A. Zrealizowane zadania badawcze 1. Celem polityki wobec BIZ jest

Nr wniosku: 200742, nr raportu: 19978. Kierownik (z rap.): dr hab. Zbigniew Zimny
A. Zrealizowane zadania badawcze
1. Celem polityki wobec BIZ jest osiąganie korzyści i unikanie kosztów BIZ. Pierwszym
zadaniem badawczym stała się identyfikacja i wybór kosztów i korzyści do zbadania, ponieważ
jest ich wiele. Wyboru dokonałem po analizie teorii BIZ/KTN, które identyfikują unikalne cechy
KTN w porównaniu do przedsiębiorstw krajowych. Z tych cech wynikają główne koszty i
korzyści − czyli negatywne i pozytywne skutki BIZ dla kraju przyjmującego.
2. Następnie przeprowadziłem analizę tych skutków (dla produktywności, płac, firm krajowych
oraz napływu kapitału i inwestycji krajowych) i przeszedłem do badania polityki, dzieląc ją na
trzy rodzaje − przyciąganie, korzystanie i unikanie kosztów – chociaż granice między dwoma
pierwszymi rodzajami czasami się zacierają, zwłaszcza w przypadku zachęt inwestycyjnych,
które mogą służyć zarówno przyciąganiu BIZ jak i odnoszeniu z nich korzyści.
3. Następnie zbadałem trzy rodzaje polityki, w większości przypadków umieszczając każdą z
nich w kontekście podstawowych zagadnień z nią związanych. Na przykład, omówienie polityki
przeciwdziałania unikaniu podatków przez KTN poprzedziłem wyjaśnieniem systemu podatków
międzynarodowych, technik unikania podatków i rolą rajów podatkowych i jednostek
specjalnego przeznaczenia. Podobnie podszedłem do zachęt inwestycyjnych, które traktuję jako
instrument osiągania korzyści z BIZ, związany na ogół ze specjalnymi strefami ekonomicznymi.
Podejmując zadanie badawcze objaśnienia restrykcji jako instrumentu unikania niekorzyści z
BIZ, skończyłem je w znacznie szerszym zakresie zbadaniem wszystkich sposobów wyznaczania
granic dla kapitału zagranicznego.
4. Ostatnim zadaniem było zbadanie polityki odnoszenia trwałych korzyści z BIZ. Analizę
odniosłem do Polski, argumentując, że, w zależności od polityki, BIZ mogą być wykorzystane
jako środek pokonywania pułapki średniego dochodu lub też stać się częścią tej pułapki.
B. Działania
Kluczowe działania obejmowały: (1) Studia zagranicznej i polskiej literatury w każdym podjętym
temacie; (2) dyskusje i wywiady z politykami gospodarczymi, kierownictwem i pracownikami
agencji promocji BIZ oraz naukowcami w pięciu krajach i w Polsce (w sumie odbyłem ok. 60
spotkań); (3) wywiady i dyskusje z pracownikami biur obsługi inwestorów, stref ekonomicznych
i firm zagranicznych w trzech polskich miastach (ok. 30 spotkań); (4) Identyfikacja i pozyskanie
danych statystycznych, przetworzenie ich w analityczne tabele i rysunki; (5) zbieranie
materiałów i informacji do studiów przypadków z literatury, wywiadów, prasy fachowej i
Internetu; (6) Praca nad tekstem raportu końcowego.
C. Znaczenie
Jak już wspomniałem, polska literatura przedmiotu BIZ/KTN jest obszerna, ale nie było w niej
pozycji o polityce wobec BIZ. Projekt w znacznym stopniu wypełnia tę lukę, obejmując
większość ważnych zagadnień tej polityki na świecie i w Polsce, badając je dogłębnie i
odzwierciedlając stan wiedzy światowej. Podejmując nowe zagadnienia, takie jak wyznaczanie
granic dla BIZ, i analizując znane w inny sposób, dodaje do istniejącej wiedzy. Może stanowić
pożyteczną podstawę dalszych badań na ten temat. Koniec projektu zbiegł się czasie z
ogłoszeniem nowej strategii gospodarczej, zamiaru opierania rozwoju na kapitale krajowym, a
nie zagranicznym, a także z protestami przeciwko globalizacji, która jest w znacznej mierze
kojarzona z działalnością KTN. Ożywiło to ponownie debatę o roli BIZ w gospodarce, ich
korzyściach i kosztach i o polityce względem BIZ. Debata nadaje wynikom projektu szerszego
znaczenia społecznego, a nie tylko znaczenia dla wąskiego grona specjalistów. Raport końcowy
jest głosem w debacie i może też być zasobem analitycznym, informującym dyskusję.
Identyfikuje on bowiem kluczowe kierunki działań niezbędnych do dalszego przyciągania BIZ,
odnoszenia z nich korzyści i ograniczania kosztów.