OZ Plan odnowy - RACIBOROWICE

Transkrypt

Załącznik
do uchwały Nr XIII/ 93 /08
Rady Gminy Warta Bolesławiecka
z dnia 28 lutego 2008 roku
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI
RACIBOROWICE DOLNE
RACIBOROWICE GÓRNE
2007 - 2013
Plan Odnowy Miejscowości / Raciborowice Dolne i Górne / 2007 – 2013
gmina Warta Bolesławiecka/powiat bolesławiecki/województwo dolnośląskie
SPIS TREŚCI
WSTĘP
I.
ZGODNOŚĆ
I
SPÓJNOŚĆ
PLANU
ODNOWY
MIEJSCOWOŚCI
RACIBOROWICE DOLNE I GÓRNE Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI
II.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI
1. LOKALIZACJA
2. HISTORIA
3. CHARAKTERYSTYKA STANU OBECNEGO
3.1. Morfologia i walory krajobrazowe
3.2. Ludność
3.3. Podmioty gospodarcze
3.4. Struktura bezrobocia
4. INWENTARYZACJA ZASOBÓW MIEJSCOWOŚCI
4.1. infrastruktura techniczna;
4.2. kultura, oświata , sport;
4.3. opieka zdrowotna;
4.4. inne instytucje obsługi mieszkańców;
4.5.organizacje społeczne
4.6. rekreacja i turystyka
4.7. tereny inwestycyjne
III.
ANALIZA SWOT
IV.
IDENTYFIKACJA WYSTĘPUJĄCYCH PROBLEMÓW
V.
OPIS I UZASADNIENIE PROJEKTU
VI.
PRZEDMIOT PROJEKTU
VII.
CELE PROJEKTU
VIII.
OCZEKIWANE REZULTATY
IX.
PARTNERZY
X.
ZARZĄDZANIE I MONITORING
XI.
HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ UJĘTYCH W PLANIE
ODNOWY MIEJSCOWOŚCI RACIOROWICE DOLNE I GÓRNE
2
WSTĘP
Idea powstania Planu Odnowy Miejscowości Raciborowice Dolne i Raciborowice
Górne
narodziła
się w momencie skonkretyzowania
potrzeb i marzeń
społeczności lokalnej. Dokument ten stanowić ma charakterystykę i wizję
rozwoju miejscowości uwzględniający zgłaszane
przez mieszkańców wsi
problemy i propozycje poprawy warunków życia społeczności lokalnej.
Zaangażowanie , wzrost społecznej świadomości zaowocowało podjętą decyzją
o opracowaniu dokumentu. Stanowić on będzie również podstawę do
aplikowania środków w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007 – 2013.
I.
ZGODNOŚĆ I SPÓJNOŚĆ PLANU ODNOWY MIEJSCOWOŚCI
RACIBOROWICE DOLNE I RACIBOROWICE GÓRNE
Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI
Plan odnowy miejscowości Raciborowice Dolne i Raciborowice Górne
jest
spójny z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia w którym to
dokumencie jednym z celów strategicznych jest rozwój obszarów wiejskich .
Plan odnowy miejscowości Raciborowice Dolne i Raciborowice Górne wpisuje
się w realizację celów strategicznych określonych w Programie Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 – oś priorytetowa 3 – podniesienie
jakości życia na obszarach wiejskich – działanie 3 – odnowa i rozwój wsi.
3
Plan odnowy miejscowości Raciborowice Dolne i Raciborowice Górne jest
zgodny z celami strategicznymi określonymi w Strategii Rozwoju Województwa
Dolnośląskiego do roku 2020 ponieważ realizacja przyjętych w planie zadań to :
osiągnięcie
strategicznego
celu
„przestrzennego”
Strategii
Województwa tj. zwiększenie spójności przestrzennej i infrastrukturalnej
regionu i jego integracja z europejskimi obszarami wzrostu;
wpisanie się w realizację priorytetu 2 sfery przestrzennej Strategii
Województwa tj. podniesienie poziomu życia ludności wiejskiej
Plan odnowy miejscowości Raciborowice Dolne I Raciborowice Górne jest
spójny ze Strategią Rozwoju Obszarów Wiejskich Województwa Dolnośląskiego
bowiem stanowi podstawę dla realizacji celu Strategii jakim jest podniesienie
poziomu życia ludności wiejskiej.
Plan odnowy miejscowości Raciborowice Dolne I Raciborowice Górne jest
zgodny z Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Warta Bolesławiecka ; ze Strategią
Rozwoju Gminy Warta
Bolesławiecka
oraz
ze
Studium
uwarunkowań
i
kierunków przestrzennego zagospodarowania Gminy Warta Bolesławiecka
4
II.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI
1. LOKALIZACJA
5
Wieś Raciborowice Dolne i Górne należy do gminy Warta Bolesławiecka
położonej w obrębie Prowincji - Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Nizina Sasko-Łużycka oraz Sudeckiej i pogórza Sudeckiego, Makroregion - Nizina
Śląsko – Łużycka. Północna część gminy leży na obszarze Równiny Chojnowskiej,
wchodzącej w skład Niziny Śląsko-Łużyckiej, natomiast południowa leży w
obrębie Pogórza Kaczawskiego ,
wchodzącego w skład Pogórza Zachodnio-
Sudeckiego.
Administracyjnie Gmina Warta Bolesławiecka leży w powiecie bolesławieckim, w
południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego na obszarze 11 090
ha. Od strony północnej, wschodniej i częściowo południowej graniczy z
gminami Gromadka, Chojnów, Zagrodno i Pielgrzymka. Od strony zachodniej i
południowo-zachodniej z gminami Bolesławiec i Lwówek Śląski.
Miejscowość Raciborowice Dolne i Górne jest wsią położoną
części gminy. Jej północna część
w
południowej
graniczy z Wartą Bolesławiecką i Iwinami,
wschodnia – z Jurkowem. Wieś zamyka południową granicę gminy Warta
Bolesławiecka przylegając od strony zachodniej do gminy Bolesławiec, od
południa do gminy Lwówek i od wschodu – do gminy Pielgrzymka.
