publikacja do pobrania

Transkrypt

Raport_PKD_AIDS_srodek.qxd
05-12-19
02:43
Page 1
Analiza danych
uzyskanych
z punktów
konsultacyjnodiagnostycznych
wykonuj¹cych
testy w kierunku HIV
po³¹czone
z poradnictwem
oko³otestowym
w latach 2001 - 2004
05-12-19
02:43
Page 2
Agenda Ministra Zdrowia
Krajowe Centrum ds. AIDS
ul. Samsonowska 1
02-298 Warszawa
tel. (022) 331-77-77, fax. (022) 331-77-76
www.aids.gov.pl
Wydanie zostało sfinansowane przez Krajowe Centrum ds. AIDS
ze środków Ministra Zdrowia
Egzeplarz bezpłatny
ISBN 83-87068-29-2
© Copyright by Krajowe Centrum ds. AIDS, Warszawa 2005
Przygotowanie i druk: SUPERSTAR - Agencja Reklamowa,
ul. Kościuszki 7, 02-495 Warszawa
05-12-19
02:43
Page 3
Wstęp
Oddajemy w Państwa ręce publikację, będącą
podsumowaniem wyników otrzymanych z punktów konsultacyjnodiagnostycznych (pkd) w latach 2001 - 2004. Punkty te wykonują
bezpłatnie i anonimowo testy w kierunku HIV, połączone
z poradnictwem okołotestowym i oparte na zasadzie dobrowolności.
Niniejsze opracowanie zawiera informacje demograficzne,
statystyczne i epidemiologiczne zebrane podczas poradnictwa
okołotestowego świadczonego przez doradców pkd. W Polsce
w pkd wykrywa się obecnie ok. 1,2 zakażenia HIV na 100
wykonanych testów.
W świetle ogólnego braku danych (zarówno behawioralnych,
jak i epidemiologicznych) opisujących zakażenia HIV w naszym
kraju, przedstawiona analiza ma duże znaczenie, m.in. dla jakości
tworzonych programów profilaktycznych, dając możliwość
ukierunkowania ich na konkretne populacje oraz zachowania
ryzykowne.
Danych przedstawionych w opracowaniu, w tym prewalencji
zakażeń HIV, nie należy jednak przekładać na całość społeczeństwa
polskiego. Są one charakterystyczne jedynie dla osób
zgłaszających się do pkd w celu wykonania testu w kierunku
HIV. Klienci punktów, w odniesieniu do ogółu populacji, są
zazwyczaj osobami o znacznie wyższym poziomie ryzykownych
zachowań. Również dane demograficzne opisujące klientów pkd
różnią się zdecydowanie od średniej dla społeczeństwa polskiego.
Dlatego też przedstawione opracowanie charakteryzuje jedynie
osoby o wysokim poziomie zachowań ryzykowanych, często
powtarzających takie zachowania, klientów pkd.
Istniejący w Polsce model testowania w kierunku HIV,
tj. testowanie anonimowe, bezpłatne, połączone z poradnictwem
przed i po teście, został wybrany i wdrożony na podstawie
rekomendacji międzynarodowych w tym zakresie. Najwięcej
uwagi temu problemowi poświęca „Deklaracja zobowiązań
w sprawie HIV/AIDS” przyjęta przez ponad 170 państw – w tym
Polskę – podczas Sesji Specjalnej Zgromadzenia Ogólnego ONZ
w czerwcu 2001 roku. Ponieważ istniało już wówczas w Polsce
3
05-12-19
02:43
Page 4
kilka punktów testowania, z dużym zadowoleniem przyjęliśmy
zapisy Deklaracji, mówiące o konieczności przyjęcia przez
poszczególne państwa takich rozwiązań, które zapewniłyby
możliwość wykonania testu w kierunku HIV opartego na zasadzie
dobrowolności, tj. poszanowaniu praw człowieka i godności
ludzkiej.
Kolejne bardzo istotne wytyczne, odnoszące się do problemu
testowania w kierunku HIV, zawarte są w dokumencie roboczym
Komisji Europejskiej z roku 2004 „Skoordynowane i zintegrowane
podejście do walki z epidemią HIV/AIDS w krajach Unii
Europejskiej i krajach sąsiadujących”. Dokument ten zawiera
przejrzyste przesłanie, mówiące o konieczności rozszerzenia
we wszystkich państwach członkowskich sieci punktów
wykonujących w sposób dobrowolny testy w kierunku HIV
i odpowiedniej edukacji w zakresie zmniejszania poziomu
ryzykownych zachowań.
Zagadnienie testowania z zapewnieniem dostępeu do informacji,
czyli szeroko pojętej edukacji społecznej, poruszone zostało także
w innych dokumentach międzynarodowych, odnoszących się
do problematyki HIV/AIDS. Są to m.in. wytyczne Komitetu Rady
Ministrów Europy, „Deklaracja milenijnych celów rozwoju”,
a także szereg rezolucji unijnych. Zapisy te podnoszą rangę
testowania w kierunku HIV, połączonego z poradnictwem, jako
istotnego narzędzia w walce z epidemią HIV/AIDS.
Ten model testowania uznany został za jeden z najbardziej
efektywnych elementów działań profilaktycznych w walce
z epidemią. Jak wykazują liczne analizy, możliwość spotkania osoby
mającej ryzykowne zachowania z profesjonalnie przygotowanym
doradcą, świadczącym poradnictwo w punkcie, wpływa
w znacznym stopniu na modyfikację zachowań tej osoby.
W wyniku takiej rozmowy klienci pkd zaczynają stosować
techniki zmniejszające ryzyko zakażenia HIV.
Potwierdzona jest także efektywność finansowa pracy
punktów konsultacyjno-diagnostycznych. Koszt przetestowania
jednej osoby w kierunku HIV, połączonego z poradnictwem
okołotestowym wyniósł w roku 2005 poniżej 60 złotych.
Działalność punktów powoduje zmniejszenie liczby zakażeń.
Możemy zatem koszt przetestowania jednej osoby zestawić
4
05-12-19
02:43
Page 5
z korzyścią zapobieżenia wielu przypadkom zakażeń HIV, a także
z kosztem potencjalnego leczenia ARV, gdyby do tych zakażeń
doszło. Ewidentne są także pozytywne efekty zdrowotne
i finansowe wykrycia zakażenia wcześniej, niż miałoby to
miejsce, gdyby osoba taka do punktu się nie zgłosiła. O kwestii
korzyści płynących z wykrycia zakażenia HIV u kobiety ciężarnej
nikogo już dzisiaj przekonywać nie trzeba.
Przedstawione powyżej fakty zobowiązują nas do dalszego
rozwijania sieci pkd, a co za tym idzie zapewnienia odpowiedniej
dostępności do działań profilaktycznych osobom o wysokim
poziomie zachowań ryzykownych.
Mam nadzieję, że niniejsze opracowanie nie tylko Państwa
zainteresuje, ale także stanie się źródłem wielu ciekawych
danych, pomocnych w tworzeniu innych analiz, opracowań
i programów profilaktycznych.
Anna Marzec-Bogusławska
5
6
05-12-19
02:43
Page 6
05-12-19
02:43
Page 7
Spis treści
Spis treści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Metodologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Analiza danych z pkd za rok 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Analiza ankiet wypełnianych w pkd w roku 2004 . . . . . . . . . 17
Charakterystyka społeczno-demograficzna . . . . . . . . . . . 17
Miesiąc wykonania testu w kierunku HIV . . . . . . . . . . . . 22
Sytuacja społeczna i zdrowotna osób . . . . . . . . . . . . . . . . 24
zgłaszających się na testy
Wcześniejsze testy w kierunku HIV . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Narażenia pozaseksualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Ryzykowne zachowania seksualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Analiza wśród osób, które w roku 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . 50
uzyskały dodatni wynik testu
Porównanie danych zebranych w pkd w latach 2001 - 2004 . . . . 76
Charakterystyka społeczno-demograficzna . . . . . . . . . . . 76
Przegląd wybranej literatury dotyczącej testowania . . . . . . . 97
w kierunku HIV opartego na zasadzie dobrowolności,
połączonego z poradnictwem okołotestowym.
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
7
8
05-12-19
02:43
Page 8
05-12-19
02:43
Page 9
Metodologia
Analizie poddano dane zebrane od osób zgłaszających
się na testy w kierunku HIV do punktów konsultacyjnodiagnostycznych (pkd).
Dane zostały zebrane dwoma technikami. Jedną z nich
był wywiad ze standaryzowaną listą zagadnień, który był
przeprowadzany z każdą osobą zgłaszającą się do pkd.
Prowadzony on był przez Konsultanta pracującego w Punkcie
i obejmował podstawowe dane demograficzne, jak i zagadnienia
związane z zachowaniami ryzykownymi podejmowanymi przez
osoby zgłaszające się na test.
Drugą techniką pozwalającą na zebranie informacji od osób
zgłaszających się na test była ankieta samodzielnie wypełniana
przez osobę zgłaszającą się na test w kierunku HIV.
Wywiad i ankieta zostały skonstruowane w ten sposób,
aby dostarczyć pełnych informacji nie tylko o danych społecznodemograficznych. Obejmowały one również zagadnienia
odnośnie kondycji psychofizycznej osób zgłaszających się na test,
ich zaplecza i statusu społecznego, a także podejmowanych przez
nie zachowań seksualnych oraz zachowań ryzykownych.
Z uwagi na dużą liczbę osób zgłaszających się każdego roku
do pkd, analizie poddano reprezentatywną próbę ankiet
i wywiadów wylosowaną spośród wszystkich kompletów
z każdego roku. Przygotowane próby ankiet i wywiadów
uwzględniały liczbę przeprowadzonych konsultacji w każdym
Punkcie oraz miesięczne zróżnicowanie liczby wykonywanych
testów.
Z uwagi na charakter zebranego materiału i znaczną liczbę
braków danych w poszczególnych pytaniach wywiadu i ankiety,
zdecydowano się na prezentowanie wyników łącznie z tą kategorią.
Znaczna liczba braków w danych zbieranych w czasie konsultacji
może wynikać przede wszystkim z drażliwej i intymnej natury
niektórych pytań. Jednakże w niektórych pytaniach odsetek
braków danych był tak znaczny, że stanowił on niejako osobną
kategorię i z tego względu został włączony do analiz.
9
05-12-19
02:43
Page 10
Analiza danych z pkd za rok 2004
W trackie działalności punktów konsultacyjnodiagnostycznych w 2004 roku zgłosiło się do nich 13 953 osoby,
aby wykonać darmowy i anonimowy test w kierunku HIV.
Przeważająca większość spośród tych osób (92,2%) wykonała test
(w sumie 12 871 osób). Jedynie niewielkiej części spośród osób
zgłaszających się do punktów konsultacyjno-diagnostycznych
udzielono tylko porad i nie skierowano ich na testy
(7,8% zgłaszających się do pkd, czyli 1 082 osoby).
Wśród osób, które wykonały w 2004 roku test w kierunku
HIV, w 118 przypadkach stwierdzono obecność antyciał HIV.
Grupa osób seropozytywnych stanowiła 0,92% wszystkich osób,
którym wykonano testy (oraz odpowiednio – 0,85% wszystkich,
którzy zgłosili się do pkd).
Najwięcej dodatnich wyników testów odnotowano w punkcie
konsultacyjno-diagnostycznym w Chorzowie – 33 przypadki
(czyli 27,97% wszystkich zdiagnozowanych zakażeń). W pkd
we Wrocławiu stwierdzono 21 dodatnie wyniki testów (17,80%),
w Szczecinie – 14 przypadków (11,86%), zaś w Warszawie
– 13 przypadków (11,02%). W pozostałych punktach
konsultacyjno-diagnostycznych zanotowano mniej niż po 10
przypadków dodatnich testów.
W przypadku 4 pkd nie stwierdzono ani jednego dodatniego
wyniku testu HIV. Były to następujące Punkty: Legnica,
Bydgoszcz, Gdynia i Rzeszów.
Szczegółowe dane przedstawia poniższa tabela i wykres.
10
05-12-19
02:43
Page 11
Tabela 1. Liczba testów w kierunku HIV wykonanych w roku 2004,
analiza danych pkd; * - punkty działające od maja 2004 r.;
** - punkty działające od września 2004 r.; Gdynia - punkt
uruchomiony ramach akcji w 2004 r.
Punkt Konsultacyjno- razem
Diagnostyczny
śląskie - Chorzów
873
dolnośląskie - Wrocław
1 434
zachodniopom. - Szczecin 1 011
mazowieckie - Warszawa 2 784
pomorskie - Gdańsk
911
opolskie - Opole
440
lubelskie - Lublin
577
lubuskie - Zielona Góra
260
małopolskie - Kraków
601
zachodniopom. - Koszalin 371
warmińsko-mazurskie 708
Olsztyn
łódzkie - Łódź *
207
podlaskie - Białystok
414
wielkopolskie - Poznań
1 180
świętokrzyskie - Kielce *
183
dolnośląskie - Legnica **
86
kujawsko-pomorskie 520
Bydgoszcz
pomorskie - Gdynia
178
podkarpackie - Rzeszów * 133
RAZEM
12 871
z wynikami z wynikami % wyników testów +
ujemnymi dodatnimi w ogólnej liczbie testów
840
33
27,97
1 413
21
17,80
997
14
11,86
2 771
13
11,02
905
6
5,08
435
5
4,24
573
4
3,39
256
4
3,39
597
4
3,39
367
4
3,39
705
3
2,54
205
412
1 178
182
86
520
2
2
2
1
0
0
1,69
1,69
1,69
0,85
0,00
0,00
178
133
12 753
0
0
118
0,00
0,00
0,92
11
05-12-19
02:43
Page 12
Wykres 2. Liczba testów w kierunku HIV wykonanych w roku 2004,
analiza danych pkd; * - punkty działające od maja 2004 r.;
** - punkty działające od września 2004 r.; Gdynia - punkt
uruchomiony ramach akcji w 2004 r.
porady bez zlecenia testu
wyniki dodatnie
wyniki ujemne
Bia³ystok (podlaskie)
Chorzów (œl¹skie)
Gdynia (pomorskie)
Koszalin (zachodniopom.)
Legnica ** (dolnoœl¹skie)
£ódŸ * (³ódzkie)
Opole (opolskie)
Rzeszów * (podkarpackie)
Warszawa (mazowieckie)
Zielona Góra (lubuskie)
0
400
800
1200
1600
2000
2400
2800
Liczba wykonanych testów była w przypadku poszczególnych
punktów konsultacyjno-diagnostycznych zróżnicowana. Najwięcej
testów wykonano w pkd w Warszawie, znaczna była również
liczba testów wykonanych we Wrocławiu, Poznaniu oraz
Szczecinie. Wydaje się, że liczba wykonanych testów była
zależna od dwóch czynników:
• Po pierwsze, zależała od wielkości miasta, w którym działał
Punkt. W miastach o większej liczbie mieszkańców istniała
większa populacja tych, którzy chcieli wykonać test.
• Po drugie, liczba wykonywanych testów zależała również
od okresu od jakiego działał dany Punkt. Nie chodzi tu
wyłącznie o okres pracy w roku 2004 (niektóre pkd w 2004
nie działały od początku roku, niektóre zostały powołane
12
05-12-19
02:43
Page 13
tylko na okres akcji), ale i o rok założenia danego Punktu
w danym mieście.
W miastach, w których punkt konsultacyjno-diagnostyczny
działa już od paru lat, wiedza gdzie można wykonać test jest
większa i wpływać może na relatywnie wyższą liczbę osób
zgłaszających się na test. Z pewnością nie bez znaczenia
dla liczby osób zgłaszających się na testy była też działalność
różnorakich organizacji pozarządowych działających na terenie
miast, w których mieszczą się pkd (dobrym przykładem
opisanych powyżej mechanizmów jest pkd w Szczecinie,
mieście nie znajdującym się wśród 10 największych miast Polski,
ale znajdującym się w roku 2004 w czołówce, jeśli chodzi o liczbę
wykonanych testów).
Należy zwrócić uwagę na bardzo specyficzną strukturę
wiekową osób zgłaszających się na testy do punktów konsultacyjnodiagnostycznych.
W większości (59%) osoby zgłaszające się do pkd to młodzi
ludzie w wieku 20 - 29 lat. Stanowili oni zdecydowanie największą
grupę osób wykonujących testy. Duża była również grupa osób,
które dopiero niedawno osiągnęły pełnoletność – osoby w wieku
18 - 19 lat stanowiły 7% wszystkich zgłaszających się na testy.
Należy też zauważyć, że ok. 2% osób testujących się w roku
2004, to osoby poniżej 18 roku życia. W sumie 68% spośród
osób, które zgłosiły się na test w punktach konsultacyjnodiagnostycznych w roku 2004 nie ukończyło jeszcze 30 roku
życia.
Znaczna grupa testujących się w roku 2004 (19%) to osoby
w wieku 30 - 39 lat. 7% wszystkich zgłaszających się do pkd
stanowili ludzie w wieku 40 - 49 lat, zaś osoby w wieku 50 - 59 lat
stanowiły 4% ogółu odwiedzających pkd. 2% osób, które w roku
2004 zgłosiły się do Punktów miały 60 lat i więcej.
13
05-12-19
02:43
Page 14
Wykres 3. Wiek osób zgłaszających się do pkd celem wykonania
testów w kierunku HIV wykonanych w roku 2004, analiza danych
pkd.
50-59 lat
4%
40-49 lat
7%
>60 lat
2%
<18 lat
2%
18-19 lat
7%
30-39 lat
19%
20-29 lat
59%
Jak widać, struktura wiekowa osób zgłaszających się w roku
2004 do punktów konsultacyjno-diagnostycznych wyraźnie
odbiegała od struktury wiekowej ogółu polskiej populacji. Najsilniej
nadreprezentowane były osoby młode, przed 30 rokiem życia.
Wynikać to może przede wszystkim ze wzmożonej aktywności
seksualnej najmłodszych osób, częstych zmian partnerów, a więc
i prawdopodobnie większej chęci poznania swojego statusu
serologicznego. Wpływ na to mógł mieć również poziom wiedzy
odnośnie HIV/AIDS, który w najsilniej reprezentowanych,
młodych grupach jest z pewnością relatywnie wyższy.
Nie bez znaczenia był też zapewne fakt, że to do młodych
ludzi były kierowane kampanie społeczne organizowane przez
Krajowe Centrum ds. AIDS, namawiające do wykonania testu
w kierunku HIV.
Inne bardzo ciekawe informacje odnośnie struktury społecznodemograficznej osób zgłaszających się do punktów konsultacyjnodiagnostycznych w roku 2004 przynosi jej analiza na poziomie
powiązania płci i wieku.
14
05-12-19
02:43
Page 15
Jak wynika z danych dostarczonych z pkd, ponad połowę osób
zgłaszających się do pkd (57%) stanowili w roku 2004 mężczyźni.
Kobiety były nieco mniej licznie reprezentowane i stanowiły 43%
grupy ludzi, którzy w analizowanym roku zgłosili się na testy.
Wykres 4. Płeć osób zgłaszających się do pkd celem wykonania
testów w kierunku HIV wykonanych w roku 2004, analiza danych
pkd.
56,6%
43,4%
kobiety
mê¿czyŸni
Zwraca również uwagę zależność związana z płcią i wiekiem
osób zgłaszających się na testy do pkd. Jak wynika z analizy
otrzymanych z pkd danych, w grupie osób w wieku do 19 roku
życia włącznie, które zgłosiły się do Punktów, przeważają kobiety
(różnica rzędu nawet 20 punktów procentowych).
15
05-12-19
02:43
Page 16
Wykres 5. Płeć i wiek osób zgłaszających się do pkd celem
wykonania testów w kierunku HIV wykonanych w roku 2004,
analiza danych pkd.
100
kobiety
90
mê¿czyŸni
80
70
60
56
50
40
66
64
60
40
71
66
54
44
46
36
34
34
29
30
20
10
0
<18 lat
18-19 lat
20-29 lat
30-39 lat
40-49 lat
50-59 lat
>60 lat
Tendencja ta zmienia swój kierunek już w przypadku osób
w wieku 20 - 29 lat, zaś w starszych grupach wiekowych jest
jeszcze wyraźniejsza. Różnica w udziale kobiet i mężczyzn wśród
osób zgłaszających się na testy wynosiła w starszych grupach nawet
do ponad 30 punktów procentowych na korzyść mężczyzn.
