Występowanie nowotworów w populacji zamieszkującej północną

Czeczelewska
Probl
Hig Epidemiol
E, Karczewski
2010,JK.
91(1):
Występowanie
87-91
nowotworów w populacji zamieszkującej północną części województwa ...
87
Występowanie nowotworów w populacji zamieszkującej
północną część województwa lubelskiego w latach 1999‑2006
Incidence of neoplasms in the population inhabiting the northern part of the Lubelskie Province
between 1999-2006
Ewa Czeczelewska 1/, Jan K. Karczewski 2/
1/
2/
Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Siedlcach, Wydział Nauk o Zdrowiu
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Nauk o Zdrowiu, Zakład Higieny i Epidemiologii
Wprowadzenie. Wyróżnikiem polskiej populacji na tle innych krajów
europejskich jest wysoka częstość zachorowań na nowotwory złośliwe
przed 65. rokiem życia oraz fakt, że nowotwory są główną przyczyną
przedwczesnej umieralności zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
Introduction. A discriminating factor of the Polish population in
comparison with other European countries is a high incidence of malignant
neoplasms in subjects under 65 years of age and the fact that they are the
major cause of premature mortality both in women and men.
Cel pracy. Ocena częstości występowania nowotworów według
umiejscowienia w grupie kobiet i mężczyzn zamieszkujących północną
część województwa lubelskiego w latach 1999-2006.
Aim. To analyze the incidence of neoplasms in terms of location in a group
of women and men inhabiting the northern part of the Lubelskie Province
between 1999–2006.
Materiał i metoda. Badania przeprowadzono jednorazowo, metodą
retrospektywną. Uzyskane dane o sytuacji epidemiologicznej leczonych
pacjentów dotyczyły rodzaju rozpoznanego nowotworu, wieku oraz
płci. Poszczególnym rodzajom nowotworów zgodnie z Międzynarodową
Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych zostały
przypisane określone kody literowo-cyfrowe. Pozwoliły one zidentyfikować
dany nowotwór pod kątem jego umiejscowienia. Strukturę występowania
nowotworów wg umiejscowienia w grupie kobiet i mężczyzn przedstawiono
w procentach w odniesieniu do całkowitej liczby rozpoznanych przypadków
w latach 1999-2006.
Material and methods. Analyses were conducted once, by use of the
retrospective method. The collected data on the epidemiological status
of the treated patients referred to the type, age and gender of diagnosed
neoplasm. According to the International Statistical Classification of
Diseases and Related Health Problems, specified letter-digit codes were
ascribed to particular types of neoplasms. The codes enabled identification
of the selected neoplasm in terms of its location. The structure of neoplasm
incidence according to location in the group of examined women and
men was presented in relation to the total number of cases diagnosed
between 1999-2006.
Wyniki. Spośród 28 rodzajów wykrytych nowotworów wśród kobiet najczęściej
występującym był nowotwór złośliwy sutka. Częstość jego występowania
wynosiła ponad 31%. Najrzadziej umiejscowionymi nowotworami były
nowotwory złośliwe pęcherza moczowego oraz tarczycy, których odsetki nie
przekraczały 0,4%. Najbardziej rozpowszechnionymi nowotworami u mężczyzn
okazały się nowotwory złośliwe oskrzela lub płuca, które wstępowały w ponad
42%, a w następnej kolejności nowotwór złośliwy gruczołu krokowego
i odbytnicy, których częstość występowania była odpowiednio na poziomie
6,7 oraz 5,6%. Rzadko występowały natomiast nowotwory złośliwe ślinianki
przyusznej, nieokreślonych narządów trawiennych, wargi, pęcherzyka
żółciowego, kości i chrząstki stawowej, zatok przynosowych oraz białaczki
szpikowej. Częstość ich występowania nie przekraczała 1%.
Results. Out of 28 types of neoplasms detected in women, the most
frequent was malignant breast carcinoma. Its frequency accounted for over
31% of cases. The least frequently located carcinomas were malignant
carcinomas of urinary bladder and thyroid gland, with the incidence
of only 0.4%. In men the most common were malignant neoplasms of
bronchi and lungs, diagnosed in over 42% of male patients; followed by
neoplasms of prostate and rectum with the incidence rate of 6.7% and
5.6%, respectively. Low incidence was reported in the case of malignant
neoplasms of parotid gland, unspecified digestive organs, lip, gallbladder,
bone and articular cartilage, nasal sinuses as well as granulocytic leukemia.
