Opinia prawna - Polska Izba Gospodarcza Transportu

PIGTSiS - 201/P/2008
Warszawa, 2008.03.17.
Pan Grzegorz Schetyna
Wicepremier
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji
Pan Cezary Grabarczyk
Minister Infrastruktury
Polska Izba Gospodarcza Transportu Samochodowego i Spedycji w
Warszawie po raz kolejny prosi, aby resorty właściwe do spraw transportu oraz
spraw wewnętrznych i administracji jednoznacznie określiły w przepisach zasady
korzystania przez przedsiębiorców z przystanków autobusowych zlokalizowanych
na drogach publicznych podczas wykonywania regularnych lub regularnych
specjalnych przewozów osób.
O tych problemach wielokrotnie informowaliśmy w naszych pismach
ministrów właściwych ds. transportu oraz ds. administracji publicznej a także
Sejmową Komisję Infrastruktury ale nie odniosło to właściwego skutku. Obecnie,
także Dyrektor Departamentu Transportu Drogowego Ministerstwa Infrastruktury
odpowiadając w piśmie TD 2mg-022/104/07 z 18 grudnia 2007 r. /kserokopia w
załączeniu/ na nasze prośby podziela pogląd, że dowolność interpretacji tych
przepisów przez samorząd terytorialny występuje tak często i w bardzo
zróżnicowanej postaci, że konieczna jest pilna zmiana ustawy o transporcie
drogowym. Minęło kolejne trzy miesiące i takich działań Resortów nie widzimy a
przewoźnicy przesyłają nam kolejne przykłady, naszym zdaniem, samowoli
samorządów terytorialnych w tym zakresie.
Teraz zgłoszono nam kolejny problem stwarzany przez Zarząd Transportu
Miejskiego działający z upoważnienia Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy.
Przewoźnicy, którzy realizują komunikację międzymiastową i korzystają z
niektórych przystanków położonych przy drogach publicznych w Warszawie
muszą zwracać się o zgody na korzystanie z przystanków m.in. do ZTM, który
owszem wyraża zgodę, ale tylko tym przewoźnikom, którzy podpiszą umowy
cywilnoprawne na korzystanie z przystanków. Wzór takiej umowy przesyłamy w
załączeniu.
Naszym zdaniem, ta umowa jest jednostronna i daje wyłączne prawa ZTM
oraz jest niekorzystna dla przewoźników i nie powinna być przez nich
podpisywana m.in. ze względu na następujące niemożliwe do realizacji zapisy:
a) w § 1, ust. 1 określono czas zatrzymywania się na przystanku do 30 sekund z
zaznaczeniem, że przewoźnik „nie ma prawa postoju i biletowania
pasażerów”, natomiast, kierowcy przewoźników realizujących komunikację
podmiejską i międzymiastową muszą jednak biletować pasażerów, ponieważ
ponad 30 lat w Polsce zaprzestano zatrudniać konduktorów i nie są oni
potrzebni a obowiązkowe w każdym autobusie kasy rejestrujące i przepisy z
tym związane nie pozwalają odjechać z przystanku bez zarejestrowania w
kasie wniesionej przez pasażera opłaty za bilet.
b) w § 5 zmusza się przewoźnika do partycypacji w kosztach utrzymania czystości na
przystankach na których przewoźnik się zatrzymuje, a przecież zgodnie z Prawem o ruchu
drogowym przystanek jest częścią jezdni za korzystanie z której przewoźnik wnosi do różnych
budżetów wiele opłat z różnych tytułów.
c) w § 8 ust. 2 określono kary umowne w kwotach od 100 do 2.000 zł za 8 różnych naruszeń i
zakazów, w tym za naruszenia, za które ma prawo nakładać kary Inspekcja Transportu
Drogowego lub Policja.
Na skargę skierowaną do Dyrektora ZTM przewoźnik otrzymał odpowiedź
(pismo ZTM/PI-075-79/2-08/HK z 29 lutego 2008 r. w załączeniu) podtrzymujące w całej
rozciągłości żądanie podpisania tej Umowy i zawierające ostrzeżenie, że odmowa podpisania
będzie skutkować rozwiązaniem poprzedniej, w miarę korzystnej i bardziej równoprawnej
Umowy, a to wiązałoby się z zaprzestaniem przewozów.