16
05-12-19
02:43
Page 17
Analiza ankiet wypełnianych
w pkd w roku 2004
Charakterystyka społeczno-demograficzna
Niniejsze analizy bazują na reprezentatywnej próbie
1000 ankiet wylosowanych z materiałów przesłanych z punktów
konsultacyjno-diagnostycznych za rok 2004.
Jak wynikało z danych dostarczonych przez pkd (a prezentowanych wcześniej), przeszło ponad połowę osób zgłaszających
się na testy stanowili w roku 2004 mężczyźni.
W próbie przygotowanej z ankiet przesłanych z pkd również
ponad połowa badanych to mężczyźni (55%). Dwie z pięciu osób,
które zgłosiły się w minionym roku w celu wykonania testu
to kobiety (44%). W przypadku 0,3% badanych z wylosowanej
próby, nie udało się ustalić płci.
Wykres 6. Płeć osób zgłaszających się na testy w kierunku HIV,
analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004,
N=1000.
0,3%
44,4%
55,3%
kobiety
mê¿czyŸni
brak informacji
Warto raz jeszcze podkreślić zaobserwowaną zależność
związaną z wiekiem i płcią osób zgłaszających się do pkd celem
wykonania testu.
17
05-12-19
02:43
Page 18
W gronie osób do 19 roku życia, wśród osób wykonujących
testy, dość wyraźnie przeważały kobiety (różnica 10 punktów
procentowych lub większa). Natomiast wśród starszych grup
wiekowych zaobserwowano większy udział mężczyzn (różnica
do 39 punktów procentowych).
Świadczyć to może, iż wraz z wiekiem, wśród mężczyzn
wzrasta świadomość dotycząca HIV/AIDS lub też o tym, że wraz
z wiekiem rośnie liczba zachowań ryzykownych przez nich
podejmowanych, co powoduje, że podejmują oni decyzje
o wykonaniu testu.
Wykres 7. Płeć i wiek osób zgłaszających się na testy w kierunku
HIV, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004,
N=996 (analiza z wykluczeniem braku danych).
100
kobiety
mê¿czyŸni
90
80
70,4
70
60
68,4
68,1
65,2
59,1
58,8
48,3
50
51,7
41,2
40,9
40
34,8
29,6
30
31,9
31,6
40-49 lat
50-59 lat
20
10
0
<18 lat
18-19 lat
20-29 lat
30-39 lat
>60 lat
Zdecydowana większość (81%) osób zgłaszających się do pkd
celem wykonania testu, to osoby mieszkające w miastach.
Mniej niż co dziesiąta zgłaszająca się do pkd w roku 2004 osoba
mieszkała na wsi. Znaczna była też niestety grupa osób,
od których nie uzyskano informacji o miejscu zamieszkania.
Również pod względem miejsca zamieszkania, grupa osób,
które korzystały w 2004 roku z możliwości bezpłatnego testu,
wyraźnie różniła się od struktury ogółu Polaków (odsetek
18
05-12-19
02:43
Page 19
mieszkających na wsi w polskim społeczeństwie wynosi prawie
40%). W przeważającej mierze wynika z dwóch czynników.
Po pierwsze, z dostępności pkd, które funkcjonowały
w większości tylko w dużych miastach, nie więcej niż dwa
na województwo. Po drugie, możliwe jest, że wiedza i świadomość
dotycząca HIV/AIDS i osób mieszkających na wsi jest mniejsza,
niż wśród mieszkańców miast.
Wykres 8. Miejsce zamieszkania osób zgłaszających się do pkd,
N=1000.
81,4
6,9
11,7
miasto
wieœ
brak informacji
Ponad połowa osób, które w 2004 roku chciały wykonać
bezpłatny test w kierunku HIV, to osoby z wykształceniem średnim
(56%). Bardzo duża była również grupa osób z wykształceniem
wyższym (32%), niewielka zaś z wykształceniem podstawowym
(8%).
Nieznaczny odsetek osób zgłaszających się do pkd nie podał
informacji odnośnie poziomu swojego wykształcenia (4%).
19
05-12-19
02:43
Page 20
Wykres 9. Wykształcenie osób zgłaszających się do pkd, analiza
wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004, N=745
(ankieta samodzielnie wypełniana).
4,0
31,6
8,1
56,3
podstawowe
œrednie
wy¿sze
brak informacji
Należy zwrócić uwagę na kilka faktów. Po pierwsze, struktura
wykształcenia osób zgłaszających się do pkd w roku 2004
bardzo wyraźnie odbiegała od struktury wykształcenia ogółu
polskiego społeczeństwa. Wyraźnie nadreprezentowane były osoby
z wykształceniem średnim, a także wykształceniem wyższym.
Po drugie, należy zauważyć, że taka nadreprezentacja osób
relatywnie dobrze wykształconych jest stosunkowo mało
pożądana. Jak wskazują badania1 wiedza o HIV/AIDS jest
wyraźnie związana z poziomem wykształcenia. Tak więc, mamy
do czynienia ze swoistym paradoksem: testy w kierunku HIV
wykonują osoby, które posiadają wyższą wiedzę odnośnie dróg
zakażenia HIV, w związku z tym relatywnie mniej narażone na
zakażenie. Osoby o niższym poziomie wykształcenia, mające
niższą wiedzę o HIV/AIDS i przez to być może bardziej narażone
na zakażenie, jedynie w znikomym odsetku wykonują testy, które
dają im wiedzę odnośnie ich statusu serologicznego.
Po trzecie, należy zauważyć, że znaczna nadreprezentacja osób
z wykształceniem średnim jest związana z faktem, że większość osób
zgłaszających się do pkd, to osoby młode, przed 30 rokiem życia,
a więc w dużej mierze jeszcze osoby nadal się uczące.
1
Badania Izdebskiego
20
05-12-19
02:43
Page 21
Specyficzność grupy osób zgłaszających się do pkd w roku
2004 na testy ujawnia się również gdy analizuje się ich status
zawodowy.
Największą grupę – jedną czwartą – wszystkich osób zgłaszających
się w roku 2004 na testy w kierunku HIV stanowili studenci (27%).
Pod tym względem różnica w charakterystyce grupy osób
zgłaszających się do pkd jest bardzo wyraźna na tle całości polskiego
społeczeństwa, w którym studenci stanowią ok. 16%.
Znaczną grupę wśród osób zgłaszających się na testy w 2004 roku
stanowili również bezrobotni (11%). Relatywnie silnie byli
również reprezentowani technicy, wyspecjalizowani pracownicy
usług (8%), robotnicy wykwalifikowani (7%), pracownicy
umysłowi niższego szczebla (6%) i uczniowie szkoły średniej
(6%). Pracownicy fizyczno-umysłowi stanowili 5% osób
zgłaszających się na testy.
Pozostałe grupy zawodowe były słabo reprezentowane.
Wykres 10. Status zawodowy osób zgłaszających się na testy
w pkd, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004,
N=745 (ankieta samodzielnie wypełniana).
kierownicy, wysocy urzêdnicy
0,2
specjaliœci, przedstawiciele wolnych zawodów
4,3
technicy, wyspecjalizowani pracownicy us³ug
8,2
pracownicy umys³owi ni¿szego szczebla
6,2
w³aœciciele prywatnych przedsiêbiorstw
0,1
pracownicy fizyczno-umys³owi
5,1
6,8
robotnicy wykwalifikowani
0,2
robotnicy niewykwalifikowani
rolnicy
2,4
bezrobotni
11,2
uczniowie szko³y œredniej
6,0
27,1
studenci
4,4
renciœci/emeryci
1,9
inne
15,9
brak informacji
0
5
10
15
20
25
30
21
05-12-19
02:43
Page 22
2 na 3 osoby (69%) zgłaszające się do pkd w roku 2004,
aby wykonać test w kierunku HIV to osoby stanu wolnego
(panna/kawaler).
16% osób zgłaszających się do pkd w roku 2004 to osoby
zamężne lub żonate. Co dwudziesta osoba była rozwiedziona (6%)
i żyła w związku nieformalnym (6%).
Mniej niż 1% spośród wykonujących test w pkd (0,3%)
to wdowy/wdowcy. 2% osób z tej grupy nie podało informacji
odnośnie swojego statusu cywilnego.
Wykres 11. Status rodzinny osób zgłaszających się do pkd,
analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004, N=745
16,5
6,1
5,7
0,3
2,2
69,2
panna/kawaler
rozwiedziony
wdowiec/wdowa
zamê¿na/¿onaty
zwi¹zek nieformalny
brak informacji
Można więc zauważyć, że również w przypadku statusu
cywilnego, struktura osób zgłaszających się do pkd różniły się
od struktury polskiego społeczeństwa, bowiem przeważająca grupa
testujących się osób, to ludzie młodzi, najczęściej jeszcze przed
etapem zawierania związków małżeńskich.
Miesiąc wykonania testu w kierunku HIV
Patrząc na kilkuletnią działalność punktów konsultacyjnodiagnostycznych, zauważane jest znaczne zróżnicowanie liczby
testów wykonywanych w ciągu poszczególnych miesięcy roku.
W okresie działalności Punktów, największa liczba testów
była wykonywana w dwóch ostatnich miesiącach każdego roku,
22
05-12-19
02:43
Page 23
przy czym, w roku 2004 była ona zdecydowanie największa
w grudniu.
Drugim miesiącem, w którym można było w 2004 roku
zaobserwować wzrost liczby wykonywanych testów był listopad.
Liczba testów wykonywanych w pkd w pozostałych miesiącach
roku 2004 była zbliżona. Nieznaczny wzrost liczby osób
zgłaszających się na testy w 2004 roku można było zauważyć
jeszcze w marcu oraz w październiku.
Jak wspomniano różnica w liczbie testów wykonywanych
w ciągu poszczególnych miesięcy jest znaczna. W roku 2004,
w listopadzie i grudniu wykonano aż jedną trzecią testów
wykonanych w ciągu całego roku (33%), przy czym w samym
tylko grudniu wykonano ponad 1/5 testów (22%).
Powodów takiej sytuacji można dopatrywać się przede wszystkim
w działaniu kampanii edukacyjno-profilaktycznych prowadzonych
przez Krajowe Centrum ds. AIDS w tych miesiącach. Głównym
przekazem tych kampanii, poza informowaniem o zagrożeniu HIV
i drogach jego przenoszenia, jest też nakłanianie do wykonania testu
w kierunku HIV i informowanie o istniejącej sieci Punktów, w których
można bezpłatnie wykonać test. Są one w głównej mierze kierowane
do osób młodych, między 18 a 29 rokiem życia.
Wykres 12. Miesiąc wykonania testu, analiza wśród osób
zgłaszających się do pkd w roku 2004, N=1000.
30
25
22,3
20
15
13,1
10
6,8
6,3
7,7
6,5
6,2
5,6
6,5
5
7,7
5,5
5,5
0,4
0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
brak
informacji
23
05-12-19
02:43
Page 24
Ponadto, na zwiększoną liczbę testów wykonywanych w tych
dwóch miesiącach wpływa również wzmożona działalność mediów,
które w okolicach Światowego Dnia AIDS (przypadającego na
1 grudnia każdego roku) zwiększają liczbę publikacji poświęconych
HIV/AIDS, w tym również tych propagujących ideę testowania.
Sytuacja społeczna i zdrowotna osób zgłaszających
się na testy
Dane zebrane w trakcie konsultacji w pkd przez
Konsultantów pozwoliły na wszechstronny opis sytuacji
zgłaszających się osób.
Dwie spośród pięciu osób zgłaszających się w roku 2004
na testy w kierunku HIV (41%) oceniło swoją sytuację materialną
jako zadowalającą. Prawie taka sama grupa (40%) stwierdziła,
że ich sytuacja materialna jest dobra, a tylko 6% osób
wykonujących testy było zdania, że ich poziom materialny jest
bardzo dobry.
Co dziesiąta osoba (10%) zgłaszająca się do pkd w roku 2004
była zdania, że jej sytuacja materialna jest zła, a 1% stwierdził,
że jest ona bardzo zła.
Niewielka grupa (2%) spośród osób zgłaszających się
do Punktów, w ogóle nie podała informacji odnośnie swojej sytuacji materialnej.
Wykres 13. Ocena sytuacji materialnej osób zgłaszających się
do pkd, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004,
bardzo dobra
6,0
0%
24
dobra
zadowalaj¹ca
z³a
39,7
20%
bardzo z³a
41,4
40%
60%
brak informacji
9,6 1,2 2,2
80%
100%
05-12-19
02:43
Page 25
Zdecydowana większość (55%) zgłaszających się w 2004 roku
do pkd na testy w kierunku HIV dobrze oceniała stan swojego
zdrowia. Również znaczna grupa – bo co piąta osoba przychodząca
do pkd (19%) – stan swojego zdrowia oceniała bardzo dobrze.
22% spośród osób zgłaszających się do Punktów stwierdziło,
że stan ich zdrowia jest średni, a tylko 4% uznało, że jest on zły.
1% osób zgłaszających się do pkd nie udzielił informacji
odnośnie swojego stanu zdrowia.
Wykres 14. Ocena stanu zdrowia osób zgłaszających się do pkd,
bardzo dobry
18,6
0%
dobry
œredni
54,8
20%
40%
z³y
brak informacji
21,7
60%
80%
3,61,3
100%
Wcześniejsze testy w kierunku HIV
Zdecydowana większość osób zgłaszających się
do pkd w 2004 roku (73%) nigdy wcześniej nie wykonywała testu
w kierunku HIV.
Jednak nieco ponad 1/4 osób (27%) już wcześniej, choć raz
w przeszłości wykonywała tego rodzaju test.
Istotnie częściej, test w kierunku HIV wykonywali już wcześniej:
• mężczyźni (33%)
• osoby w wieku 40 - 40 lat (35%)
• osoby zgłaszające się na test w pkd w regionie centralnym
(34%)
• zgłaszający się na test w III kwartale roku (37%)
(po wakacjach).
25
05-12-19
02:43
Page 26
Wykres 15. Osoby, które wcześniej wykonywały kiedykolwiek test
w kierunku HIV, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd
w roku 2004, N=1000.
nie
tak
brak informacji
27,0
0,2
72,8
Natomiast istotnie rzadziej taki test w przeszłości wykonywały:
• kobiety (20%)
• osoby w wieku 18 - 19 lat (2%) oraz w wieku 20 - 29 lat
(24%)
• z wykształceniem średnim (21%)
• katolicy (22%)
• zgłaszający się na test w IV kwartale roku (22%).
Osoby, które wykonywały już wcześniej test, na kolejny zgłaszały
się najczęściej po okresie dłuższym niż 12 miesięcy. Zrobiło tak
54% tych, którzy wcześniej wykonywali już test.
Znaczna grupa osób (26%) zgłaszających się do pkd wykonała
ostatni test na HIV nie wcześniej niż 3 miesiące przed testem w pkd
i nie później niż 12 miesięcy od ostatniego testu.
Ponad co dziesiąta osoba, która już wcześniej wykonywała
test w kierunku HIV (12%) ostatnio zgłosiła się nie wcześniej niż
3 miesiące przed testem w pkd.
26
05-12-19
02:43
Page 27
Wykres 16. Czas jaki upłynął od ostatniego testu w kierunku HIV,
które wcześniej wykonywały test w kierunku HIV, N=270.
< 3 m-ce
12,3
0%
3-12 m-cy
26,2
> 12 m-cy
brak informacji
53,9
20%
40%
60%
7,7
100%
80%
Narażenia pozaseksualne
Zdecydowana większość spośród osób zgłaszających
się na testy do pkd w roku 2004 nigdy nie miała wykonywanej
transfuzji krwi (95%).
Tylko 3% osób, które zgłosiły się celem wykonania testu
miało kiedykolwiek wykonywaną transfuzję krwi.
Między poszczególnymi grupami osób zgłaszających się
do pkd nie było statystycznie istotnych różnic, jeśli chodzi
o wcześniejsze transfuzje krwi.
Wykres 17. Osoby, które miały kiedykolwiek transfuzję krwi,
N=1000.
nie
tak
brak informacji
2,7
95,0
2,7
27
05-12-19
02:43
Page 28
Wśród osób, które zgłosiły się do pkd w roku 2004,
co dwudziesta osoba (5%) stosowała dożylnie narkotyki.
Jednak zdecydowana większość zgłaszających się na testy
(94%) nigdy nie stosowała dożylnych narkotyków.
Wśród osób istotnie częściej stosujących dożylnie narkotyki byli:
• osoby, które nie podały informacji o miejscu zamieszkania
(10%)
• osoby oceniające stan swojego zdrowia jako „średni” (9%)
• zgłaszający się na test do pkd położonych w regionie
południowo-zachodnim (9%)
• zgłaszający się na test w III kwartale roku 2004 (8%)
(po wakacjach).
Wykres 18. Stosowanie narkotyków dożylnych wśród osób
zgłaszających się na test do pkd, analiza wśród osób
nie
tak
brak informacji
4,7
94,1
1,2
Z kolei osoby istotnie rzadziej stosujące narkotyki dożylne, to:
• osoby z wyższym wykształceniem (98%)
• studenci (97%)
• osoby oceniające stan swojego zdrowia jako „dobry” (96%)
• zgłaszający się na test w IV kwartale roku 2004 (96%).
Wśród osób, które zgłosiły się do pkd celem wykonania
testów na HIV, a wcześniej stosowały dożylnie narkotyki,
30% używało ich nie wcześniej niż 3 miesiące przed wykonaniem
testu.
28
05-12-19
02:43
Page 29
Co piąta osoba z tej grupy (21%) brała dożylnie narkotyki nie
wcześniej niż 12 miesięcy przed zgłoszeniem się na test, ale nie
później niż 3 miesiące przed nim.
29% osób z tej grupy brało dożylnie narkotyki wcześniej niż
12 miesięcy przed zgłoszenie się do pkd.
Należy zauważyć, że co piąty z tej grupy (20%) nie podał,
kiedy stosował narkotyki dożylnie.
Wykres 19. Czas jaki upłynął od stosowania narkotyków
dożylnych, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku
2004, które stosowały narkotyki dożylne, N=47.
< 3 m-ce
30,4
0%
20%
3-12 m-cy
21,3
40%
> 12 m-cy
brak informacji
28,4
20,0
60%
80%
100%
Co czwarta osoba zgłaszająca się do pkd w roku 2004 celem
wykonania testu w kierunku HIV (26%) przyznała, że przed
zgłoszeniem się na test stosowała, jako środek psychostymulujący
alkohol.
Ponad połowa (55%) zgłaszających się do pkd nie stosowała
alkoholu, a 19% osób nie podało tej informacji.
Wśród osób istotnie częściej stosujących alkohol były:
• osoby, które nie podały informacji o poziomie swojego
wykształcenia (43%)
• osoby, które oceniły swoją sytuację materialną jako
zadowalającą (31%)
• zgłaszający się na testy w pkd w regionach północnowschodnim (51%) oraz środkowo-wschodnim (54%).
29
05-12-19
02:43
Page 30
Wykres 20. Stosowanie środków psychostymulujących – alkoholu,
N=1000.
nie
tak
brak informacji
18,8
26,3
54,9
Z kolei istotnie rzadziej stosowanie alkoholu deklarowały:
• osoby z wykształceniem wyższym (22%)
• ludzie dobrze oceniający swoją sytuację materialną (22%)
• zgłaszający się na testy do pkd w regionach środkowozachodnim (11%) oraz południowo-zachodnim (9%)
• zgłaszający się do pkd w pierwszym kwartale 2004 roku
(21%).
16% osób zgłaszających się w 2004 roku do punktów
konsultacyjno-diagnostycznych przyznała się do stosowania
środków psychostymulujących innych niż alkohol.
Ponad połowa (52%) nie stosowała takich środków, zaś jedna
trzecia osób (32%) nie udzieliła tej informacji.
