Streszczenie - Wydział Architektury PWr.
Transkrypt
Streszczenie - Wydział Architektury PWr.
Wydział Architektury Rodzima architektura Żywiecczyzny Geneza, stan zachowania, perspektywy Promotor: dr hab. inż. arch. Wojciech Brzezowski, prof. nadzw. Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury i Zieleni Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej Autor: mgr inż. arch. Rafał Mirek Dysertacja doktorska Wrocław 2015 Rodzima architektura Żywiecczyzny. Geneza, stan zachowania, perspektywy Streszczenie Cel pracy. Celem pracy jest analiza, uporządkowanie, sklasyfikowanie i uchwycenie typu zabudowy rodzimej regionu Żywiecczyzny w odniesieniu do budownictwa wiejskiego. W pracy zwrócono uwagę na atrybuty świadczące o indywidualności oraz powszechności stosowanych rozwiązań. Jedną z kwestii poruszanych było stwierdzenie czy architektura Żywiecczyzny posiada elementy decydujące o jej niepowtarzalności czy współdzieli rozwiązania z terenami ościennymi czyniąc je typowymi. Istotnym było wyodrębnienie i uchwycenie cech rodzimych w budynkach najstarszych, które zachowały się na tym terenie w formie niezmienionej. Badania zawężono do architektury mieszkaniowej, jako najbardziej reprezentatywnej. Przedstawiono rozwój osadnictwa i budownictwa wiejskiego na przestrzeni wieków, wskazano z jakich źródeł się wywodzi. Opisano stan techniczny, w jakim obecnie znajduje się wiejska zabudowa mieszkaniowa Żywiecczyzny. Pozwoliło to stwierdzić, w jakim kierunku zmierza i jaka przyszłość ją czeka. Wskazano zagrożenia dla zmieniającej się lokalnej struktury architektonicznej wsi. Badania. Metody przeprowadzenia badań użyte w pracy, takie jak wywiady z mieszkańcami terenów badanych, posłużyły do oceny zjawisk zachodzących w tradycyjnym budownictwie. Analiza dokonana była z wykorzystaniem wizji lokalnej, podczas której zostały wykonane pomiary terenowe oraz schematy analityczne (18 obiektów, objętych inwentaryzacją architektoniczną), dokumentacja fotograficzna (192 budynki, objęte dokumentacją fotograficzną, w tym 183 budynki mieszkalne oraz 9 obiektów gospodarczych oraz 57 miejscowości). Szeroko zakrojone badania terenowe prowadzone przez autora obejmowały cały teren obecnego powiatu żywieckiego. Analiza materiałów bibliograficznych oraz dotychczasowy stan badań umożliwiła wykonanie działań, zmierzających do usystematyzowani badanych zagadnień i zjawisk. Dokumentacja fotograficzno-ilustracyjna wraz z obszernym opisem określonych rozwiązań architektonicznych posłużyła do precyzyjnego przedstawienia tematyki pracy. W badaniach wydzielono najstarsze obiekty i metodą porównawczą zbadano przeobrażenia poszczególnych elementów w budynkach młodszych. Ciągła analiza porównawcza terenu badań w odniesieniu do terenów ościennych pozwoliła uchwycić typowe elementy architektoniczne, występujące wyłącznie na Żywiecczyźnie oraz te, które współdzieli. Wyniki obserwacji oraz badań autora konfrontowano z pracami innych osób, badających ten sam teren. Poddano go analizie z uwagi na uwarunkowania naturalne, geograficzne, historyczne, etnograficzno-kulturowe. 2 Rodzima architektura Żywiecczyzny. Geneza, stan zachowania, perspektywy W dalszej części pracy przeprowadzono analizę rozwoju osadnictwa oraz architektury i ustalono jej wpływ na wygląd budynków oraz kształt wsi. Zbadano korzenie budownictwa, scharakteryzowano rozwój osadnictwa na ziemiach żywieckich, a następnie wyznaczono typy wsi, uchwycono ich pierwotny układ urbanistyczny. Przedstawiono szczegółowe analizy rozwoju budynków mieszkalnych i zagrodowych na przestrzeni wieków, które pozwoliły wyodrębnić elementy pierwotne i typowe dla regionu Żywiecczyzny oraz pozostałe, które są wynikiem ewolucji i zapożyczeń. Dało to podstawę do wyodrębnienia elementów zachowujących swą autentyczność. W pracy zbadano cechy architektoniczne wszystkich elementów składowych budynku, począwszy od konstrukcji, a skończywszy na detalu i kolorystyce. Nie pominięto również układów i wyposażenia izb w chałupach. Sprawdzono jak budulec wpływa na kształtowanie się formy wiejskiego budownictwa. W ramach badań analizie poddano układy zagród i ich korelacji z innymi zabudowaniami, wchodzącymi w jej skład. Szeroko zakrojone badania terenowe obejmujące blisko 95% rodzimego budownictwa na Żywiecczyźnie przedstawiono w formie katalogu obiektów. Pomogło to zdefiniować najważniejsze cechy architektoniczne w odniesieniu do wiejskiej zabudowy mieszkaniowej oraz określić dominujący typ budynku. Żywiecczyznę zestawiono z pobliskimi obszarami, aby sprawdzić wzajemne przenikanie się tradycji lokalnych. Opisano stan techniczny budynków rodzimej zabudowy mieszkaniowej na Żywiecczyźnie, co pokazało problem utrzymania jej w należytym stanie technicznym. Zwrócono uwagę również stan własności oraz obecne użytkowanie budynków. Na podstawie tego można było określić przyszłość rodzimej zabudowy mieszkaniowej na Żywiecczyźnie. Zwrócono uwagę na zagrożenia i wskazano sposoby przeciwdziałania temu niekorzystnemu zjawisku. Wyniki badań. Określono typ architektoniczny dla terenu objętego badaniami oraz wyodrębniono cechy rodzime, występujące na badanym terenie, świadczące o jego indywidualności. Wykorzystując jedną z metod wyznaczania regionów architektonicznych ustalono, że budownictwo Żywiecczyzny współdzieli pewne elementy z terenami ościennymi. Wskazano na cechy pierwszorzędne oraz drugorzędne i zbadano ich intensywność. W wyniku tego określono, że cechy pierwszorzędne są współdzielone z regionami sąsiednimi i wynikają z analogicznych warunków, w jakich budynki się wykształciły. Za element drugorzędny uznano szczególnie wyrazisty i występujący wyłącznie na Żywiecczyźnie motyw podcięcia łukiem wklęsłym wypustu. Uznano, że wzajemna korelacja pojedynczych elementów z pozostałymi oraz unikalna intensywność może świadczyć, że rodzima architektura Żywiecczyzny posiada cechy indywidulane. 3