2. HISTORIA
Raciborowice Dolne i Górne – niemiecka nazwa wsi – Groß Hartmannsdorf
Wieś położona nad Bobrzycą podzielona na część Górną i Dolną. Po raz pierwszy
wymieniona jako Hartmanni villa – w 1268 roku, założona przez kolonistów
niemieckich około 1200 roku na prawie niemieckim, szybko się rozrastała i
została podzielona na dwie domeny: górną i dolną. Zamieszkiwało ją
kilkudziesięciu
zawdzięcza
bogatych
chłopów
(bauerów).
wapnu, a konkretnie dawnym
Rozwój
gospodarczy
wieś
zakładom Niederschleisischen
Kalkwerke i Kalkwerk Groß Hartmannsdorf G.m.b.H. in Groß Hartmannsdorf bei
Bunzlau in Schlesien, którego złoża dały początek działającej do 1992 roku
cementowni „Podgrodzie“.
właściciela
Dzięki wielu inwestycjom wykonywanym przez
Gustawa Prallego zakład stał się jedną z najbardziej
znanych w
6
Niemczech fabryk wapienniczych zatrudniając przed wojną ponad 200 osób.
Warto tu dodać, że początki przemysłu wapienniczego w Raciborowicach są
datowane już na rok 1568, kiedy to w księdze podatkowej księstwa świdnickojaworskiego wspomniano o 5 markach płaconych z pieca wapiennego w
Raciborowicach.
Poniżej – Raciborowice Górne na rycinie Wernera z 1750 roku (od lewej: kościół pw. Św.
Michała Archanioła, ewangelicki dom modlitwy, pastorówka ze szkołą) i współcześnie:
kościół pw. Michała Archanioła i krzyż pokutny – przy drodze nieopodal kościoła.
7
Najważniejsze zabytki miejscowości:
1) kościół katolicki pod wezwaniem św. Michała Archanioła wzniesiony
przed XIII wiekiem, przebudowany na późnogotycki w II połowie XVI w.:
dobudowano wówczas wieżę (1577) i chrzcielnicę (1578) – powyżej z
lewej;
2) zbudowany w 1905 roku most po dawnej kolejce,
3) kamienny kierunkowskaz przy drodze do Jurkowa ze słabo widocznymi
od północy strzałkami i napisami,
4) krzyż pokutny – nieopodal kościoła, na skarpie przy drodze – powyżej z
prawej;
5) piece wapienne.
8
3. CHARAKTERYSTYKA STANU OBECNEGO
3.1. morfologia i walory krajobrazowe miejscowości
Raciborowice Dolne i Górne stanowią odrębne jednostki pomocnicze gminy,
jednak faktycznie traktowane są jako jedna wieś. Granicę tworzy odrębnie
przyjęta numeracja domów, która dla Górnych rozpoczyna się od strony
Sędzimirowa i biegnie do numeru 200, zaś kolejny z domów na nadany numer 1
i biegnie do numeru 120 w kierunku Iwin. Oba sołectwa zajmują łącznie
powierzchnię
2.448,20
ha co stanowi 22,2% powierzchni gminy Warta
Bolesławiecka, a dokładnie: Górne zajmują powierzchnię 1.448,52 , Dolne 999,68
ha. Przeważają użytki rolne, których powierzchnia wynosi w Górnych – 1.068,33
ha i Dolnych – 724,28 ha, Lasy i grunty leśne zajmują
łącznie 284,32 ha
stanowiąc 11,6% gruntów ogółem.
Raciborowice
Dolne
i
Górne
należą
do
makroregionu
Pogórze
Zachodniosudeckie z granicą na nitce drogi przebiegającej z Łazisk do Iwin.
Obie
miejscowości
należą
do
mezoregionu
Pogórze
Kaczawskie
i
mikroregionu Pogórze Bolesławieckie.
Obszar jest równiną terasy akumulacyjnej zlodowacenia środkowopolskiego.
Strefa pogórza nie zaznacza się gwałtowną zmianą charakteru, lecz pojawiają
się pojedyncze wzniesienia,
z charakterystyczną równoleżnikową strukturą
wzniesień i obniżeń wykorzystywanych przez dopływy Bobrzycy płynącej
asekwentnie
do
struktury
geologicznej
starszego
podłoża.
Wysokości
bezwzględne wahają się pomiędzy 179 m.n.p.m.w dolinie Bobrzycy do około
260 m.n.p.m. w kierunku Grodźca. Do większych wzniesień należy góra TRAWNIK
o wysokości 262,7 m.n.p.m. W okolicach Raciborowic znajdują się wychodnie
piaskowców, a ponadto teren charakteryzuje się obecnością podłoża osadów
kenozoicznych, tworzących wyraźne wzniesienia i garby. Rzeka Bobrzyca
prowadzi przez teren Raciborowic swój górny bieg
o charakterze potoku
górskiego, dużym spadku i wąskim korycie.
9
Występowanie na terenie wsi złoży margli i wapieni spowodowało zmiany
krajobrazu wywołane działalnością wydobywczą, co w przypadku Raciborowic
sprowadza się do kilku większych i mniejszych wyrobisk.
Ponadto główną
dominantę krajobrazu stanowią pola uprawne oraz łąki i lasy. Bliskie sąsiedztwo
Obszaru Chronionego Krajobrazu „Grodziec” stwarza dogodne warunki do
wypoczynku i rekreacji różnego typu.
Na terenie wsi znajduje się kompleks parkowy, przeznaczony w chwili obecnej
na plac zabaw dla dzieci. Dla tego terenu przygotowywana jest dokumentacja
szerszego
zagospodarowania
dla
wypoczynku
rodzinnego.
W
czasie
przedwojennym park był miejscem lokalizacji pomnika wojennego bohaterów
wojny francusko-pruskiej. Zabytek przedstawiał dużych rozmiarów postać
legendarnej „Germanii” z mieczem w ręku i pochyloną głową. Stała ona na
kilkumetrowym cokole na środku obecnego parku jordanowskiego i była
największym pomnikiem na obecnym terenie gminy.
We
wsi zarejestrowany jest tylko jeden pomnik przyrody - dąb szypułkowy
„MAMUT” rosnący przy remizie strażackiej.
Raciborowice to wieś wijąca się wzdłuż głównej drogi – tu powiatowej, której
zabudowania ograniczają wzniesienia terenu. Wieś powstała głównie wzdłuż
koryta rzeki Bobrzyca i tylko
z niewielkimi odchyleniami równoległymi.