Wśród osób zgłaszających się do pkd, środki psychostymulujące (inne niż alkohol) istotnie częściej stosowali:
• ludzie młodzi, w wieku 18 - 19 lat (43%) oraz w wieku
20 - 29 lat (24%)
• osoby z wykształceniem podstawowym (30%)
• uczniowie szkół średnich (39%)
• osoby stanu wolnego – kawaler/panna (21%)
• ludzie oceniający swoją sytuację materialną jako złą (36%).
30
05-12-19
02:43
Page 31
Wykres 21. Stosowanie innych środków psychostymulujących,
N=1000.
nie
tak
brak informacji
32,5
51,7
15,8
Natomiast wśród osób zgłaszających się do pkd istotnie rzadziej
stosowały osoby:
• w wieku 40 - 49 lat (6%) oraz 50 - 59 lat (2%)
• specjaliści, przedstawiciele wolnych zawodów (3%) oraz
renciści i emeryci (2%)
• osoby zamężne i żonate (2%).
Niewiele osób spośród zgłaszających się do punktów
konsultacyjno-diagnostycznych w roku 2004 (4%) stosowało
strzykawki wspólnie z innymi osobami.
Przeważająca większość (88%) osób nie używała nigdy tych
samych strzykawek co inne osoby, zaś 8% zgłaszających się
na testy nie udzieliło tego typu informacji.
Wśród osób istotnie częściej stosujących strzykawki wspólnie
z innymi osobami byli ludzie:
• w wieku 20 - 29 lat (7%)
• stanu wolnego - panna/kawaler (5%).
31
05-12-19
02:43
Page 32
Wykres 22. Stosowanie strzykawek wspólnie z innymi osobami,
N=1000.
nie
tak
brak informacji
88,4
4,0
7,6
Istotnie rzadziej strzykawki wspólnie z innymi osobami
stosowali:
• ludzie w wieku 30 - 39 lat (1%)
• osoby z wykształceniem wyższym (0%).
17% osób zgłaszających się do pkd, używało strzykawek
wspólnie z innymi osobami nie wcześniej niż 3 miesiące przed
zgłoszeniem się na test. Co piąta osoba z tej grupy (21%)
korzystała ze wspólnych strzykawek z innymi osobami w okresie
od 3 do 12 miesięcy przed testem, a nieznacznie większa grupa
(22%) – 12 miesięcy przed zgłoszeniem się na test, bądź jeszcze
wcześniej.
Dwie na pięć osób z tej grupy (40%) nie udzieliły informacji
odnośnie tego, kiedy stosowały strzykawki wspólnie z innymi
osobami.
32
05-12-19
02:43
Page 33
Wykres 23. Czas jaki upłynął od stosowania strzykawek wspólnie
z innymi osobami, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd
w roku 2004, które stosowały strzykawki wspólnie z innymi osobami,
N=40.
< 3 m-ce
16,8
0%
3-12 m-cy
21,4
20%
> 12 m-cy
21,7
40%
brak informacji
40,1
60%
80%
100%
Przeważająca większość osób, które w roku 2004 zgłosiły się
do pkd w celu wykonania testu (88%) to osoby o orientacji
heteroseksualnej. Relatywnie niewielka grupa (biorąc pod uwagę
powszechność zachowań ryzykownych w tej grupie) była grupa osób
homoseksualnych zgłaszających się na testy (7%).
3% osób, które wykonywały test w kierunku HIV określiło
się jako biseksualiści, zaś 2% odmówiło podania informacji
o swojej orientacji seksualnej.
0,3% zgłaszających się do pkd nie rozpoczęło jeszcze życia
seksualnego.
Wykres 24. Orientacja seksualna osób zgłaszających się do pkd,
N=1000.
hetero
bisex
brak informacji
homo
nie mia³(a) kontaktów
87,9
7,1
2,7
0,3
2,0
33
05-12-19
02:43
Page 34
Jedynie 6% osób, które w roku 2004 zgłosiły się do punktów
konsultacyjno-diagnostycznych chorowało kiedykolwiek
na różnego rodzaju żółtaczki oraz choroby weneryczne.
Relatywnie największa grupa osób (4%), które wykonywały
testy w kierunku HIV przyznała, że chorowała kiedyś, bądź
obecnie choruje na choroby przenoszone drogą płciową. Wśród
osób, które przyznały się do tego typu infekcji istotnie częściej były:
• osoby zgłaszające się do pkd w regionie stołecznym (6%).
2% osób zgłaszających się w celu wykonania testu chorowało
kiedyś lub obecnie na żółtaczkę typu HBV. Między poszczególnymi grupami z tej grupy nie było różnic istotnych statystycznie.
Wykres 25. Choroby przechodzone w przeszłości lub obecnie,
N=1000; odpowiedzi nie sumują się do 100%, gdyż możliwa była
więcej niż 1 odpowiedź.
choroby
przenoszone drog¹
p³ciow¹
3,5
HBV
1,7
HCV
1,2
"¿ó³taczka
wszczepienna"
0
0,5
1
2
3
1% osób, które wykonywały test w kierunku HIV w roku
2004 w pkd zadeklarowało, że kiedyś lub w momencie
wykonywania testu byli zakażeni żółtaczką typu HCV. Na tego
typu chorobę istotnie częściej chorowali:
• mężczyźni (2%).
Ponieważ w ankiecie samodzielnie wypełnianej przez osoby
zgłaszające się do punktów konsultacyjno-diagnostycznych
34
4
05-12-19
02:43
Page 35
w roku 2004 zadano powtórnie pytanie o choroby weneryczne,
możliwa jest dodatkowa analiza w tym obszarze. Jak już wspomniano, choroby weneryczne dotyczyły 4% osób zgłaszających się
do pkd. Istotnie częściej występowały one wśród:
• mężczyzn (5%)
• osób oceniających swoją sytuację materialną jako
zadowalającą (5%)
• osób, które oceniały stan swojego zdrowia, jako średni
(6%).
Wykres 26. Czy badany(a) przechodził(a) choroby weneryczne?,
nie
tak
brak informacji
88,8
3,5
7,6
Z kolei istotnie rzadziej, choroby weneryczne w przeszłości
deklarowały:
• kobiety (2%)
• osoby stanu wolnego (kawaler/panna) - 2%.
Grupa osób, które w roku 2004 zgłosiły się do pkd w celu
wykonania testu, a wcześniej przechodziły choroby skóry, była
znaczna (23%).
70% osób zgłaszających się na wykonanie testu nie miało nigdy
chorób skórnych, zaś 5% nie udzieliło na ten temat informacji.
35
05-12-19
02:43
Page 36
Choroby skóry istotnie częściej deklarowały:
• osoby zgłaszające się na test do pkd w regionie
północnym (32%)
• ludzie wykonujący testy w III kwartale roku (32%).
Wykres 27. Czy badany(a) przechodził(a) choroby skóry?, analiza
nie
71,5
tak
brak informacji
5,2
23,3
Istotnie rzadziej choroby skóry deklarowały:
• osoby oceniające swój stan zdrowia jako bardzo dobry
(14%)
• ludzie zgłaszający się na testy w II kwartale roku (16%).
W roku 2004, wśród osób zgłaszających się na testy
w kierunku HIV do punktów konsultacyjno-diagnostycznych
stosunkowo niewielką grupę osób stanowili ludzie, którzy
z uwagi na wykonywany zawód byli narażeni na zakażenie HIV.
Grupa ta stanowiła w roku 2004 8% ogółu osób zgłaszających się
na testy do pkd.
Wśród osób istotnie częściej narażonych na zakażenie HIV
z uwagi na wykonywany zawód były:
• kobiety (11%)
• osoby zgłaszające się na testy do pkd ulokowanych
w regionie północnym (14%)
• zgłaszające się w IV kwartale 2004 roku (9%).
36
05-12-19
02:43
Page 37
Wykres 28. Narażenia zawodowe, analiza wśród osób zgłaszających
się do pkd w roku 2004, N=1000.
nie
tak
brak informacji
25,1
7,5
67,4
Z kolei istotnie rzadziej na narażenia zawodowe byli wystawieni:
• osoby nie związane z żadną religią (2%)
• osoby zgłaszające się na test w regionie stołecznym (2%).
Wśród osób, które w roku 2004 zgłosiły się w celu wykonania
testu i były narażone na zakażenie HIV z powodu wykonywanego
zawodu, największa grupa (36%) to osoby, w przypadku których
narażenie zawodowe wiąże się ze świadczeniem usług
seksualnych. Natomiast relatywnie niewielka (27%) była grupa
osób, którzy raportowali narażenia zawodowe związane ze służbą
medyczną.
Znaczna część spośród osób, które miały narażenia zawodowe
(28%) zgłaszała, że jeszcze inne sytuacje, nie związane ani ze
świadczeniem usług seksualnych, ani z zawodami medycznymi.
Wśród tych osób byli policjanci, strażacy, fryzjerzy, osoby
pracujące na zagranicznych kontraktach oraz inne, które z racji
pełnionych obowiązków miały kontakt z krwią nieznanego
pochodzenia lub doznały przerwania ciągłości tkanek.
37
05-12-19
02:43
Page 38
Wykres 29. Typ narażenia zawodowego, analiza wśród osób
zgłaszających się do pkd w roku 2004, które były zawodowo
narażone na zakażenie HIV, N=75.
35,7
sex
medyczne
inne
0%
26,8
53,4
10,9
28,1
10%
10,9
20%
62,3
10,9
30%
tak
61,0
40%
50%
60%
brak informacji
70%
80%
90%
100%
nie
Między poszczególnymi grupami deklarującymi narażenia
zawodowe brak było różnic istotnych statystycznie.
Wśród osób zgłaszających się na testy do pkd w roku 2004,
dwie z pięciu osób (38%) ani razu nie były leczone szpitalnie.
Największą grupę, bo 44%, stanowiły osoby, które leczeniu
szpitalnemu były poddane 1 - 2 razy w ciągu swojego życia.
Co dziesiąta zgłaszająca się do pkd osoba była leczona
w szpitalu 3 do 5 razy, zaś prawie co dwudziesta (4%) – 6 razy
i/lub więcej.
1% osób wypełniających ankiety nie udzielił informacji
na ten temat.
38
05-12-19
02:43
Page 39
Wykres 30. Czy badany(a) był(a) leczony(a) szpitalnie?, analiza
4,4
1,4
12,3
37,9
44,1
ani razu
6 i wiêcej razy
1 - 2 razy
brak informacji
3 - 5 razy
Istotnie częściej leczeniu w szpitalu nie byli ani razu poddawani:
• ludzie w wieku 20 - 29 lat (44%)
• ci, którzy nie podali informacji odnośnie miejsca zamieszkania
(47%)
• osoby stanu wolnego (kawaler/panna) - 43%
• osoby oceniające swoją sytuację materialną jako bardzo
dobrą (60%)
• osoby oceniające swój stan zdrowia jako bardzo dobry
(60%).
Z kolei istotnie rzadziej leczeniu w szpitalu nie byli ani razu
poddawani:
• ludzie w wieku 60 lat i powyżej (15%)
• osoby z wykształceniem podstawowym (21%)
• renciści i emeryci (2%)
• osoby zamężne (30%) oraz osoby rozwiedzione (16%)
• osoby oceniające swoją sytuację materialną jako złą (27%)
• osoby oceniające stan swojego zdrowia jako średni (28%)
i zły (16%).
16% osób, które w roku 2004 zgłosiły się do punktu
konsultacyjno-diagnostycznego celem wykonania testu na HIV,
w ciągu ostatnich 5 lat przed testem korzystały z pomocy psychiatry.
39
05-12-19
02:43
Page 40
Zdecydowana większość (83%) spośród tych osób, nie
korzystała z porad lekarza psychiatry, a 2% osób zgłaszających
się do pkd nie udzieliło tego typu informacji.
Wykres 31. Czy w ciągu ostatnich 5 lat korzystał(a) z pomocy
psychiatry?, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd
w roku 2004, N=745 (ankieta samodzielnie wypełniana).
1,5
15,6
82,8
nie
tak
brak informacji
Istotnie częściej z pomocy lekarza psychiatry w okresie
5 ostatnich lat przed wykonaniem testu korzystały osoby:
• z wykształceniem podstawowym (29%)
• osoby bezrobotne (30%)
• oceniające swoją sytuację materialną jako złą (35%)
• oceniające swój stan zdrowia jako średni (22%).
Ryzykowne zachowania seksualne
Jak wynika z danych zgromadzonych przez
Konsultantów w pkd, nie mniej niż 64% osób zgłaszających się
na test w roku 2004 miało heteroseksualne kontakty w okresie
ostatniego roku przed wykonaniem testu.
Istotnie rzadziej tego typu kontakty podejmowały:
• kobiety (71%)
• pracownicy fizyczno-umysłowi (83%)
40
05-12-19
02:43
Page 41
• osoby żonate/zamężne (75%)
• ludzie zgłaszający się na testy do pkd zlokalizowane
w regionach północno-wschodnim (79%), środkowowschodnim (86%), środkowozachodnim (79%).
Wykres 32. Partnerzy seksualni z ostatniego roku, analiza wśród
osób zgłaszających się do pkd w roku 2004, z pominięciem osób,
które nigdy nie miały kontaktów seksualnych, N=997.
heteroseksualni
63,7
czêsto wyje¿d¿aj¹ce za granicê
11,2
pochodz¹ce z innego kraju
45,3
9,3
homo/bisex
8,1
œwiadcz¹ce us³ugi seks.
7,7
transfuzja/hemofilia 1,4
0%
32,9
43,5
53,8
36,8
40,5
51,4
47,3
stosuj¹ce narkotyki do¿ylne 4,6
partner zaka¿ony HIV 1,8
3,3
44,9
49,5
45,9
27,6
70,6
32,8
65,8
20%
40%
tak
60%
nie
80%
100%
brak informacji
W okresie 12 miesięcy przed wykonaniem testu co dziesiąta
osoba, która zgłosiła się do pkd (11%) miała kontakty seksualne
z osobami, które często wyjeżdżają za granicę. Istotnie częściej
takich partnerów miały:
• kobiety (15%)
• osoby posiadające wykształcenie wyższe (16%)
• zgłaszający się na testy do pkd zlokalizowanych w regionie
środkowowschodnim (20%).
Z kolei 9% osób, które w pkd wykonały test w kierunku HIV
w roku 2004 miało w analizowanym okresie partnerów
pochodzących z innych krajów. Między poszczególnymi grupami
osób, które miały kontakty z tego typu partnerami nie było różnic
istotnych statystycznie.
41
05-12-19
02:43
Page 42
8% osób, które zgłosiły się w roku 2004 na testy w kierunku
HIV miało w ciągu roku poprzedzającego test kontakty seksualne
z osobami homo/biseksualnymi. Istotnie częściej takich partnerów
mieli:
• mężczyźni (12%) oraz
• osoby zgłaszające się na testy w pkd zlokalizowanych
w regionie stołecznym (12%).
Również 8% spośród wykonujących testy w roku 2004 przyznało,
że w okresie 12 miesięcy przed testem miało kontakty z osobami
świadczącymi usługi seksualne. Istotnie częściej kontakty seksualne
z takimi partnerami mieli:
• w wieku 30 - 39 lat (13%)
• osoby mieszkające na wsi (15%).
Co dwudziesta osoba, która wykonała w 2004 roku test
w kierunku HIV (5%) miała w ostatnim roku przed testem
kontakty seksualne z osobami stosującymi narkotyki dożylne.
Istotnie częściej tego typu kontakty podejmowały:
• kobiety (7%)
• osoby nie związane z żadną religią (9%).
2% osób wykonujących testy w 2004 roku miało w okresie
12 miesięcy przed testem kontakty seksualne z partnerami zakażonymi
HIV. Między poszczególnymi grupami osób, które miały kontakty
z tego typu partnerami nie było różnic istotnych statystycznie.
Natomiast tylko 1% osób wykonujących testy w roku 2004
miało kontakty seksualne w ostatnim roku przed testem z osobami
po transfuzji, bądź chorymi na hemofilię. Jednakże pomiędzy
poszczególnymi grupami osób, które miały tego typu partnerów
brak było różnic istotnych statystycznie.
Wśród mężczyzn, którzy w roku 2004 zgłosili się na testy
17% nie miało w ciągu ostatniego roku przed testem ani jednej
partnerki seksualnej.
Co piąty mężczyzna (20%) z tej grupy miała w tym okresie
tylko jedną partnerkę, co ósmy (15%) 2 partnerki oraz 3 partnerki
(12%). Co dwudziesty z grupy mężczyzn (5%) miał w roku przed
testem 4 partnerki, 4% tej grupy – 5 partnerek.
W sumie 5,4% mężczyzn, którzy w roku 2004 wykonali testy
w pkd miało w roku poprzedzającym test więcej niż 5 partnerek
42
05-12-19
02:43
Page 43
seksualnych, zaś co piąty (21%) nie podał informacji odnośnie
liczby partnerek.
Wykres 33. Liczba partnerów seksualnych z ostatniego roku
– KOBIET, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku
2004, z pominięciem osób, które nigdy nie miały kontaktów
seksualnych, mężczyźni N=553, kobiety N=444.
90
80
80,7
70
60
50
40
30
20
17,2
21,0
17,5
20,3
15,3
11,8
10
0
0
1,0
0,5
0,3
1
2
3
5,1
4,0
4
5
0,9
0,6
0,5
0,2
6
7
8
9
mê¿czyŸni
kobiety
1,4
10
0,7
>10
1,1
>20
brak
danych
Zdecydowana większość kobiet, które w roku 2004 zgłosiły
się do pkd na test (81%) nie miała w roku poprzedzającym test
ani jednej partnerki seksualnej. Znaczna też grupa kobiet (18%)
nie podała informacji o liczbie kobiecych partnerek w ciągu roku
przed testem.
1% kobiet z tej grupy miał w analizowanym okresie jedną
partnerkę kobiecą, zaś 0,8% kobiet z tej grupy miało więcej niż
jedną partnerkę seksualną.
Przeszło ponad połowa mężczyzn (66%), którzy w roku 2004
zgłosili się na testy nie miało w ciągu ostatniego roku przed
testem ani jednego partnera seksualnego.
3% mężczyzn z tej grupy miała w tym okresie tylko jednego
partnera, 2% – dwóch męskich partnerów, zaś 3% – trzech
partnerów. Również 2% mężczyzn z tej grupy miało w okresie
na rok przed testem czterech partnerów oraz tyle samo – pięciu
partnerów.
W sumie 3% mężczyzn, którzy w roku 2004 wykonali testy
w pkd w roku poprzedzającym wykonanie testu miało więcej
43
05-12-19
02:43
Page 44
niż 6 męskich partnerów seksualnych. Co piąty z tej grupy (20%)
nie podał tej informacji.
– MĘŻCZYZN, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd
w roku 2004, z pominięciem osób, które nigdy nie miały kontaktów
seksualnych, mężczyźni N=553, kobiety N=444.
70
66,4
60
50
40
35,1
30
10
19,6
18,9
20
9,4
7,4
2,9
1,5
2,8
1
2
3
1,5 2,1
2,1 1,4
1,0 1,8
0,5 0,2
1,1
0,1
4
5
6
7
10
0
0
21,2
mê¿czyŸni
kobiety
0,4
>10
1,0 1,3
>20
brak
danych
W grupie kobiet, które w roku 2004 zgłosiły się do pkd
na test 7% nie miało w roku poprzedzającym test ani jednego
partnera seksualnego.
Największa grupa kobiet, bo ponad 1/3 (35%) miała w tym okresie tylko jednego partnera, zaś co piąta (19%) – dwóch partnerów.
Co dziesiąta spośród kobiet zgłaszających się do pkd (9%) miała
w okresie roku przed testem trzech partnerów seksualnych.
2% z tej grupy przyznało, że miało czterech partnerów, a 1%
– pięciu partnerów.
W sumie 4,4% kobiet, które w roku 2004 wykonały testy
w kierunku HIV miało w analizowanym okresie sześciu lub
więcej partnerów.
Co piąta kobieta z tej grupy nie podała informacji o liczbie
męskich partnerów w okresie roku przed testem.
