Chasydzi

Okruchy Bożej obecności
Ruch chasydzki dawniej i dziś
Karolina Wantuch - Gazda
Dzisiejszy chasydyzm ma patriarchalny i dziedziczny charakter. Śpiew i taniec są
jego integralnymi elementami, służącymi uwzniośleniu modlitwy i zaangażowaniu
całego ciała dla chwalenia Boga. Charakterystyczną cechą chasydów jest
tradycyjny strój, pochodzący jeszcze z wschodnioeuropejskich sztetli.
Na narodziny ruchu chasydzkiego nie bez wpływu pozostaje XVIII-wieczna
sytuacja na terenach dzisiejszego pogranicza polsko-ukraińskiego. Nieustannie
miały tam miejsce oblegania miast, ruchawki chłopskie, przemarsze wojsk oraz
najbardziej krwawe zamieszki na Ukrainie zwane hajdamaczyzną, a w końcu
antykrólewski i antyrosyjski zryw szlachty- konfederacja barska. Niepewność jutra,
nieufność i rywalizacja w kahałach sprzyjały duchowej separacji od aktualnych
wydarzeń i poszukiwaniu rozwiązań w mistyce i ruchach mesjańskich zwłaszcza,
że gmina powoli przestawała być bezpiecznym schronieniem dla pragnących żyć
religijnie.
Ruch chasydzki stanowił w pewnym sensie opozycję wobec struktur władzy, gdyż
był tworzony dla ludu i przez lud. Mimo, że chasydyzm zakorzeniony był w
judaizmie, to niektóre jego aspekty wykraczały poza nauki rabinackie. Chasydzka
filozofia dostrzegała okruchy Bożej obecności w każdym przejawie stworzenia. Jej
przedstawiciele twierdzili, że świat istnieje niejako „wewnątrz" Boga, dlatego
oddawaniem mu czci może być spełnianie prostych codziennych czynności. W
nurcie tym niezwykle ważna była postać cadyka (sprawiedliwego męża). Był on
duchowym przewodnikiem, któremu tradycja przypisywała bezpośredni kontakt ze
Stwórcą oraz ogrom mądrości. Często posiadał on zdolność uzdrawiania i jasnego
postrzegania spraw. Pełnił rolę swoistego pośrednika między Bogiem a Jego
ludem.
Twórcą współczesnego chasydyzmu był rabin Izrael ben Eliezer, który otrzymał
zaszczytne miano Baal Szem Tow („Mistrz dobrego Imienia”, w skrócie Beszt).
Występował przeciw akademickiemu nauczaniu religii. Kładł nacisk na prostą,
osobistą, bezpośrednią pobożność. Baal Szem Tow urodził się w Międzyborzu na
Podolu, żył w latach 1698-1760. Wcześnie stracił rodziców i do 16 roku życia
pozostawał pod opieką gminy wyznaniowej. Wówczas został pomocnikiem
mełameda (nauczyciela w chederze), a następnie sprawował opiekę nad synagogą.
Był zdolnym uczniem, szybko chłonął wiedzę talmudyczną i kabalistyczną, lecz
ponoć ukrywał przed ludźmi swoje studia i kontakty z cadykami. Posiadał
zdolności kontemplacyjne i mistyczne. Jego przydomek Pan Dobrego Imienia
pochodził od tego, że wytwarzał amulety z hebrajskimi imionami Boga. Za pomocą
ludowej medycyny umiał wypędzać złe duchy. Udawało mu się osiągać stan
intensywnych kontemplacji, którym nieraz towarzyszyły mistyczne wizje.
Podstawą jego nauczania była umiejętność dostrzegania Boga we wszystkich
elementach świata i doświadczenie Jego obecności. Radził, by służyć Bogu z
radością poprzez modlitwę i codzienne zwykłe czynności, odrzucając ascezę i
zamartwianie się. Modlitwa w jego rozumieniu miała angażować zarówno umysł,
jak i ciało. Zalecał też gwałtowne ruchy pomagające wchodzić w trans, dzięki
któremu dusza zdobywała boską wiedzę potrzebną w ziemskich trudnościach.
Wierzył, iż sam jest pośrednikiem między Bogiem a ludźmi. Pozostawił po sobie
jedynie modlitwy i homilie, gdyż był przeciwnikiem spisywania nauk. Mimo to,
jednemu z jego uczniów udało się przemycić nieco nauk mistrza w pismach.
Natomiast prawdziwą skarbnicę wiedzy o Baalu stanowi Szewachim – zbiór legend
na jego temat. Jednym z największych jego osiągnięć jest przeniesienie
mistycyzmu wcześniej dostępnego tylko elitom niejako „pod strzechę” i poprzez to
zbliżenie ludzi do Boga. To postępowanie płynęło z wiary ben Eliezera w to, że
każdy człowiek ma do wypełnienia we wszechświecie ważną misję i najczęściej
czyni to nieświadomie. Trudno się więc dziwić, że takie rozumienie powinności
religijnych wpłynęło na rozpowszechnienie się chasydyzmu w krótkim czasie w
całej Europie Środkowo-Wschodniej.
Istnieje wiele odłamów chasydyzmu, m.in. Wisznicer, Lubawiczer, Belzer czy
Bracławer. W niektórych nazwach domów chasydzkich brzmi echo
wschodnioeuropejskich miejscowości, z których wywodzi się dany ród. Obecnie
ponad połowa chasydzkiej społeczności mieszka w Izraelu, a drugie co do ich
liczebności skupisko znajduje się w USA.