Raciborowice Górne zamykają granice gminy od strony południowej. Mimo
dużej
w
porównaniu
z
innymi
sołectwami
odległości,
dobry
układ
komunikacyjny gminy pozwala na łatwe dotarcie do wybranych miejscowości
docelowych.
3.2. ludność
W okresie powojennym Raciborowice Dolne i Górne
zasiedlili w 16%
przesiedleńcy z byłego ZSRR, w 40% - z centralnej Polski, 40% z Jugosławii.
Około 3% ludności stanowią Niemcy i autochtoni, a 1% to Polacy, którzy
przybyli z terenu Francji.
Według stanu na dzień 31 lipca 2007 roku obie wsie zamieszkuje łącznie 2.232
mieszkańców, w tym 1.137 kobiet, a dokładnie:
10
-
Raciborowice Dolne – 765 mieszkańców w tym 383 kobiet;
-
Raciborowice Górne – 1467 mieszkańców w tym 754 kobiety.
Gęstość zaludnienia w obrębie Raciborowice Dolne należy do średnich i wynosi
73 osoby/ km 2 , a w obrębie Raciborowiec Górne jest wysoka i wynosi 99 osób
na km2.
Struktura wiekowa ludności wsi obu sołectw jest różna.
W Raciborowicach
Dolnych odsetek ludzi młodych do 17 roku życia wynosi 18,6% tj. 142 osoby/ a
w Górnych - 22,6% tj. 332 osoby , odsetek ludności w wieku produkcyjnym
wynosi odpowiednio w Dolnych – 68% tj. 520 osób / w Górnych – 65% tj. 954
osoby, a w wieku poprodukcyjnym odpowiednio w Dolnych – 13,4% tj. 103
osoby / w Górnych – 12,4% tj. 181 osób.
Struktura wiekowa mieszkańców
Raciborowic Dolnych i Górnych
liczba
1500
520
1000
500
142
332
954
103
181
0
y
ny
yjny
cyjn
kcyj
u
d
dukc
o
oduk
o
r
r
r
p
p
p
d
o
p
wiek
prze
wiek
wiek
Raciborowice Dolne
Raciborowice Górne
Ludność wsi Raciborowice Dolne ma najniższy w badanych jednostkach
pomocniczych gminy (tj. w Iwinach, Tomaszowie Bol., Szczytnicy) wskaźnik
liczby ludzi młodych, spadający poniżej 19%, podczas gdy w pozostałych
miejscowościach gminy przekracza najczęściej 22%. Świadczy to o starzejącym
się społeczeństwie tego sołectwa. Społeczność sołectwa Raciborowice Górne
mieści się w widełkach średnich statystycznych gminy.
11
Powodem takiego stanu może być sytuacja na rynku pracy w obu wsiach, które
skupione do 1990 roku na działalności jednego dużego zakładu produkcyjnego,
jakim była cementownia nie wykształciły własnego, alternatywnego rynku
pracy.
Upadek
cementowni
stał
się
przyczyną
powstania
głębokiego
bezrobocia strukturalnego we wsi. Do dnia dzisiejszego pewne grupy dawniej
związane z pracą w cementowni nie znalazły dla siebie innych form aktywności
zawodowej i stały się podwaliną powstawania nowych skupisk ludności
nieaktywnej, nie poszukującej pracy, liczącej na ponowne zatrudnienie w
cementowni, które to plany i nadzieje na ponowną działalność zakładu
towarzyszą mieszkańcom od wielu już lat.
3.3. podmioty gospodarcze
Łącznie zarejestrowanych 51 przedsiębiorców w obu jednostkach, w tym 6
nieaktywnych, to wynik nie powalający z nóg. Ten element jest szcególnie
widoczny,
gdy
przeliczymy
liczbę
podmiotów
przypadających
na
100
mieszkańców sołectw, gdzie dla Szczytnicy osiąga on 3,1 przedsiębiorstw /100
mieszkańców, dla Tomaszowa Bol. – 4,4, dla Warty Bol. - 4,9, a dla Raciborowic
Dolnych i Górnych – zaledwie 2,4 przedsiębiorstw/100 mieszkańców.
Ocenę
prawdopodobnych przyczyn tej sytuacji przedstawiono w punkcie powyższym.
W
obecnym
okresie
w
Raciborowicach
Dolnych
i
Górnych
z
liczby
zarejestrowanych przedsiębiorców:
-
handel
nieaktywne),
–
prowadzi
20
przedsiębiorców
(plus
2
zarejestrowane,
-
usługi transportowe – 5,
-
ogólnobudowlane – 7,
-
usługi samochodowe – 2,
-
produkcja – 3 (plus 2 zarejestrowane, nieaktywne),
-
zdobienie ceramiki – 1 (plus 1 zarejestrowany, nieaktywny),
-
gastronomia – 1,
-
usługi lekarskie – 1,
12
-
inne – 5 (plus 1 zarejestrowany, nieaktywny - biuro obrachunkowe,
naprawa AGD, drukarnia).
ZAREJESTROWANE PODMIOTY DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ W RACIBOROWICACH DOLNYCH I GÓRNYCH
handel
12%
produkcja
2% 2%
usługi ogólnobudowlane
10%
usługi samochodowe
4%
zdobienie ceramiki
4%
42%
transport
inne
14%
gastronomia
10%
lekarskie
3.4. struktura bezrobocia
Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Bolesławcu Raciborowice Dolne i
Górne zamieszkuje (wg stanu na dzień 30.06.2007 r.) 148 bezrobotnych,
zarejestrowanych mieszkańców. W porównaniu z tym samym okresem roku
minionego notujemy spadek liczby bezrobotnych o niemal 40% tj. o 60 osób.
Taka sytuacja wynika prawdopodobnie z kilku przyczyn:
-
część osób bezrobotnych podjęła zatrudnienie;
-
znaczna część nie rejestruje się w Urzędzie Pracy i pracuje poza granicami
kraju;
-
część z bezrobotnych straciła nadzieję na otrzymanie propozycji pracy i
nie kontaktuje się już z Urzędem Pracy.