Trzeba zauważyć, iż prawie co piąta spośród osób (17%)
zgłaszających się w 2004 roku do pkd w kontaktach seksualnych
nigdy nie stosowała prezerwatyw.
Z kolei co trzecia (31%) używała prezerwatyw w podejmowanych przez siebie kontaktach seksualnych jedynie
44
05-12-19
02:43
Page 45
sporadycznie, zaś nieco mniejsza grupa (29%) często stosowała
prezerwatywę w kontaktach seksualnych.
Wśród osób zgłaszających się na testy, jedynie co dziesiąta
(11%) stosowała prezerwatywy regularnie, zawsze w sytuacji
kontaktów seksualnych.
Znaczna część osób (12%) odbywających konsultacje w pkd
i wykonujących tam testy nie udzieliło informacji odnośnie
częstotliwości stosowania prezerwatywy w kontaktach seksualnych.
Wykres 35. Stosowanie prezerwatywy w kontaktach seksualnych,
z pominięciem osób nie mających nigdy kontaktów seksualnych,
N=997.
11,9
17,3
10,9
28,6
nigdy
31,2
sporadycznie
czêsto
zawsze
brak informacji
Istotnie częściej prezerwatywy nigdy nie stosowały:
• kobiety zgłaszające się na test (21%)
• osoby w wieku 60 lat i więcej (32%) oraz emeryci i renciści
(65%)
• ludzie z wykształceniem podstawowym (44%)
• osoby oceniające swój stan zdrowia jako średni (27%)
• osoby zgłaszające się do pkd w regionach południowym (32%)
i północnym (22%).
Z kolei, wśród osób zgłaszających się na testy w 2004 roku,
istotnie częściej prezerwatywy w kontaktach seksualnych zawsze
używali:
• mężczyźni (14%).
45
05-12-19
02:43
Page 46
Należy także zwrócić uwagę, że przeszło połowa osób, które
w roku 2004 zgłosiły się do pkd na test w kierunku HIV (55%) miało
kontakty seksualne z innym partnerem seksualnym niż stały partner.
39% zgłaszających się do pkd na test, nie podejmowało takich
zachowań, zaś 5% z osób zgłaszających się do pkd nie udzieliło
informacji na ten temat.
Istotnie częściej kontakty seksualne z inną osobą niż stały
partner mieli:
• osoby, które nie podały informacji odnośnie miejsca
zamieszkania (64%)
• technicy, wyspecjalizowani pracownicy usług (69%)
oraz pracownicy fizyczno-umysłowi (76%).
Wykres 36. Kontakty z innym partnerem seksualnym niż stały
partner, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004,
5,4
55,1
39,4
nie
tak
brak informacji
Prawie 4 na 5 osób zgłaszających się w roku 2004 na testy
do pkd (78%) w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed wykonaniem
testu miało ryzykowny kontakt heteroseksualny.
Wśród osób zgłaszających się na testy istotnie częściej
ryzykowne kontakty heteroseksualne podejmowały:
• kobiety (86%)
• pracownicy umysłowi niższego szczebla (93%)
46
05-12-19
02:43
Page 47
• osoby bardzo dobrze oceniające stan swojego zdrowia
(86%)
• zgłaszający się na testy do pkd w regionach środkowowschodnim (90%) oraz w regionie południowo-zachodnim
(87%)
• osoby zgłaszające się na test w IV kwartale roku (82%).
Wykres 37. Zachowania ryzykowne – kontakty seksualne, analiza
wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004, z pominięciem
osób, które nie podejmowały ryzykownych kontaktów seksualnych,
N=963.
Hetero
78,3
MSM (analiza tylko
wœród M)
8,8
13,1
73,8
MSM + hetero 1,0
12,8
13,2
86,1
12,8
Kobieta + Kobieta
0,7
(analiza tylko wœród K)
86,7
12,6
Kobieta + hetero 0,2
87,0
12,8
0%
20%
40%
tak
60%
nie
80%
100%
brak informacji
Znaczna była również grupa mężczyzn, którzy w ciągu ostatnich
12 miesięcy przed testem mieli ryzykowny kontakt seksualny
z innym mężczyzną. Wśród tej grupy, w sumie 13% miało
w tym okresie ryzykowny kontakt tego typu.
Inne typy ryzykownych kontaktów seksualnych były przez
osoby zgłaszające się na testy podejmowane znacznie rzadziej.
1% spośród tych osób miał w okresie 12 miesięcy przed
testem kontakt MSM + hetero, 0,7% kobiet miało kontakt seksualny
z inną kobietą, zaś 0,2% miało kontakty kobieta + hetero.
47
05-12-19
02:43
Page 48
Między poszczególnymi grupami badanych nie było różnic
istotnych statystycznie.
Rozmowy przeprowadzane przez Konsultantów pracujących
w punktach konsultacyjno-diagnostycznych i pytania zadawane
na podstawie kwestionariusza wywiadu pozwoliły stwierdzić, czy
osoby zgłaszające się celem wykonania testów podejmowały
kiedykolwiek zachowania ryzykowne, które mogły stworzyć
zagrożenia zakażenia się przez nie HIV.
W przypadku 9 na 10 osób, które zgłosiły się na test w roku
2004 (92%) stwierdzono podjęcie choć raz w życiu zachowań
ryzykownych, które mogły doprowadzić do zakażenia HIV.
Jedynie u 4% osób przychodzących do pkd nie stwierdzono
takich zachowań, zaś w przypadku kolejnych 4% nie ustalono,
czy przychodząca osoba podejmowała takie zachowania, czy nie.
Wykres 38. Ryzykowne zachowania seksualne, analiza wśród osób
91,9
3,7
4,4
tak - zachowania ryzykowne
nie
brak informacji
Między poszczególnymi grupami osób testujących się w pkd
nie było zasadniczo istotnych statystycznie różnic, jeśli chodzi
o podejmowanie zachowań ryzykownych. Można jedynie zauważyć,
że zachowania ryzykowne istotnie rzadziej podejmowały osoby
zgłaszające się do pkd zlokalizowanych w regionie północnym (85%).
48
05-12-19
02:43
Page 49
Wśród osób zgłaszających się do pkd, które miały choć jedno
zachowanie ryzykowne, największa grupa (46%) zdecydowała się
na test w okresie od 3 do 12 miesięcy od ryzykownego zachowania.
Prawie co trzecia z tych osób (30%) zgłosiła się na test nie
później niż 3 miesiące po ryzykownym zachowaniu, zaś 17%
czekało z wykonaniem testu w kierunku HIV 12 miesięcy lub więcej
po ryzykownym zachowaniu.
8% osób z tej grupy nie udzieliło informacji odnośnie okresu
w jakim miało miejsce ryzykowne zachowanie.
Wykres 39. Czas jaki upłynął od zachowania ryzykownego,
N=918.
< 3 m-ce
3-12 m-cy
30,2
0%
20%
> 12 m-cy
45,7
40%
brak informacji
16,6
60%
80%
7,5
100%
49
05-12-19
02:43
Page 50
Analiza wśród osób, które w roku
2004 uzyskały dodatni wynik testu
Niniejsze analizy bazują na nadreprezentacji osób, które
w roku 2004 uzyskały dodatnie wyniki testów wykonywanych
w punktach konsultacyjno-diagnostycznych. W sumie w próbie
tej znalazły się 91 przypadki osób. Były to wszystkie przypadki
dodatnich testów, które znalazły się wśród ankiet przesłanych
z pkd (nie udało się skompletować wszystkich 118 ankiet
i wywiadów).
Wśród osób, które w roku 2004 zgłosiły się na test do pkd
i uzyskały dodatni wynik testu na HIV, 7/10 byli to mężczyźni
(70%). 29% tej grupy stanowiły kobiety, zaś w przypadku 1%
brak było w ankiecie informacji odnośnie płci.
Wykres 40. Płeć osób zgłaszających się na testy w kierunku HIV,
analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004, które
uzyskały dodatni wynik testu N=91.
1,1%
28,6%
70,3%
kobiety
mê¿czyŸni
brak informacji
Wśród analizowanej nadreprezentacji osób z wynikami
dodatnimi, największą grupę stanowiły osoby w wieku 30 - 39 lat,
które stanowiły prawie jedną trzecią całej grupy (30%).
50
05-12-19
02:43
Page 51
Niewiele mniejszy udział miały osoby w wieku 40 - 49 lat
(27%). Osoby w wieku 20 - 29 lat (najliczniej reprezentowana
grupa wśród wykonujących testy w roku 2004) stanowiły nieco
mniej niż 1/4 osób z pozytywnymi wynikami testów, zaś 12% tej
grupy to osoby w wieku 50 - 59 lat.
Najmniejszy udział w podpróbie osób z dodatnimi wynikami
testów w kierunku HIV miały osoby powyżej 60 lat roku życia
(4%), w wieku 18 - 19 lat (3%) oraz młodsze niż 18 lat (1%).
Wykres 41. Wiek osób zgłaszających się do pkd celem wykonania
testów w kierunku HIV analiza wśród osób zgłaszających się
do pkd w roku 2004, które uzyskały dodatni wynik testu, N=91.
50-59 lat
12%
>60 lat
4%
<18 lat
1%
18-19 lat
3%
20-29 lat
23%
40-49 lat
27%
30-39 lat
30%
Podobnie, jak w przypadku analiz dla całej próby osób
zgłaszających się do pkd celem testu, tak i w przypadku
nadreprezentacji osób z dodatnimi wynikami, udział kobiet
w starszych kohortach wiekowych był wyraźnie mniejszy niż
udział mężczyzn.
I tak na przykład: kobiety z dodatnim wynikiem testu
stanowiły 67% grupy w wieku 18 - 19 lat, ale tylko 36% grupy
w wieku 40 - 49 lat, zaś w grupach starszych, wśród osób
z dodatnimi wynikami w ogóle nie było kobiet.
51
05-12-19
02:43
Page 52
Wykres 42. Płeć i wiek osób zgłaszających się na testy w kierunku
HIV, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004,
które uzyskały dodatni wynik testu, N=91.
100
100,0
90
100,0
kobiety
mê¿czyŸni
brak danych
90,9
80
73,1
70
66,7
66,7
64,0
60
50
40
33,3
36,0
33,3
30
26,9
20
9,1
10
0
<18 lat
18-19 lat
20-29 lat
30-39 lat
40-49 lat
50-59 lat
>60 lat
Zdecydowana większość (69%) osób, które uzyskały dodatni wynik
testu w kierunku HIV w roku 2004 to mieszkańcy miast. Zaledwie 1%
osób z dodatnimi wynikami stanowili mieszkańcy wsi, zaś 2% osób
spośród tej grupy nie miało miejsca stałego zamieszkania.
27% osób z tej grupy nie podało informacji odnośnie swojego
miejsca zamieszkania.
Wykres 43. Miejsce zamieszkania osób zgłaszających się do pkd,
uzyskały dodatni wynik testu, N=91.
1,1
2,2
69,2
27,5
miasto
brak miejsca zamieszkania
52
wieœ
brak informacji
05-12-19
02:43
Page 53
Prawie połowa nadreprezentacji osób z dodatnimi wynikami
testów z 2004 roku stanowiły osoby z wykształceniem średnim
(46%). Kolejną bardzo dużą grupę – ponad 1/3 wszystkich osób
z dodatnimi wynikami testu na HIV (37%) – stanowiły osoby
z wykształceniem podstawowym (niższym niż średnie). Warto
w tym miejscu zaznaczyć, że udział tych osób w nadreprezentacji
jest nieproporcjonalnie duży do ich udziału w próbie zasadniczej.
Wśród ogółu osób, które w roku 2004 zgłosiły się na test, osoby
z wykształceniem podstawowym (niższym niż średnie) stanowiły
jedynie 8% całej próby.
Wśród osób z dodatnimi wynikami testów co dwudziesta
osoba (5%) miała wykształcenie wyższe, zaś w przypadku co
dziesiątej z tej grupy (12%), nie udało się uzyskać informacji
odnośnie jej wykształcenia. Można jeszcze dodatkowo zwrócić
uwagę na bardzo niski udział osób z wykształceniem wyższym
wśród osób z dodatnimi wynikami, nieproporcjonalnie niski
do udziału tych osób wśród ogółu wykonujących testy w roku 2004.
Wykres 44. Wykształcenie osób zgłaszających się do pkd,
które uzyskały dodatni wynik testu, N=83 (ankieta samodzielnie
wypełniana).
4,8
12,0
45,8
37,3
podstawowe
œrednie
wy¿sze
brak informacji
53
05-12-19
02:43
Page 54
2 na 3 osoby (67%) z nadreprezentacji osób z dodatnimi
wynikami testów w kierunku HIV były stanu wolnego
(panna/kawaler).
13% tej grupy to osoby zamężne lub żonate, prawie tyle samo
- 12% - stanowiły osoby rozwiedzione, zaś 4% - osoby żyjące
w związkach nieformalnych.
1% osób, które w roku 2004 uzyskały dodatni wynik testu
w kierunku HIV wykonywanego w punktach konsultacyjnodiagnostycznych stanowiły wdowy/wdowcy. W przypadku
2% tej grupy nie podano w ankietach samodzielnie wypełnianych
informacji odnośnie swojego statusu cywilnego.
Wykres 45. Status rodzinny osób zgłaszających się do pkd,
wypełniana).
13,3
12,0
3,6
1,2
2,4
67,5
panna/kawaler
rozwiedziony
wdowiec/wdowa
zamê¿na/¿onaty
brak informacji
Jak się okazało w toku analizy nadreprezentacji, liczba
odnotowanych dodatnich wyników testów w kierunku HIV
w poszczególnych miesiącach, w roku 2004 była znacznie
zróżnicowana i nieproporcjonalna do ogólnej liczby wykonywanych
testów.
54
05-12-19
02:43
Page 55
Najwięcej dodatnich wyników wśród nadreprezentacji (14%)
odnotowano w sierpniu 2004. Być może ten wynik wspiera tezę,
że często do zachowań ryzykownych, będących przyczyną
zakażenia HIV, dochodzi w okresie wakacyjno-urlopowym.
Należy zauważyć, że udział testów wykonanych w grudniu
(najwięcej wykonanych testów spośród wszystkich miesięcy roku
2004) był nieco mniejszy (12%), lecz nieproporcjonalnie mały
biorąc pod uwagę ogólną liczbę testów wykonanych w tym
miesiącu.
Relatywnie wysoki udział wśród nadreprezentacji miały
jeszcze testy wykonane w październiku (10%), wrześniu i czerwcu
(po 9%). Udział dodatnich testów w pozostałych miesiącach
kształtował się na poziomie 8% lub niższym.
Wykres 46. Miesiąc wykonania testu, analiza wśród osób
zgłaszających się do pkd w roku 2004, które uzyskały dodatni
wynik testu, N=91.
30
25
20
14,3
15
12,1
10
6,6
7,7
7,7
5,5
5
8,8
8,8
5,5
9,9
7,7
4,4
1,1
0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
brak
informacji
się na testy
Dane zebrane w trakcie rozmów przeprowadzonych
przez Konsultantów w pkd pozwoliły też na szerszy opis
sytuacji społecznej osób, które w roku 2004 uzyskały dodatni
wynik testów w kierunku HIV.
55
05-12-19
02:43
Page 56
Analizując ocenę własnej sytuacji materialnej osób, które
uzyskały dodatnie wyniki testów, w pierwszej kolejności należy
zauważyć, że jest ona gorsza niż ogólnie sytuacja osób,
które zgłaszały się na testy do pkd.
Żadna z osób z tej grupy nie oceniła swojej sytuacji materialnej
jako bardzo dobrej. Tylko 6% tej grupy uznało ją za dobrą, zaś
w sumie 2/5 osób (39%) osób z dodatnimi wynikami testów oceniło
swoją sytuację materialną jako złą i bardzo złą.
Największa, choć relatywnie niewielka grupa – co trzecia
osoba z dodatnim wynikiem testu (31%) – uznała swoją sytuację
materialną za zadowalającą.
Zastanawiać więc może fakt, czy możliwe jest, że zła sytuacja
materialna jest w jakiś sposób związana z podejmowanymi
zachowaniami ryzykownymi i możliwością zakażenia się wirusem
HIV. Jednak na podstawie zebranego materiału nie można tej tezy
zweryfikować.
Wykres 47. Ocena sytuacja materialnej osób zgłaszających się
do pkd, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004,
wypełniana).
bardzo dobra
dobra
27,7
0%
zadowalaj¹ca
z³a
31,3
20%
40%
bardzo z³a
30,1
60%
80%
brak informacji
8,4 2,4
100%
Również w przypadku analizy stanu zdrowia osób z próby
z dodatnimi wynikami testów na HIV można zauważyć, że była
ona nieco gorsza w tej grupie niż w próbie ogółu osób
zgłaszających się na testy do pkd w roku 2004.
Największa grupa spośród osób z dodatnimi wynikami, oceniała
swój stan zdrowia jako dobry (43%). Udział tych osób
w nadreprezentacji był jednak o ok. 10 punktów procentowych
56
05-12-19
02:43
Page 57
mniejszy niż wśród ogółu osób wykonujących testy w pkd.
Co trzecia osoba z dodatnim wynikiem testu (35%) oceniła
swój stan zdrowia jako średni (ok. 13 punktów procentowych
mniejszy udział niż wśród ogółu zgłaszających się na testy), zaś
13% z tej grupy uznało, że ich stan zdrowia jest zły (ok. 10 punktów
procentowych więcej niż w próbie podstawowej).
Można jeszcze dodać, że osoby oceniające stan swojego
zdrowia jako bardzo dobry stanowiły wśród nadreprezentacji osób
HIV + jedynie 6%, zaś wśród ogółu zgłaszających się na testy
w 2004 roku – aż 19%.
2% osób z dodatnimi wynikami nie udzieliło informacji
odnośnie swojego stanu zdrowia.
wypełniana).
bardzo dobra
6,0
0%
dobra
œredni
43,4
20%
z³a
brak informacji
34,9
40%
60%
13,3
80%
2,4
100%
W przeciwieństwie do ogółu badanych, osoby, które
wykonały w roku 2004 test w pkd i uzyskały dodatni wynik
znacznie częściej wykonywały już wcześniej test w kierunku HIV
– w tej grupie aż 46% osób robiło wcześniej taki test.
Połowa jednak nigdy wcześniej nie wykonywała testu
w kierunku HIV, zaś w przypadku 4% nie uzyskano informacji
odnośnie ewentualnego wcześniej wykonywanego testu.
57
05-12-19
02:43
Page 58
w kierunku HIV, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd
w roku 2004, które uzyskały dodatni wynik testu, N=91.
nie
tak
brak informacji
4,4
46,2
49,5
W nadreprezentacji (osoby z dodatnimi wynikami testu
na HIV), które już wcześniej wykonywały taki test, na kolejny
zgłaszały się najczęściej po okresie dłuższym niż 12 miesięcy.
Zrobiła tak połowa z tej grupy (48%).
Co czwarta osoba z tej grupy (24%) wykonała wcześniejszy
test na HIV nie wcześniej niż 3 miesiące przed testem w pkd
i nie później niż 12 miesięcy od testu, który wykazał dodatni
wynik.
Z kolei 19% osób z dodatnimi wynikami testu, wcześniejsze
testy wykonała nie wcześniej niż 3 miesiące przed ostatnim
testem wykonanym w pkd.
58
05-12-19
02:43
Page 59
Wykres 50. Czas jaki upłynął od ostatniego testu w kierunku HIV,
które uzyskały dodatni wynik testu i wcześniej wykonywały test
w kierunku HIV, N=42.
< 3 m-ce
19,0
0%
3-12 m-cy
> 12 m-cy
23,8
20%
brak informacji
47,6
40%
60%
9,5
100%
80%
Podobnie, jak w przypadku ogółu osób, które zgłosiły
się w 2004 roku do pkd, tak w przypadku nadreprezentacji osób
z dodatnimi wynikami, zdecydowana większość nigdy nie miała
wykonywanej transfuzji krwi (93%).
Zaledwie 2% osób z tej grupy miało kiedykolwiek wykonywany
tego typu zabieg, zaś w przypadku 4% nie udało się ustalić,
czy miały one kiedykolwiek transfuzję, czy nie.
