Matura pisemna z języka polskiego - wypracowanie

2010 © Roman Rzadkowski
Matura pisemna z języka polskiego - wypracowanie. Poradnik
1
Matura pisemna z języka polskiego - wypracowanie. Poradnik
Spis treści
WSTĘP ................................................................................................................................... 2
PUNKTACJA EGZAMINACYJNA ................................................................................. 3
Rozdział I ROZWINIĘCIE TEMATU (25 pkt.) ........................................................................ 4
1.1. Wstęp Twojego wypracowania ....................................................................................... 4
1.1.1. Jak zacząć pracę pisemną? ........................................................................................... 5
Wariant 1 wstępu pracy ...................................................................................................... 5
1.1.2. Powtórki przed maturą
1.2. Rozwinięcie tematu
1.2.1. Istota rozwinięcia
1.2.2. Cel pracy pisemnej
1.3. Wnioski kończące pracę
Podsumowanie Rozwinięcia tematu (25 pkt.)
Rozdział II Kompozycja wypracowania (5 pkt.)
2.1. Czym jest Kompozycja?
2.2. Cytaty w Kompozycji i stylizacja
Podsumowanie Kompozycji (5 pkt.)
Rozdział III Styl w wypracowaniu maturalnym (5 pkt.)
3.1. Styl naukowy na maturze
3.2. Egzamin to wybór
3.3. Styl – walory decydujące
Podsumowanie Stylu (5 pkt.)
Rozdział IV Język wypracowania maturalnego (12 pkt.)
4.1. Ćwicz opis
4.2. Charakterystyka postaci
Podsumowanie Języka (12 pkt.)
Rozdział V Zapis a błędy w pracy (3 pkt.)
Rozdział VI Walory (do 4 pkt.)
Rozdział VII Błędy, błędy, błędy…
7.1. Błąd nieświadomości autora a spójność tekstu
7.2. Błędy kompozycyjne
7.3. Błędy logiczne i wyrazowe
7.4. Błędy fleksyjne, stylistyczne, składniowe i frazeologiczne
Podsumowanie błędów
Wnioski
2010 © Roman Rzadkowski
Matura pisemna z języka polskiego - wypracowanie. Poradnik
2
WSTĘP
Egzamin maturalny z języka polskiego jest "walką o punkty" w pozytywnym, niemal
sportowym znaczeniu tego słowa. Po napisaniu matury przez Ciebie praca wędruje w ręce
egzaminatora, który patrzy na nią przez pryzmat klucza i całej wiedzy, jaką posiada.
Dygresja. Klucz egzaminacyjny?! Można go porównać do sposobu rozwiązywania zadania z
matematyki: kiedy masz działanie typu 22+3(3+2), to punkty na egzaminie w klasie szóstej i
ewentualnie na egzaminie gimnazjalnym otrzymujesz za: kolejność operacji, którą powinieneś znać, a
więc najpierw działanie w nawiasach, mnożenie, potem dodawanie plus poprawny wynik. Podobnie
jest z kluczem. Kiedy masz dokonać analizy fragmentu wiersza, a jest to np. sonet, to egzaminator
spodziewa się, że użyjesz pojęcia “sonet”, bo to powinien wiedzieć każdy maturzysta i już za samo
rozpoznanie formy wiersza masz punkty. Kiedy analizujesz fragment powieści, dostaniesz punkty za
poprawne i rzeczowe używanie pojęć typu: “XY to bohater powieści, której autorem jest XA. Akcja
dzieła rozgrywa się w XB w okresie od maja 18?? do czerwca 18??”. Chodzi o to, że tak
demonizowany przez niektórych klucz, wymaga tego samego, czego wcześniej Twój nauczyciel
podczas zajęć: rzeczowości, konkretów, faktów, imion bohaterów, zdarzeń z omawianych dzieł itp.
Jeśli ich nie znasz, świat się nie zawali, ponieważ Twoje zadanie to analiza podanego w arkuszu
fragmentu lektury, a nie znajomości jej w całości. Można powiedzieć zatem, że egzamin maturalny w
tym sensie jest łatwiejszy od wypracowania klasowego po omawianej książce. To optymistyczne,
nieprawdaż?
Jeśli praca jest skomponowana poprawnie, a także jest zgodna z kluczem, czyli z celem
pisania założonym przez autorów zagadnień maturalnych, wygrywasz. Aby zaliczyć egzamin
pozytywnie, należy otrzymać 30% punktów. Ponieważ jest ich do zdobycia 70, wynik 21
punktów da Ci zwycięstwo, mniejsza ich ilość klęskę.
Teoretycznie zdobyć 21 punktów to nie problem, bowiem masz test na rozumienie tekstu.