13
Z grupy bezrobotnych 148 mieszkańców 71 osób stanowią kobiety. Z ogółu
bezrobotnych PUP zarejestrował 3 osoby z wykształceniem wyższym, 35 osób z
wykształceniem średnim i 55 osób z wykształceniem gimnazjalnym i niższym. W
podanej grupy bezrobotnych tylko 17 osób w tym 4 kobiety korzysta z prawa
do zasiłku.
Bezrobocie
rejestrowane
nie
w
pełni odzwierciedla
faktyczną
sytuację
mieszkańców. Zarówno w gminie, jak i w badanej wsi, od wielu lat istnieje tzw.
szara strefa bezrobocia. Wielu mieszkańców wsi wzięło swoje życie w swoje
ręce i nie licząc na oferty biur pracy – sami poszukują i przyjmują oferty pracy,
najczęściej poza granicami naszego kraju, czy też sezonowej.
4. INWENTARYZACJA ZASOBÓW MIEJSCOWOŚCI
4.1.
infrastruktura techniczna
Raciborowice Dolne i Górne traktowane są pomimo istniejącego podziału
administracyjnego jako jedna wieś.
Ma na to wpływ zapewne fakt,
że
pomiędzy obiema miejscowościami nie ma fizycznego podziału. Podział jest
głównie geodezyjny i wynika z przyjętych ustaleń dotyczących wyznaczonych
na obszarze gminy obrębów geodezyjnych.
Obie wsie w 1990 rok weszły z różnym uzbrojeniem:
-
Raciborowice Górne miały zaledwie elektryczność, 4 km. dróg twardych i
1 km sieci kanalizacyjnej,
-
Raciborowice Dolne zaś posiadały elektryczność, 4 km. dróg twardych,
8,1 km. sieci wodociągowej, 90 zdrojów ulicznych i 1,2 km. kanalizacji.
Dolne były więc bardziej zurbanizowane niż Górne. Po 1990 roku władze
samorządowe odstąpiły od odmiennego traktowania miejscowości, inwestując
równomiernie w oba sołectwa.
14
SIEĆ WODOCIĄGOWA
Wieś Raciborowice Dolne i Górne jest w
wodociągowa wykonana jest z rur PCV,
100% zwodociągowana.
Sieć
jej długość wynosi 31,4 km. (z
przyłączami) i jest do niej przyłączonych 284 odbiorców. Sieć administrowana
jest przez Gminny Zakład Gospodarki Komunalny w Warcie Bolesławieckiej z/s w
Lubkowie. Sieć wodociągowa jest zasilana z ujęcia w Bolesławcu.
SIEĆ KANALIZACYJNA
Miejscowość Raciborowice Dolne i Górne jest w 100% skanalizowana . Długość
sieci kanalizacyjnej wynosi ok. 24,4 km. (z przyłączami) i jest do niej
podłączonych 273 budynki mieszkalne i zbiorowego zamieszkania. Ścieki
pochodzenia
bytowo
-
mechaniczno-biologicznej
gospodarczego
oczyszczalni
odprowadzane
ścieków
są
siecią
zlokalizowanej
do
w
Raciboprowicach Dolnych o przepustowości 721m3 ścieków na dobę.
SIEĆ GAZOWA
Wszyscy mieszkańcy miejscowości Raciborowice Dolne i Górne posiadają dostęp
do gazu sieciowego. W obu sołectwach wykonanych zostało łącznie 19,3 km
sieci i 145 przyłączy. Do 2007 roku wykonanych zostało łącznie 59 podłączeń do
sieci gazowej (Górne – 32, Dolne – 27). Kosztowna inwestycja nie przyniosła więc
dotąd spodziewanych efektów ekologicznych.
ODBIÓR ŚCIEKÓW
Miejscowość Raciborowice Dolne i Górne Ścieki pochodzenia bytowo gospodarczego
oczyszczalni
odprowadzane
ścieków
są
siecią
zlokalizowanej
w
do
mechaniczno-biologicznej
Raciborowicach
Dolnych
o
przepustowości 721m3 ścieków na dobę.
Z możliwości
oczyszczania
ścieków w tej oczyszczalni korzysta ok.
30,0 %
ogółu populacji naszej gminy oraz mieszkańcy wsi Sędzimirów z sąsiedniej
gminy Pielgrzymka.
15
GOSPODARKA ODPADAMI
100% mieszkańców Raciborowice Dolne i Górne objętych jest zorganizowaną i
selektywną zbiórką odpadów. Działalnością związaną z odbiorem, transportem,
odzyskiem oraz unieszkodliwianiem odpadów zajmuje się Gminny Zakład
Gospodarki Komunalnej w Warcie Bolesławieckiej z/s w Lubkowie. Do zbiórki
odpadów w zabudowie wielorodzinnej przyjęto system „na donoszenie” do
pojemników 1100 dm3 i 240 dm3; a w zabudowie jednorodzinnej „u źródła” w
pojemnikach 110 dm3;
W miejscowości znajduje się składowisko odpadów, które zlokalizowane jest w
naturalnym zagłębieniu terenu położonym na wschód od zabudowań wsi
Raciborowic
Dolnych
w
kierunku
Jurkowa.
Składowisko
odpadów
ma
powierzchnię całkowitej 0,50 h i jest eksploatowane jest od 1998 roku. Na
składowisko dostarczane są odpady inne niż niebezpieczne - komunalne z
gospodarstw domowych z terenu gminy oraz odpady obojętne. Odpady
dowożone są samochodami specjalistycznymi i deponowane na wysypisko.
16
TELEFONIZACJA
Wieś Raciborowice Dolne i Górne objęta jest zasięgiem nowoczesnej telefonii.
Wszyscy mieszkańcy
mają możliwość posiadania telefonu i korzysta tej
możliwości około 420 abonentów. Łącza obsługiwane są
centralę cyfrową. Istnieją
przez nowoczesną
linie ISDN, łącza DSL oraz
nadajniki sieci
komórkowych ERA i PLUS, zasięg swój ma również sieć ORANGE.
SIEĆ CIEPŁOWNICZA
Miejscowość Raciborowice Dolne i Górne nie jest wyposażona w centralną sieć
ciepłowniczą. Mieszkańcy wsi korzystają ze źródeł lokalnych i własnych – piece
opalane w zdecydowanej większości drewnem, węglem lub koksem, a także - w
niewielkim procencie - gazem.