Wykres 51. Osoby, które miały kiedykolwiek transfuzję krwi,
nie
tak
brak informacji
2,2
4,4
93,4
59
05-12-19
02:43
Page 60
Wśród osób, które uzyskały dodatnie wyniki testu w kierunku
HIV aż 37% stosowało dożylnie narkotyki. W porównaniu
z ogółem zgłaszających się do pkd, udział osób stosujących
narkotyki dożylne był wśród tych osób wyraźnie wyższy (5%
dla ogółu zgłaszających się do pkd). Stosowanie narkotyków
dożylnych mogło więc stanowić jeden z głównych czynników
związanych z zakażeniem wirusem.
Jednak ponad połowa nadpreprezenacji (59%) nigdy nie
stosowała dożylnych narkotyków. 1% osób z dodatnimi wynikami
testu nie udzielił informacji odnośnie stosowania narkotyków
dożylnych.
zgłaszających się na test do pkd, analiza wśród osób zgłaszających
się do pkd w roku 2004, które uzyskały dodatni wynik testu, N=91.
nie
tak
brak informacji
1,1
39,6
59,3
Wśród osób z dodatnimi wynikami testu w kierunku HIV,
które wcześniej stosowały dożylnie narkotyki, 31% używało ich
nie wcześniej niż 3 miesiące przed wykonaniem testu.
Z kolei co piąta osoba z tej grupy (19%) brała dożylnie
narkotyki nie wcześniej niż 12 miesięcy przed zgłoszeniem się
na test, ale nie później niż 3 miesiące przed nim.
22% tej grupy stosowało takie narkotyki 12 miesięcy przed
testem, bądź jeszcze wcześniej. W tym przypadku znaczna grupa
(28%) nie podała informacji, kiedy stosowała narkotyki dożylne.
60
05-12-19
02:43
Page 61
dożylnych, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku
2004, które uzyskały dodatni wynik testu i stosowały narkotyki
dożylne, N=36.
< 3 m-ce
3-12 m-cy
> 12 m-cy
19,4
22,2
30,6
0%
20%
40%
60%
brak informacji
27,8
100%
80%
Wśród osób z nadreprezentacji, podobnie, jak wśród ogółu
osób zgłaszających się do pkd w roku 2004, co piąta osoba (22%)
przed zgłoszeniem się na test stosowała, jako środek
psychostymulujący alkohol.
Przeszło połowa (57%) osób z dodatnimi wynikami testu
stosowała alkohol, zaś 21% tej grupy nie podało w ogóle tej
informacji.
Wykres 54. Stosowanie środków psychostymulujących – alkoholu,
nie
tak
brak informacji
20,9
22,0
57,1
61
05-12-19
02:43
Page 62
Wśród osób z dodatnimi wynikami testu, które zgłosiły się
do punktów konsultacyjno-diagnostycznych w roku 2004,
23% stosowało inne środki psychostymulujące niż alkohol.
W nadreprezentacji grupa ta była więc większa niż w przypadku
ogółu zgłaszających się na testy (wśród nich osób stosujących
środki psychoaktywne było 16%).
Jednak i w tej podgrupie, prawie połowa (48%) nie stosowała
takich środków, zaś ponad 1/4 (29%) nie udzieliła tej informacji.
Wykres 55. Stosowanie innych środków psychostymulujących,
nie
tak
brak informacji
28,6
48,4
23,1
Wśród osób z dodatnim wynikiem testu w kierunku HIV,
przeszło co ósma osoba (14%) stosowała strzykawki wspólnie
z innymi osobami. W porównaniu do ogółu osób zgłaszających
się na testy było to wyraźnie więcej (różnica 10 punktów
procentowych).
Jednak większość osób z nadreprezentacji (75%) nie używała
nigdy tych samych strzykawek co inne osoby. Co dziesiąta osoba
z tej grupy (11%) nie udzieliła odnośnej informacji.
62
05-12-19
02:43
Page 63
nie
tak
brak informacji
14,3
74,7
11,0
31% osób, które uzyskały dodatni wynik testu w kierunku HIV,
a wcześniej używały strzykawek wspólnie z innymi osobami,
robiło to nie wcześniej niż 3 miesiące przed zgłoszeniem się
na test. Dwie spośród pięciu osób z tej grupy (39%) robiło to
w okresie od 3 do 12 miesięcy przed testem, zaś co czwarta z tych
osób (23%) - 12 miesięcy przed zgłoszeniem się na test, bądź
jeszcze wcześniej.
W przypadku 8% osób z nadreprezentacji (osoby z dodatnimi
wynikami testu w kierunku HIV) nie udało się uzyskać informacji
odnośnie okresu w jakim stosowały strzykawki wspólnie z innymi
osobami.
63
05-12-19
02:43
Page 64
Wykres 57. Czas jaki upłynął od stosowania strzykawek wspólnie
z innymi osobami, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd
w roku 2004, które uzyskały dodatni wynik testu i stosowały
strzykawki wspólnie z innymi osobami, N=13.
< 3 m-ce
3-12 m-cy
30,8
0%
> 12 m-cy
38,5
20%
40%
brak informacji
23,1
60%
7,7
100%
80%
Tak jak w przypadku ogółu osób zgłaszających się na test,
tak i w przypadku nadreprezentacji osób z dodatnimi wynikami
testu, przeważająca większość (81%) stanowiły osoby o orientacji
heteroseksualnej. Relatywnie niewielką (ale większą niż w przypadku
ogółu wykonujących testy) grupę stanowiły w nadreprezentacji
osoby homoseksualne (13%).
4% osób z dodatnimi wynikami było biseksualistami,
a 1% nie udzielił informacji odnośnie swojej orientacji seksualnej.
hetero
bisex
brak informacji
homo
81,3
13,2
4,4
1,1
64
05-12-19
02:43
Page 65
Wśród osób, które w roku 2004 uzyskały dodatni wynik testu
w kierunku HIV aż 14% w momencie wykonywania testu, bądź
wcześniej było zakażonych żółtaczką typu HCV. Udział osób
zakażonych tą chorobą był w tej grupie wielokrotnie wyższy, niż
wśród ogółu zgłaszających się w analizowanym roku na testy.
Mniejsza grupa (jednak również większa niż wśród ogółu
testujących się w 2004 roku), bo 7% osób z nadreprezentacji
było zakażonych żółtaczką HBV, zaś 2% – jakąś nieokreśloną
żółtaczką wszczepienną.
Również 2% tej grupy chorowało momencie zgłoszenia się
na test, bądź wcześniej na choroby przenoszone drogą płciową.
Wykres 59. Choroby przechodzone w przeszłości lub obecnie,
które uzyskały dodatni wynik testu, N=91. Odpowiedzi nie sumują
się do 100%, gdyż możliwa była więcej niż 1 odpowiedź.
HCV
14,3
6,6
HBV
"¿ó³taczka
wszczepienna"
2,2
choroby
przenoszone drog¹
p³ciow¹
2,2
0
5
10
15
20
Wśród osób z nadreprezentacji (dodatni wynik testu w kierunku
HIV) choroby skóry przechodziło 17% osób (6 punktów procentowych
mniej niż wśród ogółu testujących się w 2004 roku).
3/4 tej grupy nie miało nigdy chorób skórnych, zaś 7% nie
udzieliło na ten temat informacji.
65
05-12-19
02:43
Page 66
Wykres 60. Czy badany(a) przechodził(a) choroby skóry?, analiza
wśród osób zgłaszających się do pkd w roku 2004, które uzyskały
dodatni wynik testu, N=83 (ankieta samodzielnie wypełniana).
7,2
75,9
16,9
tak
nie
brak informacji
Osoby, które z uwagi na wykonywany zawód były narażone
na zakażenie HIV stanowiły stosunkowo niewielką grupę wśród
osób z dodatnimi wynikami testu (6%).
Zdecydowana większość tej grupy (70%) to osoby, które nie
były narażone na zakażenie HIV w związku z wykonywanym
zawodem. Jednak znaczna część tej grupy (24%) nie udzieliła
informacji odnośnie narażeń zawodowych.
Wykres 61. Narażenia zawodowe, analiza wśród osób zgłaszających
się do pkd w roku 2004, które uzyskały dodatni wynik testu, N=91.
nie
tak
brak informacji
24,2
5,5
70,3
66
05-12-19
02:43
Page 67
Wśród osób 5 osób z dodatnimi wynikami testu, które były
narażone na zakażenie HIV z powodu wykonywanego zawodu,
najwięcej – bo 4 osoby – wskazały na narażenia związane
z seksem. Jedna osoba wskazała, iż chodziło o medyczny typ
narażenia i również jedna, wymieniła jeszcze inne narażenia
zawodowe poza medycznymi, czy związanymi z seksem.
W nadreprezentacji, w porównaniu do ogółu zgłaszających
się na testy w 2004 roku, wyraźnie mniejsza była grupa osób,
które ani razu nie były leczone szpitalnie. Stanowiła ona 19%
(wśród ogółu testujących się analogiczny odsetek wyniósł 38%).
Połowa osób z dodatnimi wynikami testu (51%) była poddana
leczeniu szpitalnemu 1 - 2 razy w ciągu swojego życia.
Co piąta z tych osób (19%) była hospitalizowana 3 - 5 razy.
8% było hospitalizowanych 6 razy i/lub więcej. Warto zaznaczyć,
że oba te odsetki były wyższe niż w przypadku ogółu testujących
się w roku 2004, odpowiednio o 7 i 4 punkty procentowe.
Co dziesiąta zgłaszająca się do pkd osoba była leczona
w szpitalu 3 do 5 razy, zaś prawie co dwudziesta (4%) – 6 razy
i/lub więcej.
2% osób wypełniających ankiety nie udzieliło informacji
na ten temat.
dodatni wynik testu, N=83 (ankieta samodzielnie wypełniana).
19,3
50,6
8,4
2,4
19,3
ani razu
6 i wiêcej razy
1 - 2 razy
brak informacji
3 - 5 razy
67
05-12-19
02:43
Page 68
Co trzecia osoba wśród tych, które w roku 2004 uzyskały
dodatni wynik testu w kierunku HIV (30%) w ciągu ostatnich
5 lat przed testem korzystała z pomocy psychiatry. Analogiczny
odsetek wśród ogółu zgłaszających się do pkd był o 15 punktów
procentowych niższy.
Mimo tej wyraźnej różnicy, zdecydowana większość (66%)
osób z nadreprezentacji nie korzystała z porad lekarza psychiatry
w ciągu ostatnich 5 lat przed testem, zaś 4% tej grupy nie udzieliło
odnośnej informacji.
Wykres 63. Czy w ciągu ostatnich 5 lat korzystał(a) z pomocy
psychiatry?, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku
2004, które uzyskały dodatni wynik testu, N=83 (ankieta
samodzielnie wypełniana).
3,6
30,1
66,3
nie
tak
brak informacji
Jak wynika z danych zgromadzonych przez
Konsultantów w pkd odnośnie osób, które uzyskały dodatni
wynik testu w kierunku HIV, nie mniej niż 51% osób z tej grupy,
w okresie ostatniego roku przed wykonaniem testu miało
heteroseksualne kontakty.
Z kolei 15% osób z tej grupy w ciągu roku przed testem miało
kontakty seksualne z partnerem zakażonym HIV. Należy zauważyć,
że odsetek ten w nadreprezentacji był o ok. 13 punktów
procentowych wyższy, niż wśród ogółu zgłaszających na testy
(tam wynosił 2%).
68
05-12-19
02:43
Page 69
Co ósma osoba z dodatnim wynikiem testu (14%) miała
w analizowanym okresie stosunki homo- bądź biseksualne
(o ok. 6 punktów procentowych więcej niż wśród ogółu testujących
w roku 2004). Natomiast co dziesiąta osoba nadreprezentacji (10%)
miała w tym okresie partnera seksualnego stosującego narkotyki
dożylne. Również i ten odsetek był w tym przypadku wyższy niż
wśród ogółu testujących – o ok. 5 punktów procentowych.
Wykres 64. Partnerzy seksualni z ostatniego roku, analiza wśród
osób zgłaszających się do pkd w roku 2004, które uzyskały
dodatni wynik testu, N=91.
heteroseksualni
50,5
partner zaka¿ony HIV
15,4
homo/bisex
14,3
stosuj¹ce narkotyki do¿ylne
pochodz¹ce z innego kraju
23,1
61,5
42,9
9,9
42,9
45,1
7,7
45,1
50,5
czêsto wyje¿d¿aj¹ce za granicê 5,5
41,8
50,5
œwiadcz¹ce us³ugi seks. 1,1
transfuzja/hemofilia
41,8
7,7
44
52,7
70,6
42,9
0%
57,1
20%
40%
tak
60%
nie
80%
100%
brak informacji
8% osób z dodatnimi wynikami testów miało w okresie roku
poprzedzającego test partnera pochodzącego z innego kraju, zaś
6% – wyjeżdżającego za granicę.
Zaledwie 1% nadreprezentacji miał w okresie roku przed
testem partnera świadczącego usługi seksualne.
Wśród mężczyzn, którzy uzyskali dodatni wynika testu
w kierunku HIV, co trzeci (31%) nie miał w okresie roku przed
testem ani jednej partnerki seksualnej.
69
05-12-19
02:43
Page 70
Co piąty mężczyzna z tej grupy (22%) miał w analizowanym
okresie tylko jedną partnerkę, a co dziesiąty (11%) – dwie i trzy
partnerki. Z kolei 2% z tej grupy, w okresie roku przed testem
miało cztery partnerki seksualne.
W sumie 3% mężczyzn miało w tym okresie 6 i więcej partnerek.
Co piąty (20%) nie podał informacji odnośnie liczby partnerek.
– KOBIET, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd w roku
2004, które uzyskały dodatni wynik testu, mężczyźni N=64,
kobiety N=26.
80
69,2
70
60
50
40
31,3
30,8
30
21,9
20,3
20
10,9
10,9
10
1,6
1,6
1,6
0
0
1
2
3
4
5
6
mê¿czyŸni
7
8
kobiety
9
10
>10
>20
brak
danych
Zdecydowana większość kobiet, które w roku 2004 uzyskały
dodatni wynik testu w kierunku HIV (69%) nie miała w roku
poprzedzającym test ani jednej partnerki seksualnej. Z kolei 31%
nie podała informacji o liczbie kobiecych partnerek w ciągu roku
przed testem.
Ponad połowa mężczyzn (55%), którzy mieli dodatnie wyniki
testu w kierunku HIV nie miało w ciągu roku poprzedzającego test
ani jednego partnera seksualnego.
5% mężczyzn z tej grupy miała na rok przed testem tylko
jednego partnera, 3% – dwóch męskich partnerów, zaś 8% – trzech
partnerów. 2% spośród mężczyzn, którzy uzyskali dodatnie wyniki
testu w kierunku HIV miało w analizowanym okresie pięciu
partnerów.
70
05-12-19
02:43
Page 71
W sumie 6,3% mężczyzn z tej grupy miało 6 i więcej niż
męskich partnerów seksualnych, zaś co piąty (22%) nie podał tej
informacji.
– MĘŻCZYZN, analiza wśród osób zgłaszających się do pkd
w roku 2004, które uzyskały dodatni wynik testu, mężczyźni N=64,
kobiety N=26.
60
54,7
50
40
30,8
30,8
30
21,9
20
11,5
10
4,7
7,8
3,1 3,8
3,8
7,7
3,8
1,6
3,1
1,6
3,8
3,8
>10
>20
1,6
0
0
1
2
3
4
5
mê¿czyŸni
6
7
kobiety
10
brak
danych
12% w grupie kobiet, które uzyskały dodatni wynik testu
w kierunku HIV nie miało w roku poprzedzającym test ani jednego
partnera seksualnego.
Największa grupa kobiet, bo ponad 1/3 (31%) miała w tym
okresie jednego partnera, zaś po 4% – dwóch, trzech i czterech
partnerów. 8% kobiet z tej grupy miała w okresie roku przed
testem 5 partnerów seksualnych
W sumie 8% z analizowanej grupy kobiet miało więcej niż
6 partnerów seksualnych w ciągu roku przed wykonaniem testu.
Prawie co trzecia kobieta (31%) nie podała informacji o liczbie
męskich partnerów w okresie roku przed testem.
Należy zauważyć, iż prawie ponad co czwarta osoba
z nadpreprezentacji (28%, a więc o 10 punktów procentowych
więcej niż w przypadku ogółu zgłaszających się na testy w 2004
roku) nigdy w kontaktach seksualnych nie stosowała prezerwatyw.
71
05-12-19
02:43
Page 72
Co trzecia osoba z dodatnim wynikiem testu (35%) stosowała
prezerwatywy sporadycznie, zaś co piąta (19%) prezerwatywy
w kontaktach seksualnych stosowała je często.
Co dziesiąta osoba z nadreprezentacji (9%) stosowała
prezerwatywy regularnie, zawsze w sytuacji kontaktów seksualnych.
10% osób z tej grupy nie udzieliło informacji odnośnie
częstotliwości stosowania prezerwatyw.
uzyskały dodatni wynik testu, N=91.
9,9
27,5
8,8
18,7
35,2
nigdy
sporadycznie
czêsto
zawsze
brak informacji
Z kolei, w nadreprezentacji, w porównaniu do ogółu
zgłaszających się na testy w 2004 roku, nieco mniejsza była grupa
osób, które miały kontakty seksualne z innym parterem niż stały
partner. Dla podpróby osób z dodatnimi wynikami testów odsetek
ten wynosił 49%, zaś dla ogółu testujących się – 55%.
Natomiast 40% osób z dodatnim wynikiem testu,
nie podejmowało takich zachowań, a 11% nie udzieliło informacji
na ten temat.
72
05-12-19
02:43
Page 73
Wykres 68. Kontakty z innym partnerem seksualnym niż stały partner,
uzyskały dodatni wynik testu, N=83 (ankieta samodzielnie
wypełniana).
10,8
49,4
39,8
nie
tak
brak informacji
Wśród osób z dodatnim wynikiem testu w kierunku HIV,
68% miało ryzykowny kontakt heteroseksualny. Dla porównania
– analogiczny odsetek dla ogółu osób wykonujących testy
w 2004 roku był o 10 punktów procentowych wyższy.
Jednak wśród ogółu testujących, wyraźnie niższy był odsetek
mężczyzn, którzy podejmowali ryzykowane kontakty seksualne
z innymi mężczyznami. Dla nadreprezentacji odsetek ten wyniósł
20%, zaś dla ogółu wykonujących testy – 13%.
2% osób z dodatnim wynikiem testu podejmowało ryzykowny
kontakt seksualny MSM + hetero.
73
05-12-19
02:43
Page 74
Wykres 69. Ryzykowne zachowania seksualne – kontakty seksualne,
Hetero
68,1
MSM (analiza tylko
wœród M)
31,9
20,3
79,7
MSM + hetero 2,2
97,8
Kobieta + Kobieta
(analiza tylko wœród K)
100,0
Kobieta + hetero
100,0
0%
20%
40%
tak
60%
nie
80%
100%
brak informacji
Rozmowy prowadzone przez Konsultantów pracujących
w punktach konsultacyjno-diagnostycznych pozwoliły stwierdzić,
które z osób zgłaszających się do pkd podejmowały kiedykolwiek
zachowania ryzykowne, mogące być źródłem zakażenia HIV.
W przypadku 86% osób z dodatnimi wynikami testu
w kierunku HIV stwierdzono podjęcie przynajmniej jednego
z zachowań ryzykownych i skierowano na test. Ten odsetek był
nieco niższy niż w przypadku ogółu osób zgłaszających się
na testy do pkd.
W nadreprezentacji jedynie u 3% osób nie stwierdzono
takich zachowań, a w przypadku 11% nie udało się ustalić, czy
podejmowały one takie zachowania.
74
05-12-19
02:43
Page 75
Wykres 70. Zachowanie ryzykowne, analiza wśród osób
zgłaszających się do pkd w roku 2004, które uzyskały dodatni
wynik testu, N=91.
