article in PDF format - Zeszyty Naukowe Instytutu Pojazdów

ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW
3(89)/2012
Jacek Caban1, Marek Opielak2, Iwona Rybicka3
PRZYCZYNY ZDARZEŃ DROGOWYCH I STAN BEZPIECZEŃSTWA
W MIEJSKIM RUCHU DROGOWYM NA PRZYKŁADZIE MPK W LUBLINIE
1. Wstęp
Jednym z ważniejszych problemów, jakie dotykają dzisiaj Polskę, jest bardzo niski
poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego na tle innych krajów europejskich [3]. Ze
wszystkich gałęzi transportu najbardziej niebezpieczny jest właśnie transport drogowy
i to on przynosi największe straty wyrażone ilością zabitych: szacuje się, że ponad 90%
wszystkich ofiar śmiertelnych w transporcie ginie w następstwie wypadków
drogowych [6].
Wypadki w transporcie drogowym stały się wydarzeniami wręcz codziennymi, do
których przyzwyczailiśmy się na tyle, że nie robią już na nas wrażenia. Według danych
Banku Światowego łączna liczba śmiertelnych ofiar w transporcie przekroczyła już 1,3
mln osób rocznie i ciągle rośnie. Światowa Organizacja Zdrowia WHO szacuje, że
wypadki w transporcie drogowym są obecnie na 9 miejscu na liście przyczyn zgonów.
W krajach UE wypadki w transporcie, głownie drogowym, są obecnie pierwszą
przyczyną zgonu z powodów zewnętrznych ludzi w wieku do 45 lat.
W artykule skoncentrowano się na stanie bezpieczeństwa w ruchu miejskim
w wybranym ośrodku miejskim województwa lubelskiego. Uwzględniono strukturę
transportu, główne przyczyny zdarzeń drogowych oraz analizę zaistniałych zdarzeń
drogowych z udziałem pojazdów komunikacji zbiorowej na przykładzie miasta Lublin.
2. Wybrane przyczyny zdarzeń drogowych w ruchu miejskim
2.1. Informacje ogólne
Głównymi przyczynami złej sytuacji na polskich drogach są: niska kultura jazdy
i powszechne lekceważenie przepisów ruchu drogowego (zwłaszcza tych dotyczących
prędkości jazdy, zakazu jazdy po użyciu alkoholu i obowiązku stosowania urządzeń
ochronnych podczas jazdy samochodem). A także niska jakość infrastruktury drogowej
(nieprzystające do obecnych standardów bezpieczeństwa ruchu drogowego i poziomu
wiedzy rozwiązania projektowe, przejścia dróg tranzytowych przez miasta
i miejscowości, niebezpieczne skrzyżowania i przejścia dla pieszych, niepodatne
otoczenie drogi) oraz mało skuteczny nadzór nad ruchem. Obecnie większość dróg
w Polsce nie jest dostosowana do intensywnego ruchu ciężkiego [8].
Wśród cech środowiska drogi, które bezpośrednio wpływają na bezpieczeństwo
ruchu drogowego w miastach, można wyróżnić:
charakterystykę sieci drogowej miasta,
mgr inż. Jacek Caban, doktorant w Instytucie Transportu, Silników Spalinowych i Ekologii
Politechniki Lubelskiej
prof. dr hab. inż. Marek Opielak, Instytut Transportu, Silników Spalinowych i Ekologii
Politechniki Lubelskiej
3
mgr inż. Iwona Rybicka, doktorantka w Instytucie Transportu, Silników Spalinowych i Ekologii
Politechniki Lubelskiej
1
2
21
warunki atmosferyczne, jezdni oraz charakterystykę oznaczenia drogi,
charakterystykę techniczno – eksploatacyjną nawierzchni drogowej,
parametry ruchu, takie jak natężenie, struktura rodzajowa i kierunkowa ruchu,
parametry geometryczne elementów sieci drogowej,
cechy organizacji.
Zasadniczy wpływ na poziom bezpieczeństwo ruchu drogowego w mieście ma
charakterystyka jego sieci drogowej, a w szczególności:
poziom obsługi komunikacyjnej miasta określony stopniem dostosowania
elementów sieci drogowej do potrzeb ruchu,
stopień obciążenia sieci określony stosunkiem natężeń ruchu występujących na
jej elementach do przepustowości tych elementów,
charakterystyka prędkości i dostępności na poszczególnych elementach sieci,
kolizyjność miejsc przecinania się tras różnych rodzajów użytkowników,
zastosowane systemy i sposoby sterowania ruchem,
kolizyjność w miejscach przecinania się ulic,
sposoby lokalizowania i urządzania przystanków transportu zbiorowego,
miejsca lokalizowania obiektów generujących duży ruch samochodowy i pieszy
oraz sposoby ich podłączenia do sieci.
