Wychowanie do życia w rodzinie

PRZYGOTOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
Zajęcia realizowane w ramach przedmiotu - funkcjonowanie
osobiste i społeczne
Program nauczania „przygotowanie do życia w rodzinie” dla klasy I, II i III szkoły
przysposabiającej do pracy, dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu
umiarkowanym lub znacznym. Program realizowany będzie na zajęciach z funkcjonowania
osobistego i społecznego.
Edyta Konkel
WSTĘP
Człowiek niepełnosprawny intelektualnie ze względu na swoje możliwości poznawcze
wymaga szczególnego wsparcia. Pomocy potrzebuje on sam, a także jego rodzina. Problemy,
jakie dotykają w codziennym życiu przeciętną rodzinę, są zwykle spotęgowane w sytuacji
rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym umysłowo, czy fizycznie. Na funkcjonowanie dziecka,
a później osoby dorosłej wpływ ma nie tylko jego rodzina i najbliższe środowisko, ale także
grupa rówieśnicza. Związane jest to z umiejętnością pełnienia ról społecznych, nawiązywania
kontaktów interpersonalnych, a zwłaszcza bliższych więzi. Nie zawsze wszystkie
umiejętności dziecko ma szansę wynieść z domu. W przypadku wielu uczniów rodzina nie
jest w stanie zaspokoić w pełni potrzeb biologicznych dziecka, a jeszcze częściej nie
zaspokaja jego potrzeb psychicznych. Część naszych uczniów wywodzi się z rodzin
dysfunkcyjnych czy wręcz dotkniętych patologią. W tych przypadkach ciężar wychowania
przejmuje szkoła. Nasi uczniowie, jako ludzie dorośli postawieni zostaną w sytuacjach,
w których pełnić będą różne role społeczne, część z nich postanowi założyć rodziny. To, na
ile będą one szczęśliwe i „zdrowe” zależy w dużej mierze od nas – nauczycieli. Nasze zadanie
jest więc ogromne. Musimy też mieć świadomość, że przygotowanie do życia w rodzinie to
proces długofalowy, który ma stanowić bazę do wszechstronnego oddziaływania na młodego
człowieka, poprzez wpływ na jego rozwój emocjonalny i społeczny. Mamy pomóc
wychowankom w rozwoju ich osobowości, w odnalezieniu się we współczesnym świecie,
w dokonywaniu właściwych wyborów, nie poddawaniu się wpływom, manipulacji,
w wyrobieniu umiejętności porozumiewania się z innymi, mamy wspierać w samodzielnym
podejmowaniu decyzji, w rozwiązywaniu trudnych problemów. Jest to tematyka bardzo
złożona i trudna nie tylko dla ucznia, ale często także dla jego rodziców. Naszym zadaniem
jest przekazanie wiadomości na te tematy w jak najpełniejszy sposób, dostosowany do wieku
oraz zróżnicowanych możliwości percepcyjnych naszych uczniów. Ponieważ myślenie osób z
niepełnosprawnością intelektualna przebiega głównie na poziomie myślenia konkretno obrazowego, dlatego przekazywane treści muszą być adekwatne do rzeczywistości
i zrozumiałe dla uczniów. Zadaniem nauczyciela jest wprowadzenie swojego wychowanka
w świat wartości, których być może dotąd nie doświadczył, jego rolą jest wyposażenie
uczniów w taką wiedzę i umiejętności, które pozwolą mu poprawić jakość swojego życia.
CELE I SPOSOBY ICH OSIĄGANIA
CELE
Podstawowym celem programu przygotowującego do życia w rodzinie jest
kształtowanie postaw prorodzinnych, poprzez ukazywanie wartości rodziny w życiu
człowieka. Niemniej ważnym celem jest pomoc dziecku w rozwoju jego osobowości,
w odnalezieniu się w dzisiejszym świecie, w dokonywaniu wyborów, nie poddawaniu się
negatywnym wpływom, manipulacji. Istotnym celem tych zajęć jest też wyrobienie
umiejętności porozumiewania się z innymi, a także wspieranie uczniów w rozwiązywaniu
problemów związanych z trudnym okresem dojrzewania.
SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW
W doborze metod pracy należy wziąć pod uwagę przede wszystkim możliwości
percepcyjne i poznawcze naszych uczniów, dlatego trzeba uwzględnić zasady obowiązujące
na gruncie pedagogiki specjalnej i starać się wykorzystywać różnorodną aktywność uczniów.
Oddziaływania będą tym skuteczniejsze, im więcej zmysłów zostanie zaangażowanych w
procesie przyswajania wiedzy. Przyswojenie nowych treści wymaga często wielokrotnych
powtórzeń na zróżnicowanym materiale i w różnym kontekście. Należy dążyć do
wykorzystywania różnorodnych metod pracy, co ułatwi zainteresowanie uczniów poruszaną
problematyką, a także takich, które w dużym stopniu wymagają aktywnego uczestnictwa
uczniów. Oto propozycje metod aktywizujących ucznia, proponowane do wykorzystania
podczas realizacji treści projektu:
Gry interakcyjne i zabawy tematyczne-służą bezpiecznemu poznawaniu
nowości, poprawiają komunikowanie się, ułatwiają poznanie siebie i innych
Burza mózgów-służy stworzeniu listy pomysłów na rozwiązanie jakiegoś
problemu, pozwala uzyskać dużą liczbę propozycji w stosunkowo krótkim
czasie
Drama - polega na odgrywaniu scenek na wybrane tematy. Daje możliwość
postawienia się w sytuacji innej osoby i podjęcie próby zrozumienia jej myśli,
uczuć, postępowania. Sprawdza się także przy wypróbowywaniu nowych
sposobów zachowania i reagowania.
Ekspresja plastyczna- jak poprzednia metoda dobrze nadająca się dla uczniów
nieśmiałych, niechętnie wypowiadających się publicznie. Może być
realizowana indywidualnie lub grupowo. Proponując tę technikę należy
pamiętać, aby dać uczniom odpowiednią ilość czasu na wykonanie prac,
a także ich prezentację i omówienie. Należy pamiętać, że najważniejsza jest
możliwość wyrażenia własnych myśli i emocji poprzez twórczość, a nie
jedynie wartość estetyczna prac.
Dyskusja- metoda trudna dla dzieci upośledzonych umysłowo, ale warto z niej
skorzystać, gdy chcemy, aby uczniowie podzielili się doświadczeniami,
wymienili poglądy czy wypowiedzieli się na określony temat. Metoda ta
wymaga kierowania przez nauczyciela.
Różnego rodzaju „karty pracy”- czyli konkretne zadania dla ucznia lub grupy
przygotowane przez nauczyciela, polegające na wypełnieniu, uzupełnieniu,
wycięciu, ułożeniu itp.
Dzięki tym aktywnym metodom uczeń poznaje nowe treści poprzez mimowolną
autorefleksję, uczy się nowych umiejętności poprzez osobiste doświadczenia, a także
konfrontację swoich opinii z opiniami innych. Tak zdobyta wiedza – dzięki zaangażowaniu
emocjonalnemu- utrwala się łatwiej niż podawana w sposób bierny.
Jeżeli podczas realizacji treści projektu stosujemy metody słowne (np.: pogadanka,
rozmowa kierowana) należy uwzględnić wsparcie ich obrazem, np.: plansze, ilustracje,
zdjęcia, filmy lub ich fragmenty.
Warto też skorzystać z literatury, czasopism, listów, tekstów piosenek itp. Stanowią
one bazę do wprowadzenia nowego tematu, ułatwiają utrwalanie nowych treści, przypominają
i niewątpliwie urozmaicają, a czasem nawet umilają lekcję.
Realizacja części tematów dotyczących dojrzewania płciowego powinna odbywać się
w miarę możliwości w grupach dziewcząt i chłopców, ze względu na zakres poruszanej
problematyki oraz na poszanowanie intymności uczniów.