DROGI
Przez
Raciborowice Dolne i Górne przebiegają drogi gminne i powiatowe
Wszystkie drogi gminne posiadają nawierzchnię asfaltową. Drogi powiatowe
zostały zmodernizowane w latach 2006-2007 i w chwili obecnej wymagają tylko
bieżącej
konserwacji.
Odnowione
zostały
także
chodniki
przy
drogach
powiatowych wraz z naprawą kanalizacji burzowej, która z powodu zamulenia
nie
czyszczonych
kanałów
stała
się
przyczyną
podtopień
budynków
mieszkalnych w 2007 roku.
4.2.
kultura, oświata i sport
W Raciborowicach Górnych, przy boisku sportowym zlokalizowana jest świetlica
wiejska przejęta od syndyka masy upadłości cementowni w Raciborowicach.
Świetlica gruntownie wyremontowana i przebudowana służy mieszkańcom obu
17
sołectw i jest wykorzystywana na potrzeby wsi. W pomieszczeniach dawnej
kawiarni działa również świetlica nastawiona na zagospodarowanie czasu
wolnego dzieci i młodzieży oraz kawiarenka internetowa.
Obok obiektu zlokalizowane jest boisko sportowe wykorzystywane głównie na
potrzeby działającego we wsi Gminnego Klubu Sportowego.
W Raciborowicach Dolnych działa zbudowana w latach 70-tych, w ramach akcji
1000 szkół na 1000-lecie PRL Szkoła Podstawowa im. H.Sienkiewicza W 2007 roku
do szkoły
uczęszczało 159 dzieci nauczanych w klasach I-VI oraz 21 dzieci w
klasie „O”. W szkole wykonano szereg prac remontowych dostosowując jej stan
techniczny do wymogów czasów obecnych, a nadto
wyposażana
w
nowoczesny
sprzęt
Mankamentem
w
infrastrukturze
bezpiecznego,
przystosowanego
komputerowy
oświatowej
dla
jest
osób
tej
systematycznie
i
dydaktyczny.
placówki
jest
niepełnosprawnych
brak
boiska
przyszkolnego, zniszczony dziedziniec przyszkolny i schody biegnące po stoku
wzniesienia, na którym jest wybudowana szkoła – przewidziane do kapitalnego
remontu w najbliższych latach.
W budynku Szkoły Podstawowej prowadzona jest gminna biblioteka publiczna
wyposażona w bogaty księgozbiór. Wielkość i różnorodność księgozbioru daje
wszystkim
pozycji
mieszkańcom
książkowych,
a
miejscowości
także
ułatwia
możliwość
młodzieży
wyboru
szkolnej
odpowiednich
dotarcie
do
poszukiwanych pozycji książkowych. Dodatkowo – w bibliotece stworzono
kącik internetowy, który umożliwia czytelnikom skorzystanie z informacji
dostępnych na stronach www. Korzystanie z internetu jest bezpłatne.
W Raciborowicach Dolnych funkcjonuje już ponad 50 lat, jedyne na terenie
wiejskim w województwie, kino „KUJAWY”, które nadal ma niewielką, ale stałą
grupę miłośników preferujących spędzanie czasu przed wielkim ekranem.
18
4.3. opieka zdrowotna
Mieszkańcy
Dolnych
Raciborowic
i
zaoptowani
Górnych
są
do
świadczonych przez lekarza
rodzinnego
usług
realizowanych przez lekarzy
zatrudnionych
Niepublicznym
Podstawowej
Zdrowotnej, z
Zakładzie
Opieki
siedzibą w
Racibowicach Górnych.
Mieszkańcy wsi mogą zaopatrzyć się w niezbędne leki w dwóch aptekach
zlokalizowanych w Raciborowicach Dolnych.
Mieszkańcy wsi mogą liczyć również
na doraźne badania specjalistyczne
wykonywane podczas prowadzonych akcji profilaktycznych. Inicjatywa takich
badań wśród społeczności lokalnej wychodzi zarówno od środowiska lokalnego
jak i ze strony lekarzy specjalistów.
W miejscowości działa również prywatna i publiczna praktyka stomatologiczna,
z której mogą skorzystać mieszkańcy wsi.
4.4. inne instytucje obsługi mieszkańców
Raciborowice Dolne i Górne jako dawna wieś gromadzka i z prężnie działającym
przez lata powojenne zakładem przemysłowym miały lepiej od innych sołectw
rozwiniętą sferę usług.
Usługi pocztowe
na rzecz społeczności lokalnej realizowane są przez Urząd
Pocztowy zlokalizowany w budynku Poczty Polskiej zlokalizowanym niemal w
19
centrum wsi.
Poczta jest placówką centralną dla wszystkich miejscowości
naszej gminy.
Potrzeby
wyznaniowe i obrzędów religijnych
mieszkańcy zaspokajają w
kościele parafialnym pw. Michała Archanioła i w sąsiadującej z kościołem
plebanii.
Artykuły spożywcze i przemysłowe nabywają w 22 zarejestrowanych sklepach
wielobranżowych. We wsi działa również restauracja i piekarnia dostarczająca
pieczywo do miejscowych sklepów.
4.5. organizacje społeczne
STRAŻ POŻARNA
Początki
zorganizowanego
czterdziestych.
Raciborowicach.
W
1949
ratownictwa
roku
ogniowego
powstała
Ochotnicza Straż Pożarna
nastąpiły
Ochotnicza
Straż
w
latach
Pożarna
w
ma swoją siedzibę położoną w
centrum wsi – obiekt wybudowano w latach 70-tych z garażem na wóz bojowy i
pomieszczeniami nad garażem do prowadzenia innych form działalności.
W
chwili obecnej jednostka skupia 17 strażaków i jest zarejestrowana jako
stowarzyszenie. Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza skupia 8 młodych. Jednostka
pracuje z wykorzystaniem starego pojazdu pożarniczego marki STAR i pomimo
ciągłego
doposażania
–
sygnalizuje
podstawowym i specjalistycznym
węże,
również
takim jak
braki
w
wyposażeniu
np. drabina typu D10W i GBA,
buty specjalne a dla niedawno utworzonej drużyny młodzieżowej
niezbędny byłby komplet dresów.
Po ostatnich wyborach nowych władz zarządu
zdecydowanie wzrosło
zainteresowanie i aktywność zarówno członków Straży jak i potencjalnych
kandydatów.
