektórych krajach Południowo-Wschodniej
Azji, Afryki Północnej i Środkowego
Wschodu, a także wśród mężczyzn homoseksualnych w Afryce Południowej i Rosji;
podtyp C – powoduje ponad 50% wszystkich zakażeń HIV na świecie, dominuje
w Afryce Południowej i Indiach.
ZNACZENIE RÓŻNORODNOŚCI
GENETYCZNEJ HIV-1
Nie do końca wiadomo, czy poszczególne
grupy, podtypy i postacie rekombinowane
wykazują różnice biologiczne – czy różnią
się zakaźnością lub przebiegiem powodowanego przez nie zakażenia. Większość badań dotyczących testów diagnostycznych,
leków antyretrowirusowych dotyczy przede
wszystkim podtypu B wirusa HIV-1.
Szczepy wirusa HIV-1 należące do grupy
O odkryto przed laty dlatego, że nie wykrywały ich niektóre przesiewowe testy serologiczne, a testy Western blot dawały wyniki
nieokreślone. Większość obecnie dostępnych testów wykrywa zakażenia wirusami
HIV należącymi do tej grupy.
PODTYPY HIV-1 A ZDOLNOŚĆ DO
PRZENOSZENIA SIĘ
Istnieją sugestie, iż podtypy HIV-1 lub
CRFs może odróżniać zdolność przenoszenia się. Wczesne dane dotyczące transmisji
zakażenia HIV z matki na dziecko sugerowały, iż podtyp C przenosił się łatwiej na
dzieci niż podtyp B. W Kenii u kobiet ciężarnych zakażonych podtypem C znajdowano wirus HIV-1 częściej w wydzielinach
narządów płciowych, niż w przypadku zakażeń podtypami A lub D, co sugerowałoby, że ryzyko przenoszenia w kontaktach
seksualnych byłoby większe w przypadku
zakażenia tym podtypem.
PODTYPY HIV-1 A
PRZEBIEG KLINICZNY ZAKAŻENIA
Kolejną ważną kwestią jest pytanie, czy różne podtypy wirusa powodują odmienny
przebieg kliniczny zakażenia HIV-1. W badaniu opublikowanym w 1999 r. Kanki
i wsp. badali podtypy HIV-1 wśród 54 kobiet sprzedających usługi seksualne w Senegalu, zakażonych szczepami HIV-1
należącymi do podtypów A, C, D i G
i wykazali, że prawdopodobieństwo wystąpienia AIDS jest ośmiokrotnie większe
wśród kobiet zakażonych podtypami
niebędącymi podtypem A. W późniejszych badaniach prowadzonych w Szwecji
nie wykazano różnic w przebiegu zakażenia podtypami wirusa A, B, C lub D,
nie wykazano też różnic między pacjentami
zakażonymi postacią rekombinowaną
CRF02_AG w porównaniu z innymi
podtypami lub CRFs. Jednak w badaniu
heteroseksualnych kobiet i mężczyzn
w Tajlandii zakażonych CRF01_AE stwierdzono krótszy czas upływający od zakażenia HIV do śmierci w porównaniu
z osobami zakażonymi HIV-1 w krajach
zachodnich. W badaniach ponad 1 000
Ugandyjczyków wykazano szybszy postęp
do śmierci osób zakażonych podtypem D
w porównaniu z zakażonymi podtypem A.
Potwierdziły to także badania z Kenii.
Na wyniki tych badań mogą jednak wpływać dodatkowe czynniki takie, jak: dostęp
do opieki medycznej, stan odżywienia,
czynniki genetyczne zakażonych osób, droga zakażenia (kontakty seksualne, przyjmowanie narkotyków w iniekcjach lub
przeniesienie zakażenia z matki na dziecko).
W badaniach pochodzących z Ugandy,
opublikowanych w 2008 r. Kiwanuka i wsp.
wykazali, iż podtyp wirusa wpływa jednak
na przebieg zakażenia HIV-1. Autorzy
doniesienia obserwowali pacjentów,
u których zakażenie rozpoznano w latach
1997-2002 do 2004 r., kiedy to stała
się dostępna terapia antyretrowirusowa
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 42 (42)
4
w dystrykcie Rakai. Zastosowane metody
pozwoliły na wyodrębnienie pojedynczych
podtypów i rekombinacji między nimi.
