Sport i zdrowie jako podstawowy element strategii edukacyjnej XXI

Wychowanie fizyczne
Sport i zdrowie jako podstawowy element
strategii edukacyjnej XXI wieku
Grażyna Pleban
Doradca metodyczny w CKPiDN w Mielcu
[email protected]
Sport i zdrowie mają swoje wartości, mogą być źródłem radości życia, trwałym
elementem zdrowego stylu życia, szansą na udaną komunikację społeczną.
Możliwość realizacji edukacji sportowej i zdrowotnej w perspektywie globalnie
koncentruje się na:
– celach kształcenia (wiedza, umiejętności, postawy);
– programie kształcenia (wielowariantowe rozwiązania – przedmiot
nauczania, element interdyscyplinarnej wiedzy i umiejętności, ścieżka
międzyprzedmiotowa, pozalekcyjne formy);
– wskazówkach metodycznych dla nauczycieli;
– kompetencjach przedmiotowych, pedagogicznych i psychologicznych
nauczycieli realizujących ten program.
Dyskusje toczone nad planami i programami kształcenia są zgodne co do
ogólnej koncepcji pedagogicznej tj. pedagogiki humanistycznej i alternatywnej.
Pierwsza z nich kładzie nacisk na nowe uwarunkowania skutecznej integracji
wychowawczej w rodzinie i szkole, druga na odejście od sztywnych programów
kształcenia i tradycyjnych metod i form wychowania, a zastąpienie ich
alternatywnymi treściami, nośnymi edukacyjnie i akceptowanymi przez młodzież
oraz środkami oddziaływań, które się z nimi wiążą.
Obydwie koncepcje pedagogiczne uzależniają skuteczność nowego myślenia
edukacyjnego od równorzędnej roli i współdziałania trzech podmiotów: młodzieży,
nauczycieli i rodziców. A więc podmiotowe traktowanie wychowanka oparte na
wzajemnym szacunku i zaufaniu, z szansą na dialog. Chodzi o to, aby komunikacja
uczuć w tym dialogu szła równolegle z komunikacją ocen, a rygor odpowiedzialności dominował nad rygorem posłuszeństwa. Akcent winien być położony nie
tylko na wyposażenie w wiedzę i umiejętności, ale przede wszystkim na kształtowanie postaw, z uwzględnieniem ich trzech podstawowych komponentów:
poznawczego, emocjonalnego i behvioralnego. Kształtowanie postaw oparte o system akceptowanych wartości, zwłaszcza takich, które mają wymiar uniwersalny
97
Grażyna Pleban – Sport i zdrowie...
i mogą ułatwić młodemu człowiekowi znalezienie się w epoce globalizmu europejskiego i światowego.
Badania nad postawami prozdrowotnymi i sportowymi młodzieży, nauczycieli
i rodziców wskazują na znaczną rozbieżność między tymi komponentami.
Świadczy to o tym, że świadomość ich wzrasta podbudowana motywacją emocjonalną, a zachowania w szkole i życiu daleko od tego odbiegają. Dlatego też należałoby wrócić do potrzeby wychowania do wartości, którego efektem będą pełne,
dojrzałe, a przede wszystkim odpowiedzialne postawy wobec nauki, pracy, współżycia z ludźmi, własności, siebie, z krytyczną refleksją i umiejętnością zadawania
sobie pytań typu: kim ja jestem? Do czego dążę? Co chciałbym zmienić w moim
życiu? Jak oceniam mój stosunek do ludzi i ich systemu wartości? Co cenię w człowieku najbardziej? Jak dbam o swoje zdrowie? Jak najchętniej odpoczywam?
Wartościami w nowym myśleniu w wychowaniu jest zdrowie i sport.
Dlaczego zdrowie i sport?
Po pierwsze – obie wartości mogą być traktowane jako cel edukacji globalnej.
Dąży się do wychowania przez i do aktywności ruchowej, do sportów całego życia.
Zdrowie jest najistotniejszą wartością człowieka w całym jego życiu. Wychowanie
do zdrowego stylu życia (właściwe odżywianie, aktywność ruchowa, kontrola
zdrowia, unormowane życie seksualne, umiejętność radzenia sobie ze stresem)
stanowi fundamentalny warunek znalezienia się we współczesnym świecie. Zasada
fair play jest nie tylko celem w edukacji ale nakazem chwili. Chodzi o to aby
nauczyć młodego człowieka umiejętności dokonywania wyborów moralnych,
w myśl akceptowania wartości we wszystkich interakcjach z drugim człowiekiem,
grupą ludzi, społeczeństwem, to fair w sytuacjach, które rodzi zmieniające się
życie.
Po drugie – zdrowie i sport stanowią kryterium oceny efektywności kształcenia. Liczy się sprawność motoryczna i umiejętności ruchowe człowieka w życiu
codziennym, w wykonywanym zawodzie, w czasie wypoczynku, w byciu z innymi,
w ocenie walorów i wydajnej pracy, do godzenia obowiązków zawodowych z domowymi. Zdrowie jest warunkiem udanego życia i całożyciowego rozwoju
jednostki, ułatwia zdolność adaptacji do zmieniającej się rzeczywistości.
Postawy zgodne z duchem fair play, ukształtowane w procesie aktywności
ruchowej stanowią istotny efekt oddziaływań edukacyjnych w rodzinie, w szkole
i poza nią oraz w wielu przejawach życia rodzinnego, koleżeńskiego, szkolnego,
zawodowego.
Po trzecie – ww. elementy są istotnym sposobem na udane życie poprzez
wdrażanie człowieka i odpowiednie przygotowanie go do aktywności fizycznej
całożyciowej, ułatwia znalezienie się i akceptację we współczesnym skomplikowanym życiu. Jeśli nie przyzwyczaimy młodego człowieka do aktywności
sportowej, do radzenia sobie w życiu na drodze troski o własną aktywność i traktowania jej jako istotnej wartości, którą trzeba podtrzymywać, odbudowywać,
98
CKPiDN w Mielcu – Zeszyty nauczycielskie – Nr 1/2004
aktualizować stosownie do poszczególnych okresów życia – to trudno będzie w życiu dorosłym uczynić ruch metodą na zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne
jako sposobu na udane życie osobiste, rodzinne i zawodowe.
Reasumując należy stwierdzić, że zdrowie i sport są takimi wartościami, które
mogą stanowić istotny element strategii edukacyjnej. Są nie tylko celem nowej
edukacji, ale stanowią też istotne kryterium efektywności kształcenia. Zdrowie
i sport to dobry sposób na udane życie osobiste, rodzinne i zdrowotne.
99