TREŚCI PROGRAMOWE
Myślenie dzieci niepełnosprawnych intelektualnie zasadniczo przebiega na poziomie
konkretno - obrazowym. Brak myślenia abstrakcyjnego powoduje, że treści programowe
muszą być ujęte zrozumiale, powinny konkretnie odnosić się do rzeczywistości znanej
uczniom. Treści lekcji powinny nawiązywać do sytuacji bliskich, znanych z obserwacji
i doświadczenia. Powinny one aktywizować ucznia i angażować emocjonalnie. Przeżywanie
tematu jest ważnym elementem wpływającym na osobiste odniesienie do podejmowanych
w czasie lekcji zagadnień. Treści nauczania w tym obszarze obejmują zagadnienia bardzo
złożone i trudne dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną. Dobór tych treści powinien
być poprzedzony wnikliwą analizą sytuacji rodzinnej uczniów oraz poznaniem ich
indywidualnych możliwości poznawczych. Nauczyciel, uwzględniając podstawę
programową, powinien wybrać te tematy, które dotykać będą konkretnych problemów
uczniów i pozwolą wskazać im sposoby ich rozwiązywania. Formy i metody pracy muszą
uwzględniać zasady obowiązujące w nauczaniu dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w
stopniu umiarkowanym lub znacznym, a w szczególności zasadę przystępności i stopniowania
trudności oraz przede wszystkim indywidualizacji w podejściu do każdego ucznia.. Należy
położyć duży nacisk na problematykę wychowawczą, jaką niosą ze sobą proponowane treści
kształcenia. Realizując treści programowe „przygotowania do życia w rodzinie”,
koncentrujemy się w dużej mierze na rodzinie i grupie rówieśniczej- środowiskach
najbliższych naszym wychowankom, a nie zawsze funkcjonujących prawidłowo. Brak często
„punktu odniesienia” przekazywanych przez nas treści do ich sytuacji życiowej. Musimy
jednak dołożyć wszelkich starań, aby pomóc naszym uczniom w wykształceniu
pielęgnowaniu takich wartości, które są niezbędne w budowaniu właściwych relacji z innymi
ludźmi. Również rozważania dotyczące dorastania i dojrzewania należy ukazać nie tylko w
aspekcie płciowości, ale powiązać je z refleksjami o rodzinie, kulturze i wartościach
moralnych. Poruszamy także problematykę koleżeństwa i przyjaźni, pomagamy odnaleźć się
młodym ludziom w dzisiejszym świecie, wskazujemy jak dokonywać właściwych wyborów
nie poddając się wpływom i manipulacji. Ważne jest, aby przekazywana wiedza dostosowana
była do możliwości uczniów i przekazana w sposób rzetelny, a jednocześnie delikatny.
TREŚCI PROGRAMOWE
Klasa I
Podstawowe funkcje rodziny z podkreśleniem miejsca dziecka w rodzinie.
Przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie czasu
wolnego. .
Podstawowa wiedza dotycząca budowy ciała człowieka
Zmiany fizyczne i psychiczne okresu dojrzewania. Zróżnicowane,
indywidualne tempo rozwoju.
8.higiena ciała w okresie dojrzewania
uczucia i emocje mające wpływ na nasze samopoczucie
Środki masowego przekazu: zasady i kryteria wyboru czasopism, książek, filmów
i programów telewizyjnych.
Klasa II
Więź rodzinna, związki uczuciowe i inne relacje w rodzinie, konflikty i ich
rozwiązywanie.
Istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny szacunek, udzielanie sobie
pomocy, współpraca, empatia.
Różnice i podobieństwa między chłopcami i dziewczętami. Identyfikacja
z własną płcią. Akceptacja i szacunek dla ciała.
Funkcjonowanie układu rozrodczego człowieka.
Prawo człowieka do intymności i ochrona tego prawa
Dobry i zły dotyk - postawy asertywne.
Klasa III
Miłość młodzieńcza, miłość dojrzała – sposoby okazywania miłości,
odpowiedzialność za siebie i drugiego człowieka
Zakładanie rodziny:
Okres narzeczeński
Ślub, małżeństwo
Świadome macierzyństwo i ojcostwo
Udział i role małżonków w wychowaniu potomstwa
Ciąża, rozwój dziecka przed urodzeniem, poród, przyjęcie dziecka jako
nowego członka rodziny.
Choroby przenoszone drogą płciowa – jak się przed nimi ustrzec
Odpowiedzialność za własny rozwój, kształtowanie prawidłowych zachowań.