Their incidence did not exceed 1%.
Wnioski. Wykazano tendencje wskazujące na podobne umiejscowienie
nowotworów w populacji kobiet i mężczyzn z północnej części województwa
lubelskiego do innych regionów kraju oraz Niemiec i Ukrainy.
Conclusions. The study demonstrated tendencies of a similar location of
neoplasms in the population of women and men from the northern part
of the Lubelskie Province to that observed among the inhabitants of other
regions of Poland, as well as those from Germany and Ukraine.
Słowa kluczowe: nowotwory, umiejscowienie nowotworów
Key words: neoplasms, location of neoplasms
© Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 87-91
Adres do korespondencji / Address for correspondence
www.phie.pl
Nadesłano: 21.12.2009
Zakwalifikowano do druku: 22.01.2010
Praca została wygłoszona na V Międzynarodowej Onkologicznej Konferencji
Naukowej „Środowiskowe uwarunkowania chorób nowotworowych.
Opieka, leczenie i profilaktyka” w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej
im. J. Grodka w Sanoku w dniach 23-24 października 2009 r.
Dr n. med. Ewa Czeczelewska
Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Siedlcach
Wydział Nauk o Zdrowiu, 08-110 Siedlce
e-mail: [email protected]
88
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 87-91
Wprowadzenie
Wyniki
W społeczeństwach krajów rozwiniętych podstawowym problemem zdrowotnym stają się choroby przewlekłe. Schorzeniem, którego waga rośnie
w większości społeczeństw, w tym także w krajach
rozwijających się, są nowotwory złośliwe. Szacuje się,
że nowotwory złośliwe są odpowiedzialne za ponad
6 milionów zgonów na świecie [1]. Najważniejszym
wyróżnikiem polskiej populacji na tle innych krajów
europejskich jest wysoka częstość zachorowań na nowotwory złośliwe przed 65. rokiem życia oraz fakt, że
nowotwory złośliwe są główną przyczyną przedwczesnej umieralności zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
Według Wojciechowskiej i wsp. [2] w Polsce w 2004 r.
do rejestru nowotworów złośliwych wpłynęły dane
o ponad 121300 nowych zachorowaniach. Stwierdzono również prawie 9000 zgonów z tego powodu.
Opierając się na danych z lat o najlepszej kompletności rejestracji w obecnej i poprzedniej dekadzie,
można zaobserwować w województwie lubelskim stały
wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe [2,3,4,5].
Z danych Lubelskiego Rejestru Nowotworowego [6]
wynika, że struktura zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim była pod względem
lokalizacji schorzeń zbliżona do ogólnopolskiej.
Rycina 1 zawiera dane dotyczące procentowego
udziału poszczególnych rodzajów nowotworów według umiejscowienia w grupie kobiet w odniesieniu
do łącznej liczby wykrytych przypadków w latach
1999-2006.
Spośród 28 rodzajów wykrytych nowotworów
najczęściej występującym był nowotwór złośliwy
sutka (C50). Częstość jego występowania wynosiła
ponad 31%. Kolejnym nowotworem o częstotliwości
występowania przekraczającej 12% był nowotwór złośliwy jajnika (C56), a w dalszej kolejności nowotwór
złośliwy oskrzela lub płuca (C34), odbytnicy (C20)
oraz trzonu macicy (C54), które występowały średnio
w niespełna 6%. Najrzadziej umiejscowionymi nowotworami w grupie kobiet były nowotwory złośliwe
pęcherza moczowego (C73) oraz tarczycy (C67),
których odsetki nie przekraczały 0,4%.
Na rycinie 2 przedstawiono procentowy udział
poszczególnych rodzajów nowotworów według umiejscowienia w grupie mężczyzn w odniesieniu do łącznej
liczby wykrytych przypadków w latach 1999-2006.
Najbardziej rozpowszechnionymi nowotworami
okazały się nowotwory złośliwe oskrzela lub płuca
(C34), które wstępowały w ponad 42%, a w następnej
kolejności nowotwór złośliwy gruczołu krokowego
(C61) i odbytnicy (C20), których częstość występowania była odpowiednio na poziomie 6,7 oraz 5,6%.