W związku z powyższym konieczna jest zmiana przepisów prawa, która
wyeliminuje dowolną ich interpretację przez samorządy.
Pretekstem do żądania przez samorządy od przewoźników opłat za korzystanie z
przystanków i stawiania przy okazji różnych warunków są niejednoznacznie interpretowane
przepisy Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j.
Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008) gdzie w art. 5 w ust. 3 określono, że: „3. Uprzątnięcie i
pozbycie się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z przystanków komunikacyjnych oraz z
wydzielonych krawężnikiem lub oznakowaniem poziomym torowisk pojazdów szynowych
należy do obowiązków przedsiębiorców użytkujących tereny służące komunikacji publicznej.”
Zaraz po wejściu w życie Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach pojawiały się wątpliwości, kto odpowiada za czystość na
przystankach. Już w 1998 r. pojawiła się wykładnia Departamentu Transportu Drogowego
Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej określona w piśmie l. dz. TS 4-481/30/98 z 9
marca 1998 roku /kserokopia w załączeniu/, gdzie odnosząc się do art. 5, ust. 3 tej ustawy
Ministerstwo jednoznacznie prezentowało stanowisko, że przystanek autobusowy jest częścią
drogi a więc przewoźnik mógłby odpowiadać za czystość wokół przystanku tylko wtedy,
gdyby teren ten został mu on oddany w użytkowanie. W 1998 r. takie sytuacje jeszcze się
zdarzały, ponieważ nie było tylu małych przewoźników. Obecnie, przekazanie terenu wzdłuż
przystanków w użytkowanie przewoźnikowi występuje chyba tylko w tych miastach, gdzie
miasto jest organizatorem komunikacji lub ma własne przedsiębiorstwo albo zakład budżetowy
odpowiedzialny za realizację całości komunikacji. Natomiast na terenie kraju są tysiące
przewoźników osób i nie sposób przekazać takiego terenu w użytkowanie tylko jednemu z
nich.
Od 1996 r. przepis art. 5 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach mają takie same brzmienie, przez 6 lat nie było problemu z
porządkowaniem przystanków i realizowały to zarządy dróg a problemy zaczęły się ponownie
dopiero w 2002 r. po wprowadzeniu zezwoleń na wykonywanie przewozów regularnych w
krajowym transporcie drogowym, gdzie na podstawie na podstawie art. 22 w ust. 1, pkt 3
Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz.
874) przewoźnicy ubiegający się o wydanie lub zmianę zezwolenia muszą doręczyć wraz z
wnioskiem „potwierdzenia uzgodnienia zasad korzystania z obiektów dworcowych i
przystanków, dokonanego z ich właścicielami lub zarządzającymi;”
Na podstawie tego przepisu od samego początku funkcjonowania Ustawy o transporcie
drogowym samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie robiły przewoźnikom różne
trudności z uzyskaniem zgody, warunkując to żądaniem ponoszenia opłat, których wysokość
2
określano dowolnie lub nawet próbowano oddawać takie przystanki i przyległy teren w
użytkowanie oczekując, że przewoźnik, który podpisze taką umowę będzie je utrzymywał,
remontował, sprzątał, odśnieżał itp. a jednocześnie taka umowa nie dawała wyłączności na
korzystanie z takiego przystanku temu przewoźnikowi. Nigdy nie robił tego zarządca dróg
krajowych, który wie, że należy to do jego obowiązków i te obowiązki realizuje.
W związku z tymi problemami przy nowelizacji ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 180, poz.
1497), która weszła w życie z dniem 21 października 2005 r. dodano ust. 1a w brzmieniu: „1a.
