Etyka w zawodzie - Instytut Psychologii Zdrowia

Etyka w zawodzie
Jacek Kasprzak
Rok: 2000
Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia
Numer: 2
Czy ocena standardów etycznych pracy terapeutów powinna dotyczyć certyfikowanych
terapeutów, czy też wszystkich pracowników lecznictwa odwykowego?
Jacek Kasprzak: W związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z 5 marca
1998 roku w sprawie zakładów lecznictwa odwykowego oraz udziału placówek podstawowej
opieki zdrowotnej w sprawowaniu opieki nad osobami uzależnionymi od alkoholu rozpoczęła się
nowa era w lecznictwie odwykowym. Zaistniały nowe zawody instruktora terapii uzależnień i
specjalisty psychoterapii uzależnień. Pojawiły się pytania o zasady etyki zawodowej, sposoby
reagowania w przypadku naruszania tych zasad przez osoby zawodowo zajmujące się
psychoterapią.
Zofia Sobolewska: Na początku 1999 roku powołana została przez dyrektora PARPA Rada ds.
Potwierdzania Kwalifikacji Zawodowych. Od początku jej działania został podniesiony, jako
niezmiernie ważny, problem przestrzegania zasad etycznych w wykonywaniu zawodu terapeuty
uzależnień. W tym celu rada 9 lutego 1999 r. powołała Komisję Etyki Zawodowej oraz zespół
zajmujący się opracowaniem kodeksu etyki zawodowej. Rada podjęła uchwałę, że na okres do
utworzenia własnego Kodeksu Etyki Zawodowej, będziemy opierali się na kodeksie
psychologów PTP. Pozwoli to na rozstrzyganie spornych kwestii. Zyskaliśmy wstępną zgodę
PTP na wykorzystanie ich kodeksu. W skład Komisji Etyki Zawodowej wchodzą: Bohdan
Woronowicz przewodniczący, Wanda Sztander i Anna Muszyńska-Kutner. Do prac nad
kodeksem etyki zawodowej weszli: Janusz Sakaluk przewodniczący, Jacek Kasprzak i Jacek
Skrobot.
J. K. W trakcie superwizji ujawniane są często trudne, budzące wątpliwości sprawy z zakresu
etyki zawodowej. Czy to właśnie Komisja Etyki Zawodowej powinna być adresatem tych
problemów?
Wanda Sztander: Komisja etyki zawodowej ma zajmować się etyczną stroną standardów
zawodowych realizowanych przez profesjonalistów zatrudnionych w lecznictwie uzależnień (a
więc instruktorów terapii uzależnień i specjalistów psychoterapii uzależnień). Chodzi z jednej
strony o przyczynianie się do budowania i aktualizowania norm etycznych, z drugiej strony o
przeciwdziałanie wykroczeniom przeciw etycznym standardom zawodu. Dokonuje się to zwykle
poprzez ciało rozstrzygające o uchybieniach przeciwko kodeksowi, w odniesieniu do osób i/lub
instytucji w obrębie danej profesji.
Janusz Sakaluk: Komisja Etyki Zawodowej powinna zająć się przygotowaniem zasad
1/3
Etyka w zawodzie
pozwalających na proste odróżnienie, kiedy terapeuta uzależnień postępuje etycznie, a kiedy
nie. Dalej komisja powinna poprowadzić szeroką dyskusję w środowisku zawodowym. Wnioski
powinny stać się ważnym wzbogaceniem projektu zasad. Po ostatecznym przyjęciu zasad,
komisja będzie miała podstawę do wypowiadania swego osądu co do konkretnych zachowań
osób certyfikowanych.
J. K. Czy dotyczy to tylko tych, którzy mają certyfikat? Jest ich jeszcze niewielu. A co poradzić,
kiedy dobre imię placówki, dobro pacjenta, zasady etyczne zawodu narusza terapeuta, który do
zdobycia certyfikatu ma jeszcze długą drogę? Jakie są w tej sytuacji prawne możliwości
interwencji?