Rzadko występowały natomiast nowotwory złośliwe
ślinianki przyusznej (C07), nieokreślonych narządów
trawiennych (C26), wargi (C09), pęcherzyka żółciowego (C23), kości i chrząstki stawowej (C41), zatok
przynosowych (C31), a także szpiczaka mnogiego
(C90) oraz białaczki szpikowej (C92). Częstość występowania tych nowotworów nie przekraczała 1%.
Cel pracy
Ocena częstości występowania nowotworów
według umiejscowienia w grupie kobiet i mężczyzn
zamieszkujących północną część województwa lubelskiego w latach 1999–2006.
Materiał i metoda
Badaniom poddano dokumentację medyczną
pacjentów z czterech powiatów północnej części woj.
lubelskiego (bialski, łukowski, radzyński, parczewski)
leczonych w Oddziale Onkologii Wojewódzkiego
Szpitala Specjalistycznego (WSzS) Białej Podlaskiej.
W badaniach uwzględniono dane z lat 1999-2006.
Materiał skompletowano dla 2048 osób w wieku powyżej 20 lat, z czego 804 stanowili pacjenci ze środowiska
miejskiego (39,3%), a 1244 wiejskiego (60,7%).
Badania przeprowadzono jednorazowo, metodą
retrospektywną. Uzyskane dane o sytuacji epidemiologicznej leczonych pacjentów dotyczyły rodzaju
rozpoznanego nowotworu, wieku oraz płci. Poszczególnym rodzajom nowotworów zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów
Zdrowotnych [7] zostały przypisane określone kody
literowo-cyfrowe. Pozwoliły one zidentyfikować dany
nowotwór pod kątem jego umiejscowienia. Strukturę
występowania nowotworów wg umiejscowienia w grupie kobiet i mężczyzn przedstawiono w procentach
w odniesieniu do całkowitej liczby rozpoznanych
przypadków w latach 1999-2006.
Dyskusja
Spośród całkowitej liczby 960 nowych zachorowań na nowotwory wśród kobiet w latach 1999–2006
w bialskim szpitalu najwyższą częstość występowania
(ryc. 1) zaobserwowano w przypadku nowotworu złośliwego sutka (31,3%), jajnika (12,3%), oskrzela lub
płuca (7,9%), odbytnicy (5,5%) oraz trzonu macicy
(4,5%). W przypadku mężczyzn, u których wykryto
1088 nowych zachorowań w analogicznym okresie
czasu, najwyższa względna częstość występowania
(ryc. 2) dotyczyła nowotworu złośliwego oskrzela
lub płuca (42,1%) a w dalszej kolejności nowotworu
gruczołu krokowego (6,7%) oraz odbytnicy (5,6%).
Dla porównania w 2004 roku w województwie
lubelskim najczęściej rejestrowanymi nowotworami złośliwymi wśród kobiet były nowotwory piersi
(19,2%), jelita grubego (10,1%) a następnie trzonu
macicy (8,1%), oskrzela lub płuca (7,2%), jajnika
Czeczelewska E, Karczewski JK. Występowanie nowotworów w populacji zamieszkującej północną części województwa ...