Wykazano, że spadek liczby komórek CD4
do 250 i mniej na mm3 obserwowano
znacznie rzadziej wśród osób zakażonych
podtypem A (20%) w porównaniu z zakażonymi podtypem D (40%), postaciami
rekombinowanymi (40%) lub mnogimi
podtypami (53%). Śmierć z powodu AIDS
później dotykała osób zakażonych podtypem A w porównaniu z osobami zakażonymi innymi podtypami.
Zdaniem Kuritzkesa ważną kwestią, na
którą nie znaleziono dotąd odpowiedzi,
jest pytanie o biologiczne podstawy mniejszej zjadliwości (wirulencji) podtypu A.
Pojawiają się dane mówiące, iż u zakażonych tym podtypem stopniowo pojawia
się coraz mniej wariantów wirusa używających koreceptora CXCR4 w porównaniu z osobami zakażonymi podtypem D.
Dalsze badania mogą doprowadzić do dokładniejszego poznania molekularnych
mechanizmów różnic w wirulencji, przenoszeniu i oporności na leki między podtypami HIV-1 grupy M, i pozwolić na
wyjaśnienie, czy te różnice wymagają odmiennego podejścia do terapii zakażeń
HIV-1 w różnych częściach świata.
PODTYPY HIV-1 A REAKCJA
NA LEKI ANTYRETROWIRUSOWE
Jak już wspomniano, większość badań, także dotyczących odpowiedzi na leczenie
antyretrowirusowe, pochodzi z krajów rozwiniętych, w których dominuje podtyp B
wirusa HIV-1. Ale tylko 12% infekcji HIV-1
na świecie spowodowana jest przez ten podtyp wirusa, natomiast 50% istniejących
zakażeń i 47% nowych wywołana jest podtypem C. Dostępność danych dotyczących
odpowiedzi na leczenie antyretrowirusowe
ograniczona jest także poprzez fakt, że do
niedawna było ono niedostępne w większości krajów rozwijających się, w których
dominują zakażenia podtypami nie-B. Descamps i wsp. porównali wrażliwość na leki
ARV wirusów należących do grupy O
i podtypu B grupy M. Izotaty z grupy O
okazały się w pełni wrażliwe na nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy
(NRTI), ale 6 z 10 izolatów wykazywało
oporność na nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NNRTI), zaś
IC50 dla ritonaviru było wyższe dla
grupy O niż dla podtypu B. Późniejsze
badania potwierdziły, że wirusy HIV-2
i szczepy HIV-1 należące do grupy O
posiadają „wrodzoną” oporność na
NNRTI. W badaniach retrospektywnych
485 pacjentów otrzymujących leki antyre-
trowirusowe w Kolumbii Brytyjskiej
(Kanada), w których 4,4% pacjentów zakażonych było podtypami nie-B, wykazano,
że mimo początkowo niższej liczby komórek CD4 u tych pacjentów, niż u zakażonych podtypem B, to jednak odsetek
pacjentów z poziomem wiremii poniżej
400 kopii RNA/ml po 18 miesiącach leczenia był taki sam.
W badaniach francuskich prowadzonych
u 416 pacjentów, z których 24% zakażonych
było podtypami nie-B, wykazano, że podtyp wirusa nie wpływał na odpowiedź
kliniczną (przebieg zakażenia), odpowiedź
immunologiczną (liczba komórek CD4)
i wirusologiczną (poziom wiremii).
Wśród pacjentów pochodzących z Afryki,
mieszkających w Londynie, zakażonych
podtypami nie-B, także nie wykazano
istotnych różnic w reakcji na leczenie.
Nie wykazano także takiego wpływu
w badaniach EuroSIDA ani w badaniach
prowadzonych u dzieci zakażonych HIV.
Opublikowane w maju 2009 r. wyniki
badań brytyjskich potwierdzają brak wpływu podtypów HIV-1 na odpowiedź na
leczenie antyretrowirusowe. Natomiast
w sierpniu 2009 r. pojawiło się doniesienie o częstszym występowaniu
demencji u nieleczonych ARV pacjentów zakażonych HIV-1 należącym do
podtypu D. Informacje te wymagają
jednak potwierdzenia.