20
ZESPOŁY LUDOWE
Kobiety Raciborowic Dolnych i Górnych od 10 lat
„Podgrodzianki”, który bierze
działają w zespole
udział w wielu festiwalach
o znaczeniu
ponadlokalnym i międzynarodowym.
KLUB SPORTOWY
Historia klubu sportowego w Raciborowicach Górnych sięga 1948 roku, w
którym rozpoczął swoją przygodę w klasie C. Po 10 latach pracy drużyna
uzyskała awans do wyższej ligi, kolejny w 1996 roku, a po kolejnych 16 latach –
ówczesny „Cement” awansował do klasy okręgowej. Od jesieni 2001 roku zespół
występował w lidze okręgowej grupy jeleniogórskiej. Od wiosny 2007
drużyny gra w klasie „A”, walcząc o powrót do klasy okręgowej.
4.6. rekreacja i turystyka
Funkcję rekreacyjną miejscowości spełniają przede wszystkim okoliczne lasy
i
przecinający wieś jeden szlak pieszy - szlak o nazwsie „SZLAK POLSKIEJ MIEDZI” o
długości 39 km przebiegający na linii Bolesławiec -
Łaziska – Raciborowice
Górne – Grodziec – Bielanka – Dworek – Lwówek Śląski. Przez Raciborowice
Dolne wyznaczono również
bieg czerwonego szlaku rowerowego „Miedzi i
kamienia” o długości łącznej 68,1 km.
Usytuowany niemal w centralnej części wsi park zagospodarowany w celu
organizacji zabawy dla dzieci jest miejscem spotkań matek z dziećmi, ale też
niestety – amatorów innych rozrywek. Być może zostanie to zmienione po
wykonaniu planów przebudowy terenu w celu stworzenia miejsca dla spotkań
rodzinnych.
21
4.7. tereny inwestycyjne
Przejęty na prowadzenie działalności wydobywczej i przetwórczej teren po
dawnej cementowni „Podgrodzie” w Raciborowicach Górnych
oznaczony w
Planie Zagospodarowania Przestrzennego gminy symbolem 1PE i 2PE o
powierzchni 290 ha przeznaczony pod lokalizację przemysłu wydobywczego
poza działaniami/pracami wydobywczymi
koncesji na wydobycie
mającymi na celu utrzymanie
nie jest należycie eksploatowany. Być może rosnące
zapotrzebowanie na cement spowoduje zmianę tej sytuacji i ruszy planowana
budowa nowego zakładu.
III.
ANALIZA SWOT
MOCNE STRONY
-
wysoki poziom infrastruktury technicznej – 100% zwodociągowania,
skanalizowania, telefonizacji, zgazyfikowania, pełne oświetlenie wsi;
-
powszechna akceptacja mieszkańców wsi dla działań władz gminnych;
-
wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców wsi;
-
dobre połączenia komunikacyjne.
SŁABE STRONY
-
brak bezpiecznego , zagospodarowanego centrum wsi;
-
mała aktywność społeczności lokalnej;
-
niski poziom bezpiecznego układu komunikacyjnego;
-
bezrobocie typu strukturalnego;
-
niskie zasoby finansowe mieszkańców;
-
ukształtowanie terenu;
-
ograniczony dostęp do internetu.
22
SZANSE
-
korzystne położenie komunikacyjne;
-
wspieranie działań lokalnych i potencjalnych przedsiębiorców;
-
wykorzystanie wolnych zasobów siły roboczej;
-
bardzo wysoki poziom infrastruktury technicznej;
-
wykorzystanie terenów zielonych;
-
odnowienie działalności przemysłowej.
ZAGROŻENIA
-
silna konkurencja ościennych miast i gmin;
-
opóźnienia w rozbudowie i modernizacji układu komunikacyjnego;
-
brak skutecznej promocji wsi, jej walorów przyrodniczych;
-
niski poziom popularyzacji agroturystyki;
-
niski poziom infrastruktury sportowej i rekreacyjnej ;
-
tworzenie się obszarów patologii społecznej
IV.
IDENTYFIKACJA WYSTĘPUJĄCYCH PROBLEMÓW
Raciborowice Dolne i Raciborowice Górne są miejscowościami łączącymi się ze
sobą. Mieszkańcy obu wsi na co dzień borykają się z podobnymi problemami. W
przeszłości była to jedna prężnie rozwijająca się miejscowość. Źródłem rozwoju
była istniejąca i produkująca
cement
Cementownia „Pogrodzie”, która
stanowiła miejsce pracy dla wielu tutejszych mieszkańców . Uzyskiwane z pracy
dochody przeznaczane były z jednej strony na rozwój gospodarstw i
zagospodarowywanie swojego otoczenia a z drugiej na zaspokajanie
potrzeb
bytowych i duchowych. Z chwilą zamknięcia zakładu wiele rodzin pozostało
bez środków do życia. Nie wszyscy przystosowali się do zmienionych warunków
gospodarczych. Część społeczności lokalnej nie potrafi pogodzić się z
transformacją gospodarczą. Wielu nie potrafi lub nie chce „wziąć sprawy w
23
swoje ręce”. Powstała duża grupa bezrobotnych,
kontynuowanie
pracy
jest
bardzo
dużym
dla których podjęcie i
problemem.
Szczególnym
zagrożeniem jest przenoszenie braku chęci do pracy na kolejne pokolenia i
tworzenie
pokoleniowych
obszarów
patologicznych.
Podstawowym
problemem wsi jest brak ofert zagospodarowania wolnego czasu dla dzieci i
młodzieży szczególnie dla dzieci i młodzieży pozbawionej opieki ze strony
rodziców. Oferta kulturalno – sportowo - rekreacyjna wsi jest stosunkowo
uboga.
Raciborowice Górne i Raciborowice Dolne są wsiami o stosunkowo dużej liczbie
mieszkańców,
lecz
żadna
z
nich
nie
dysponuje
centralnym
wypoczynku i rekreacji. Ukształtowanie terenu oraz
miejscem
brak terenów do
zagospodarowania
publiczne
są
na
cele
czynnikami
determinującymi działania wsi.