N. zł. sutka (C50)
31,3
N. zł. jajnika (C56)
N. zł. oskrzela lub płuca (C34)
7,9
N. zł. odbytnicy (C20)
N. zł. oskrzela lub płuca (C34)
N. zł. gruczołu krokowego (C61)
N. zł. odbytnicy (C20)
12,3
6,7
4,3
N. zł. trzonu macicy (C54)
4,5
N. zł. żołądka (C16)
4,2
Chłoniaki (C83)
4,1
N. zł. pęcherza moczoweg (C67)
3,9
N.zł. szyjki macicy (C53)
N. zł. jelita grubego (C18)
4,1
N.zł. bez określonego umiejscowienia (C80)
N. zł. krtani (C32)
3,5
4,1
N. zł. bez określonego umiejscowienia (C80)
3,5
Choroba Hodgkina (C81)
2,4
N. zł. żołądka (C16)
2,3
N. zł. nerki (C64)
N. zł. nieokreślonych narządów trawiennych (C26)
2
2
42,1
5,6
Chłoniaki (C83)
5,5
89
3,7
N. zł. jelita grubego (C18)
2,7
N. zł. gardła (C13)
2,4
N. zł. wątroby (C22)
2,3
Choroba Hodgkina (C81)
N. zł. nerki (C64)
2,1
2,2
N. zł. trzustki (C25)
1,8
N. zł. rdzenia kręgowego i mózgu (C72)
1,6
N. zł. wątroby (C22)
1,8
N. zł. jądra (C62)
1,5
N. zł. zgięcia esiczno–odbytniczego (C19)
N. zł. skóry (C43)
1,5
Mięsak Kaposi'ego (C46)
N. zł. trzustki (C25)
1,4
1,4
Mięsak Kaposi'ego (C46)
1,1
N. zł. zgięcia esiczno-odbytniczego (C19)
1,3
1,2
1,4
Szpiczak mnogi (C90)
0,9
N. zł. przełyku (C15)
N. zł. rdzenia kręgowego i mózgu (C72)
0,9
N. zł. skóry (C43)
1,2
N. zł. pęcherzyka żółciowego (C23)
N. zł. krtani (C32)
0,9
0,9
0,6
N. zł. ślinianki przyusznej (C07)
Szpiczak mnogi (C90)
0,8
N. zł. ślinianki przyusznej (C07)
0,6
N. zł. nieokreślonych narządów trawiennych (C26)
0,7
Białaczka szpikowa (C92)
0,5
Białaczka szpikowa (C92)
0,6
N. zł. kości i chrzastki stawowej (C41)
0,5
N. zł. wargi (C09)
0,5
N. zł. przełyku (C15)
N. zł. tarczycy (C73)
0,5
0,4
N. zł. pęcherzyka żółciowego (C23)
N. zł. kości i chrząstki stawowej (C41)
0,4
N. zł. pęcherza moczowego (C67)
0,4
N. zł. zakola przynosowego (C31)
0,3
0,5
30 35
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Ryc. 1. Częstość występowania nowotworów złośliwych (w %) według
umiejscowienia w grupie kobiet (n=960) w latach 1999-2006
Ryc. 2. Częstość występowania nowotworów złośliwych (w %) według
umiejscowienia w grupie mężczyzn (n=1088) w latach 1999-2006
Fig. 1. Frequency of malignant neoplasm incidence (in %) according
to location in a group of women (n=960) between 1999-2006
Fig. 2. Frequency of malignant neoplasm incidence (in %) according
to location in a group of men (n=1088) between 1999-2006
(5,7%) oraz szyjki macicy (5,2%). Nowotworami
złośliwymi najczęściej spotykanymi u mężczyzn były
natomiast nowotwory złośliwe płuca (26,6%), jelita
grubego (10,7%) i gruczołu krokowego (8,2%) [6].
Z danych uzyskanych dla mieszkanek województwa śląskiego w 2003 roku wynika natomiast,
że najczęściej występującymi umiejscowieniami nowotworów były piersi (21,5%), jelito grube (11%),
płuco (10,4%), skóra (7%), jajnik (5,8%) i szyjka
macicy (5,3%). Analizując częstości występowania
nowotworów w tym województwie stwierdzono ponadto, że w 1999 roku na trzech pierwszych miejscach
występowały te same nowotwory złośliwe (piersi, jelito
grube, płuco), jak w 2003 roku, podczas gdy nieczerniakowate nowotwory skóry z ósmego miejsca w 1999
r. przesunęły się na czwarte w 2003 r. Spośród ogółu
zgłoszonych nowotworów złośliwych u mężczyzn najczęstsze były nowotwory płuca (23%), jelita grubego
(12%), prostaty (9%) i żołądka (6%). Zarówno w
1999 roku jak i 2003 roku na dwóch pierwszych miejscach występowały nowotwory płuca i jelita grubego,
podczas gdy nowotwory złośliwe prostaty z czwartego
miejsca w 1999 roku przesunęły się na trzecie miejsce
w 2003 roku wyprzedzając w rankingu umiejscowień nowotwory złośliwe żołądka (trzecie miejsce
w 1999 r.). Te cztery nowotwory, zarówno w 1999
roku jak i w 2003 stanowiły przeszło 50% wszystkich
zarejestrowanych nowotworów u mężczyzn [8].
W 2004 r. zarejestrowano w województwie
dolnośląskim nieco ponad 10 tys. zachorowań na
nowotwory złośliwe, co w porównaniu do roku 2003
stanowiło wzrost o 114 przypadków tj. około 1% [9].