ZNACZENIE RÓŻNORODNOŚCI
GENETYCZNEJ HIV-1 DLA TWORZENIA SZCZEPIONKI PROFILAKTYCZNEJ
Po odkryciu wirusa HIV w 1984 r. ogłoszono, że szczepionka zapobiegająca zakażeniom tym wirusem stanie się dostępna
w ciągu 2 lat. Jak wiadomo, nie ma jej
jednak do dzisiaj.
Pierwsze badania, które zakończyły się
umiarkowanym sukcesem, które prowadzono w Tajlandii, prowadzono z użyciem
szczepów HIV-1 występujących najczęściej
w tym kraju. Osoby uczestniczące w badaniach otrzymywały szczepionkę ALVAC
HIV lub placebo po włączeniu do badań
i później – po 1, 3 i 6 miesiącach. Szczepionka AIDSVAX B/E lub placebo podawana
była w 3. i 6. miesiącu. Badania w kierunku zakażenia HIV wykonywano ochotnikom co pół roku przez 3 lata. Podczas
każdej wizyty ochotnicy otrzymywali pełne
informacje o sposobach uniknięcia zakażenia HIV.
W końcowej analizie okazało się, że spośród
8 198 osób przyjmujących placebo zakażeniu uległy 74 osoby, a spośród 8 197 przyjmujących szczepionki – 51 osób. Różnica
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 42 (42)
okazała się znamienna statystycznie.
Jednakże szczepionki nie miały wpływu
na poziom wiremii u osób, które mimo
jej otrzymywania uległy zakażeniu.
Szczepionki okazały się bezpieczne
i wykazywały 31% skuteczność w zapobieganiu zakażeniu HIV.
Opublikowane wyniki badań są dobrą
informacją: po raz pierwszy liczba zakażonych otrzymujących szczepionkę była
niższa od liczby osób otrzymujących placebo. Pozostaje jednak wiele niewiadomych.
W przypadku większości szczepionek
nawet, jeśli osoba szczepiona ulegnie zakażeniu i zachoruje, to przebieg tej choroby
jest łagodniejszy, niż gdyby szczepionki
nie dostała. Nie wiadomo, dlaczego
poziom wiremii u osób zakażonych otrzymujących placebo albo szczepionkę był
taki sam. Skuteczność na poziomie
31% również nie jest satysfakcjonująca.
Niemniej jednak badania te otwierają drogę kolejnym, które być może doprowadzą
do powstania znacznie efektywniejszej
szczepionki.
PODSUMOWANIE
Wraz z epidemią HIV świat stanął w obliczu pandemii o bezprecedensowej złożoności geograficznej i genetycznej. Nie
poznano dotąd czynników wpływających
na rozprzestrzenianie się poszczególnych
podtypów lub postaci rekombinowanych
w różnych regionach geograficznych.
Dokładne poznanie tej różnorodności
i jej wpływu na profilaktykę HIV-1, powstanie szczepionki i terapie antyretrowirusowe
może mieć wpływ na ograniczenie pandemii AIDS. Wymaga to jednak wielu badań, środków finansowych i czasu.
dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska
Piśmiennictwo u autorki.
5
Europejskie Centrum
ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób
(European Centre for Disease Prevention and Control)
E
pidemie chorób zakaźnych mogą się w dzisiejszych czasach
rozprzestrzeniać na skalę międzynarodową z niespotykaną wcześniej szybkością. Dobra wiadomość
jest taka, że w XXI w. dostępne są lepsze niż kiedykolwiek w przeszłości
narzędzia i metody do wykrywania
wybuchów epidemii i szybkiego zapobiegania im. Wyzwaniem jest jednak
wciąż skuteczne zastosowanie tych narzędzi z dobrym skutkiem.
Europejskie Centrum ds. Zapobiegania
i Kontroli Chorób (ECDC) utworzono
w 2005 r. do wzmocnienia ochrony Europy
przed chorobami zakaźnymi. ECDC współdziała z instytucjami i państwami członkowskimi UE w celu ułatwiania współpracy
i zapewniania bazy materiałów koniecznych
do skutecznego działania.