3,3
85,7
11,0
nie
brak informacji
Wśród osób z dodatnim wynikiem testu, największa grupa
(41%) zdecydowała się na test w czasie nie dłuższym niż 3 miesiące
po ryzykownym zachowaniu. W przypadku nieco mniejszej grupy
w nadreprezentacji (37%) od czasu ryzykownego zachowania
seksualnego do momentu zgłoszenia się na test minęło od 3 do 12
miesięcy.
Najmniejsza grupa z nadpreprezentacji (18%) czekała
z wykonaniem testu w kierunku HIV 12 miesięcy lub więcej
po ryzykownym zachowaniu.
3% osób z tej grupy nie udzieliło informacji odnośnie okresu
w jakim miało miejsce ryzykowne zachowanie.
Wykres 71. Czas jaki upłynął od zachowania ryzykownego, analiza
dodatni wynik testu i podejmowały zachowania ryzykowne, N=78.
< 3 m-ce
3-12 m-cy
41,0
0%
20%
> 12 m-cy
brak informacji
37,2
40%
60%
17,9
80%
3,8
100%
75
05-12-19
02:43
Page 76
Porównanie danych zebranych
w pkd w latach 2001 - 2004
Charakterystyka społeczno-demograficzna
Jak wynika z przeprowadzonych analiz porównawczych,
we wszystkich latach działania punktów konsultacyjnodiagnostycznych (2001 - 2004) struktura płci osób zgłaszających
się na testy była we wszystkich latach zbliżona.
Charakterystyczne jest, że w grupie osób zgłaszających się
na testy wyraźnie niedoreprezentowane są kobiety. Ich udział
wśród osób wykonujących testy waha się w granicach 41% - 45%,
natomiast wśród populacji Polaków w wieku 15 lat i więcej kobiety
stanowią 52,2% 2. Różnica ta jest więc znaczna i w poszczególnych
latach sięga od 7,2 do 11,2 punktów procentowych.
Różnica ta wydaje się niepokojąca, jeśli zauważyć, że udział
kobiet wśród osób zgłaszających się na testy wyraźnie maleje
wśród kobiet w wieku 20 lat i starszych. Wydaje się, że wobec
potrzeby wykonywania testów w kierunku HIV przez kobiety
w ciąży, zauważona prawidłowość wymaga skorygowania.
Wydaje się, że struktura płci osób zgłaszających się do pkd celem
wykonania testu powinna być bardziej zbliżona do struktury
Polaków w wieku 15 lat i więcej.
Wykres 72. Płeć osób zgłaszających się do pkd, analiza
porównawcza w latach 2001 - 2004; dane z lat 2001 - 2003
pochodzą z opracowań przygotowanych przez RUN.
2001
45,0
55,0
42,0
2002
58,0
41,0
2003
59,0
44,4
2004
0%
20%
55,3
40%
kobieta
2
Badanie omnibus, marzec 2005, TNS OBOP
76
60%
mê¿czyzna
0,3
80%
brak informacji
100%
05-12-19
02:43
Page 77
Analizując wiek osób zgłaszających się do punktów konsultacyjnodiagnostycznych w kolejnych latach ich działania, również można
dojść do wniosku, że udział poszczególnych grup wiekowych
na przestrzeni lat jest zbliżony. W każdym roku największy
był udział osób w wieku do 29 roku życia, przy czym osoby
w wieku 20 - 29 lat stanowiły nie mniej niż połowę wszystkich
osób zgłaszających się na testy (od 50% w roku 2001 do 59%
w roku 2003 i 2004).
W każdym kolejnym roku, znaczną grupę osób zgłaszających
się na bezpłatny i anonimowy test do pkd stanowiły osoby
w wieku 30 - 39 lat: najmniej - 15% w roku 2001 i 2002
i najwięcej - 19% w roku 2004. Znaczna była też grupa osób
w wieku 18 - 19 lat, które w tych latach wykonały testy (wahała
się ona od 7% w roku 2004 do 12% w roku 2001).
Pozostałe grupy wiekowe stanowiły niewielkie odsetki osób
zgłaszających się na testy i różniły się udziałem w poszczególnych
latach.
Wykres 73. Wiek osób zgłaszających się do pkd, analiza
2001
5,0
12,2
49,7
2002 1,9 11,1
2003 2,8
54,4
10,3
mniej ni¿ 18 lat
10,1 4,41,6 2,3
14,6
8,2 3,3 1,9 4,6
59,4
2004 2,1 7,0
0%
14,7
15,9
59,4
20%
18-19 lat
40%
20-29 lat
30-39 lat
18,8
60%
40-49 lat
6,1 4,2 0,2
7,2 3,81,7
80%
50-59 lat
60 lat i wiêcej
100%
brak informacji
77
05-12-19
02:43
Page 78
We wszystkich analizowanych latach działalności punktów
konsultacyjno-diagnostycznych bardzo silnie nadreprezentowana
była także ludność miejska. Jej udział wśród ogółu osób
zgłaszających się na testy sięga od 81% do 93%. Odbiega więc
znacznie od struktury ludności Polski, której tylko 61,5%3
to ludność miejska.
Znaczna nadreprezentacja osób mieszkających w mieście
wśród zgłaszających się na testy wynika z pewnością przede
wszystkim ze specyfiki lokalizacji Punktów. Mimo, że sieć pkd
była na przestrzeni lat 2001 - 2004 ciągle rozwijana, to Punkty
lokalizowały się przede wszystkim w dużych miastach. Dotarcie
do takiego Punktu było w oczywisty sposób prostsze dla osób
mieszkających w tych miastach, a znacznie trudniejsze
dla mieszkających na wsi.
Innym czynnikiem, który mógł wpływać na znaczną
nadreprezentację mieszkańców miast, była różnica w poziomie
wiedzy odnośnie HIV/AIDS między mieszkańcami miast
a mieszkańcami wsi. Jak wynika z badań4 świadomość
mieszkańców wsi odnośnie HIV/AIDS jest znacznie mniejsza niż
wśród mieszkańców miast. Efektem tych różnic może być również
mniejsza świadomość mieszkańców wsi odnośnie potrzeby
i okoliczności w jakich należałoby wykonać test.
Również ta prawidłowość wydaje się wymagać skorygowania.
Z uwagi na znaczą część ludności Polski, jaka mieszka na wsi,
ważne było by, aby w przyszłości zwiększyć udział osób
mieszkających na wsi wśród osób zgłaszających się na testy.
3
dane GUS za rok 2004, odsetek ludności miejskiej
4
HIV/AIDS w Polsce - kwestie społeczne i zachowania seksualne. Studium porównawcze 1997-2001, na
zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS, 11.2001-12.2001r., próba ogólnopolska Polaków w wieku 15-49 lat,
N=3200, konsultant naukowy projektu: prof. dr hab. Z. Izdebski
78
05-12-19
02:43
Page 79
Wykres 74. Miejsce zamieszkania osób zgłaszających się do pkd, analiza porównawcza w latach 2001 - 2004; dane z lat 2001 - 2003
2001
91,2
8,8
90,0
2002
10,0
93,0
2003
7,0
81,4
2004
0%
20%
6,9
40%
miasto
60%
wieœ
80%
11,7
100%
brak informacji
Struktura wykształcenia osób zgłaszających się na testy
w latach 2001 - 2004 była podobna. Ponad połowę osób
zgłaszających się na testy stanowili ludzie z wykształceniem
średnim. W ostatnim analizowanym roku (2004) zwiększył się
jeszcze udział osób z wykształceniem wyższym, natomiast zmalał
udział osób w wykształceniem poniżej średniego.
Struktura wykształcenia osób wykonujących testy w kierunku
HIV znacznie różni się od struktury wykształcenia Polaków
w wieku 15 lat i więcej. W grupie osób zgłaszających się na testy
była bardzo duża nadreprezentacja osób z wykształceniem
średnim i wyższym, natomiast osoby z wykształceniem poniżej
średniego i podstawowym były bardzo niedoreprezentowane.
Wśród ogółu Polaków ponad połowa, to osoby
z wykształceniem poniżej średniego (56%)5, zaś osoby
z wykształceniem średnim stanowią nieco ponad 1/4 populacji
(29%)6. Osób z wykształceniem powyżej średniego oraz
z wyższym jest wśród Polaków 15 lat i więcej ok. 15%7.
5
6
7
79
05-12-19
02:43
Page 80
Wykres 75. Wykształcenie osób zgłaszających się do pkd, analiza
porównawcza w latach 2001 - 2004; dane z lat 2001 - 2003 pochodzą
z opracowań przygotowanych przez RUN.
2001
15,8
2002
15,7
2003
14,7
55,0
52,9
0%
24,3
56,8
8,1
2004
24,7
27,3
56,3
20%
podstawowe
31,6
40%
œrednie
60%
wy¿sze
80%
4,4
7,0
1,1
4,0
100%
brak informacji
W kontekście tych danych należy zwrócić uwagę na dwie
istotne sprawy.
Po pierwsze, struktura wykształcenia osób zgłaszających się
na testy do pkd była związana przede wszystkim z wiekiem
i statusem zawodowym osób wykonujących testy. Większość
osób zgłaszających się na testy to ludzie młodzi, w znacznej mierze
nadal uczący się, bądź studiujący. Z tego miedzy innymi
wynika znaczna nadreprezentacja osób z wykształceniem średnim.
Po drugie, wydaje się, że znaczne niedoreprezentowanie grupy
osób z wykształceniem podstawowym, niższym niż średnie jest
niekorzystne. Jak wskazują badania8, poziom wiedzy jest wyraźnie
związany z poziomem wykształcenia. W wyniku tych zależności,
osoby gorzej wykształcone, o niższym poziomie wiedzy, są
potencjalnie bardziej narażone na zakażenie HIV. Wobec ich
niskiego udziału wśród osób wykonujących testy mała jest
możliwość poznania przez nich samych statusu serologicznego.
8
HIV/AIDS w Polsce - kwestie społeczne i zachowania seksualne. Studium porównawcze 1997 - 2001,
na zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS, 11.2001-12.2001r., próba ogólnopolska Polaków w wieku
15 - 49 lat, N=3200, konsultant naukowy projektu: prof. dr hab. Z. Izdebski
80
05-12-19
02:43
Page 81
Analiza danych wskazuje, że struktura osób zgłaszających się
na testy w kierunku HIV w latach 2001 - 2004 była pod względem
statusu rodzinnego stabilna. Zdecydowana większość osób
zgłaszających się na testy to osoby stanu wolnego (panna,
kawaler), które stanowiły w poszczególnych latach od 64%
do 70% osób, które w pkd wykonywały testy. W poszczególnych
latach, znaczna była też grupa osób zamężnych i żonatych
(od 17% do 22%).
Odnośnie statusu rodzinnego osób zgłaszających się do pkd
należy zauważyć dwie rzeczy.
Po pierwsze, struktura ta jest zapewne silnie uzależniona od
struktury wiekowej testujących się osób, wśród których znaczną
większość stanowią ludzie poniżej 20 roku życia. W większości
są to osoby uczące się, studiujące i jeszcze niezamężne.
Po drugie, grupa osób zgłaszających się na testy do pkd
znacznie odbiega pod względem statusu rodzinnego od ogółu
Polaków w wieku 15 lat i więcej. Wśród ogółu Polaków ponad
połowa (60%)9 to osoby zamężne lub żonate, zaś kawalerowie
i panny stanowią 28%10 ogółu.
Wykres 76. Status rodzinny osób zgłaszających się do pkd, analiza
2001
63,9
2002
22,2
66,9
2003
70,1
2004
69,2
0%
20%
18,3
16,5
40%
10
60%
80%
zamê¿na/¿onaty
wdowiec/wdowa
rozwiedziony
brak informacji
5,7 2,2
5,4 4,9 4,4
18,0
panna/kawaler
9
5,7
6
6,1
4,6 0,5
5,7 2,2
100%
81
05-12-19
02:43
Page 82
Jak wynika z przeprowadzonych analiz porównawczych,
najwięcej testów w kierunku HIV wykonywało się w latach 2001
- 2004 w dwóch ostatnich miesiącach roku.
Jak już wspomniano wcześniej, wynikało to nie tylko z faktu,
iż istniejąca sieć pkd była ciągle rozbudowywana i w ciągu roku
były otwierane kolejne Punkty, ale także z tego, że rok rocznie,
w listopadzie lub grudniu organizowało KC AIDS specjalne
akcje testowania wykonane w powołanych ad hoc Punktach.
Jak wskazują kilkuletnie doświadczenia, akcje te były bardzo
skuteczne i wielokrotnie potrafiły w ciągu miesiąca przyciągnąć
więcej osób, niż punkt konsultacyjno-diagnostyczny pracujący
normalnym trybem przez parę miesięcy.
W każdym roku, na zwiększoną liczbę testów wykonywanych
w ostatnich dwóch miesiącach każdego roku wpływał zapewne
także obchodzony 1 grudnia Światowy Dzień AIDS oraz
towarzyszące temu publikacje pojawiające się w prasie, traktujące
o HIV i AIDS. Można przypuszczać, że w wielu przypadkach
stanowiły one czynnik motywujący wiele osób do zbadania
swojego statusu serologicznego.
48,4
Wykres 77. Miesiąc wykonania testu, analiza porównawcza
w latach 2001 - 2004; dane z lat 2001 - 2003 pochodzą
50
45
25
13,1
20
I
II
III
IV
V
rok 2001
82
1,9
2,4
0,8
0,4
6,4
7,7
6,5
4,2
5,4
8,9
5,5
6,6
6,3
7,8
5,5
9,2
9,4
8,6
7,7
0,2
4,0
4,5
5,6
3,4
4,9
6,2
7,0
3,9
6,5
0,2
0
0,2
5
4,2
6,3
7,7
10
0,1
3,5
6,7
6,8
0,1
4,6
6,2
6,3
15
14,2
12,6
21,1
30
22,3
29,3
35
29,1
40
VI
rok 2002
VII
VIII
rok 2003
IX
rok 2004
X
XI
XII
brak
informacji
05-12-19
02:43
Page 83
się na testy
W poszczególnych latach działania punktów
konsultacyjno-diagnostycznych nie odnotowano znacznych
różnic między osobami zgłaszającymi się na testy, jeśli chodzi
o ich sytuację materialną. W każdym roku, wśród testujących się
osób najwięcej było tych, którzy swoją sytuację materialną oceniali
jako średnią (od 41% do 46%) i nieco mniej osób, które oceniały
swoją sytuację jako dobrą (od 38% do 40% ludzi zgłaszających się
do pkd).
Można jednak zauważyć, że co dziesiąta osoba zgłaszająca
się do pkd na test oceniała swoją sytuację materialną jako złą
(od 10% do 12%).
Charakteryzując osoby zgłaszające się na testy na tle ogółu
Polaków w wieku 15 lat i więcej, należy zauważyć, że w tej
grupie znacznie nadreprezentowana była grupa ludzi oceniających
swoją sytuację materialną jako dobrą i wyraźnie niedoreprezentowana
była grupa osób gorzej oceniających swoją sytuację
materialną. Wśród ogółu Polaków, odsetek ludzi oceniających
swoje warunki materialne jako dobre wynosi ok. 14%, zaś ok. 60%
ocenia je jako średnie, ok. 18% jako złe, zaś 6% – jako bardzo złe.11
Wydaje się, że z uwagi na cele profilaktyki należałoby podjąć
działania zwiększające świadomość wśród tych osób
wykonujących testy, które słabiej oceniają swoją sytuację
materialną.
11
83
05-12-19
02:43
Page 84
Wykres 78. Ocena sytuacja materialnej osób zgłaszających się
do pkd, analiza porównawcza w latach 2001 - 2004; dane z lat
2001 - 2003 pochodzą z opracowań przygotowanych przez RUN.
2001 4,2
38,1
43,3
2002 4,6
38,8
41,3
2003 4,9
38,5
2004
6,0
0%
39,7
20%
bardzo dobra
40%
dobra
zadowalaj¹ca
60%
z³a
10,1 1,5
10,5 1,4
2,7
3,4
45,6
9,3 0,9 0,9
41,4
9,6 1,2 2,2
80%
bardzo z³a
100%
brak informacji
Jeśli chodzi o strukturę osób zgłaszających się na testy
w kierunku HIV w latach 2001 - 2004 pod względem ich stanu
zdrowia, to przeprowadzone analizy pozwalają stwierdzić, że była
ona raczej stabilna.
W każdym z lat działania punktów konsultacyjnodiagnostycznych największą grupę osób zgłaszających się na testy
stanowili ci, dobrze oceniający swój stan zdrowia (od 51%
do 58%). Znaczna była również grupa osób oceniających swój
stan zdrowia jako średni (od 19% do 22%) oraz oceniających go
bardzo dobrze (od 16% do 19%), znikoma zaś – osób, które źle
oceniały swoje zdrowie (od 3% do 4%).
Wydaje się, że ten fakt jest bardzo korzystny, gdyż wskazuje
na dużą powszechność testowania w kierunku HIV, wśród ludzi
zdrowych, co pozwala łamać stereotypy dotyczące HIV i AIDS
i pozwala na utrwalanie w społecznej świadomości, że problem
HIV może dotyczyć każdego, w tym także osób w bardzo dobrej
formie i zdrowych.
84
05-12-19
02:43
Page 85
analiza porównawcza w latach 2001 - 2004; dane z lat 2001 - 2003
2001
15,8
2002
18,7
2003
18,4
2004
18,6
0%
58,0
20
3,7 2,5
51,4
23,8
3,1 2,9
58,0
19,4
54,8
20%
bardzo dobry
40%
dobry
21,7
60%
œredni
80%
z³y
3,5 0,7
3,6
1,3
100%
brak informacji
W latach 2002 - 2004 zanotowano bardzo stabilną strukturę
grupy osób zgłaszających się na testy, jeśli chodzi o ich orientację
seksualną. Pod tym kątem, odróżniała się jedynie struktura osób
testujących się w roku 2001. Zauważono wówczas wyraźnie
większy niż w latach późniejszych udział osób homoseksualnych
wśród osób wykonujących testy (w roku 2001 było to 15%, zaś
w kolejnych latach od 6% do 7%).
Porównując strukturę osób wykonujących testy w latach
2002 - 2004 pod względem ich orientacji seksualnej z wynikami
badania na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie Polaków12,
należy stwierdzić, że jest ona zbliżona do struktury osób
zgłaszających się na testy. Wśród ogółu Polaków, odsetek osób
o skłonnościach homoseksualnych wynosił 6%.
Wydaje się jednak, że ze względu na częste zachowania
ryzykowne podejmowane w grupie osób homoseksualnych,
ich nadreprezentacja w grupie wykonujących testy (udział
na poziomie z roku 2001) byłaby pożądana.
Z tego względu należy uznać, iż bardziej powszechne
testowanie wśród osób o orientacji homoseksualnej i biseksualnej
powinno być więc jednym z celów komunikacji dotyczącej
możliwości bezpłatnego wykonania testów w kierunku HIV
w punktach konsultacyjno-diagnostycznych.
12
badanie drugiej edycji badań wiedzy Polaków na temat HIV/AIDS oraz zachowań seksualnych, 2001
rok, na zlecenie KC AIDS.
85
05-12-19
02:43
Page 86
2001
77,9
14,7
2002
86,5
2003
85,5
2004
6,9 3,8 0,5 2,3
6,1 1,11,7
87,9
0%
20%
hetero
bisex
4,6
7,1 2,70,3 2,0
40%
homo
5,8 0,2 1,4
60%
80%
100%
brak informacji
Odsetek osób, które wcześniej już wykonywały test
w kierunku HIV (przed zgłoszeniem się do pkd) był we wszystkich
latach działania Punktów zbliżony i kształtował się na poziomie
od 23% do 27%. Tak więc, zdecydowana większość osób
zgłaszających się do punktu konsultacyjno-diagnostycznego
wykonuje w nim swój pierwszy test w kierunku HIV.
w kierunku HIV, analiza porównawcza w latach 2001 - 2004; dane z
lat 2001 - 2003 pochodzą z opracowań przygotowanych przez RUN.