Wady układu sieci drogowej miasta prowadzące do:
przeciążenia ruchem elementów sieci drogowej,
powstania nadmiernej liczby potencjalnych punktów kolizji,
dużych różnic prędkości miedzy pojazdami,
nadmiernej prędkości pojazdów w stosunku do poziomu bezpieczeństwa jakie
stwarza środowisko drogi,
dużych utrudnień dla ruchu pieszego i rowerowego.
Rys. 1. Ogólna liczba wypadków drogowych i ich ofiar śmiertelnych
w latach 2000 ÷ 2010, źródło KGP
W zdecydowanej większości polskich miast brak jest wyraźnego podziału sieci
drogowej na komunikacyjne strefy prędkości i dostępności. Z kolei w obszarach
mieszkaniowych ulice przeznaczone do ruchu lokalnego projektuje się o geometrii
zachęcającej kierowców do rozwijania dużych prędkości, o pełnej dostępności oraz do
każdego rodzaju ruchu drogowego. W konsekwencji ciągi uliczne charakteryzują się
dużymi natężeniami ruchu, dużymi prędkościami miedzy pojazdami [5].
22
Jak widać z zestawienia (rys. 1.) oficjalne statystyki Komendy Głównej Policji,
zaznacza się powolna tendencja spadkowa zdarzeń drogowych i ich ofiar. Z liczby
57331 wypadków drogowych pochłaniających 6294 ofiary śmiertelne w 2000 roku
spadek do liczby 38832 wypadków w roku 2010 z liczbą 3907 ofiar. Łączna liczba
wypadków drogowych w tym okresie wyniosła 543430, w których śmierć poniosło
59193 osoby. Liczba ofiar śmiertelnych stanowi około 11% całkowitej liczby
zaistniałych wypadków drogowych (10,89%), w rozpatrywanym przedziale czasowym.
Rysunek 2 przedstawia ogólną liczbę zdarzeń drogowych, ofiar tych wypadków oraz
liczbę rannych zaistniałych w województwie lubelskim w latach 2008 ÷ 2011.
Rys. 2. Ogólne zestawienie zdarzeń drogowych zaistniałych w województwie lubelskim
Na poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego ma istotny wpływ charakterystyka
otoczenia ulic. Na przykład na odcinkach ulic otoczonych tylko zielenią zagrożenie
powstania zdarzenia drogowego jest zdecydowanie mniejsze, niż na odcinkach o gęstej
zabudowie mieszkaniowej, o wielu obiektach administracyjnych rozmieszczonych na
obu stronach [7]. Niedostosowanie prędkości do warunków na drodze to też przyczyna
zdarzeń drogowych. Szacuje się, że prawie każdy kierowca w którymś momencie swojej
kariery za kierownicą przekroczy bądź przekroczył zalecenie lub obowiązujące
ograniczenie prędkości, w badaniach Fundacji GAMBIT [2] wykazano, że około 88%
badanych kierowców warszawskich przyznało, iż w ostatnim roku naruszyło istniejące
ograniczenie prędkości. Oficjalne statystyki zdarzeń drogowych niestety nie wykazują
dominacji nadmiernej prędkości wśród przyczyn zdarzeń drogowych. Przekroczenie
bezpiecznej prędkości zostało odnotowane jako przyczyna tylko 8% wypadków
drogowych i w takim procencie kolizji drogowych [1].
2.2. Analiza stanu bezpieczeństwa ruchu transportu
Informacji o stanie bezpieczeństwa ruchu dostarcza szczegółowa analiza
zaistniałych wypadków, ich przyczyny, skutki a także inne występujące zagrożenia
w ruchu drogowym. Na podstawie zestawień dotyczących liczby zdarzeń drogowych
w województwie lubelskim sporządzono wykres można wykazać. W oparciu o dane
zdarzeń drogowych w ruchu miejskim z udziałem pojazdów przedsiębiorstwa
komunikacji miejskiej przedstawiono ogólny stan bezpieczeństwa. W tabeli 1 zawarto
charakterystykę taboru MPK w Lublinie z roku 2011 na podstawie danych z [4].
Obecnie 65 autobusów jest wyposażonych w klimatyzację przestrzeni pasażerskiej [9].