STRUKTURA ORGANIZACYJNA
Struktura Centrum uwzględnia jego
najważniejsze funkcje. Obecnie składa się
ono z czterech jednostek technicznych
(doradztwo naukowe, nadzór, gotowość
i reagowanie oraz upowszechnianie informacji związanych z ochroną zdrowia),
wspieranych przez jednostkę do spraw
usług administracyjnych. Odpowiedzialność za kierownictwo ogólne, zarządzanie
i koordynację, a także stosunki zewnętrzne
spoczywa na Gabinecie Dyrektora.
Działania ukierunkowane na poszczególne choroby przebiegają na płasz-
czyźnie wspomnianych czterech jednostek technicznych – ECDC utworzyła do tej pory sześć programów:
choroby dróg oddechowych;
choroby przenoszone drogą płciową,
w tym zakażenie HIV i wirusami przenoszonymi przez krew;
choroby, którym zapobiegają szczepienia;
odporność na środki przeciwdrobnoustrojowe i zakażenia szpitalne;
choroby przenoszone przez pokarm
i wodę oraz choroby odzwierzęce;
nowe choroby i choroby przenoszone
wektorowo.
MISJA
Rozporządzenie ustanawiające ECDC określa misję, zadania i tryby działania ECDC.
Można je podsumować następująco:
ECDC powinno się skupiać na chorobach
zakaźnych i nagłych wystąpieniach chorób nieznanego pochodzenia.
ECDC powinno być aktywnym centrum
doskonalenia w zakresie informowania
i wiedzy naukowej na temat wszystkich
aspektów chorób zakaźnych.
ECDC powinno być „rzecznikiem zmiany”, aktywnie wspierając UE jako całość
i jej poszczególne państwa członkowskie
w ich staraniach na rzecz poprawy profilaktyki i kontroli chorób zakaźnych.
DZIAŁALNOŚĆ
Reagowanie na zagrożenia dla zdrowia
publicznego
Od lat 90. kraje Unii Europejskiej rutynowo
wymieniają informacje na temat nagłego
występowania chorób, które mogą potencjalnie rozprzestrzenić się poza granice poszczególnych krajów. Bezpieczny system
komunikowania się, zwany unijnym systemem wczesnego ostrzegania i reagowania
w sprawach związanych z zagrożeniami dla
zdrowia publicznego (EWRS), łączy organy
do spraw zdrowia w państwach członkowskich, ECDC i Komisję Europejską. Eksperci ECDC pracujący w ośrodku operacji
kryzysowych monitorują ten system, a także
informacje uzyskane od WHO, partnerów
międzynarodowych i z mediów. W razie
wykrycia zagrożenia personel ECDC ocenia
jego wagę i przekazuje swoje ustalenia
Komisji Europejskiej i państwom członkowskim. W razie potrzeby, ECDC może także
wysłać ekspertów w to miejsce w celu bezpośredniego zbadania faktów.
Najważniejsze fakty o ECDC:
Początek działalności:
Siedziba agencji:
Dyrektor:
Państwa członkowskie:
Rozporządzenie ustanawiające:
Budżet:
Internet:
E-mail:
maj 2005 r.
Sztokholm, Szwecja
Zsuzsanna Jakab*
27 państw UE (Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Republika Czeska,
Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Niderlandy,
Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska,
Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry,
Zjednoczone Królestwo, Włochy) oraz kraje EOG/EFTA (Islandia,
Liechtenstein, Norwegia)
Rozporządzenie Parlamentu i Rady (WE) nr 851/2004
41,1 mln euro w 2008 r.
Budżet ECDC wzrośnie do 2010 r. do ponad 56 mln euro, a liczba
pracowników do około 350 osób.
www.ecdc.europa.eu
[email protected]
* P. Jakab będzie pełnić funkcję dyrektora do końca stycznia 2010 r., obejmuje bowiem stanowisko dyrektora regionalnego WHO w Europie.
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 42 (42)
6
Zbieranie danych o chorobach zakaźnych
na poziomie UE
ECDC zbiera od krajów będących
jej członkami dane dotyczące około
50 najważniejszych chorób zakaźnych.
Dzięki temu ECDC jest w stanie stworzyć
obraz tego, co dzieje się na całym kontynencie europejskim w kwestii chorób zakaźnych
oraz analizować tendencje w liczbach zgłaszanych przypadków. Najważniejszym celem strategicznym ECDC jest współpraca
z państwami członkowskimi i Komisją Europejską w celu zwiększenia wiarygodności
i porównywalności danych z całej Europy.