Za poprawne jego rozwiązanie można otrzymać maksymalnie 20 punktów (łatwo
powiedzieć...). "Zatem w wypracowaniu chodzi o zdobycie choć jednego punkcika?" Niestety
nie, bo trzeba "wypisać się" na co najmniej 250 słów, 2xA4, a to nie jest "pestka", bynajmniej
dla większości maturzystów. Aby Cię pocieszyć, powiem, że pewnego roku zaproszono do
napisania matury wybitnych publicystów i pisarzy, i... wielu nie trafiło w klucz (nie zdało),
bo... "Mieli słabe ściągi?" Nie, po prostu nie czytali żadnego poradnika, swoją maturę
zdawali, kierując się innymi kryteriami. Oczekiwania autorów pytań są inne niż byliśmy
kiedyś do tego przyzwyczajeni. Tak naprawdę stara matura, sprzed 2005 roku, sprawdzała
umiejętność komponowania wypowiedzi pisemnej i wiedzę z zakresu znajomości kanonu
lektur. Maturzysta mógł wybierać, jakie dzieła przeanalizuje podczas pisania eseju
maturalnego. Twoja matura sprawdza przede wszystkim umiejętność analizowania i
interpretowania podanego fragmentu dzieła.
Matura pisemna z języka polskiego jest egzaminem zewnętrznym podzielonym na dwie
części:
1. Test na rozumienie tekstu.
2. Pisanie wypracowania.
Niektóre z was "z marszu" potrafią rozwiązywać test na rozumienie tekstu, w ogóle się nie
boją tej części matury i uważają, że nie trzeba ćwiczyć. Szkoda, bo strata punktów "w głupi
sposób" (mówiąc językiem sportowym) sprawia większy ból niż strata spowodowana
faktycznymi problemami, np. językowymi, w trakcie pisania wypracowania. Optymistkom
oddalającym od siebie okres ćwiczenia testu lub w ogóle rezygnującym z tego, mogę
powiedzieć, iż przeciętna ilość zdobywanych punktów za test jest o wiele niższa (11-14 pkt.)
na maturze niż mogłoby to być, gdybyście ćwiczyły. Z kolei wiele uczennic uważa, iż potrafi
pisać i zawsze coś "nakręci", więc nie muszą ćwiczyć pisania wypracowań. Dopiero po
maturze wiele osób żałuje, bo temat okazał się prosty, lecz w pierwszym zdaniu już
powiedziałaś wszystko, a potem nie miałaś natchnienia i... wyszło, jak wyszło. Nie zwlekaj
zatem, ćwicz już teraz.
2010 © Roman Rzadkowski
Matura pisemna z języka polskiego - wypracowanie. Poradnik
3
Poradnik ten został napisany dla uczennic i uczniów wszystkich klas szkoły średniej, nie
tylko klas maturalnych i pierwotnie nosił tytuł „Wypracowanie na piątkę”. Nie można
bowiem uczyć się pisania prac na miesiąc przed egzaminem. Koncentruję się w nim jednak na
egzaminie maturalnym, bo warto jest o nim cały czas myśleć w szkole średniej.
PUNKTACJA EGZAMINACYJNA
Egzamin pisemny "od kuchni", czyli z punktu widzenia egzaminatora poprawiającego wg
klucza, to przydział punktów za Twoją pracę wg 6 kategorii:
1. Rozwinięcie tematu: do 25 pkt.
2. Kompozycję: 1, 3 lub 5 pkt.
3. Styl: 1, 3 lub 5 pkt.
4. Język: 1, 3, 6, 9 lub 12 pkt.
5. Zapis: 1, 2 lub 3 pkt.
6. Szczególne walory: od 0 do 4 pkt.
Kiedy w niniejszej pracy pojawią się w/w kategorie, będą napisane specjalnie wielką
literą, abyś pamiętał, że nie chodzi o zwykłą kompozycję czy styl, ale o element
wypracowania maturalnego, czyli o Twój sukces, o Twoje punkty. Przy każdej okazji w
nawiasie będą się pojawiać liczby punktów i zwracaj na to uwagę, bo to są Twoje punkty do
zdobycia.
2010 © Roman Rzadkowski
Matura pisemna z języka polskiego - wypracowanie. Poradnik
4
Rozdział I ROZWINIĘCIE TEMATU (25 pkt.)
Uwaga najważniejsza: musisz zdobyć jakieś punkty w tej kategorii, bo inaczej praca
będzie zdyskwalifikowana. Jeśli czytając pracę, analizując jej treść, egzaminator nie znajdzie
choćby jednego punktu za temat, masz problem, musisz zdawać egzamin raz jeszcze,
niestety. Dlatego czytaj i analizuj kolejne wątki tego punktu, pozostałe możesz zignorować,
ale te nigdy.