Dlatego
też
elementem
bardzo
ważnym
działania
jest
uporządkowanie i przywrócenie
funkcji
rekreacyjno
wypoczynkowej
leżącej
w
centrum miejscowości zielonej
działce nr 840/1 o pow. 0,2807
ha. Mogłaby ona spełniać zarówno rolę integracyjną społeczności lokalnej jak i
być miejscem kulturalnego , spokojnego wypoczynku dla wszystkich grup
mieszkańców gminy.
Od wielu lat Raciborowice
Dolne i Raciborowice Górne
posiadają
wspólną
drużynę
piłki nożnej, w której grają
kolejne
pokolenia
młodzieży.
rozgrywać
miejscowym
dzieci
Piłkarze
mecze
i
mogą
na
boisku
sportowym.
24
Jest to jedna z niewielu ofert wsi na aktywne i zdrowe spędzenie wolnego
czasu dzieci i młodzieży.
Niestety
płyta
wymaga
gruntownej
modernizacji.
niska
boiska
Jej
jakość
bardzo
zniechęca
zawodników do dobrej gry i
uniemożliwia
uzyskiwanie
dobrych rezultatów. Wokół
boiska rozciągają się trybuny
w
postaci
drewnianych
ławek , które są niezgodne z
a
aktualnymi
wymogami
obiektów sportowych i stanowią niebezpieczeństwo dla widzów. Podjęte
zostały działania w kierunku dostosowania trybun do wymogów unijnych i
wymieniono część trybun na krzesełka.
Jednakże brak środków finansowych uniemożliwia dokończenie realizacji tego
zadania. Bezpieczne trybuny i mecze na dobrym poziomie
byłyby kolejną
dodatkową ofertą dla mieszkańców na spędzenie wolnego czasu. Boisko
mogłoby być również
to
miejscem imprez i uroczystości, a zmodernizowane
miejsca do siedzenia dałaby możliwość bezpiecznego uczestnictwa w różnego
typu imprezach dla ogółu mieszkańców.
Dzieci i młodzież obu wsi uczęszcza do jednej szkoły podstawowej znajdującej
się w Raciborowicach Dolnych. Szkoła położona jest na działce o pow. 0,13 ha .
Jest to działka duża. Na potrzeby prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego
zagospodarowano część działki na rozgrywanie takich dyscyplin sportowych,
takich jak skok w dal , bieg na 100m oraz koszykówka.
Poziom tych obiektów jest bardzo niski , zupełnie nie spełniający
podstawowych wymagań w zakresie obiektów sportowych. Pozostała część
działki jest
trawiasta i służy jako boisko do rozgrywania meczów
w
dyscyplinach zespołowych. Dla bezpieczeństwa dzieci i młodzieży a także dla
25
ich rozwoju fizycznego niezbędne jest gruntowna modernizacja obiektów
sportowych .
Zmodernizowane obiekty
sportowe
zlokalizowane
na
wskazanej
działce
będą
bezpieczne
i
z
powodzeniem mogą służyć dzieci i młodzieży nie tylko podczas godzin
lekcyjnych ale także będzie można z nich korzystać w czasie wolnym od nauki i
pracy.
Wykonywane w budynku kina „KUJAWY” remonty tylko doraźnie usuwają
problem stanu technicznego obiektu, który wymaga gruntownego już
remontu z wymianą dachu. Ponadto – typowa dla kin widownia
(pochyła
podłoga) uniemożliwia wykorzystanie tego dość sporego obiektu na inne cele.
26
Przy obecnie niewielkiej grupie kinomanów, dostosowanie obiektu do innych
celów jest ze wszech miar uzasadnione.
Stworzenie mieszkańcom wsi miejsca na wypoczynek i rekreację to wzrost
bezpieczeństwa i jakości życia na wsi a także podniesienie atrakcyjności wsi .
Kino „Kujawy” w Raciborowicach Dolnych
V.
OPIS I UZASADNIENIE PROJEKTU
Raciborowice Dolne i Raciborowice Górne mogą stanowić miejscowości
o
dużym potencjale rozwojowym. Występujące na terenie wsi i w ich otoczeniu
duże pokłady wapienia dają nadzieję , iż w niedalekiej przyszłości może
odbudować się produkcja cementu . Byłaby to szansa dla zagospodarowania
wolnych
zasobów
mieszkańców wsi.
siły
roboczej
i
Kluczowymi celami
zatrzymania
emigrujących
obu miejscowości jest
za
pracą
zapewnienie
poczucia bezpieczeństwa ,wzrost jakości życia mieszkańców oraz podniesienie
atrakcyjności wsi . Wysoka jakość życia oraz atrakcyjności miejscowości to
elementy mogące wpłynąć na obniżenie stopnia emigracji oraz wzrost liczby
27
nowych mieszkańców. Miejscowości mają do zaoferowania pełną infrastrukturę
techniczną – wodociągi, kanalizację, gaz , dobre
drogi. Natomiast posiadają
bardzo nikłą ofertę rekreacyjno-wypoczynkową .Jednym z ważnych elementów
atrakcyjności miejscowości jest zaspokojenie potrzeby wypoczynku i rekreacji
po pracy czy szkole nie tylko mieszkańcom społeczności lokalnej ale także
potencjalnym gościom i turystom. Dbałość o bezpieczeństwo mieszkańców ,
ich wypoczynek i zdrowie
także zapewnienie
rozwoju dzieci i młodzieży
warunków dla prawidłowego
oraz oferta wypoczynkowo – rekreacyjna dla
potencjalnych inwestorów to niezbędne atuty , którymi należy się kierować
przyjmując strategię miejscowości.
Dlatego też projekt obejmuje realizację zadań, które rozwiązałyby
ważny
problem wsi , a mianowicie utworzenie miejsca wypoczynku i rekreacji oraz
zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży. Projekt
zakłada
kompleksowe uporządkowanie i urządzenie parku położonego na działce nr
840/1
i
nadanie
mu
charakteru
wypoczynkowo-rekreacyjnego
.