ECDC przygotowuje coroczny raport epidemiologiczny, w którym zbiera i analizuje
dane na temat wszystkich chorób, którymi
się zajmuje, a także raporty poświęcone
konkretnym chorobom takim, jak zakażenie HIV czy gruźlicy.
Kształcenie, szkolenie i budowanie
potencjału
ECDC koordynuje europejski program
kształcenia w zakresie epidemiologii
interwencyjnej (EPIET), który umożliwia
udział w szkoleniach i zdobywanie praktycznego doświadczenia w krajowych
ośrodkach nadzoru i zwalczania chorób
w UE. Program, finansowany ze środków
ECDC i państw unijnych, skierowany jest
do praktykujących lekarzy, pielęgniarek
zdrowia publicznego, mikrobiologów, weterynarzy i innych specjalistów z zakresu
ochrony zdrowia zajmujących się epidemiologią w odniesieniu do problemów
zdrowia publicznego. Celem jest rozwijanie europejskiej sieci epidemiologów interwencyjnych, a tym samym wzmacnianie
nadzoru epidemiologicznego i możliwości
reagowania na tego typu problemy w Unii
Europejskiej, a nawet poza jej granicami.
Jakie zagrożenie dla ludzi w Europie stanowią choroby zakaźne?
Kraje UE generalnie odnoszą duże sukcesy w zwalczaniu chorób zakaźnych. W porównaniu z wieloma innymi częściami
świata, w UE istnieją wysokie standardy
higieny, a jej państwa członkowskie mają
dobrze zorganizowane systemy zdrowia publicznego. Krajowe akcje szczepień doprowadziły do opanowania, a w niektórych
przypadkach nawet wyeliminowania różnych chorób. W przypadku mniej więcej
50 chorób, o których ECDC zbiera dane,
wskaźniki zakażeń albo spadły, albo od
dziesięciu lat pozostają stabilne. Jednak należy sobie zdać sprawę, że obecna sytuacja
to wynik ciężkich wieloletnich starań organów do spraw zdrowia, pracowników służby zdrowia, badaczy i wielu innych osób.
W 2006 r. w krajach UE odnotowano
ponad 25 tys. nowych przypadków
HIV/AIDS. Całkowitą liczbę osób żyjących z HIV w UE ocenia się na około
700 tys. Z tego około 30% – około 200 tys.
osób – nie wie o swoim zakażeniu.
W 2006 r. w UE odnotowano prawie
90 tys. przypadków gruźlicy. Wzrasta liczba przypadków gruźlicy wśród grup
szczególnie narażonych takich, jak imigranci i osoby seropozytywne. W UE
pojawiają się przypadki lekoodpornej
gruźlicy, które są bardzo trudne albo
nawet niemożliwe do wyleczenia.
PRIORYTETY STRATEGICZNE
NA LATA 2007–2013
W wieloletnim programie strategicznym
ECDC na lata 2007–2013 dokonano anali-
zy wyzwań, jakie staną przed Europą w najbliższym czasie w związku z chorobami
zakaźnymi oraz określono rolę ECDC
w zapewnianiu pomocy państwom członkowskim w stawianiu czoła tym wyzwaniom.
Do najważniejszych wyzwań, przed jakimi
stoi UE przy rozwijaniu systemów zdrowia
publicznego, należą:
poprawienie jakości i porównywalności
europejskich danych pochodzących
z nadzoru nad chorobami. Obecne różnice dotyczące występowania chorób wynikają częściej z różnic w sposobie ich zgłaszania
niż z różnic w rzeczywistej sytuacji;
przetwarzanie zebranej w UE wiedzy
naukowej na porady z zakresu zdrowia
publicznego (oparte na faktach i materiałach naukowych), które dla państw członkowskich i ich obywateli mogą stać się
podstawą działania;
stworzenie
odpowiedniego systemu
wykrywania, a następnie reagowania na
wypadek pojawienia się nowych chorób.
Najważniejszym zadaniem ECDC jest zajęcie się wyzwaniami o charakterze ogólnym.