23
Marka autobusu
Autosan
Ikarus
Ikarus
Jelcz
Jelcz
Jelcz
Jelcz
Jelcz
Jelcz
Jelcz
Jelcz
Mercedes-Benz
Mercedes-Benz
Mercedes-Benz
Mercedes-Benz
Mercedes-Benz
Mercedes-Benz
Neoplan
Solaris
Solaris
SUMA
Marka trolejbusu
Jelcz
Jelcz
Jelcz
MAZ
SAM
SAM
Solaris
Solaris
Solaris
SAM
ZIU
SUMA
TABOR RAZEM
Tab. 1. Charakterystyka taboru MPK w Lublinie w roku 2011
Typ
Ilość
M12LF (Sancisty 12LF)
20
260
5
280.26
3
120M
2
120
2
120MM/2
2
M11
33
M121M
39
M121MB
1
M125M
2
M181M
2
628 O530 Citaro
27
628 Conecto LF
22
628 Conecto G
10
O 405N2
16
O 40NK
3
405GN
1
N4020
16
Urbino 12
20
Urbino 15
1
233
Typ
Ilość
120MT
5
EKO-BUS M121E
1
PR110
30
203 T8M
1
M120M
3
---------1
Trollino 12AC
1
Trollino 12 M
2
Trollino 12 S
15
MPK LUBLIN II
3
9UP
3
65
298
Wykres pokazany na rysunku 3 informuje nas o ogólnej liczbie zdarzeń z udziałem
pojazdów MPK Lublin wyróżniając autobusy i trolejbusy. Widać z niego że w roku 2008
było najwięcej zdarzeń złogowych (877), natomiast w późniejszych latach liczba
wypadków zmalała i utrzymuje się w przedziale od 527 (w 2011r.) do 633 (w roku
2010). Istotny jest spadek liczby zdarzeń drogowych z udziałem trolejbusów z liczby
484 w 2008 roku do 94 w 2011. Patrząc z punktu widzenia ilości rodzaju pojazdów na
ilość wypadków widać że liczba wypadków z udziałem trolejbusów jest o 4,58 razy
mniejsza niż z udziałem autobusów w 2011 roku. Natomiast jak wynika z danych
w tabeli 1, liczba trolejbusów jest mniejsza o 3,58 razy od liczby użytkowanych
24
autobusów. Liczba wypadków przypadająca na jeden autobus w roku 2011 wynosi 1,85,
natomiast dla trolejbusu wynosi 1,45.
Rys. 3. Ogólna liczba zdarzeń drogowych z udziałem pojazdów MPK w Lublinie
w latach 2008 ÷ 2011
Na sytuację w ruchu miejskim wpływ ma infrastruktura drogowa miasta oraz
natężenie ruchu w ciągu dnia, a także jak pokazuje rysunek 3, pora roku.
Rys. 4. Zdarzenia drogowe z podziałem na miesiące ich występowania
w latach 2008 ÷ 2011
Na rysunku 4, przedstawiono ogólną liczbę pojazdów MPK Lublin w zdarzeniach
drogowych z podziałem na miesięczne interwały czasowe. Można zauważyć, że
komunikacja miejska funkcjonuje w systemie cyklicznym związanym z nastaniem
semestrów roku szkolnego i akademickiego. Wzmożony ruch na ulicach miasta w tym
okresie (miesiące wrzesień, październik oraz styczeń , luty i marzec) odnotowują
największą liczbę zdarzeń drogowych z udziałem pojazdów MPK. Również w czerwcu
występuje dużo zdarzeń drogowych, ma to związek z końcem roku akademickiego
i często zmianami w organizacji ruchu spowodowanej początkiem robót drogowych
w mieście. Wyraźnie mniej takich zdarzeń odnotowuje się w okresie wakacyjnym, kiedy
ruch w mieście jest mniejszy.
25
Rys. 5. Ogólne zestawienie zdarzeń drogowych w województwie lubelskim
w latach 2008-2011
Ogólną liczbę zdarzeń drogowych, ofiary wypadków oraz liczbę rannych
zaistniałych w województwie lubelskim w latach 2008 ÷ 2011, z zestawieniem ich do
ogólnej liczby wypadków poszczególnych pojazdów MPK w Lublinie przedstawiono na
rysunku 5.