Janusz Sakaluk: Mamy prawo interweniować wyłącznie wobec osób przez nas certyfikowanych.
Uważam, że komisja na stałe powinna korzystać z pomocy prawnej. Niektóre czyny powinny
być kierowane wprost do odpowiednich organów państwowych (np. bezprawne korzystanie z
tytułu zawodowego), inne powinny być przedmiotem postępowania dyscyplinarnego.
Zofia Sobolewska: Do sekretariatu rady wpływa coraz więcej informacji o bezprawnym
posługiwaniu się tytułem specjalisty psychoterapii uzależnień. Według mnie powinniśmy
reagować na tego typu nadużycia.
Wanda Sztander: Kodeksy etyczne stanowią wewnętrzne prawodawstwo etyczne danej
profesji, co oznacza, że nie mają formalnego związku z zasadami i kodeksami, na podstawie
których działają sądy powszechne. Kodeks etyczny służy ciałom powołanym przez środowisko
(sądy koleżeńskie, komisje) do formułowania opinii lub rozstrzygania skarg na temat łamania
zasad przez osoby lub instytucje działające w obrębie środowiska, które je powołało. Opierając
się na kodeksie psychologa opracowanym przez PTP, oznaczałoby to uruchomienie całej
procedury, łącznie z przesłuchaniami świadków, powoływaniem biegłych itd. Dotyczyłoby to
osób już certyfikowanych. Uważam jednak, że za wcześnie mówić o tym. To powinien
rozstrzygnąć regulamin pracy tej komisji. Poza tym myślę, że warto by zasięgnąć opinii
środowiska. Czy ocena standardów etycznych pracy terapeutów powinna dotyczyć
certyfikowanych terapeutów, czy też wszystkich pracowników lecznictwa odwykowego?
J. K. Kto powinien kształtować opinie i postawy w naszym środowisku? Czy to jest zadanie
wyłącznie dla Komisji ds. Etyki?
Wanda Sztander: Opinie i postawy etyczne w środowisku ma prawo kształtować każdy, kto do
niego przynależy. Zarówno przez aktywność własną, jak i przez zaproszenie ze strony
środowiska (pytania, wnioski, skargi). Tym bardziej mają to prawo czynić też przedstawicielstwa
i instancje powołane przez to środowisko do aktywnego działania na rzecz standardów, postaw
i zachowań etycznych. Pracę w komisji etycznej rozumiem jako pewien rodzaj służby
społecznej, obligującej do dojrzałego, lecz wyraźnego zaistnienia tam, gdzie pojawia się taka
potrzeba.
Janusz Sakaluk: Już samo upowszechnienie zasad etycznych przyczyni się do kształtowania
postaw etycznych. Szeroka dyskusja w środowisku w znaczący sposób przyczyni się do
rozpowszechnienia standardów etycznych.
2/3
Etyka w zawodzie
J. K. Odpowiedź na te nurtujące środowisko pytania, co do etycznej strony naszego zawodu
może być dziełem wspólnym. Wtedy także jest szansa na to, że wypracowane normy
postępowania będą przestrzegane. Zachęcam Czytelników do nadsyłania swoich uwag i
propozycji, co do sposobu zajęcia się etyczną stroną zawodu terapeuty.
Rozmawiali:
dr Wanda Sztander, psycholog, trener i superwizor Polskiego Towarzystwa Psychologicznego,
wicedyrektor Instytutu Psychologii Zdrowia.
Zofia Sobolewska, psycholog, trener i superwizor PTP, kierownik Wojewódzkiego Ośrodka
Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia w Gdańsku, kierownik Studium Terapii Uzależnień.
Jacek Kasprzak, psycholog, trener i superwizor PTP, dyrektor Szpitala Leczenia Odwykowego
w Czarnym Borze, wykładowca Studium Terapii Uzależnień.
Janusz Sakaluk,lekarz psychiatra, kierownik Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnienia i
Współuzależnienia w Opolskiem.
3/3