PUBLIKACJE
ECDC przygotowuje wiele publikacji skierowanych zarówno do ekspertów, jak i do
opinii publicznej. Publikacje naukowe
wydawane są tylko w języku angielskim,
natomiast publikacje przeznaczone dla
szerokiego grona odbiorców wydawane są
w 23 oficjalnych językach UE oraz w języku islandzkim i norweskim.
„Eurosurveillance” – czasopismo naukowe
ECDC poświęcone epidemiologii, profilaktyce i kontroli chorób zakaźnych po raz
pierwszy ukazało się w 1995 r., a od marca
2007 r. jest publikowane przez ECDC.
Nowe numery są dostępne w internecie
pod adresem www.eurosurveillance.org
w każdy czwartek; zawierają bieżące komunikaty i wiadomości oraz dłuższe, pogłębione artykuły badawcze i sprawozdania
dotyczące nadzoru i występowania chorób.
Informacje zebrała:
Iwona Klapińska
Źródło:
1
2
Zdrowa Europa, ECDC w działaniu, Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, 2009
www.ecdc.europa.eu
Jeśli chcą Państwo zostać autorem artykułu w Kontrze, prosimy o kontakt mailowy na adres:
[email protected]
Jeśli chcą Państwo, aby ważne wiadomości (np. o wydarzeniach związanych z HIV/AIDS) znalazły się w e-Kontrze,
prosimy przesłać pełną informację na wyżej podany adres o temacie „Prośba o zamieszczenie informacji w e-Kontrze”.
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 42 (42)
7
Przegląd prasy VIII-X 2009
ROZSZYFROWANO STRUKTURĘ
GENOMU WIRUSA HIV
Magazyn naukowy „Nature” informuje
o nowym odkryciu specjalistów z Uniwersytetu Karoliny Północnej w Chapel Hill.
Rozszyfrowali oni przestrzenną strukturę
całego genomu wirusa wywołującego
AIDS. Podobnie, jak w przypadku innych
wirusów groźnych dla człowieka – m.in.
grypy, zapalenia wątroby typu C czy tych,
wywołujących niektóre nowotwory, ludzki wirus niedoboru odporności całą informację genetyczną przenosi w nici RNA
(a nie w spirali DNA). Informacja zapisana w RNA po wniknięciu wirusa do
komórki człowieka jest następnie przepisywana na DNA. Wirusy, w tym również
HIV, posiadają odpowiednie enzymy
umożliwiające takie manipulacje genetyczne. To odkrycie pozwala zrozumieć,
jakich sztuczek używa genom, aby wirusy
uniknęły wykrycia przez organizm.
Aby mogło być ono wykorzystane w praktyce, to – zdaniem mikrobiologa prof.
Rona Swanstroma, który brał udział
w pracach nad badaniem wirusowej struktury RNA – istotne jest, aby ustalić, które
jej fragmenty są ważne dla cyklu namnażania się HIV. Należy dodać, że w swoich
badaniach Amerykanie skoncentrowali się
tylko na jednym typie wirusa – HIV-1,
najczęściej występującym szczepie (zainfekował ok. 33 mln ludzi na świecie),
a zarazem najbardziej niebezpiecznym.
HIV-2 wolniej przenosi się z człowieka na
człowieka i później powoduje objawy
AIDS. Naukowcy znają również trzecią
odmianę HIV, która jest spokrewniona
z wirusem atakującym goryle. Odkrycie
dokonane przez zespół prof. Kevina
Weeksa o rozszyfrowaniu struktury RNA
umożliwi w przyszłości opracowanie nowych leków blokujących HIV lub zapobiegających rozwojowi choroby.
OCHRONA PRZED HIV
Naukowcy z Uniwersytetu Utah stworzyli
nowy środek chroniący przed HIV, tzw.
kondom dla kobiet. Ma postać żelu, który
zmienia swój stan skupienia w półstały
w obecności nasienia. Dopochwowy żel,
w którym molekuły polimerów tworzą
siateczkę z oczkami o wielkości od 30-50
nanometrów – miliardowych części metra.