Uwaga druga: musi wystarczyć Ci sił i wiedzy, umiejętności, aby rozwinąć wypowiedź
w co najmniej 250 słowach, dwie strony A4.
Aby zdobyć jak największą liczbę punktów za rozwinięcie tematu, należy skoncentrować
się na analizie fragmentu lektury w arkuszu.
Rada numer jeden o analizie fragmentu: koncentruj swoją uwagę na tym, co dzieje się,
co przedstawia fragment, nie zmuszaj się do analizowania całej lektury. Choć polecenie brzmi
zwykle "Na podstawie znajomości całej lektury i fragmentu...", to jednak praca maturalna
nie jest sprawdzianem z lektury i jeśli po zapoznaniu się z zagadnieniem, wpadniesz w
panikę, bo nie znasz całej lektury, to możesz niepotrzebnie stracić czas na próbę
przypomnienia sobie tego, czego i tak nie pamiętasz. Matura pisemna to nie miejsce na
analizowanie wyrzutów sumienia, zapomnij więc o lekturze. Niech Cię nie korci, aby jednak
"wrzucić coś", jakiś fakt z lektury, "bo coś Ci tam gdzieś świta..." - możesz "strzelić" takiego
rzeczowego byka, którego egzaminator nie będzie mógł zignorować, np. -"Jan Kochanowski
pisał fraszki przez cały czas pobytu na Krymie, dokąd został zesłany wraz z przyjaciółmi, dla
których poświęca specjalny rozdział opowiadań obozowych". No, po takim zdaniu lub po
kilku tego typu bzdurach, możesz się doigrać.
Za nieznajomość całości lektury możesz stracić maksymalnie jakieś 3 punkty z
rozwinięcia tematu, 2 punkty za brak elementów całości we wnioskach i... to wszystko.
Egzamin maturalny ma sprawdzać Twoją sprawność analityczną, a nie pamięć i
znajomość lektur kanonu.
1.1. Wstęp Twojego wypracowania
Jeśli znasz książkę lub byłeś na zajęciach z lektury, to pierwsze punkty możesz zdobyć
niemal za darmo. Przykładem do ćwiczeń niech będzie tutaj matura próbna OKE 2009 i
zagadnienie:
"Fabryki, huty, kopalnie w oczach Stefana Żeromskiego - nowoczesność i postęp czy
piekło dla pracujących tam ludzi? Odpowiedz na pytanie, analizując załączony fragment
Ludzi bezdomnych oraz wykorzystując znajomość całości powieści. Zwróć szczególną uwagę
na opisy maszyn i pracujących robotników."
Rada numer dwa o analizie zagadnienia: zawsze zaczynaj od analizy celu pracy, czyli
postawionego przed Tobą zadania (zagadnienia). Nie sugeruj się lekturą, nie panikuj podczas
egzaminu, bo nie pamiętasz tego czy innego szczegółu, ale skoncentruj się na zagadnieniu.
Sprawdź czy rozumiesz wszystkie pojęcia w nim zawarte i w brudnopisie zapisz sobie, co jest
celem pracy, aby móc od czasu do czasu zerknąć tam i sprawdzić, czy czasem nie "gadasz po
próżnicy" (cytata z "Janosika"), nie na temat lub nie kręcisz się w jednym miejscu i nie wiesz,
jak ruszyć dalej?
Z zagadnienia omawianego właśnie (matura próbna 2009) wynika, że autor żąda od
Ciebie konkretów i można je wyszczególnić:
- obraz fabryk, hut, kopalni - to raz,
- nowoczesność i postęp - to dwa,
- pracujący ludzie - to trzy,
- sposób opisu maszyn - to czwarty ważny element
2010 © Roman Rzadkowski
Matura pisemna z języka polskiego - wypracowanie. Poradnik
5
i na nich masz się koncentrować w swojej wypowiedzi, a głównie chodzi o to, czy i jak
oceniasz ów opisany postęp techniczny, jako piekło czy raj? Samodzielnie (Ty) musisz się
wypowiedzieć i wyjaśnić, dlaczego uważasz tak lub inaczej?
Za analizę tych elementów będziesz otrzymywać punkty, za "pisanie obok", za próby
streszczania całości książki, za fantazjowanie nie zdobędziesz punktów.
Wielu uczniów podczas matury próbnej 2009 zasugerowało się lekturą i dokonało
świetnego opisu fabryki cygar, w której pracowała szwagierka Tomasza Judyma, zupełnie nie
zwracając uwagi na fragment zawarty w arkuszu. Dlatego po raz ostatni apeluję:
PRZEANALIZUJ ZAGADNIENIE MATURALNE I JEGO CEL(E)
GŁÓWNY(E)!!!
1.1.1. Jak zacząć pracę pisemną?
Wariant 1 wstępu pracy
Pobierz całość: http://mlektury.pl/matura/druk/a.html