Uzyskane przez przewoźnika potwierdzenie uzgodnienia zasad korzystania z przystanków nie
może powodować nakładania na przewoźników żadnych opłat za korzystanie z tych
przystanków.”. Po tej nowelizacji wiele samorządów zaprzestało zmuszania przewoźników do
ponoszenia opłat za korzystanie z przystanków ale głównie samorządy gmin oraz miast nadal
warunkują wydanie zgody na korzystanie z przystanków od podpisania umów
cywilnoprawnych w których określają wysokość opłat, czas zatrzymywania się na przystanku
oraz narzucają nawet kary umowne na odjazd o innej godzinie niż określona w rozkładzie
jazdy, nawet wtedy, gdy wszyscy widzą lub wiedzą o panujących zatorach na ulicach miast.
Naszym zdaniem, które jest popierane przez wielu prawników, ten przepis odnosi
się wyłącznie do przystanków i torowisk komunikacji szynowej i nie powinien być odnoszony
do przystanków autobusowych, które znajdują się przecież w pasie drogowym a za dbanie o
czystość i porządek na drogach publicznych odpowiedzialne są zarządy dróg na podstawie ust.
4 który brzmi: „4. Obowiązki utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych należą
do zarządu drogi. Do obowiązków zarządu drogi należy także:
1) zbieranie i pozbywanie się odpadów zgromadzonych w urządzeniach do tego
przeznaczonych i utrzymanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym,
porządkowym i technicznym,
2) pozbycie się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez
właścicieli nieruchomości przyległych do drogi publicznej,
3) uprzątnięcie i pozbycie się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników, jeżeli
zarząd drogi pobiera opłaty z tytułu postoju lub parkowania pojazdów samochodowych na
takim chodniku.”
Ponadto cały art. 5 tej Ustawy odnosi się do właścicieli nieruchomości, którzy odpowiadają
za zapewnienie utrzymania czystości i porządku na tym terenie a przecież, żaden przewoźnik
nie jest właścicielem przystanku położonego w pasie drogowym.
Naszym zdaniem, konieczna jest nie tylko zmiana ustawy o transporcie drogowym w której
proponujemy, aby w art. 22 w ust. 1 pkt 3 otrzymał brzmienie: „3) potwierdzenie uzgodnienia
zasad korzystania z obiektów dworcowych i przystanków innych niż zlokalizowanych przy
drogach publicznych, ustalone z ich właścicielami lub zarządzającymi.” czyli takie brzmienie
jak obowiązuje przy ubiegania się o zezwolenie na przewozy regularne specjalne ale także
zmiana Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j.
Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008) gdzie w art. 5 w ust. 3 jednoznacznie określono by, że w
tym przepisie chodzi o sprzątanie i utrzymanie przystanków komunikacji szynowej.
Otrzymują do wiadomości:
1. Pan Andrzej Bogdanowicz
- Dyrektor Departamentu Transportu Drogowego w
Ministerstwie Infrastruktury,
2. Pan Tadeusz Chwastek – Przewodniczący Sekcji Krajowej
Przedsiębiorstw PKS NSZZ „Solidarność”
Z poważaniem
3
3. Pan Marian Osuch – Przewodniczący Ogólnopolskiego
Związku Pracodawców Transportu Samochodowego,
4. Pan Franciszek Niedziela - Wiceprzewodniczący
Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Transportu
Samochodowego,
5. Pan Leszek Podżorski – Wiceprezes Polskiej Izby
Gospodarczej Transportu Samochodowego i Spedycji,
6. Pan Konrad Morawski – Członek Prezydium Ogólnopolskiego
Związku Pracodawców Transportu Samochodowego,
7. Pan Czesław Piela – Prezes Zarządu PKS Rzeszów S.A.
8. Pan Stanisław Biniek – Przewodniczący Krajowej Sekcji
Transportu PPKS NSZZ „Solidarność`80”
9. Pan Andrzej Hetnarowicz – Prezes Federacji Związków
Zawodowych Pracowników PKS Transportu Samochodowego
w RP
10. Pan Czesław Hadrian – Przewodniczący Związku
Zawodowego Kierowców w Polsce
11. Pan Sławomir Piwowar – Sekretarz Zespołu,
12. Pan Jerzy Chudzicki – Prezes Zarządu Izby Gospodarczej
Komunikacji Miejskiej.
4