Przez oczka siateczki „molekularnego kondomu” nie przeniknąłby wirus,
który ma 100 nanometrów średnicy. Żel
blokowałby też inne wirusy (np. HPV)
oraz plemniki. Naukowcy mają nadzieję,
że pozwoli to ograniczyć rozprzestrzenia-
nie się wirusa, zwłaszcza w biednych krajach Afryki i Azji, gdzie w niektórych grupach wiekowych aż 60 proc. kobiet żyje
z HIV. Prace nad żelem finansuje Fundacja Billa i Melindy Gatesów.
ODKRYTO SŁABY PUNKT WIRUSA
Uczonym z USA udało się odkryć nowe
przeciwciała, które blokują wnikanie
wirusów do komórek człowieka – podaje
„Science”. Odkrycie to daje szansę opracowania szczepionki przeciw szybko zmieniającemu się HIV.
Nowe przeciwciała to cząsteczki o nazwach PG9 i PG16. Przyklejają się one do
tego fragmentu wirusa, który pozostaje
praktycznie niezmienny, ale jest on niezbędny do wnikania do atakowanych
limfocytów. Odkryte cząsteczki to tzw.
przeciwciała neutralizujące, blokujące
proces przenikania HIV do komórek.
Są one dość uniwersalne, czyli rozpoznają wiele różnych podtypów wirusa. Tego
rodzaju przeciwciała wytwarza tylko
niewielka grupa zainfekowanych. Aby
je znaleźć naukowcy musieli dokładnie
przebadać próbki krwi pobrane od ponad
1,8 tys. ochotników.
PRZEŁOMOWE BADANIA NAD
SZCZEPIONKĄ
Uważa się, że może to być naukowy przełom w badaniach nad szczepionką przeciw HIV. Przeprowadzone w Tajlandii
badania na grupie 16 tys. osób pokazują,
że nowa szczepionka o nazwie RV144
zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem
o 31 proc. Rezultaty badań przedstawiono na specjalnej konferencji w Bangkoku. Testy prowadziło Ministerstwo
Zdrowia Tajlandii i amerykańskie wojsko.
Nowa szczepionka jest połączeniem
dwóch starszych preparatów: ALVAC
opracowanego przez francuski Sanofi
Pasteur i AIDSVAX firmy Vax Gen.
Pierwszy specyfik (ALVAC) korzysta z genetycznie modyfikowanego wirusa ospy
ptasiej wyposażonego w trzy geny charakterystyczne dla HIV. AIDSVAX natomiast
uczy organizm rozpoznawać białko
gp120 na powierzchni wirusa, które
umożliwia mu przyklejanie się do atakowanych komórek. Żadna z dwóch szczepionek składających się na nowy preparat
nie działa samodzielnie. Dlatego też dobre
rezultaty testów są taką niespodzianką.
W badaniach wzięli udział zdrowi mężczyźni i kobiety w wieku 18-30 lat. Połowę
zaszczepiono, w drugiej grupie podawano placebo. Najpierw każda z zaszczepio-
nych osób otrzymywała 4 dawki ALVAC-u,
a potem jako wspomagacz 2 dawki
AIDSVAX-u. Pierwsza miała sprawić,
że we krwi pojawią się przeciwciała chroniące komórki przed atakiem HIV.
Druga – wspomóc białe krwinki, by skuteczniej niszczyły wirusa. Badani zostali
wcześniej poinformowani o sposobach
zabezpieczenia się przed HIV. Testy
w kierunku HIV przeprowadzano regularnie co sześć miesięcy przez trzy lata.
W grupie placebo zanotowano 74 przypadki zakażeń, a w grupie, której podano
szczepionkę – 51. Wszyscy są zgodni,
że nowa szczepionka daje duże nadzieje
na przyszłość, ale nie oznacza wcale,
że HIV został pokonany.
W INTERNECIE
Na początku października ruszyła internetowa poradnia www.bezpiecznie.org.pl.
Na tej stronie można skorzystać z pomocy edukatorów i lekarzy oraz znaleźć
odpowiedź na wiele nurtujących pytań,
np. jak uniknąć zakażenia, kto powinien
zrobić badanie w kierunku HIV, gdzie
wykonać test i jak żyć, gdy jego wynik
okaże się dodatni. Twórcy poradni podkreślają, że pomoc oferowana jest w sposób anonimowy, bezpłatny i dyskretny.