Zachorowania mężczyzn stanowiły 49,7% a kobiet
50,3% wszystkich zarejestrowanych nowotworów.
Najczęściej występującymi umiejscowieniami nowotworów u mężczyzn były płuco (27,8%), jelito grube
(okrężnica i odbytnica) (10,9%), gruczoł krokowy
(8,3%), pęcherz moczowy (8,2%) i żołądek (5,5%)
a u kobiet pierś (22%), jelito grube (okrężnica i odbytnica) (10,9%), płuco (10%), trzon macicy (6,2%),
jajnik i szyjka macicy (po 5,8%).
Rachtan i wsp. [10] podają, że w województwie
małopolskim, dominującym nowotworem wśród kobiet był również rak piersi, który stanowił około 20%
ogółu rejestrowanych nowotworów.
Z badań Wojtyś i wsp. [11] wynika natomiast,
że w latach 1999-2001 w Wielkopolsce nowotwory
złośliwe ogółem diagnozowane były przeciętnie o 28%
częściej u mężczyzn niż u kobiet. Wykazano również,
że najczęściej występującymi nowotworami u kobiet
0
5
10
15
20
25
90
w latach 1999-2001 były nowotwory piersi, które
stanowiły 22,9% wszystkich zarejestrowanych przypadków. W tym samym okresie badań zdiagnozowano
także 4648 nowotworów złośliwych płuca (C33-C34),
z czego 968 wystąpiło u kobiet, a 3680 u mężczyzn
i odpowiadało to 6,1% oraz 23,7% wszystkich wykrytych zachorowań na nowotwory odpowiednio u kobiet
i mężczyzn. Równie wysoka była liczba zarejestrowanych nowych przypadków zachorowań na raka jelita
grubego i odbytnicy (C18-C21). Wykazano 3386
zachorowań u mężczyzn (11,2%) oraz 1637 u kobiet
(10,3%). Ponadto w latach 1999-2001 zarejestrowano
w Wielkopolsce 1365 nowych przypadków zachorowań
na nowotwory złośliwe gruczołu krokowego (C61), co
stanowiło 8,8% wszystkich zachorowań na nowotwory
złośliwe w męskiej populacji województwa.
Interesujące wydają się dane dotyczące najczęściej
występujących umiejscowień nowotworów w Niemczech. Z danych niemieckiego rejestru zachorowań
na raka wynika, że w 2002 r. na nowotwory złośliwe
zachorowało 206 000 kobiet oraz 218 250 mężczyzn
[12]. Najczęściej występującym nowotworem wśród
kobiet był gruczoł piersiowy (27%) natomiast u mężczyzn prostata (22,5%). Na drugim miejscu pod
względem rozpowszechnienia, odpowiednio w 17,5%
u kobiet oraz około 16% u mężczyzn, wystąpił nowotwór jelita grubego. Trzecie miejsce zajmował nowotwór złośliwy płuca, który wystąpił w 6% u kobiet
i 15,5% u mężczyzn. Na czwartym miejscu pod względem umiejscowienia znalazł się u kobiet nowotwór
złośliwy macicy, natomiast u mężczyzn nowotwór
pęcherza moczowego. Częstość występowania tych
nowotworów wynosiła odpowiednio 5,5 oraz 8%.
Z danych Narodowego Rejestru Raka [13] wynika, że w 2000 roku wśród ukraińskich kobiet najczęstszymi umiejscowieniami nowotworów były piersi
(19,3%), trzon macicy oraz żołądek (odpowiednio
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(1): 87-91
w 7,5%), okrężnica (6,2%) szyjka macicy (6,0%) oraz
jajnik (5,1%). Spośród ogółu zgłoszonych nowotworów złośliwych u mężczyzn najczęstsze były nowotwory płuca (22,1%), żołądka (11%), prostaty (6,2%)
oraz odbytnicy (5,4%) i okrężnicy (5,3%). W 2005
roku dominującym nowotworem wśród kobiet był
nowotwór gruczołu piersiowego (19,8%) natomiast
wśród mężczyzn – oskrzela lub płuca (19,1%). Na
drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia, odpowiednio w 14,4% u kobiet oraz 11,3% u mężczyzn,
wystąpiły nowotwory skóry (C44–C46). Trzecie
miejsce u kobiet zajmował nowotwór trzonu macicy,
który wystąpił w 9% natomiast u mężczyzn nowotwór
żołądka (9,8%). Na czwartym miejscu pod względem
umiejscowienia znalazł się u kobiet nowotwór złośliwy
okrężnicy, natomiast u mężczyzn nowotwór prostaty.