Zagospodarowanie parku obejmować będzie:
a) uporządkowanie drzewostanu i oczyszczenie parku ;
b) uzupełnienie szaty roślinnej;
c)
modernizację
istniejącej
drogi
parkowej
i
rozbudowa
układu
komunikacyjnego parku;
d) zakup i montaż ławek i koszy na śmieci;
e) wykonanie placu zabaw dla dzieci poprzez przygotowanie nawierzchni ,
zakup i montaż urządzeń rekreacyjnych;
f) zakup i montaż zadaszonego pawilonu ogrodowego;
g) wykonanie wokół parku ogrodzenia
Elementami projektu pozwalającymi na wzbogacenie oferty dla dzieci i
młodzieży będzie:
modernizacja
boiska
szkolnego
polegająca
na
położeniu
nowej
nawierzchni, budowie infrastruktury towarzyszącej oraz wyposażenie w
dodatkowe urządzenia umożliwiające rozgrywanie różnych zespołowych
dyscyplin sportowych;
28
modernizacja boiska sportowego polegającej na odnowieniu płyty boiska
oraz dokończenie remontu trybun obejmującego wymianę siedzisk dla
publiczności.
Realizacja powyższych działań przyczyni się do
wzrostu jakości życia
społeczności
stworzy
lokalnej
i
atrakcyjności
wsi
oraz
warunki
dla
propagowania zdrowego modelu życia dzieci, młodzieży i dorosłych.
Rezultatem
realizacji
projektu
będzie
powstanie
miejsca
kulturalno-
wypoczynkowo- rekreacyjnego wsi, czyli miejsca spotkań , imprez , zabaw i
integracji społecznej oraz wzbogacenie oferty dla zagospodarowania czasu
wolnego dzieci i młodzieży.
Ważnym zadaniem na przyszłość będą też działania na rzecz budowy
społeczeństwa informacyjnego. Bez pomocy gminy wieś nie upora się z
problemem dostępu do mediów pozwalających na korzystanie z internetu
przez wszystkich chętnych mieszkańców gminy.
VI.
PRZEDMIOT PROJEKTU
1.Urządzenie i uporządkowanie parku zabytkowego obejmujące:
a) uporządkowanie drzewostanu i oczyszczenie parku ;
b) uzupełnienie szaty roślinnej;
c) przygotowanie i wykonanie układu komunikacyjnego parku;
d) zakup i montaż ławek i koszy na śmieci;
e) wykonanie placu zabaw dla dzieci poprzez przygotowanie nawierzchni ,
zakup i montaż urządzeń zabawowych;
f) zakup i montaż pawilonu ogrodowego;
g) wykonanie wokół parku ogrodzenia.
2. Modernizacja boiska szkolnego polegająca na położeniu nowej nawierzchni
oraz wykonanie infrastruktury towarzyszącej i wyposażenie w dodatkowe
29
urządzenia
umożliwiające
rozgrywanie
różnych
zespołowych
dyscyplin
sportowych.
3. Modernizacja boiska sportowego polegająca na odnowieniu nawierzchni,
wymianie drewnianych trybun na krzesełka dla zapewnienia bezpieczeństwa
widzów
30
PoniŜej – projekt zagospodarowania parku w Raciborowicach Górnych
31
VII.
CELE PROJEKTU
1. Podniesienie standardu życia mieszkańców.
2. Podniesienie atrakcyjności wsi.
3. Aktywizacja i rozwój tożsamości społeczności wiejskiej.
4. Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców na masowych imprezach.
5. Propagowanie zdrowego modelu życia dzieci , młodzieży i dorosłych.
6. Zagospodarowanie czasu wolnego dzieci, młodzieży i dorosłych.
VIII.
OCZEKIWANE REZULTATY
1.
Wzbogacenie oferty sportowo- rekreacyjno-społecznej dla mieszkańców
wsi.
2.
Powstanie miejsca kulturalno-wypoczynkowo-rekreacyjnego wsi.
3.
Zwiększenie aktywności miejscowej społeczności
w przygotowaniu i
realizacji projektów kulturalnych , rozrywkowych, sportowych
IX.
PARTNERZY
1. Urząd Gminy w Warcie Bolesławieckiej.
2. Sołectwo w Raciborowicach Dolnych.
3. Sołectwo w Raciborowicach Górnych.
4. Starostwo Powiatowe w Bolesławcu.
32
X.
ZARZĄDZANIE I MONITORING
Jednostką odpowiedzialną za realizacje planu odnowy miejscowości jest Rada
Sołecka z sołtysem na czele.
Prace koordynacyjne nad planem ze strony samorządu gminnego prowadzić
będzie Kierownik Referatu Rozwoju i Zasobów Komunalnych.
33
XI.
HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ UJĘTYCH
W PLANIE ODNOWY MIEJSCOWOŚCI
RACIBOROWICE GÓRNE RACIBOROWICE DOLNE
LP.
1.
Nazwa zadania
Urządzenie
i
uporządkowanie
Szacunkowy
Okres
Koszt w zł
realizacji
105.002,00
2009
17.162,00
2008 – 2009
20.862,00
2009
9.760,00
2009
32.208,00
2009
21.960,00
2009
3.050,00
2009
parku obejmujące:
a) uporządkowanie
drzewostanu
oczyszczenie parku;
i uzupełnienie szaty
roślinnej;
b) przygotowanie
i
wykonanie
układu komunikacyjnego parku;
c) zakup i montaż ławek i koszy na
śmieci;
d) wykonanie placu zabaw dla
dzieci poprzez przygotowanie
nawierzchni, zakup i montaż
urządzeń zabawowych;
e) zakup i montaż
pawilonu ogrodowego;
f) wykonanie wokół
parku ogrodzenia
2
Modernizacja boiska szkolnego
404.218,60
2009
3
Modernizacja boiska sportowego
100.000,00
2010
4
Remont
kina
„KUJAWY”
z
dostosowaniem
na
potrzeby
świetlicy
wiejskiej
dla
Raciborowic Dolnych
300.000,00
2011-2012
34

OZ Plan odnowy - RACIBOROWICE

Transkrypt

Podobne dokumenty

R zu t p iw n ic - ko tło w n ia g a zo w a 1

Liczba urodzeń i zgonów w 2013 r.

NOWE stery półzintegrowane FSA Orbit ZS tapered

LEGENDA O PRZYDROŻNEJ SOSNIE

zał.7-Wydatki w ramach funduszu sołeckiego

Mieszkasz na terenie gminy: Igołomia

Orzesze, dnia 04 - BIP

Samoistne uwolnienie błony przedsiatkówkowej