Muzyka w XVI-wiecznej Polsce

Dramaty zachodnie, oparte na wątkach mitologicznych, były wystawiane już na
początku XVI wieku przez studentów uniwersytetu w Krakowie, pod
kierownictwem ich profesorów. Na dworze królewskim, pierwsze przedstawienia
teatralne wpierw wystawiane były po łacinie, po czym szybko zaczęto używać
języka polskiego. Sztuki zamawiali zamożni mieszczanie. Bilety sprzedawano po
cenie będącej równowartością dwunastu gęsi. Jednocześnie kwitł świecki teatr
popularny.
Muzyka w XVI-wiecznej Polsce
Polska muzyka renesansowa znacząco rozwinęła się w XVI wieku, a jej
głównym ośrodkiem stał się Kraków. Polscy kompozytorzy pisali przede
wszystkim utwory polifoniczne do tekstów liturgicznych. Jan z Lublina
opracował Tabulaturę organową (około 1540 r.), świadczącą o wysokim
poziomie artystycznym i bardzo zróżnicowanym repertuarze muzycznym jaki
wówczas istniał w Polsce. W 1580 r. wydano psalmy Mikołaja Gomółki,
skomponowane do słów Jana Kochanowskiego. Długa lista studentów teorii
muzyki na uniwersytecie w Krakowie jest dobrze udokumentowana w
uniwersyteckiej bibliotece, gdzie znajduje się wiele rękopisów traktatów o
muzyce, jak też ich pierwsze edycje drukiem. Powszechnie grano muzykę na
lutnię. Komponowano ją do preludiów, fantazji, tańców, pieśni miłosnych i
innych utworów na głos. Na dworze królewskim w Krakowie, najbardziej
znanym lutnistą był Valentin Bakfark (1507-1576). Jego kompozycje wydano
drukiem w Lyonie (1552), Paryżu (1564), Krakowie (1565 i 1568) oraz
Antwerpii (1569). Spośród innych znanych kompozytorów należy wymienić
Wojciecha Długoraja i Jakuba Polaka (znanego też jako Jacob de Reys). Muzyka
świecka komponowana przez anonimowych artystów nawiązywała do tematów
historycznych i upamiętniała różne zwycięskie bitwy, wydarzenia na dworze
królewskim, jak też miała na celu podniesienie morale ludu.
Czterostrunowe gęśle i skrzypce wymienione są w polskim piśmiennictwie od
niepamiętnych czasów. Natomiast w drugiej połowie XVI w., na jakieś
pięćdziesiąt lat przed zapisami w archiwach włoskich, Marcin Groblicz (ok.
1530-1610) dopasował pudło rezonansowe XV-wiecznej, włoskiej,
siedmiostrunowej lira de braccio do polskich czterostrunowych gęśli i w ten
sposób stworzył w Krakowie pierwsze nowoczesne skrzypce na świecie.
Wyrzeźbił nowy rodzaj główki z czterema pokrętłami na polskie cztery struny –
jedyne w Europie. Sama główka była wyrzeźbiona na kształt lwiej głowy.
Obecnie, skrzypce Groblicza warte są ponad $50 000.
43