Częstość ich występowania wynosiła odpowiednio 6,4
oraz 7,4% [14].
Podsumowanie i wnioski
1. Spośród 28 rodzajów nowotworów wykrytych
u kobiet leczonych w latach 1999–2006 w bialskim szpitalu najczęściej występującymi okazały
się nowotwory złośliwe sutka oraz jajnika. Średnia
częstość ich występowania wynosiła odpowiednio
ponad 31% i ponad 12%.
2. Najbardziej rozpowszechnionymi nowotworami u mężczyzn okazały się nowotwory złośliwe
oskrzela lub płuca, które występowały w około
42%. W dalszej kolejności lokalizowane były
nowotwory gruczołu krokowego oraz odbytnicy,
odpowiednio w 6,7% oraz 5,6%.
3. Wykazano tendencje wskazujące na podobne
umiejscowienie nowotworów w populacji kobiet
i mężczyzn z północnej części województwa lubelskiego do mieszkańców z innych regionów kraju
oraz Niemiec i Ukrainy.
Piśmiennictwo / References
1. Ferlay J, Bray F, Pisani P, et al. GLOBOCAN 2000. Cancer
incidence, mortality and prevalence worldwide. Version 1.0.
Lyon: IARC Cancer Base No. 5, IARC Press 2001.
2. Wojciechowska U, Didkowska J, Tarkowski W i wsp.
Nowotwory złośliwe w Polsce w 2003 roku. Centrum
Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie,
Warszawa, 2005.
3. Wojciechowska U, Didkowska J, Tarkowski W i wsp.
Nowotwory złośliwe w Polsce w 2004 roku. Centrum
Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie,
Warszawa, 2006.
4. Zatoński W, Pukkala E, Didkowska J i wsp. Atlas umieralności
na nowotwory złośliwe w Polsce w latach 1986-1990,
Centrum Onkologii – Instytut, Warszawa 1993.
5. Zatoński W, Smans M, Tyczyński J, et al. Atlas of Cancer
Mortality in Central Europe, IARC Scientific Publications
No. 134, Lyon, 1996.
6. Kościańska B (red). Zachorowania i zgony z powodu
nowotworów złośliwych w Regionie Lubelskim w 2004
roku. Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej. Lubelski Rejestr
Nowotworowy. Lublin 2006, 99.
7. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób
i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Uniwersyteckie
Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Kraków 1994.
8. Kokosza Z, Banasik TR, Zemła BFP. Nowotwory złośliwe
w województwie śląskim w 2003 roku. Zakład Epidemiologii
Nowotworów, Regionalny Rejestr Nowotworów Centrum
Onkologii – Instytut, Gliwice 2004.
9. Błaszczyk J, Pudełko M, Cisarz K. Nowotwory złośliwe
w województwie dolnośląskim w roku 2002. Dolnośląski
Rejestr Nowotworów, Wrocław 2006.
Czeczelewska E, Karczewski JK. Występowanie nowotworów w populacji zamieszkującej północną części województwa ...
10. Rachtan J, Sokołowska A, Galeta M i wsp. Zachorowalność
na nowotwory złośliwe piersi u kobiet w województwie
małopolskim w latach 1999-2001. Współ Onkol 2004, 8,9:
425-428.
11. Wojtyś P, Gryczka R, Godlewski D. Zachorowalność na
nowotwory złośliwe w powiatach Wielkopolski w latach
1999-2001. Współ Onkol 2005, 9,5: 199-206.
12. Katalinic A, Hense HW, Becker N. Krebsregistrierung in
Deutschland. Onkologie 2006, 12: 1084-1093.
91
13. Leading sites in cancer incidence Ukraine, 2000 (% of total
new cancer cases). www. ucr.gs.com.ua/dovida0/pdf_e/04_
stru_zs.pdf
14. The relative frequency of the 5 most common cancer sites by
age, Ukraine, 2005, incidence. www.ucr.gs.com.ua/dovida5/
pdf_e/05_06_age.pdf