2001
23,3
74,4
2,3
2002
24,4
71,9
3,7
2003
22,9
76,0
2004
27,0
0%
72,8
20%
40%
tak - test
86
1,1
60%
nie
brak informacji
0,2
80%
100%
05-12-19
02:43
Page 87
Mimo, że w roku 2004 udział osób, które wcześniej wykonywały
już test w kierunku HIV był wśród zgłaszających się do pkd
nieco wyższy niż w latach wcześniejszych, to należy zauważyć,
że w jednocześnie dość systematycznie zwiększał się odsetek
osób, które poprzedni test wykonywały wcześniej niż
12 miesięcy przed wizytą w pkd.
Wykres 82. Czas jaki upłynął od testu w kierunku HIV, analiza
<3 m-ce
2001
16,1
2002
12,7
2004
12,3
0%
>12 m-ce
brak informacji
40,7
14,6
2003
3-12 m-ce
39,8
28,2
57,3
29,4
57,9
26,2
20%
3,4
53,9
40%
60%
7,7
80%
100%
W kolejnych latach działalności punktów konsultacyjnodiagnostycznych (2001 - 2004) zaobserwowano zmniejszający się
udział osób, które kiedykolwiek miały transfuzję krwi. Odpowiednie
odsetki zmieniły się z 6% w roku 2001 do 3% w roku 2004.
Możliwe więc, że w świadomości wielu osób możliwość zakażenia
się HIV jest coraz rzadziej kojarzona z przyjęciem transfuzji krwi,
a coraz częściej z innymi ryzykownymi zachowaniami, w tym przede
wszystkim, ryzykownymi zachowaniami seksualnymi. Zmiana
ta może również w pewnym stopniu świadczyć o nieznacznym
wzroście poziomu wiedzy wśród Polaków.
87
05-12-19
02:43
Page 88
Wykres 83. Osoby, które miały kiedykolwiek transfuzję krwi, analiza
2001
6,0
2002
4,5
92,1
2003 4,2
93,1
2004 2,7
95,0
0%
91,4
20%
3,5
2,7
2,3
40%
tak - transfuzja krwii
2,5
60%
nie
80%
100%
brak informacji
W kolejnych latach działania punktów konsultacyjnodiagnostycznych wśród osób zgłaszających się na test zanotowano
zróżnicowany odsetek osób, które stosowały narkotyki dożylne.
W latach 2002 i 2003 co dziesiąta osoba zgłaszająca się
na test (odpowiednio – 10% i 9%) stosowała wcześniej narkotyki
dożylne. Udział tych osób wyraźnie zmniejszył się w roku 2004,
do poziomu 5%.
Można zauważyć, że zmniejszenie się udziału osób
stosujących narkotyki dożylne wśród ogółu osób wykonujących
testy nie jest sytuacją pożądaną. Ponieważ przyjmowanie tego typu
narkotyków stanowi potencjalny czynnik ryzyka dla zakażenia,
należałoby utrzymać relatywnie wysoki udział osób stosujących
narkotyki dożylne wśród osób testujących się w pkd.
88
05-12-19
02:43
Page 89
zgłaszających się na test do pkd, analiza porównawcza
w latach 2001 - 2004; dane z lat 2001 - 2003 pochodzą z opracowań
przygotowanych przez RUN.
2001
8,3
90,4
2002
10,2
86,5
2003
9,1
89,3
2004 4,7
0%
1,3
3,2
1,7
94,1
20%
40%
tak - narkotyki do¿ylnie
1,2
60%
nie
80%
100%
brak informacji
Mimo, że w latach 2002 i 2003 udział osób stosujących narkotyki dożylne wśród ogółu wykonujących testy był relatywnie
wysoki (ok. 10%), to należy zauważyć, że w latach tych obserwowano również relatywnie długi okres od stosowania tych
narkotyków do zgłoszenia się na test. W roku 2003, połowa osób,
które stosowały narkotyki dożylne (50%) zgłaszała się na testy
nie wcześniej niż 12 miesięcy po ich stosowaniu, a w roku 2002
– w okresie od 3 do 12 miesięcy po stosowaniu tych narkotyków
(46%).
Z kolei w latach 2001 i 2004, kiedy to udział osób stosujących
narkotyki dożylne był mniejszy, więcej osób z tej grupy zgłaszało
się na test w okresie nie więcej niż 3 miesiące po stosowaniu
narkotyków tego typu (odpowiednie odsetki wynosiły 34% w roku
2001 oraz 30% w roku 2004).
89
05-12-19
02:43
Page 90
dożylnych, analiza porównawcza w latach 2001 - 2004; dane
z lat 2001 - 2003 pochodzą z opracowań przygotowanych przez
RUN.
<3 m-ce
2001
3-12 m-ce
33,8
2002
50
21,3
20%
4,4
27,6
32,2
30,4
0%
26,5
46,1
17,7
2004
brak informacji
35,3
26,3
2003
>12 m-ce
40%
28,4
60%
20,0
80%
100%
Podobnie jak w przypadku stosowania narkotyków dożylnych,
tak i w przypadku stosowania strzykawek wspólnie z innymi
osobami, udział osób, które miały takie doświadczenia wśród ogółu
zgłaszających się na testy, był zróżnicowany w poszczególnych
latach działania pkd.
Analogicznie, jak w przypadku stosowania narkotyków
dożylnych, tak i w tym przypadku największy udział takich osób
zaobserwowano w roku 2002 (7%). W pozostałych latach
działania punktów konsultacyjno-diagnostycznych udział osób,
które stosowały strzykawki wspólnie z innymi osobami był
mniejszy, a wyraźnie najniższy w roku 2001 i 2004 (odpowiednio
– 4% w obu przypadkach).
90
05-12-19
02:43
Page 91
2001
2002
4,0
14,6
81,4
6,8
86,7
2003
5,4
85,2
2004
4,0
88,4
0%
20%
6,5
9,5
7,6
40%
tak - wspólne strzykawki
60%
nie
80%
100%
brak informacji
W ciągu 4 lat działania punktów konsultacyjno-diagnostycznych
w Polsce, można zauważyć kilka rzeczy odnośnie chorób, jakie
przechodziły wcześniej osoby zgłaszające się na testy.
Po pierwsze, zwraca uwagę, iż w roku 2002 wśród osób
zgłaszających się do pkd na testy najwięcej było (biorąc pod uwagę
pozostałe lata) przypadków zakażeń różnego typu żółtaczkami
i chorobami wenerycznymi. Tak wysokie wyniki nie powtórzyły się
w żadnym innym z analizowanych lat.
Po drugie, w perspektywie 4 lat zwraca uwagę delikatna,
ale raczej widoczna tendencja do zmniejszania się wśród osób
zgłaszających się do pkd grupy osób, które są zakażone różnego
rodzaju żółtaczkami. Trend ten (poza rokiem 2002) odnosił się
przede wszystkim do żółtaczki typu HBV i nieokreślonej żółtaczki
wszczepiennej. Niepokojący natomiast może być wzrost udziału
osób z zakażeniami chorobami wenerycznymi, jaki odnotowano
w roku 2004.
91
05-12-19
02:43
Page 92
Wykres 87. Choroby przechodzone w przeszłości lub obecnie, analiza
10
8,4
8
6,0
6
4,1
4,1
3,5
4
2,5
1,9
2
1,7
2,5
2,2
1,5
1,2
1,7
1,6
0,6 0,5
0
HCV
HBV
rok 2001
rok 2002
"¿ó³taczka"
rok 2003
choroby
weneryczne
rok 2004
W poszczególnych latach działania punktów konsultacyjnodiagnostycznych można zauważyć dużą stabilność struktury osób
zgłaszających się na testy, jeśli chodzi o wcześniejsze leczenie
szpitalne. Ponadto należy zauważyć, że generalnie zdecydowana
większość spośród tych osób, albo w ogóle nie przechodziła
leczenia szpitalnego, albo przechodziła je nie więcej niż 2 razy
w ciągu życia.
W każdym roku, największa grupa osób zgłaszających się do
pkd była leczona szpitalnie nie więcej niż 1 - 2 razy. Odsetek tych
osób wahał się w poszczególnych latach od 40% do 44%. Nieco
mniejsza była grupa osób, które nigdy nie była leczona szpitalnie
(od 36% do 40%).
Z kolei nieco więcej niż co ósma osoba zgłaszająca się na test
(od 12% do 13%) przechodziła tego typu leczenie od 3 do 5 razy
w ciągu swojego życia, zaś nie więcej niż co dwudziesta osoba
testująca się w kolejnych latach była leczona szpitalnie 6 razy
lub częściej.
92
05-12-19
02:43
Page 93
2001
38,5
2002
40,1
36,3
2003
40,7
39,9
2004
40%
1-2 razy
60%
3-5 razy
6 i wiêcej razy
3,9 4,5
5,2 4,6
11,7
44,1
20%
ani razu
13,1
43,0
37,9
0%
13,0
12,3
80%
4,1 0,3
4,4
1,4
100%
brak informacji
Analizując strukturę osób zgłaszających się na testy
pod względem stosowania prezerwatyw, można zauważyć,
że w poszczególnych latach działania Punktów była ona bardzo
stabilna, tzn. udziały osób z różną częstotliwością stosujących
prezerwatywy były we wszystkich latach bardzo podobne.
W latach 2001 - 2004 od 17% do 19% osób zgłaszających się
na testy do pkd nigdy nie stosowało prezerwatyw w kontaktach
seksualnych. W kolejnych latach, w sumie ok. połowa osób
wykonujących testy (od 46% w roku 2001 do 53% w roku 2002)
bardzo rzadko lub nigdy nie stosowała prezerwatyw.
Należy zauważyć, że w poszczególnych latach również bardzo
stabilny był odsetek osób, które zawsze w kontaktach seksualnych
zawsze stosowały prezerwatywy. W roku 2003 był on najwyższy
i wynosił 12%, zaś najniższy – 11% – zaobserwowano w roku 2004.
93
05-12-19
02:43
Page 94
2001
17,5
34,2
2002
17,3
34,2
2003
19,4
2004
25,6
33,4
17,3
0%
27,1
21
31,2
20%
nigdy
28,6
40%
sporadycznie
60%
czêsto
zawsze
11,2
11,3
12,3
10,9
80%
10,0
11,7
13,9
11,9
100%
brak informacji
Analizując dane dotyczące liczby partnerów, z jakimi osoby
zgłaszające się na testy do punktów konsultacyjno-diagnostycznych
miały kontakty seksualne w okresie roku przed wykonaniem testu,
po pierwsze można zauważyć, że ich średnia liczba od roku 2001
systematycznie wrastała. Wzrost ten można było zauważyć zarówno
w odniesieniu do średniej liczby męskich partnerów, jak i kobiecych
partnerek (choć tu w roku 2003 nastąpił znaczny spadek średniej
liczby partnerek).
Po drugie, dynamika wzrostu była większa w przypadku średniej
liczby męskich partnerów seksualnych, niż w przypadku liczby
kobiecych partnerów. Jest to zapewne związane ze znacznym
udziałem mężczyzn MSM w grupie osób zgłaszających się
na testy w kolejnych latach.
94
05-12-19
02:43
Page 95
Tabela 90. Średnia liczba partnerów i partnerek seksualnych
w ciągu roku przed testem, analiza porównawcza w latach 2001
- 2004 z pominięciem braków danych i osób, które nie miały
przynajmniej jednego partnera danego typu; dane z lat 2001 - 2003
2001
2002
2003
2004
Liczba partnerów seksualnych
średnia = 2,75(N=422)
średnia = 3,04(N=345)
średnia = 3,11(N=368)
średnia = 4,24(N=394)
Liczba partnerek seksualnych
średnia = 2,91(N=338)
średnia = 3,18(N=375)
średnia = 2,90(N=376)
średnia = 3,40(N=350)
Mimo dynamicznego wzrostu na przestrzeni lat średniej liczby
partnerów seksualnych wśród osób, które zgłosiły się do pkd
na test, odsetek tych, którzy mieli kontakty seksualne z partnerem
innym niż stały, był we wszystkich analizowanych latach bardzo
zbliżony. Wahał się on od 52% do 55%.
Wykres 91. Kontakt seksualny z partnerem inny niż stały, analiza
2001
51,5
39,3
9,2
2002
53,9
2003
54,7
40,2
5,1
2004
55,1
39,4
5,4
0%
20%
36,1
40%
60%
tak - kontakt z innym partnerem ni¿ sta³y
10
80%
nie
100%
brak informacji
Odsetek osób podejmujących ryzykowne zachowania seksualne
wzrósł wśród osób zgłaszających się na testy, w kolejnych latach
działania Punktów.
95
05-12-19
02:43
Page 96
Przy interpretacji wyników należy mieć na uwadze,
że wskaźnik ten nie we wszystkich latach był konstruowany
dokładnie w analogiczny sposób. Tym faktem można między
innymi tłumaczyć niższy odsetek osób podejmujących ryzykowne
zachowania, jaki zaobserwowano w roku 2002. Jednakże, mimo
tych różnic niewątpliwe jest, że na przestrzeni 4 lat działania
coraz większa grupa osób zgłaszających się na testy podejmowała
zachowania ryzykowne.
Taka zmiana może wynikać z dwóch przyczyn. Po pierwsze,
możliwe jest, że ogólnie wzrasta wśród Polaków tendencja
do podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych. Z drugiej
jednak strony, możliwe jest, że obserwowany wzrost odsetka
osób, które wykonują testy w kierunku HIV, a miały ryzykowne
kontakty seksualne, wynika ze wzrostu świadomości o zagrożeniu
zakażenia HIV. Być może zwiększa się udział osób, które
wykonały testy wśród tych, którzy mieli ryzykowne kontakty
seksualne.
Wykres 92. Ryzykowne zachowania seksualne, analiza porównawcza
w latach 2001 - 2004; dane z lat 2001 - 2003 pochodzą z opracowań
przygotowanych przez RUN.
2001
87,8
2002
74,3
2003
87,6
12,4
91,9
0%
20%
4,5
25,7
2004
40%
96
7,7
3,7 4,4
60%
nie
80%
brak informacji
100%
05-12-19
02:43
Page 97
Przegląd wybranej literatury dotyczącej testowania w kierunku HIV
opartego na zasadzie dobrowolności,
połączonego z poradnictwem okołotestowym.
Celem opracowania „Poradnictwo oraz wsparcie psychologiczne dla pacjentów zakażonych HIV i chorych na AIDS”(1),
było zwrócenie uwagi m.in. na rolę poradnictwa okołotestowego.
Autorzy S. Cippeindale i L. French, podkreślają dwie ważne role
poradnictwa: zapobieganie zakażeniom HIV oraz wsparcie,
jakiego bez wątpienia potrzebują osoby dowiadujące się o fakcie
zakażenia HIV. Autorzy zwracają także uwagę na element
poradnictwa, jakim jest uświadomienie pacjentom zakażonym
konieczności ochrony ich partnerów seksualnych. Dają precyzyjne
wytyczne dotyczące niezbędnych elementów, jakie powinny
zawierać się w rozmowie z pacjentem przed i po teście. Przechodzą
przez wszystkie fazy stanu psychicznego pacjenta, który dowiaduje
się, iż jest zakażony HIV. Omawiają strategie, którymi posługiwać
się powinna osoba świadcząca poradnictwo okołotestowe.
Autorzy artykułu „Testowanie poufne i anonimowe – wątpliwości klientów, decydentów i świadczących poradnictwo”(2)
analizują za i przeciw dla każdego z typów poradnictwa.
Wysuwają tezę, iż pomimo, że testowanie poufne dawałoby
z wielu przyczyn – głównie możliwości zbierania precyzyjnych
danych epidemiologicznych i klinicznych – więcej możliwości,
w krajach, gdzie stygmatyzacja i dyskryminacja osób zakażonych
są ciągle jeszcze obecne, należałoby wybrać raczej formę
testowania anonimowego, gdyż tylko w ten sposób zapewni się
odpowiednie zainteresowanie społeczne testowaniem.
Celem badania „Przezwyciężanie barier w testowaniu na
obecność wirusa HIV: preferencje dla nowych strategii wśród
klientów programów redukcji szkód i osób świadczących
komercyjnie usługi seksualne, a także mężczyzn mających seks
97
05-12-19
02:43
Page 98
z mężczyznami”(3) było wyłonienie przeszkód w konstruowaniu
skutecznych programów, które byłyby pomocne w zwiększeniu
zgłaszalności osób z wymienionych populacji na testy w kierunku
HIV. Badaniem objęto 460 osób należących do wymienionych
populacji. Jako najważniejsze rezultaty autorzy wymieniają takie
czynniki jak: strach i obawę przed dyskryminacją, brak poradnictwa
okołotestowego, pobieranie krwi, konieczność dłuższego oczekiwania
na wyniki testu, brak możliwości uzyskania leczenia ARV
w przypadku dodatniego wyniku testu. Poddani badaniu pacjenci
woleliby raczej mieć dostęp do tzw. szybkiego testowania (27%),
wykonać test w domu (20%), wykonać test z użyciem śliny (18%)
lub moczu (17%). Osoby, które nigdy w przeszłości nigdy nie
wykonywały testu preferują testy domowe, osoby rasy czarnej
wolałyby wykonać test z moczu. Autorzy wysuwają kontrowersyjny
wniosek, że zapewnienie spełnienia powyższych warunków
zachęciłoby do testowania w kierunku HIV więcej osób.
W pracy „Czynniki ryzyka zakażenia HIV u osób
wykonujących testy w kierunku HIV połączone z poradnictwem w Brazylii”(4) autorzy, NT Barcellos, SC Fuchs, FD
Fuchs, przedstawiają wskaźniki prewalencji zakażeń HIV oraz
ryzykowne zachowania osób testujących się w mieście Porto
Alegre w Brazylii. Prewalencja zakażeń HIV w populacji osób
wykonujących anonimowo testy wyniosła 11,9%. Jako czynniki
ryzyka dla zakażenia autorzy wymieniają m.in.: pobyt
w zakładzie penitencjarnym w wywiadzie, zachowania homo
i biseksualne, obecność zakażeń przenoszonych drogą płciową,
seks z prostytuującymi się mężczyznami, stosowanie narkotyków
dożylnych w wywiadzie. Ryzykowne zachowania seksualne
i stosowanie narkotyków dożylnych autorzy uznali za czynniki
najbardziej narażające na zakażenie HIV.
Autorzy pracy „Zmiana zachowań seksualnych u mężczyzn
mających seks z mężczyznami wielokrotnie wykonującymi
w przeszłości testy w kierunku HIV, jako efekt jednej sesji
poradnictwa”(5) badali grupę 248 mężczyzn mających seks
z mężczyznami w San Francisco w stanie Kalifornia. Podstawą
oceny rezultatów była relacja klientów punktów, zawierająca relację
98
05-12-19
02:43
Page 99
z liczby stosunków analnych bez zabezpieczenia. Uzyskane wyniki
pokazały spadek liczby zachowań ryzykownych tego typu z 66%
do 21% w sześć miesięcy po udzielonym poradnictwie i 26% po
upłynięciu 12 miesięcy. Autorzy badania J.W. Dilley, W.J. Woods,
J. Sabatino i wsp., stawiają zatem tezę, iż nawet jedna sesja podczas
poradnictwa okołotestowego jest w stanie znacząco wpłynąć
na zmniejszenie poziomu ryzykownych zachowań seksualnych
w tej grupie.
Celem badania postaw wobec testowania w kierunku HIV
w regionach o wysokiej prewalencji zakażeń w Chinach:
„Upowszechnianie informacji o możliwości dobrowolnego
wykonania testu połączonego z poradnictwem”(6), było
oszacowanie wiedzy oraz określenie postaw wobec testowania
w kierunku HIV lekarzy i kobiet ciężarnych w prowincji Yunnan
w zachodnich Chinach. Badaniem objęto 840 kobiet ciężarnych
i 780 lekarzy w 12 szpitalach działających na terenach o wysokiej
prewalencji HIV. Ustalono, iż najsłabszym elementem wiedzy obu
grup jest brak informacji o zakażeniach wertykalnych. Lekarze byli
zdania, iż należy wprowadzić obowiązek testowania w kierunku
HIV kobiet ciężarnych. Jednak postawy wobec samego problemu
HIV/AIDS w obu grupach określone zostały jako negatywne. 23%
lekarzy i 45% kobiet ciężarnych uznało AIDS jako chorobę osób
z „nizin społecznych”. 48% lekarzy i 59% kobiet ciężarnych uznało,
iż osoby zakażone HIV nie powinny mieć prawa do zawierania
związków małżeńskich. 30% lekarzy odpowiedziało, iż nie są
gotowi leczyć osób zakażonych HIV. We wnioskach autorzy badania
podkreślają, że programy profilaktyczne, w tym promujące
dobrowolne i anonimowe testowanie w kierunku HIV muszą
uwzględniać elementy pozwalające przełamywać stygmatyzację
problemu i osób zakażonych w społeczeństwie, a także wśród
pracowników służby zdrowia.