3. Podsumowanie
Bezpieczeństwo transportu miejskiego jest bardzo istotne dla pasażerów publicznej
komunikacji miejskiej. Przestawiona analiza stanu bezpieczeństwa pokazuje, że
komunikacja miejska jest w porównaniu do pojazdów indywidualnych bezpieczniejsza
i występuje w nich mniejsza liczba zdarzeń drogowych a przede wszystkim ofiar
wypadków. Analizowane przedsiębiorstwo dysponuje taborem o łącznej liczbie 298
pojazdów. Z przeprowadzonej analizy wynika, że mniejszą liczbę wypadków
zanotowano z udziałem trolejbusów. Niemniej jednak środki komunikacji publicznej
występują z mniejszą intensywnością na tle zdarzeń drogowych w województwie
lubelskim.
Korzystanie z pojazdów transportu zbiorowego oprócz aspektów bezpieczeństwa
może rozwiązać problemy komunikacyjne polskich miast, zwłaszcza średnich i dużych.
Problemy te wynikają z jednej strony z szybkiego wzrostu rozwoju motoryzacji,
a z drugiej strony – z nierozsądnej polityki rozwoju drogownictwa i znacznego
niedoinwestowania infrastruktury drogowej w kraju.
W działaniach na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu jednym z najważniejszych
elementów jest współpraca, wymiana informacji i transfer wiedzy. Należy badać,
kontrolować i sprawdzać, jakie działania przynoszą najlepsze efekty i jakie metody
należy stosować, aby w możliwie krótkim czasie, przy możliwie niskich nakładach,
uzyskać najlepsze efekty, czyli zmniejszyć liczbę ofiar wypadków drogowych. Dla
uzyskania tych efektów konieczny jest sprawny i powszechnie dostępny system
informacji o bezpieczeństwie ruchu drogowego. Do głównych obszarów poprawy
bezpieczeństwa należy: przestrzeganie ograniczeń prędkości, przestrzeganie zakazu
kierowania pojazdami pod wpływem alkoholu lub środków działających podobnie do
alkoholu, przestrzeganie przez pieszych i rowerzystów przepisów ruchu drogowego oraz
egzekwowanie właściwych relacji pomiędzy nimi, a kierującymi pojazdami
silnikowymi, stosowanie przez kierujących i pasażerów urządzeń bezpieczeństwa
26
biernego (pasy bezpieczeństwa oraz urządzenia do bezpiecznego przewozu dzieci) oraz
edukacja komunikacyjna.
Literatura:
[1]
Bazy danych Informatycznego Systemu Wspomagania Zarządzania Drogami
i Ruchem Drogowym kilkunastu miast polskich, Akademia Techniczno –
Rolnicza. Bydgoszcz 1993-2004.
[2]
Buttler I.: Proces wdrażania programu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego
(GAMBIT Warszawski). Bydgoszcz 2002.
[3]
Droździel P., Opielak M., Rybicka I.: Bezpieczeństwo transportu pasażerskiego
w komunikacji miejskiej, IX Konferencja Naukowo-Techniczna Logitrans 2012,
Logistyka 3/2012, Dział Logistyka – nauka, (płyta CD), s. 513-520.
[4]
Materiały wewnętrzne MPK Lublin.
[5]
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999
r. w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać drogi
publiczne i ich usytuowanie. Dz. U. 43, poz. 430 z dnia 2 marca 1999.
[6]
Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz działania realizowane w tym zakresie
w 2008r. Sprawozdanie, Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego,
Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa 2009.
[7]
Szczuraszek T.: Bezpieczeństwo ruchu miejskiego, Warszawa 2005 WKiŁ,
[8]
Wicher J.: Bezpieczeństwo samochodów i ruchu drogowego. Warszawa 2002
WKiŁ,
[9]
mpk.lublin.pl wrzesień 2012.
Streszczenie
W artykule omówiono przyczyny zdarzeń drogowych oraz stan bezpieczeństwa
w ruchu miejskim jednego z większych miast województwa lubelskiego. Przedstawiono
strukturę transportu, oraz analizę zdarzeń drogowych z udziałem pojazdów komunikacji
zbiorowej na przykładzie miasta Lublina.
Słowa kluczowe: Bezpieczeństwo ruchu drogowego, transport zbiorowy, wypadki
drogowe
THE CAUSES OF ROAD ACCIDENTS AND THE SECURITY SITUATION IN
THE URBAN ROAD TRAFFIC ON THE EXAMPLE OF MPK LUBLIN
Abstract
The article discusses the causes of road accidents and the security situation in the
urban road traffic of one of the larger towns of the Lublin region. The paper shows the
structure of the transport and analysis of road accidents involving public transport
vehicles on the example of the city of Lublin.
Keywords: Road traffic safety, public transport, road accidents
27