Wsparcie dotyczy sfery psychologicznej,
medycznej, prawnej i socjalnej. Pytania
i wątpliwości do specjalistów można kierować za pomocą e-maila, gadu-gadu
oraz skype’a. Szczegółowe informacje
dotyczące dni i godzin dyżurów dostępne
są na stronie internetowej poradni.
Drugą część projektu stanowi portal
społecznościowy osób żyjących z HIV
www.pozytywnie.org.pl. Dzięki forum
dyskusyjnemu oraz blogom umożliwia
on wymianę doświadczeń oraz wzajemne
wsparcie.
Małgorzata Olczyk
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 42 (42)
8
Wydarzenia związane z AIDS w 2010 roku
w Polsce i na świecie
17-20 LUTEGO
17th Conference on Retroviruses and Opportunistic Infections
(CROI 2010)
San Francisco, USA
www.retroconference.org/2010
CZERWIEC
Sesja Specjalna Zgromadzenia Ogólnego Narodów
Zjednoczonych poświęcona HIV/AIDS (UNGASS)
17-19 MARCA
8th European Drug Resistance Workshop
Sorento, Włochy
www.virology-education.com
24-26 MARCA
International Symposium on HIV & Emerging Infectious
Diseases (ISHEID)
Marsylia, Francja
www.isheid.com
21-23 KWIETNIA
6th Annual Scenario Building Workshop – Planning for
a Future with HIV/AIDS
Londyn, Wielka Brytania
www.scenariodevelopment.com/#/aids-scenarios/4526139593
RAJDY ROWEROWE
NA RZECZ WALKI Z AIDS:
6-12 czerwca, trasa San Francisco – Los Angeles, USA
www.aidslifecycle.org
10-11 lipca, Chicago, USA
www.rideforaids.org
16-19 sierpnia, trasa Nowy Jork – Waszyngton DC, USA
www.empirestateaidsride.org
23-26 września, trasa Nowy Jork – Waszyngton DC, USA
www.nycdc.org
16 MAJA
International AIDS Candlelight Memorial
– Międzynarodowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS
www.candlelightmemorial.org
13-18 CZERWCA
XIV Spotkanie Osób Żyjących z HIV
Szarlota k/Kościerzyny, Polska
siecplus.blogspot.com
18-23 LIPCA
XVIII International AIDS Conference (AIDS 2010)
Wiedeń, Austria
www.aids2010.org
29 LISTOPADA – 1 GRUDNIA
XVII Konferencja „Człowiek żyjący z HIV w rodzinie
i społeczeństwie”
www.reshumanae.neostrada.pl
WALKATHLONY
NA RZECZ WALKI Z AIDS:
18 kwietnia – Honolulu, USA
honoluluaidswalk.kintera.org
17 maja – Nowy Jork, USA
www.aidswalk.net/newyork
6 czerwca – Boston, USA
www.aac.org/site/PageServer?pagename=AIDSWALK_homepage
19 lipca – San Francisco, USA
www.aidswalk.net/sanfran
13 września – Toronto, Kanada
www.aidswalkforlifetoronto.ca
23 listopada – Sydney, Australia
www.walkforaids.org.au
Szanowni Państwo,
Niestety kryzys nie ominął również Kontry i Redakcja musi zacisnąć pasa, dlatego w przyszłym roku biuletyn Kontra wydawany będzie
wyłącznie w formie elektronicznej. Jeśli są Państwo zainteresowani kontynuacją prenumeraty w tej formie, prosimy o podanie adresu
mailowego, na który chcecie Państwo otrzymywać biuletyn. Zgłoszenia prosimy wysyłać na adres: [email protected]
Pozdrawiamy,
Redakcja
Redakcja:
Redaktor naczelna – Katarzyna Gajewska
Zastępca redaktor naczelnej – Iwona Klapińska
Sekretarz redakcji – Maryla Rogalewicz
Wydawca:
Krajowe Centrum ds. AIDS
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 42 (42)
Adres redakcji:
ul. Samsonowska 1, 02-829 Warszawa
tel. (+22) 331 77 77, fax (+22) 331 77 76
e-mail: [email protected]
www.aids.gov.pl
Egzemplarz bezpłatny
Redakcja zastrzega sobie prawo
adjustacji i skracania artykułów.