Autorzy badania „Dokumentacja osobowa dorosłych
(19 - 35 lat) klientów punktów testowania w kierunku HIV
połączonego z poradnictwem w Czang Mai, północna
Tajlandia”(7), analizują ankiety wypełniane przez klientów
punktów. Badaniem objęto 2251 osób. Wśród osób testujących
99
05-12-19
02:43
Page 100
się po raz pierwszy 66% nie odnosiło ryzyka zakażenia HIV
do siebie, jednak u 1,5% wykryto zakażenie HIV (2,7% w grupie
mężczyzn). Autorzy, S. Kawichai, K.E. Nelson, C. Natpratan,
D.D. Celentano, C. Khamboonruang, P. Natpratan, C. Beyrer,
wysnuwają wniosek, iż pomimo ogólnej dostępności punktów
testowania w kierunku HIV wiele osób nie odnosi ryzyka
zakażenia do siebie. Zwrócono uwagę, że wzmocnienia wymaga
strategia promująca poradnictwo okołotestowe przy każdym
wykonaniu testu w kierunku HIV.
Celem opracowania „Testowanie w kierunku HIV nastolatków
zgłaszających się do kliniki General Medical Council”(8) było
oszacowanie w jakim stopniu kliniki brytyjskie przygotowane są
do wykonywania testów w kierunku HIV wśród młodzieży poniżej
16. roku życia. Analizie poddano dane nastolatków między 13. a 16.
rokiem życia testujących się w kierunku HIV w latach 1990 - 2000.
39% nastolatków poddało się testowaniu na własną prośbę, 22%
z nich zaproponowano wykonanie testu przy okazji innych badań.
26,8% stanowiły ofiary gwałtów i innych aktów przemocy. 17,1%
wykonało test z powodu określonych objawów, 4,9% zakłuło się igłą
niewiadomego pochodzenia. W grupie badanej młodzieży 12,2% były
to osoby, u których zdiagnozowano zakażenia przenoszone drogą
płciową. Omawiając wyniki badania, autorzy podkreślają konieczność
świadczenia profesjonalnego poradnictwa w grupie testujących się
młodych nastolatków. Wskazują oni na konieczność badań nad
elementami strategii tworzenia programów profilaktycznych,
które pozwolą obniżyć poziom ryzykownych zachowań w tej grupie.
Autorzy badań „Testowanie w kierunku HIV połączone
z poradnictwem w grupie nastolatków zgłaszających się
do klinik planowania rodziny”(9) analizują ryzykowne
zachowania w grupie 466 nastolatków w Houston, USA.
Rezultaty badania wykazują bardzo wysoki poziom zachowań
ryzykownych w grupie nastoletniej młodzieży. 78,3% uznało
siebie za osoby rzadko stosujące prezerwatywy, prawie 25% to
osoby, u których stwierdzano wcześniej zakażenia przenoszone
drogą płciową. 27,7% zgłaszało kolczykowanie różnych części
ciała. U 45,9% wykonano test w kierunku HIV. Dwóch chłopców
100
05-12-19
02:43
Page 101
i jedna dziewczyna okazali się seropozytywni. W świetle tych
rezultatów autorzy zwracają uwagę na konieczność zintegrowania
działalności punktów wykonujących testy w kierunku HIV
z działalnością klinik planowania rodziny.
W opracowaniu „Testowanie w kierunku HIV w grupie
mężczyzn mających seks z mężczyznami: jak często należy
wykonywać test?”(10) znajdziemy rozważania na temat częstości
wykonywania testów w kierunku HIV przez mężczyzn homoseksualnych. Opierając się na przeprowadzonych badaniach, autorzy
podają, iż ponad 81% mężczyzn mających seks z mężczyznami
w wyselekcjonowanej przez nich grupie badawczej nigdy nie
wykonywało testu w kierunku HIV. Z tej grupy 8% okazało się
seropozytywnymi przy pierwszym wykonaniu testu. Rezultaty te
potwierdzają, iż szczególnie w grupie aktywnych mężczyzn
mających seks z mężczyznami, konieczne jest wykonywanie testu
częściej niż raz w roku.
Artykuł „Sztuka efektywnego poradnictwa obniżającego
poziom ryzykownych zachowań”(11) jest ciekawym przeglądem
technik prowadzenia poradnictwa na potrzeby anonimowego
i poufnego testowania w kierunku HIV. Wskazuje on na informacje,
które takie poradnictwo koniecznie powinno zawierać. Zwraca uwagę
na konieczność przekonania osób, u których wykryto zakażenie,
by podjęły rozmowę ze swoim partnerem seksualnym. Autorzy
opracowania podkreślają, iż jedynie testowanie oparte na zasadzie
dobrowolności może przynieść oczekiwane efekty, związane
z wykrywalnością i obniżeniem poziomu ryzykowanych zachowań.
Prowadzący badania „Postawy wobec testowania w kierunku
HIV oraz jego odbiór w czterech stanach USA”(12) oceniają
podejście do testowania się aktywnych seksualnie dorosłych, którzy
zgłaszają ryzykowne zachowania seksualne. Badaniem objęto
osoby poniżej 50. roku życia, które wypełniły narzędzie badawcze.
Na podstawie tych informacji, u 19% badanych stwierdzono jedno
lub więcej ryzykowne zachowanie seksualne w przeszłości (u 23%
mężczyzn i 15% kobiet). W tej podgrupie 49% zgłosiło
wykonanie testu w kierunku HIV w przeszłości. 71% osób, które
101
05-12-19
02:43
Page 102
wykonały test, podjęło taką decyzję z własnej inicjatywy. Z ogólnej
grupy 51%, które nie wykonały testu w kierunku HIV, 84% uznało,
iż ryzyko zakażenia HIV jest u nich niskie lub żadne. Podsumowując
rezultaty, autorzy badania wskazują na konieczność rozpowszechniania wiedzy na temat zależności pomiędzy ryzykownymi
zachowaniami a koniecznością wykonania testu w kierunku HIV.
Wykonywanie testów pomocne jest we wczesnej diagnozie
zakażenia HIV i znacznie ogranicza jego rozprzestrzenianie się.
Celem badania „Dobrowolne, poufne testowanie w kierunku
HIV u pacjentów klinik wenerologicznych w Szwajcarii
w latach 1990 - 1995: możliwość błędnej interpretacji sytuacji
epidemiologicznej w kontekście licznych odmów wykonania
testu”(13) było oszacowanie prewalencji zakażeń HIV w grupie
osób heteroseksualnych oraz mężczyzn homoseksualnych,
z uwzględnieniem wpływu odmów wykonania testu. Możliwość
wykonania dobrowolnego testu w kierunku HIV zaoferowano
w latach 1990 - 95 osobom zgłaszającym się do szwajcarskich poradni dermatologicznych i wenerologicznych. Informacje społecznodemograficzne zbierano od wszystkich pacjentów, bez względu na
fakt, czy akceptowali oni, czy też odmówili wykonania testu.
Rezultaty pokazały 1,6-procentową prewalencję zakażeń HIV
w grupie osób heteroseksualnych 22,4-procentową prewalencji
w grupie homo- i biseksualnych. Wykonania testu odmówiło 17,5%
osób heteroseksualnych i 16% mężczyzn homo- i biseksualnych.
Autorzy wysnuwają wniosek, iż wykryta prewalencja jest dość
wysoka, ma jednak charakter stabilny. Procent odmów wykonania
testu w kierunku HIV wydaje się nie mieć znaczącego wpływu
na otrzymane wyniki. Powinna zostać przeprowadzona szczegółowa
analiza w grupie osób odmawiających wykonania testu, obejmująca
czynniki społeczno-demograficzne oraz przyczyny odmowy.
W amerykańskich badaniach „Charakterystyka i trendy nowo
zdiagnozowanych zakażeń HIV w populacji osób osadzonych
w latach 1992 - 98”(14) podkreśla się dobrowolność wykonania testu
w kierunku HIV przez więźnia. Autorzy przeanalizowali 527 937
dokumentacji dostępnych w zakładach karnych – w 87% wykonano
test w kierunku HIV. Wykazano 3,4% prewalencji zakażeń HIV
102
05-12-19
02:43
Page 103
w tej grupie. W populacji osób seropozytywnych, 44% miało już
w przeszłości wykonany test w kierunku HIV z wynikiem
pozytywnym, 23% z wynikiem negatywnym, 27% nie miało
wykonanego testu w przeszłości. 6% pozostało niewyjaśnionych
lub bez szczegółowej informacji. Oznacza to, iż w 56% wszystkich
pozytywnych wyników testów udało się wykryć zakażenie HIV
po raz pierwszy. 33% wyników dodatnich wykryto wśród kobiet,
95% osób miało stosowanie narkotyków dożylnych w wywiadzie.
64% byli to mężczyźni mający seks z mężczyznami. Autorzy
konkludują, iż możliwość dobrowolnego wykonania testu
w kierunku HIV w zakładzie penitencjarnym ma ogromne
znaczenie profilaktyczne. Testowaniu powinno towarzyszyć
jednak poradnictwo okołotestowe, co znacznie podnosi wartość
procesu testowania poprzez próbę wpłynięcia na poziom
ryzykownych zachowań w grupie osób osadzonych w zakładach
karnych.
Badanie „Efektywność finansowa dobrowolnego testowania
w kierunku HIV-1 połączonego z poradnictwem jako narzędzie
w ograniczeniu rozprzestrzeniania się HIV-1 drogą kontaktów
seksualnych w Kenii i Tanzanii”(15) przeprowadzone zostało przy
założeniu hipotetycznej kohorty 10 tys. osób testujących się
na terenach miejskich we wschodniej Afryce. Autorzy zakładają,
iż pozwoliłoby to na zapobieżenie 1 104 infekcjom w Kenii i 895
w Tanzanii rocznie. Koszt zapobieżenia 1 przypadkowi zakażenia
wyniósł 249 USD w Kenii i 346 USD w Tanzanii. Koszt
uratowanego DALY wyniósł 12,7 USD w Kenii i 17,78 USD
w Tanzanii. Autorzy podkreślają większą efektywność finansową
w przypadku osób zgłaszających się do punktów testowania
parami. Najniższy koszt wykonania testu wyniósł 8,55 USD
w Kenii i 10,62 USD w Tanzanii.
W opracowaniu „Analiza efektywności finansowej testowania
w kierunku HIV kobiet ciężarnych w Wielkiej Brytanii”(16)
autorzy opisują korzyści wynikające z wykonywania testów
w kierunku HIV przez kobiety ciężarne. Każdego roku w Wielkiej
Brytanii ma miejsce około 300 urodzeń dzieci przez kobiety
zakażone HIV, jednak ponad 75% zakażeń u matki pozostaje
103
05-12-19
02:43
Page 104
nierozpoznanych w momencie porodu. Dlatego też autorzy
konkludują, iż powszechne wykonywanie przez kobiety ciężarne
testów w kierunku HIV połączonych z poradnictwem
okołotestowym powinno stać się rutynowo stosowaną praktyką
w Wielkiej Brytanii.
Celem badania „Efektywność opartego na zasadzie
dobrowolności testowania w kierunku HIV, połączonego
z poradnictwem wśród osób indywidualnych i par w Kenii,
Tanzanii i Trynidadzie”(17), było udowodnienie roli testowania
i poradnictwa w obniżeniu się poziomu ryzykownych kontaktów
seksualnych wśród klientów punktów i ich partnerów seksualnych.
Badaniem objęto 3120 osób i 586 par. Odsetek poziomu
ryzykownych kontaktów seksualnych wśród klientów punktów
testowania obniżył się o 35% wśród mężczyzn (w porównaniu
z jedynie 13% redukcją u mężczyzn otrzymujących jedynie
informacje prozdrowotne) i 39% wśród kobiet (w porównaniu
z jedynie 17% redukcją tego typu zachowań u kobiet otrzymujących
jedynie informacje prozdrowotne. Wyniki te zostały utrzymane przy
powtórnym pomiarze.
W opracowaniu „Działalność mass mediów na rzecz
promowania testowania w kierunku HIV”(18) autorzy stawiają
tezę, iż przekaz medialny jest jedną z najważniejszych strategii
w promowaniu zmian zachowań społecznych na rzecz ograniczania
rozprzestrzeniania zakażeń HIV. Aby oszacować wpływ mediów,
autorzy porównują zmianę zachowań i wykonawstwo testów
w kierunku HIV w grupie poddanej przekazowi medialnemu,
porównując to z grupą kontrolną. Na podstawie otrzymanych
wyników, autorzy formułują wniosek, iż promowanie testowania
w kierunku HIV przez media przynosi natychmiastowy rezultat.
Nie jest ono natomiast efektywne w działaniach długofalowych.
Inaczej natomiast przedstawia się wpływ działalności mediów
na zmianę zachowań ryzykownych. Tu widzimy raczej efekt
przesunięty w czasie, polegający na stopniowych zmianach
w mentalności społeczeństwa. W celu oszacowania efektywności
finansowej prozdrowotnej działalności mediowej, konieczne
są dalsze badania.
104
05-12-19
02:43
Page 105
Bibliografia
1.
HIV counselling and the psychosocial management of patients with HIV
or AIDS. S. Cippeindale i L. French BMJ. 2001 Jun 23;322(7301):1533-5.
Review.S. Cippeindale, L. French.
2.
Anonymous versus confidential HIV testing: client and provider decision
making under uncertainty. Grusky O, Roberts KJ, Swanson AN, Joniak E,
Leich J, McEvoy G, Murphy K, Schilt K, Wilson V. AIDS Patient Care
STDS. 2005 Mar;19(3):157-66.
3.
Overcoming barriers to HIV testing: preferences for new strategies
among clients of a needle exchange, a sexually transmitted disease clinic,
and sex venues for men who have sex with men. Spielberg F, Branson BM,
Goldbaum GM, Lockhart D, Kurth A, Celum CL, Rossini A, Critchlow CW,
Wood RW. J Acquir Immune Defic Syndr. 2003 Mar 1;32(3):318-27.
4.
Prevalence of and risk factors for HIV infection in individuals testing for
HIV at counseling centers in Brazil. Barcellos NT, Fuchs SC, Fuchs FD.
Sex Transm Dis. 2003 Feb;30(2):166-73.
5.
Changing sexual behavior among gay male repeat testers for HIV:
a randomized, controlled trial of a single-session intervention. Dilley JW,
Woods WJ, Sabatino J, Lihatsh T, Adler B, Casey S, Rinaldi J, Brand R,
McFarland W. J Acquir Immune Defic Syndr. 2002 Jun 1;30(2):177-86.
6.
Attitudes to HIV and HIV testing in high prevalence areas of China:
informing the introduction of voluntary counselling and testing
programmes. Hesketh T, Duo L, Li H, Tomkins AM. Sex Transm Infect.
2005 Apr;81(2):108-12.
7.
Personal history of voluntary HIV counseling and testing (VCT) among
adults aged 19-35 years living in peri-urban communities, Chiang Mai,
Northern Thailand. Kawichai S, Nelson KE, Natpratan C, Celentano DD,
Khamboonruang C, Natpratan P, Beyrer C. AIDS Behav. 2005 Jun;9(2):233-42.
8.
HIV tests in young adolescents attending a GUM clinic. A Apoola, S P
Allan and A A Wade Sex Transm Inf 2002;78:386.
9.
HIV testing and counseling among adolescents attending family
planning clinics.Smith PB, Buzi RS, Weinman ML. AIDS Care. 2005 May;
17(4):451-6.
10. HIV testing among men who have sex with men: how often should one
test? Roark RA, Webster RD, Darrow WW, Stempel RR. J Public Health
Manag Pract. 2005 Jan-Feb;11(1):18-24.
11. The art of effective risk reduction counseling. J. Brrokman. Focus. 2005
Aug;20(7):1-5.
12. A population-based study of HIV testing practices and perceptions in 4
U.S. states. Takahashi TA, Johnson KM, Bradley KA. J Gen Intern Med.
2005 Jul;20(7):618-22.
105
05-12-19
02:43
Page 106
13. Voluntary confidential HIV testing of STD patients in Switzerland, 1990-5:
HIV test refusers cause different biases on HIV prevalences in heterosexuals
and homo/bisexuals. Swiss Network of Dermatovenereology Policlinics. WJ
Paget, M Zwahlen and AR Eichmann. Genitourin Med. 1997 Dec;73(6):444-7.
14. Characteristics and trends of newly identified HIV infections among
incarcerated populations: CDC HIV voluntary counseling, testing, and
referral system, 1992-1998. Sabin KM, Frey RL Jr, Horsley R, Greby SM.
J Urban Health. 2001 Jun;78(2):241-55.
15. Cost-effectiveness of voluntary HIV-1 counselling and testing in reducing
sexual transmission of HIV-1 in Kenya and Tanzania. Sweat M, Gregorich
S, Sangiwa G, Furlonge C, Balmer D, Kamenga C, Grinstead O, Coates T.
The Lancet 2000; 356:113-121.
16. Cost effectiveness analysis of antenatal HIV screening in United
Kingdom. A E Ades, M J Sculpher, D M Gibb, R Gupta, J Ratcliffe,
BMJ.1999 Jun 19;318(7199):1656-60.
17. Efficacy of voluntary HIV-1 counselling and testing in individuals and
couples in Kenya, Tanzania, and Trinidad: a randomised trial. Thomas
J Coates (principal investigator), Olga A Grinstead, Steven E Gregorich,
David C Heilbron, William P Wolf, Kyung-Hee Choi, Julius Schachter, Peter
Scheirer, and Ariane van der Straten (Center for AIDS Prevention Studies
[coordinating centre], AIDS Research Institute and Department of Medicine,
and Department of Laboratory Medicine, University of California, San
Francisco, CA, USA); Munkolenkole C Kamenga (principal investigator),
Michael D Sweat (now at Johns Hopkins University), Isabelle De Zoysa (now
at WHO), and Gina Dallabetta (AIDSCAP, Family Health International,
Arlington, VA, USA); Kevin R O'Reilly and Eric van Praag (Global
Programme on AIDS, WHO and UNAIDS, Geneva, Switzerland); David
Miller, Monica Ruiz (now at Institute of Medicine, National Academy of
Sciences), Samuel Kalibala (now at The Population Council), and Ben
Nkowane (UNAIDS); Donald Balmer (principal investigator), Francis
Kihuho, Stephen Moses, and Frank Plummer (Kenya Association of
Professional Counselors, Nairobi, Kenya, and University of Calgary, Calgary,
Canada); Gloria Sangiwa (principal investigator, now at The Population
Council), Margaret Hogan, Japhet Killewo, and Davis Mwakigile (Muhimbili
Medical College, University of Dar es Salaam, Tanzania); Colin Furlonge
(principal investigator, Queens Park Counseling Centre, Port of Spain,
Trinidad, West Indies). T J Coates, O A Grinstead, S E Gregorich, M D Sweat,
M C Kamenga, G Sangiwa, D Balmer, C Furlonge. The Lancet 2000;
356:103-112.
18. Mass media interventions for promoting HIV testing. Vidanapathirana J,
Abramson MJ, Forbes A, Fairley C. Rev. 2005 Jul 20;(3):CD004775.
106

publikacja do pobrania

Transkrypt

Podobne dokumenty

801 888 448 (22) 692 82 26 Adres punktu PKD dla województwa

Dział gospodarki

certyfikat pkd - Agilis Cattus*PL

Certyfikat PKD - Agilis Cattus*PL

Treść komunikatu

Światowy Dzień Aids - 1 grudnia

HIV - ten problem może dotyczyć także ciebie! 801 888 448* (22

Światowy Dzień AIDS